Kpebe Mbuọtidem Mmọ

Enye Ama Ekpeme, Ese Aban̄a, Onyụn̄ Ọsọn̄ọ Ada

JOSEPH ke atan̄ mbiomo odori ke enan̄ mbiomo. Enye oyom ndimen ubon esie nto Bethlehem n̄ka Egypt. Eyo ofụk owo idem, ntre enye ese ufien, ese nnasia, ese iso, ese edem. Nte enye ọfiọn̄ọde enan̄ esie, enye ke ekere anyan isan̄ emi mmọ ẹyomde ndika. Ke ekere n̄ko m̀mê mmimọ idinam didie ke obio owo emi mme owo mîsemke usem mmimọ mînyụn̄ inamke n̄kpọ nte ẹsinamde ke edem mmimọ.

Edidem Herod oyom ndiwot ekpri eyen mmọ! Ntre, angel Abasi asian Joseph ke ndap ete mmọ ẹkpọn̄ Bethlehem iwiwa. (Matthew 2:13, 14) Ikememke utom Joseph ndibụk utọ idiọk mbụk emi nnọ edima an̄wan esie Mary, edi enye ama osụk an̄wana obụk. N̄kpọ emi enen̄ede afịna Mary. Nso ikpanam owo oyom ndiwot ekpri nsekeyen emi mînyeneke se anamde owo? Kpa ye emi mmọ mîdiọn̄ọke, mmọ ẹsụk ẹnam se Jehovah ọdọhọde, ẹnyụn̄ ẹben̄e idem ndidaha.

Mme owo ẹdụk idap ke Bethlehem, idiọn̄ọke ke Joseph ye Mary ẹmen Jesus ẹwọrọ okoneyo oro. Ọfiọn̄ ọtọn̄ọ ndiwọrọ, ndien Joseph emen mmọ odụk usụk usụk, ke ekere m̀mê nso iditịbe inọ mmimọ. M̀mê imọ emi idide ikpîkpu anam usọeto iyekeme ndikpeme ubon imọ mbak mme asua emi ẹkopde odudu ẹkan imọ ẹdinam mmọ n̄kpọ. Ndi iyekeme ndise mban̄a mmọ kpukpru ini? Ndi iyekeme ndibiom akamba mbiomo emi Jehovah ọnọde imọ mi, oro edi, ndikpeme nnyụn̄ mbọk Eyen Esie? Kpukpru emi ikememke inọ Joseph. Nte inemede nte enye ekesede aban̄a mme n̄kpọ emi, iyeneme n̄ko ntak emi kpukpru nnyịn—akpan akpan mme ibuot ufọk—ikpekpebede mbuọtidem Joseph.

Joseph Ama Ekpeme Ubon Esie

Ebe isua kiet tọn̄ọ Joseph okodụk ediomi ndọ ye eyen Heli, ndien emi okpụhọde uwem esie ofụri ofụri. Joseph ọdiọn̄ọ ke Mary edi eti eyenan̄wan. Edi ekem enye okụt ke Mary asan̄a ye idịbi! Enye aduak ndisio enye ndọ ke ndịbe mbak owo idiyorode enye ke obio. * Edi angel edidọhọ enye ke ndap nte ke edisana spirit Jehovah anam Mary oyomo. Angel oro adian do ete ke eyen emi Mary edimande edi owo emi “edinyan̄ade ikọt esie osio ke mme idiọkn̄kpọ mmọ.” Enye ama aka iso ọdọhọ Joseph ete: “Kûfehe ndịk ndida Mary n̄wan fo nnyọn̄ ufọk.”—Matthew 1:18-21.

Joseph emi ekedide eti owo, esinyụn̄ okopde item ama anam se ẹkedọhọde enye. Enye ama enyịme ndibiom ata ndodobi mbiomo—oro edi, ndibọk nnyụn̄ nse mban̄a eyen emi mîkedịghe enye enyene, kpa eyen emi Abasi akamade etieti. Nte ini akakade, Joseph ama emen n̄wan esie oro akasan̄ade ye idịbi aka Bethlehem man ẹkesịn enyịn̄ ke n̄wed nte andikara okowụkde. Do ke eyen oro akamana. *

 Joseph ikemenke ikọtufọk esie ifiak inyọn̄ Nazareth, edi okosụhọde etie ke Bethlehem emi mîkoyomke usụn̄ ikpọn̄ Jerusalem. Mmọ ikenyeneke n̄kpọ, edi Joseph ama anam ofụri se enye ekemede mbak Mary ye Jesus idibọ ufen m̀mê idinana n̄kpọ. Ekem mmọ ẹma ẹyom ekpri ufọk ẹdụn̄. Edi n̄kpọ afiak etịbe ke Jesus ama okokpon ebe isua kiet.

Mme asiak ntantaọfiọn̄ ẹdi ufọk Joseph ye Mary. Etie nte mmọ ẹto Edem Usiahautịn ko ke Babylon. Mmọ ẹtiene ntantaọfiọn̄ ẹdi ndise eyen oro edidide edidem mme Jew. Mmọ ẹma ẹnen̄ede ẹkpono enye.

Edide mme asiak ntantaọfiọn̄ emi ẹma ẹdiọn̄ọ m̀mê ikọdiọn̄ọke, mmọ ẹma ẹsịn Jesus ke fehesan̄. Ntantaọfiọn̄ oro ekebem iso ada mmọ aka Jerusalem, utu ke Bethlehem. Mmọ ẹma ẹkedọhọ Edidem Herod emi ekedide ata idiọkowo ẹte ke iyom eyen emi edidide edidem mme Jew. Esịt ama ayat Herod ndikop emi.—Se ibuotikọ oro, “Mme Andikot N̄wed Nnyịn Ẹbụp Ẹte . . . Anie Ọkọdọn̄ Ntantaọfiọn̄ Oro?” ke page 29.

Edi Abasi ama akan kpukpru oro. Didie? Isenowo emi ẹma ẹnọ mmọ “gold ye frankincense ye myrrh.” Joseph ye Mary ikodorike enyịn ndinyene utọ ọsọn̄urua enọ emi. Mme asiak ntantaọfiọn̄ emi ẹma ẹyom ndika n̄kasian Edidem Herod ebiet emi nsekeyen oro mmọ ẹkeyomde odude. Edi Jehovah ikayakke. Abasi ama ọdọhọ mmọ ke ndap ete ẹsan̄a usụn̄ efen ẹnyọn̄ọ.—Matthew 2:1-12.

Ke mme asiak ntantaọfiọn̄ emi ẹma ẹkenyọn̄ọ, angel Jehovah ama ọdọhọ Joseph ke ndap ete: “Daha ke enyọn̄, da ekpri eyen emi ye eka esie fehe ka Egypt, nyụn̄ du do tutu nnọ fi uyo; koro Herod ọmọn̄ oyom ekpri eyen emi ndiwot.” (Matthew 2:13) Ntre, Joseph ama ọsọsọp anam emi nte ikosụk itịn̄de ke ntọn̄ọ. Enye ikekereke iban̄a idemesie, edi ama ọsọsọp emen eyen emi ye Mary aka Egypt. Se mme asiak ntantaọfiọn̄ emi ẹkenọde mmọ ama an̄wam mmọ ke isan̄ emi.

Mme inua-okot gospel ẹnam etie nte ke Jesus ama anam mmọ ẹsọp ẹsịm Egypt ke utịbe utịbe usụn̄, iyakke mme idiọkowo ẹnam mmọ n̄kpọ, onyụn̄ anam eto date onụhọ otụk eka esie man on̄wụm mfri. * Edi ke nditịm ntịn̄, isan̄ oro ikememke, ikonyụn̄ idịghe ekpri isan̄.

Mme ete ye eka ẹkeme ndikpep ekese nto Joseph. Enye ama etre utom esie onyụn̄ ọkpọn̄ obio emana esie mbak n̄kpọ idinam  ubon esie. Enye ekenen̄ede ada ubon esie nte enọ Abasi. Mfịn, mme ete ye eka ẹbọk nditọ mmọ ke ata idiọk ererimbot emi oyomde ndibiat, nsabade, m̀mê ndikam nsosobo nditọwọn̄. Enen̄ede eye ndikụt mme ete ye eka emi ẹsinamde n̄kpọ usọp usọp man ẹkpeme nditọ mmọ nte Joseph.

Joseph Ama Ese Aban̄a Ubon Esie

Etie nte ke mmọ ikodụn̄ke ke Egypt ibịghi; angel Jehovah ama asian Joseph ke Herod akpa. Ntre, Joseph ama ada ikọtufọk esie ọnyọn̄ obio esie. Ntịn̄nnịm ikọ kiet ke N̄wed Abasi ama etịn̄ nte ke Jehovah ‘oyokot eyen esie osio ke Egypt.’ (Matthew 2:15) Joseph ama anam ntịn̄nnịm ikọ emi osu. Edi enye edimen mmọ aka m̀mọ̀n̄ idahaemi?

Joseph ama anam n̄kpọ ke ifiọk. Enye ama efehe Archelaus, ibak ibak eyen Herod emi okonyụn̄ edide owotowo nte ete esie, emi akadade itie ete esie. Angel Jehovah ama ọdọhọ Joseph ada ubon esie ọkpọn̄ Jerusalem aka edere edere ko ke Nazareth ke Galilee. Do ke enye ye Mary an̄wan esie ẹkenyene nditọ eken.—Matthew 2:19-23.

Kpa ye oro mmọ mîkoyomke ikpọ n̄kpọ, uwem ikememke ye mmọ. Bible ọdọhọ ke Joseph ekedi anam usọeto. Mme anam usọeto eyo oro ẹkesika akai ẹkekek eto, ẹbiom ẹnyọn̄, ẹnyụn̄ ẹsiak man ẹkpeda ẹbọp ufọk, ẹkọn̄ ubom, ẹsịn n̄kpri ebọp, ẹnam ukpatn̄kpọ, ukot ukpatn̄kpọ, ọkpọnọ, ye kpukpru orụk n̄kpọ unamutom in̄wan̄. (Matthew 13:55) Emi ikedịghe mmemmem utom. Mme anam usọeto eyo Bible ẹkesiwak ndinam utom n̄kpere ufọk mmọ, mîdịghe ẹbọp ekpri efe ke an̄wa m̀mê ke esa mmọ.

Joseph ama enyene nsio nsio orụk n̄kpọutom, emi etiede nte ete esie akakpa ọkpọn̄ ndusụk ọnọ enye. Ekeme ndidi enye ama esikama n̄kpọ udomo itụn̄ anam utom, akama n̄ko n̄ket udomon̄kpọ, ekpri ekụri, uyọkn̄kpọ, n̄kọbọ ekụri, ukọn̄n̄kpọ, utịbin̄kpọ, n̄kpọ utịbi ndudu, nsio nsio n̄kpọ udiann̄kpọ, ye mme okpukwak, okposụkedi emi mmọ ẹkesọn̄de urua.

Kere nte ekpri Jesus ekesede ebeeka esie nte anamde utomusọ. Anaedi enye ama esitịn̄ enyịn ese nte Joseph ọkọn̄de n̄kpọ, onyụn̄ enem enye ndikụt nte enye adade odudu ye usọ anam utom. Etie nte Joseph ama ọtọn̄ọ ndikpep enye nte ẹkpenamde n̄kpri n̄kpọ nte edida nsat ikpọk iyak n̄kwọhọde eto. Anaedi enye ama onyụn̄ ekpep Jesus nte eto kiet kiet etiede—eto sycamore, oak, m̀mê olive.

Jesus ama okụt nte ete esie esidade ubọk emi enye esidade ekek eto, asiak, onyụn̄ ọkọn̄ n̄kpọ, akama onyụn̄ otụk mmimọ ye eka mmimọ ata sụn̄sụn̄. Joseph ye Mary ẹma ẹdinyene nditọ itiokiet en̄wen ke nsụhọde n̄kaha. (Matthew 13:55, 56) Joseph ekenyene ndinen̄ede n̄n̄wana idem man ekeme ndise mban̄a mmọ.

Edi Joseph ama ọdiọn̄ọ ke akakan utom  imọ ekedi ndin̄wam ubon imọ ẹnam n̄kpọ Abasi. Mmọdo, enye ama esida ini ekpep mmọ n̄kpọ aban̄a Jehovah Abasi ye mme ibet Esie. Enye ye Mary ẹma ẹsida mmọ ẹka synagogue edem mmọ emi ẹkesikotde Ibet ẹnyụn̄ ẹnam enye an̄wan̄a. Ekeme ndidi Jesus ama esibụp Joseph ediwak mbụme ke oro ebede, ndien anaedi Joseph ama esidomo ndibọrọ mme mbụme emi. Joseph ama esinyụn̄ asan̄a ye ubon esie n̄kpọ nte kilomita 110 aka usọrọ Abasi ke Jerusalem. Ekeme ndidi isan̄ emi ye ofụri ini usọrọ emi ẹkesida mmọ urua iba.

Mme ibuot ufọk emi ẹdide Christian ẹsinam ntre mfịn n̄ko. Mmọ ẹsiwa idem ẹnọ nditọ mmọ, ẹnọ mmọ se mmọ ẹyomde, edi akpan akpan, ẹkpep mmọ usụn̄ Abasi. Mmọ ẹsinam se ẹkekeme ndikụt nte ke imada nditọ mmimọ ika n̄kpri ye ikpọ mboho Christian. Mmọ ẹfiọk ke idụhe se ifọnde nte ndikpep nditọ usụn̄ Abasi kpa nte Joseph akanamde.

“Imasan̄a Iyom Fi ye Mfụhọ”

Ke ini Jesus ekedide isua 12, Joseph ama ada ikọtufọk esie aka usọrọ Passover ke Jerusalem nte enye esinamde. Mme ubon ẹkesisan̄a ke udịm ke udịm ẹka usọrọ emi. Jerusalem okodu ke enyọn̄ obot, ndien nte mmọ ẹdọkde ẹkpere Jerusalem, ediwak mmọ ẹma ẹsikwọ ikwọ mmọ emi ẹdọkde. (Psalm 120-134) Anaedi mme owo ẹma ẹsiwak etieti ini emi ke Jerusalem. Ekesidi usọrọ emi ama asuana, mme owo ẹsan̄a ke udịm ẹnyọn̄ọ. Sia edide Joseph ye Mary ẹma ẹnyene n̄kpri nditọ eken ndise enyịn, mmọ ẹkekere ke anaedi Jesus asan̄a ye mme iman mmimọ. Edi ke ẹma ẹkesan̄a ofụri usen kiet, mmọ ẹdi ẹdikụt ke Jesus idụhe ye owo mmimọ ndomokiet.—Luke 2:41-44.

Mmọ ẹma ẹtọn̄ọ ndiyom enye ke mbrenyịn tutu ke Jerusalem. Kere nte ibuot okoyon̄de mmọ nte mmọ ẹsan̄ade kpukpru efak ke obio emi mme owo ẹma ẹkenyọn̄ọ ẹma ẹfiori ẹkot Jesus. Mbọk m̀mê enye  okpododu m̀mọ̀n̄? Ke ẹma ẹkeyom Jesus ofụri usen ita, ekeme ndidi Joseph ama ọtọn̄ọ ndikere m̀mê imọ iketịmke ise iban̄a se Jehovah akayakde esịn imọ ke ubọk. Ekem mmọ ẹma ẹdọhọ ika temple. Mmọ ẹma ẹkeyom enye do ke kpukpru ebiet tutu ẹkesịm ebiet emi ikpọ mme ọfiọkibet ẹbonode, ndien sese Jesus mi ke ufọt mmọ. Eketie nte n̄kpọ eke ẹduọkde mmọ mbịtmbịt mmọn̄ ke ibuot.—Luke 2:45, 46.

Jesus ke akakpan̄ utọn̄ ọnọ mme ọfiọkibet emi onyụn̄ obụp mmọ mbụme. Ifiọk ye ibọrọ Jesus ama akpa kpukpru mmọ idem. Idem ama akpa Mary ye Joseph n̄ko. Edi Bible itịn̄ke se Joseph akanamde, edi ọdọhọ ke Mary ama etịn̄ ikọ ke ibuot mmọ mbiba ete: “Eyen, ntak emi afo anamde n̄kpọ ntem ye nnyịn? Sese ami ye usọ imasan̄a iyom fi ye mfụhọ.”—Luke 2:47, 48.

Ikọ ifan̄ emi Mary eketịn̄de mi owụt ke imemke utom ndibọk nditọ, idem ọkpọkọm mmọ ẹdi mfọnmma. Ndibọk nditọ ke idiọk ererimbot emi ekeme ndisan̄a ye ọkpọsọn̄ mfụhọ. Edi mme ete ye eka, mbọk ẹsọn̄ esịt ke Abasi ọdiọn̄ọ se mbufo ẹsobode.

Jesus okodu ke n̄kukụre ebiet emi enye edinen̄erede ikpere Ete esie eke heaven, ke ekpep kpukpru se enye ekemede aban̄a Ete esie. Ntre enye ama ọbọrọ ete ye eka esie ukpono ukpono ete: “Ntak emi mbufo ẹkpesan̄ade ẹyom mi? Nte mbufo ikọfiọkke ite nnyene ndidu ke ufọk Ete mi?”—Luke 2:49.

Joseph ama ekere ikọ emi afiak ekere. Etie nte esịt ama enen̄ede enem enye ndifiọk emi sia enye ama esịn idem ekpep Jesus ndima Jehovah Abasi. Joseph ama enen̄ede anam Jesus emi ekedide isua 12 mi okop inem ete.

Edieke afo edide ete nditọ, ndi omokụt ke emenyene akwa ifet ndinam nditọ fo ẹkop inem ete ke nte ekpemede onyụn̄ amade mmọ? Kpasụk ntre ke edi ye mme ete oro ẹkamade nditọ an̄wan mmọ, m̀mê nditọ owo efen, mbọk ti nte Joseph akakamade Jesus nyụn̄ kama eyen ekededi emi odụn̄de ye afo nte ata ọsọn̄urua enọ Abasi. N̄wam mmọ ẹsan̄a ẹkpere Ete mmọ eke heaven, Jehovah Abasi.

Joseph Ama Ọsọn̄ọ Ada Anam N̄kpọ Abasi

Bible itịn̄ke ekese iban̄a Joseph, edi ekpri se enye etịn̄de edi se ẹkpekpebede. Bible ọdọhọ ke Jesus ama “aka iso osụk ibuot ọnọ” ete ye eka esie, ye nte ke enye ama “ọdọdiọn̄ ọkọri ke ọniọn̄ ye idaha onyụn̄ okụt mfọn ke iso Abasi ye ke iso owo.” (Luke 2:51, 52) Nso ke emi ekpep nnyịn aban̄a  Joseph? Ekpep nnyịn ediwak n̄kpọ. Akpa, ekpep nnyịn nte ke Joseph ama aka iso ese aban̄a ubon esie edifọn edifọn tutu Jesus emi akakam edide mfọnmma enen̄ede okpono enye nte ete, onyụn̄ aka iso osụk ibuot ọnọ enye.

N̄kpọ en̄wen emi ikpepde edi nte ke Joseph ama enen̄ede ekpep Jesus n̄kpọ sia Bible ọdọhọ ke Jesus ama ọdọdiọn̄ ọkọri ke ọniọn̄. Enyene ọwọrọetop n̄ke emi mme Jew ẹkesiwakde ndike ini oro. Ẹkedọhọ nte ke mbon oro ẹdade ubọk ẹnam utom, nte mme anam utomusọ, mme ọtọin̄wan̄, mme odomutịm, “ikemeke ndifiọk se inende ye se ikwan̄ade, inyụn̄ ifiọkke n̄ke,” edi ke mme imọ owo kpọt ẹsifiọk. Nte ini akakade, Jesus ama owụt ke n̄ke emi idịghe akpanikọ. Ke ini enye ekedide ekpri, enye ama esikop nte ete esie emi ekedide anam usọeto ekpepde enye n̄kpọ aban̄a ‘unenikpe’ Jehovah! Anaedi Joseph ama esinam emi ediwak ini.

Nnyịn imekeme ndikụt n̄ko ke Joseph ama etịp esịn ke ata ata n̄kọri Jesus. Sia ẹketịmde ẹse Jesus enyịn, enye ama ọkọri onyụn̄ okop idem. Ke adianade do, Joseph ama ekpep eyen esie ndinyene usọ ke utom esie. Ẹma ẹdidiọn̄ọ Jesus n̄ko nte “anamusọ eto” idịghe n̄kukụre nte eyen anamusọ. (Mark 6:3) Ntre ukpep oro Joseph ọkọnọde Jesus ama ọfọn. Mme ibuot ufọk mfịn ẹkpebe Joseph ke ndise mban̄a nditọ mmọ nnyụn̄ n̄kpep mmọ se mmọ ẹdidade ẹbọk idem mmọ ke ini iso.

Ke ini ikotde idisịm ini emi Jesus anade baptism ke ini edide n̄kpọ nte isua 30, nnyịn ikopke aba iban̄a Joseph. Emi owụt ke anaedi Joseph ama akpa mbemiso Jesus ọtọn̄ọ utom ukwọrọikọ esie. (Se ekebe oro “Ini Ewe ke Joseph Akakpa?” ke page 27) Edi, Joseph ama enịm eti uwụtn̄kpọ—kpa uwụtn̄kpọ eti ete oro ekekpemede ubon esie, esede aban̄a mmọ, onyụn̄ ọsọn̄ọde ada tutu esịm utịt. Mme ete, mme ibuot ufọk, m̀mê Christian ekededi ekpenyene ndikpebe mbuọtidem Joseph.

[Mme Ikọ Idakisọn̄]

[Ekebe ke page 27]

Ini Ewe ke Joseph Akakpa?

Nnyịn imọfiọk ke Joseph ikakpaha kan̄a ke ini Jesus ekedide isua 12. Ediwak nditọ Jew ẹkesitọn̄ọ ke isua 12 esịm 15 ẹkpep ubọkutom ete mmọ. Etie nte Joseph ama odu uwem ekpep Jesus utom usọeto tutu enye ọdiọn̄ọ utom emi. Edi ndi Joseph okosụk ododu uwem ini Jesus ọtọn̄ọde utom ukwọrọikọ esie ke ini enye edide n̄kpọ nte isua 30? Nnyịn ikereke ntre. Ntak idọhọde ntre edi ke Bible asiak eka Jesus ye kpukpru nditọeka esie irenowo ye iban ini emi, edi isiakke Joseph. Kpa ini emi ke Bible okot Jesus “eyen Mary,” utu ke eyen Joseph. (Mark 6:3) Bible n̄ko etịn̄ nte Mary akanamde n̄kpọ ini emi ke odudu idemesie. (John 2:1-5) Ndien mme ebeakpa ẹkesinam orụk n̄kpọ oro ke eyo Bible. N̄kpọ efen edi nte ke ini Jesus okoyomde ndikpa, enye ọkọdọhọ apostle John ese eka imọ enyịn ọnọ imọ. (John 19:26, 27) Ufọn ikpodụhe ndidọhọ owo en̄wen ese eka imọ enyịn edieke Joseph okpokosụk odude ke uwem. Ntre, anaedi Joseph akakpa ke ini Jesus okosụk edide akparawa. Sia Jesus ekedide akpan, enye ama emen utom usọeto emi Joseph ekesinamde anam, onyụn̄ ese aban̄a ubon mmọ tutu ekem ini emi enye akanade baptism.

[Ndise ke page 24]

Joseph ama anam n̄kpọ usọp usọp ndikpeme Jesus

[Ndise ke page 25]

Joseph ama anam utom ọkpọsọn̄ man ọnọ ubon esie udia

[Ndise ke page 26]

Joseph ama esimen ubon esie aka ẹketuak ibuot ke temple Jerusalem

[Ndise ke page 28]

Joseph ama ekpep eyen esie ndidi anam usọeto