Ndi Ama Ọfiọk?

Ndi ẹma ẹsifri ifiom ke itie n̄kpa ke eyo Jesus?

▪ Bible ọdọhọ ke ẹma ẹsifri ifiom ke mme itie usọrọ. (1 Ndidem 1:40; Isaiah 5:12; 30:29) Enye ọdọhọ ke ẹma ẹsifri n̄ko ke itie n̄kpa. Ifiom edi n̄kukụre n̄kpọ ubre ikwọ emi Bible ọdọhọde ke ẹma ẹsifri ke itie n̄kpa. Matthew etịn̄ aban̄a andikara kiet emi ọkọdọhọde Jesus edinam idem ọsọn̄ eyen imọ emi ọdọn̄ọde n̄kpa n̄kpa. Ke ini Jesus esịmde ufọk ọbọn̄ emi, enye ama “[okụt] mme efri ifiom ye otuowo nte ẹsịnde editịm” sia eyen oro ama akpa.—Matthew 9:18, 23.

Ndi se Matthew etịn̄de emi enen? William Barclay emi edide akabade Bible ọdọhọ ete: “Ke Rome, Greece, Phoenicia, Assyria, ye Palestine eset, owo ikesitreke-tre ndifri ifiom ke ini owo akpade m̀mê ke ini n̄kpọ mmọn̄eyet en̄wen etịbede.” N̄wed ibet mme Jew emi ẹkotde Talmud ọdọhọ ke idem ọkpọkọm eyen Jew eyo mme apostle ekedi ọkpọkpọi ubuene, ke edieke n̄wan esie akpade, enye eyekpe mme efri ifiom iba ye n̄wan kiet ẹditua n̄kpa an̄wan esie. Flavius Josephus, emi ekedide ewet mbụkeset ke eyo mme apostle, ọdọhọ ke ini etop ekesịmde Jerusalem ke isua 67 nte ke mbon Rome ẹn̄wana ẹkan obio Jotapata ke Galilee, ye nte ke ẹwot ata ediwak owo do, “ediwak owo ẹma ẹfụhọ n̄kpa emi ẹnyụn̄ ẹkpe mme efri ifiom ẹditua n̄kpa emi.”

Nso utọ idiọkn̄kpọ ke mme anamidiọk oro ẹkewotde ye Jesus ẹkenam?

▪ Bible okot mmọ “mbon n̄wo.” (Matthew 27:38; Mark 15:27) Ndusụk n̄wed ukabadeikọ Bible ẹdọhọ ke Bible enyene mme ikọ mme ikọ ọnọ nsio nsio idiọkn̄kpọ. Mbon Greece ẹkesikot owo ekededi emi edịbede-dịbe eyịp n̄kpọ kleptes. Utọ inọ emi ke Judas Iscariot ekedi sia enye ekesidedịbe eyịp okụk ke ekebe etịbe. (John 12:6) Edi amaedi mbon n̄wo, ẹkesikot mmọ lestes. Utọ mbon emi ẹdi se idiọn̄ọde mfịn nte mme ama-uke, m̀mê mbon emi ẹn̄wanade ye ukara, mîdịghe, ẹyomde ndikpụhọ ukara. Utọ mbon emi ke ẹkewot ye Jesus. Idịghe emeti ke owo mmọ kiet ọkọdọhọ ke mmimọ “ibọ ọyọhọ utịp eke odotde ye se [mmimọ] ikanamde.” (Luke 23:41) Emi owụt ke idịghe inọ kpọt ke mmọ ẹkesiyịp.

Barabbas eketie nte mme anamidiọk iba emi. (John 18:40) Bible ọdọhọ ke ẹkesịn “enye ke ufọk-n̄kpọkọbi ke ntak ndutịme emi enye ekedemerede ke obio ye ke ntak emi enye okowotde owo.” (Luke 23:19) Emi owụt ke enye ikedịghe inọ kpọt.

Mmọdọ, kpa ye oro mme anamidiọk emi ẹkewotde ye Jesus ẹkedide mbon n̄wo, etie nte mmọ ẹma ẹsinyụn̄ ẹwot owo, mîdịghe ẹn̄wana ye ukara. M̀mê ntre-e, nnyịn idiọn̄ọke. Se idiọn̄ọde edi ke Pontius Pilate ama okụt ke mmọ ẹdot n̄kpa.