Nte Ẹkesidude Uwem ke Eyo Bible—Okụk

“Enye osụhọde etetie asak iso ese n̄kpọ usịn okụk onyụn̄ okụt nte otuowo ẹsịnde okụk ke n̄kpọ usịn okụk; ediwak mbon inyene ẹnyụn̄ ẹsịn ediwak okụk. Edi ubuene ebeakpa kiet edi edisịn okudọk okụk iba, emi edide ata ekpri okụk.”—MARK 12:41, 42.

ẸSIAK okụk ediwak ini ke Bible. Imekeme ndikụt emi ke mme Gospel. Ke uwụtn̄kpọ, Jesus ama ada nsio nsio okụk ekpep ata akpan n̄kpọ. Enye ama ada “okudọk okụk iba” emi ebeakpa oro ekesịnde ke usịn okụk ekpep mme owo n̄kpọ. Isan̄ en̄wen, enye ama ada okụk kiet emi ẹkekotde denarius anam mme anditiene enye ẹdiọn̄ọ nte mmọ ẹkpesede ukara. *—Matthew 22:17-21.

Ntak emi ẹkesiode okụk ẹdi? Didie ke ẹkesidom okụk ke eyo Bible? Ẹkesida okụk ẹnam nso ye nso? Ndien didie ke Bible ọdọhọ ida okụk?

Ẹkesida N̄kpọ Ẹkpụhọ ye N̄kpọ Ekem Ẹda Ọsọn̄urua Ukwak Ẹdep N̄kpọ

Ke ini okụk mîkodụhe, mme owo ẹkesimen se mmọ ẹnyenede ẹkpụhọ ye eke mbon en̄wen. N̄ko-n̄ko, ekesidi owo ama anam utom ọnọ owo, owo oro ẹnamde utom ẹnọ onyụn̄ akanam utom emi edide ukem ekọmurua ọnọ owo enye eken. Edi ikesimemke utom ndikpụhọ n̄kpọ sia owo ekenyene ndiyom owo emi enyenede se enye oyomde. Ke adianade do, ama esisọn̄ ndikama ndisụk n̄kpọ emi ẹyomde ndikpụhọ, utọ nte mme ufene ye m̀mê ekpat udia.

Mme anyamurua ẹma ẹdikụt ke oyom ikama n̄kpọ emi edinamde emem utom ọnọ mmimọ ndidep nnyụn̄ nnyam n̄kpọ. Ntre ke ẹketọn̄ọ ndikama mme ọsọn̄urua itiat, utọ nte gold, sidibe, ye okpoho ndep nnyụn̄ nnyam n̄kpọ. Oyokụt anyamurua ke ndise oro odude ke idak emi nte akamade mme ọsọn̄urua itiat emi etiede nte n̄kpọmbana edep n̄kpọ. Ẹma ẹsibiat ini ẹdomo mme ọsọn̄urua itiat emi mbemiso ẹdade enye ẹdep n̄kpọ. Ke uwụtn̄kpọ, Abraham ama odomo nnennen silver ada edep itie obụk Sarah edima an̄wan esie.—Genesis 23:14-16.

 Ke ini emi Abasi ọkọnọde Israel Ibet, mme anyamurua oro ẹdiọkde itọn̄ ẹma ẹsida ukwan̄ m̀mê ndiọi udomon̄kpọ ẹtụk mbonurua mmọ. Jehovah Abasi ese utọ ido oro ke mbubiam. Ntre enye ama ọdọhọ mme anyamurua Israel oro ete: “Mbufo ẹnyụn̄ ẹnyene udomon̄kpọ eke enende ye itiat udobi eke enende.” (Leviticus 19:36; Mme N̄ke 11:1) Mfịn, mbon oro ẹnamde mbubehe ẹkpenyene nditi ke Jehovah ikpụhọkede, ke enye osụk adada idiọkitọn̄ ye unana edinam akpanikọ nte mbubiam ido.—Malachi 3:6; 1 Corinth 6:9, 10.

Akpa Okụk Oro Ẹkedomde

Etie nte akpa ebiet emi ẹkedomde okụk ekedi ke Lydia (emi edide Turkey idahaemi), ke n̄kpọ nte isua 2,800 emi ẹkebede. Mme odomutịm ke nsio nsio idụt ẹma ẹtọn̄ọ ndidom ata ediwak okụk, ndien mme owo ke mme idụt oro ẹsiakde ke Bible ẹma ẹtọn̄ọ ndida okụk emi nnam mbubehe.

Ẹkesidom okụk didie? Akpa, odomutịm oyosion̄o ukwak oro ama akatara ke ikan̄ (1) onyụn̄ an̄wan̄a enye ọdọn̄ ke n̄kpọ (2). Ekem, emen enye odori ke ukwak oro enyenede mme idiọn̄ọ (3), ndien emen hammer amia tutu idiọn̄ọ oro ọwọrọ ewere ke okụk oro (4). Edieke odomutịm ọsọpde ubọk akaha, idiọn̄ọ oro ekesiwak ndidu ke mben mben, utu ke ufọt ufọt. Ndien, odomutịm emi ekenyene nditan̄ okụk oro, ndomo mmọ n̄kụt ete ke kpukpru ẹda ukem ukem, ndien edieke ndusụk ẹkponide ẹkan ndusụk, enye ayaban mmọ tutu ẹda ukem ukem (5).

Mme Okpụhọ Okụk, Mme Ọbọ Tax, ye Mme Akama Okụk

Mme owo ẹma ẹsida okụk ẹto nsio nsio idụt ẹdi Palestine ke eyo Jesus. Ke uwụtn̄kpọ, isenowo oro ẹkesitode nsio nsio idụt ẹka temple Jerusalem ẹma ẹsikama nsio nsio okụk ẹdi. Edi mme anamutom temple ikesiyakke ẹda okụk idụt en̄wen ẹkpe tax temple. Ntre, mme okpụhọ okụk ẹma ẹtọn̄ọ mbubehe ke temple, ẹsinyụn̄ ẹtụk mbon oro ẹyomde ndikpụhọ okụk. Jesus ama asua ọnọ mbon idiọkitọn̄ emi. Ntak-a? Sia mmọ ẹkemende ufọk Jehovah “ẹnịm ufọk mbubịne” ye “itie udịbe mbon n̄wo.”—John 2:13-16; Matthew 21:12, 13.

Mme andidụn̄ Palestine ẹkenyene n̄ko ndikpe nsio nsio tax nnọ ukara. Kiet ke otu emi ke mme asua Jesus ẹkedi ẹdibụp enye ẹban̄a. (Matthew 22:17) Ẹma ẹsikpe tax n̄ko ke usụn̄ emi  ukara asiakde, ẹkpe n̄ko ke mme n̄kpọ oro ẹnọde ẹwọrọ ẹka idụt en̄wen, ye mbon oro ẹtode idụt en̄wen ẹdi. Mme ọbọ a-tax ke Palestine ẹma ẹsidia n̄wo etieti, ndien mme owo ẹma ẹsua mmọ n̄ko etieti. (Mark 2:16) Mme ọbọ a-tax emi ẹma ẹsiforo etieti ke ndisibọ mme owo okụk tax mbe se ibet ọdọhọde ẹbọ, ẹnyụn̄ ẹda nyọhọ nsụhọ oro ẹsịn ke ekpat. Edi ndusụk mme ọbọ a-tax nte Zacchaeus ẹma ẹkop ukwọrọikọ Jesus ẹnyụn̄ ẹkpọn̄ n̄wo mmọ ẹtiene Jesus. (Luke 19:1-10) Mfịn n̄ko, ana owo ekededi oro oyomde nditiene Christ anam akpanikọ ke kpukpru n̄kpọ, ye ke mbubehe esie.—Mme Hebrew 13:18.

Mbon en̄wen oro ẹkenamde n̄kpọ ẹban̄a okụk ẹkedi mme akama okụk, oro edi, mme anamutom ban̄k. Ke adianade ye ndikpụhọ okụk nnọ owo, mmọ ẹma ẹsinyụn̄ ẹkama okụk ẹnọ owo, ẹnọ owo ebuọt, ẹnyụn̄ ẹkpe udori ẹnọ mbon oro ẹnọde mmọ okụk ẹkama. Mmọ ke Jesus eketịn̄ aban̄a ke uwụtn̄kpọ oro enye ọkọnọde aban̄a ifịn oro eteufọk ọkọnọde okụk ete ẹnam mbubehe.—Matthew 25:26, 27.

Nte Ikpadade Okụk

Ke ediwak idụt mfịn, mûnyeneke okụk, udepke n̄kpọ. Se Abasi ọkọnọde Edidem Solomon spirit ndiwet ko ke eset osụk edi akpanikọ. Enye ekewet ete: ‘Okụk ekpeme owo.’ Edi Solomon ama adian do n̄ko ete ke ọniọn̄ ọfọn akan okụk koro “ọniọn̄ enịm mbon oro ẹnyenede enye uwem.” (Ecclesiastes 7:12) Utọ ọniọn̄ emi odu ke Bible.

Jesus ama anam mme anditiene enye ẹdiọn̄ọ ke enyene se okụk mîkemeke ndinọ owo; enye ọkọdọhọ ete: “Idem ke ini owo enyenede n̄kpọ barasuene, uwem esie itoho ke mme n̄kpọ emi enye enyenede.” (Luke 12:15) Kpa nte mme mbet Jesus eyo oro, edieke ikamade okụk nte mbon oro ẹnyenede ibuot, inamde akpanikọ, mînyụn̄ imaha okụk, oro owụt ke imenyene ọniọn̄.—1 Timothy 6:9, 10.

[Ikọ Idakisọn̄]

[Ekebe/Mme Ndise ke page 26]

 Okụk Eset

● Kiet ke otu n̄kprin̄kan okụk emi ẹkesikamade ke Palestine ke eyo Jesus ekedi lepton okpoho oro ẹnyụn̄ ẹkotde mite. Yak idọhọ ke ẹkesikpe owo lepton 2 ke utom minit 15. Etie nte okudọk okụk iba oro ubuene ebekpa oro ekesịnde ke n̄kpọ usịn okụk temple ẹkedi lepton.—Mark 12:42.

● Drachma sidibe ekedi okụk mbon Greece emi ẹkesikpede owo ke n̄kpọ nte utom usen kiet. (Luke 15:8, 9) Iren Jew ẹkesikpe drachma iba kpukpru isua ke tax temple.—Matthew 17:24.

● Denarius sidibe ekedi okụk mbon Rome emi ẹkesịnde iso Caesar, ndien iren Jew ẹkesida enye ẹkpe utomo ẹnọ mbon Rome ke eyo ukara Rome. (Rome 13:7) Ẹkesikpe mbonutom denarius 1 ke utom usen emi ekedide hour 12. —Matthew 20:2-14.

● Ẹkenam shekel sidibe ke Tyre ẹnyụn̄ ẹsikama enye ke Palestine ke ini Jesus okodude ke isọn̄. Etie nte “mbak silver edịp ye duop” oro mbọn̄ oku ẹkenọde Judas Iscariot man atap Jesus ekedi shekel mbon Tyre.—Matthew 26:14-16.

Mme okụk oro ẹkeda ntem