ISỌN ekeme ndisịn̄ede ubon etieti mîdịghe akam asasuan. Ke uwụtn̄kpọ, anam ndụn̄ọde kiet emi ekerede Jeffrey Dew ọdọhọ ke ebe ye n̄wan emi ẹkamade isọn isinyeneke ini inọ kiet eken, ẹsiwak nditọhọ, isinyụn̄ ikopke inemesịt. Mfan̄a oro aban̄ade isọn ye okụk esibịghi etieti, enen̄ede ayat owo, esinyụn̄ awaha odụk afan̄ en̄wen. Ke United States, idụhe se inamde mme owo ẹdian̄ade ndọ nte mfịna okụk.

Ọkpọsọn̄ isọn isiyakke owo okop nsọn̄idem, ede idap ọfọn, esikama n̄kọn̄ibuot, ubiak idịbi, ubiak esịt esinyụn̄ anam owo enen̄ede ofụhọ. N̄wan kiet emi ekerede Marta ọdọhọ ete: “Luís ebe mi ama esinen̄ede ofụhọ ke ntak isọn oro ikakamade tutu esida ofụri uwemeyo ede idap. Ata ebe mi emi ekesin̄wamde-n̄wam mi ediyoyom un̄wam.” Ndusụk owo isikemeke ndiyọ editịmede esịt oro isọn adade edi. Ke uwụtn̄kpọ, mbụk n̄kpọntịbe BBC ọdọhọ ke n̄wan kiet ke usụk usụk edem usiahautịn India ama owot idem ke ntak emi mîkekemeke ndikpe n̄kpọ nte ₦130,200 oro enye ọkọbuọtde. Enye ọkọbuọt okụk oro ada ekpe okụk ufọkibọk nditọ esie.

 Nso ke ẹkpenam edieke mbufo ẹnyenede mfịna ke ntak isọn oro ẹkamade? Ẹyak ineme ndusụk mfịna oro isọn esinamde ebe ye n̄wan ẹnyene ye nte Bible ekemede ndin̄wam mmọ ẹse ẹban̄a mme mfịna emi.

Lukasz ọdọhọ ete: “Mma nsidọhọ n̄wan mi ke enye esibiat okụk ntịme ntịme, enye n̄ko ama esidọhọ mi nyom eti utom nnam man nsinọ imọ eti okụk.” Nso ke ebe ye n̄wan ẹkeme ndinam mbak isọn edidian̄ade mmọ?

Se ẹkpenamde: Ẹdiana kiet ẹkpe isọn.

Mfịna isọn iditreke edieke ayatde esịt ye nsan̄a ndọ fo, ọkpọkọm unyeneke ubọk ke isọn oro. Idahaemi ke akam oyom enen̄ede anam item oro ẹnọde ke Ephesus 4:31 oro ọdọhọde ete: “Ẹsion̄o kpukpru idiọk udu ye iyatesịt ye ifụtesịt ye mfiori ye ikọ isụn̄i ẹfep ke idem mbufo ọkọrọ ye kpukpru idiọkn̄kpọ.”

Ẹsua isọn, ẹkûsua kiet eken. Ebe kiet emi ekerede Stephanos etịn̄ nte enye ye n̄wan esie ẹkedianade kiet ẹkpe isọn, ete: “Nnyịn mbiba ikese isọn nte asua nnyịn.” Ndidiana kiet ntem ekem ye se ẹtịn̄de ke Mme N̄ke 13:10 emi ọdọhọde ete: “Owo iseri esịn utọk, edi mbon oro ẹkọkde ibuot ẹnyene ọniọn̄.” Utu ke ndidomo ndida ikpọn̄ nse mban̄a mfịna emi, ẹneme nte mbufo mbiba ẹdikpede isọn oro ẹkamade, ekem ẹdiana kiet ẹnam se ẹnemede.

Nditọ mbufo ẹkeme ndin̄wam. Ete kiet emi ekerede Edgardo ke Argentina etịn̄ se ubon esie ẹkenamde ete: “Eyen nnyịn okoyom obufa enan̄ukwak, edi ima isian enye ntak oro nnyịn mîkemeke ndidep. Ima inọ enye akani enan̄ukwak eteete esie, ndien enye esima ndiwat etieti. Oro ama ekpep mi ke ọfọn ofụri owo ke ubon ẹdiana kiet ẹnam n̄kpọ.”

Enrique ọdọhọ ete: “Mbubehe mi ama anam ndụk akamba isọn, ndien ke ini n̄kpọ ọkọsọn̄de etieti ke Argentina, n̄kekereke ke nyekeme ndikpe isọn oro aba. Ekem n̄wan mi ama ọdọn̄ọ ndien akana enye aka usiakidem. Eketie mi nte ke nditreke ndikama isọn tutu amama, nte n̄kpọ eke nyịrede ke afia.” Eren kiet emi ekerede Roberto ke Brazil ama anam mbubehe oro akataharede kpukpru okụk esie ke ban̄k, afiak akama ban̄k 12 isọn. Enye ọdọhọ ete: “Bụt ama esifụk mi iso ke ini nsobode ye mme ufan mi. N̄kekere ke n̄wọrọke n̄kpọ ndomokiet.”

Nso ke ẹkpenam edieke isọn anamde esịt ọdiọk mbufo, anamde esịt obiom mbufo, m̀mê anamde ẹkop bụt?

Se ẹkpenamde: Ẹkpeme nte ẹbiatde okụk.

 *

1. Ẹdiọn̄ọ okụk emi ẹnyenede ẹnyụn̄ ẹbiere nte ẹdibiatde. Ẹwewet okụk oro ẹnyenede ye se ẹbiatde ke ubon mbufo ke ufan̄ urua iba m̀mê ke ọfiọn̄ kiet, edieke emi edifọnde ye mbufo. Ẹdian se ẹkesiode ẹkpe tax, insurance, m̀mê se ẹkesiode ẹdep ọfọn̄. Sia mîdịghe kpukpru ini ke ẹsibiat okụk ke mme n̄kpọ emi, ẹbahade se ẹsibiatde ke ofụri isua ke itie duopeba man ẹfiọk se ẹsibiatde ke ọfiọn̄ kiet kiet.

2. Ẹn̄wana okụk efen. Ke adianade ye ata utom mbufo, ẹmekeme ndinam utom efen oro ekemede ndinọ mbufo okụk en̄wen, utọ nte ndinam ukpekpe utom, m̀mê ndibọk ufene. Edi ẹkûyak utom emi akpan mbufo ndinam se ikam idide akpan n̄kpọ ikan, oro edi, ndinam n̄kpọ Abasi.

3. Ẹsụhọde ibatokụk oro ẹbiatde. Ẹdep n̄kpọ n̄kukụre ke ini ẹnen̄erede ẹyom n̄kpọ oro; ẹkûdep sededi oro ẹkụtde. (Mme N̄ke 21:5) Enrique ọdọhọ ete: “Ọfọn owo ebet mbemiso edepde n̄kpọ sia oro ayanam enye ebiere m̀mê enye enen̄ede oyom n̄kpọ oro.” Se mme ekikere en̄wen mi.

•   Ufọk: Edieke ẹkemede, ẹwọrọ ẹkedụn̄ ke ufọk emi okụk mînen̄ekede ikpon. Ẹnịme ikan̄ emi mbufo mîyomke ẹkûnyụn̄ ẹbiat mmọn̄.

• Udia: Ẹkama udia uwemeyo ke ini ẹkade n̄kpọ utu ke ndikedep ke an̄wa. Ẹmekeme ndika mme ufọkurua emi ẹdiọn̄ọde ke n̄kpọ isinen̄ekede isọn̄ urua. Joelma emi odude ke Brazil ọdọhọ ete: “Mmesifam okụk edieke n̄kade n̄kedep mfri ye ikọn̄udia mbemiso urua asuanade.”

• Ukpeusụn̄: Ẹnyam akani n̄kpọisan̄ oro mbufo mîyomke aba, ẹnyụn̄ ẹnịm enye oro ẹyomde kpọt. Ẹkûbụmede ẹkedep mbufa oro ẹsion̄ode ẹdi. Ẹdụk ubomisọn̄ ofụri owo mîdịghe ẹsasan̄a edieke ẹkemede.

Ẹma ẹsụhọde ibatokụk oro ẹbiatde, ẹyekeme ndibiat okụk oro ọyọhọde osụhọ ke nnennen usụn̄.

4. Ẹfiọk isọn oro ẹkamade ẹnyụn̄ ẹdomo ndikpe. Akpa kan̄a, ẹyom usụn̄ ẹdiọn̄ọ udori okụk oro ẹdiyomde mbufo ẹkpe edieke mbufo mîkpehe isọn kiet kiet ke ini oro ẹkenịmde. Ẹtịn̄ enyịn ẹdụn̄ọde se ọnọ okụk ekewetde sia ndusụk mmọ ẹsibian̄a owo. Ke uwụtn̄kpọ, ufọkutom unọ ebuọt kiet ke United States ẹsibian̄a owo ẹte ke ẹdikpe ekpri udori, edi ke akpatre ẹbọ ata akamba udori.

Ekem, ẹbiere m̀mê ewe isọn ke ẹdibem iso ẹkpe. Usụn̄ kiet edi ndibem iso n̄kpe isọn emi ẹkedọhọde ẹkpe akamba udori. Usụn̄ en̄wen edi ndibem iso n̄kpe n̄kpri isọn, sia ndinam ntre ayanam ọdọn̄ mbufo ndikpe kpukpru mma. Edieke ẹkamade isọn oro ẹkpede akamba udori, ẹmekeme ndibọ isọn emi ẹkpede ekpri udori n̄kpe enye oro, ekem ẹkpe ekpri oro nte ini akade.

Ke akpatre, edieke mbufo mîkemeke ndikpe isọn ke ini oro ẹkenịmde ẹnọ mbufo, ẹmekeme ndika mbịne mbon oro ẹkebuọtde mbufo okụk n̄kodiomi nte ẹdikpede isọn oro. Ẹmekeme ndidọhọ mmọ ẹfiak ẹnọ mbufo ini mîdịghe ẹdọhọ ẹsụhọde udori okụk ẹnọ mbufo. Ndusụk mme ọnọ ebuọt ẹkeme ndisụhọde isọn oro ẹkamade edieke mbufo ẹnyịmede ndikpe kpukpru inikiet. Ẹtịn̄ akpanikọ ke ini ẹsiande mmọ nte n̄kpọ etiede ye mbufo. Ẹyak ikọ mbufo ẹnyene inem. (Colossae 4:6; Mme Hebrew 13:18) Ẹwewet se ẹbierede. Idem edieke owo mînyịmeke ke akpa ini oro ẹben̄ede, ẹka iso ẹsịn eben̄e.—Mme N̄ke 6:1-5.

Edi akpanikọ ke oyom ẹnam eti ndutịm man ẹkeme ndikpe isọn oro ẹkamade. Nte ededi, n̄kpọ oro owo mîkemeke ndinyan̄a ekeme ndikpan mbufo ndinam se ẹkebierede sia okụk ekeme “nditịbe mba nte ntrukpom ndien efe ọdọk enyọn̄.”—Mme N̄ke 23:4, 5.

Ndikere nte ẹdikpede isọn ekeme ndinam ẹfre n̄kpọ eken oro ẹdide akpan n̄kpọ. Ọbọn̄ kiet emi ekerede Georgios ọdọhọ ete: “N̄kponn̄kan mfịna oro ikenyenede ekedi ndisikere mban̄a isọn kpukpru ini. Mfịna emi ikayakke inam n̄kpọ eken oro akpakanade inam.”

Se ẹkpenamde: Ẹkûda okụk nte ebeiso n̄kpọ.

Kpa ye ofụri ukeme oro ẹsịnde, ediwak isua ẹkeme ndibe mbemiso ẹkpede isọn oro ofụri ofụri. Edi kan̄a ke emi, ẹmekeme ndibiere nte ẹdisede se iwọrọde mbufo. Utu ke ndikere mban̄a okụk kpukpru ini, ọyọfọn ẹnam item Bible emi: “Ke inyenede se idiade ye se isịnede ye itie udakibuot, nnyịn iyoyụhọ ye mme n̄kpọ emi.”—1 Timothy 6:8.

Ndiyụhọ ye se ẹnyenede ayanam “[ẹdụn̄ọde] ẹfiọk se idide akpan n̄kpọ ikan.” (Philippi 1:10) “Akpan n̄kpọ” emi esịne owo ndinam ufan ye Abasi ọkọrọ ye mbonubon esie. Georgios emi ikebemde iso itịn̄ iban̄a ọdọhọ ete: “Okposụkedi nnyịn mîkemeke ndikpe ofụri isọn oro ikamade, nnyịn ikereke iban̄a enye aba nte ikesikerede. Ndọ nnyịn enen̄ede enem idahaemi sia imesida ekese ini idu ye nditọ nnyịn enyịn, idu ye kiet eken, inyụn̄ idiana kiet inam n̄kpọ Abasi.”

Isọn esikama editịmede esịt etieti, ndien ana ẹyak n̄kpọ atak mbufo man ẹkeme ndikpe; mbufo idituaha n̄kpọfiọk ke ukeme oro ẹsịnde. Ebe kiet emi ekerede Andrzej ke Poland ọdọhọ ete: “Ibuot ama oyon̄ mi ke ini n̄kokopde ke n̄wan mi ama etie ubiọn̄ ọnọ nsan̄autom esie ọbọ ebuọt oro okokponde etieti, ndien ke eyen mbon ama emen okụk oro efehe.” Nso ke enye ye n̄wan esie ẹkenam ẹban̄a emi? Enye ọdọhọ ete: “Ima idiana kiet ise iban̄a mfịna oro.”