THOMAS EMLYN ekedi anie, ndien nso ikanam enye ada se Bible etịn̄de? Nso ke emi ekpep nnyịn?

Man ibọrọ mbụme emi, ọyọfọn ibem kan̄a iso idiọn̄ọ nte n̄kpọ eketiede ke England ye Ireland ke n̄kpọ nte isua 400 emi ẹkebede. Ufọkabasi England ama enyene odudu etieti ini oro. Edi nsio nsio ufọkabasi Protestant ye ndusụk owo ikamaha ukpepn̄kpọ mmọ ye nte mmọ ẹkesinamde n̄kpọ.

Ini emi ke Thomas Emlyn akamana, ke May 27, 1663, ke Stamford, Lincolnshire, England. Enye ọkọtọn̄ọ ndikwọrọ ikọ ke ufọkabasi ke ini enye edide isua 19. Nte ini akakade, n̄wan ọbọn̄ kiet ke London ama ekpe enye ete edi ọkwọrọikọ ọnọ ufọk imọ; ekem enye ama ọwọrọ okodụn̄ ke Belfast ke Ireland.

Ke Belfast, Emlyn ama esikwọrọ ikọ ke ekpri ufọkabasi. Nte ini akakade, enye ama esikwọrọ ikọ ke nsio nsio itie ye ke Dublin.

Emlyn ama esida ini ekpep Bible. Se enye ekekpepde ama anam enye okụt ke Abasi-Ita-ke-Kiet emi enye ekenịmde, inenke. Se enye okokụtde ke mme Gospel akanam enye enịm ke ata Abasi edi kiet.

Emlyn ikọsọpke itịn̄ se enye okokụtde emi. Edi ndusụk mbon ufọkabasi esie ke Dublin ẹma ẹkụt ke enye ikesitịn̄ke n̄kpọ aba iban̄a Abasi-Ita-ke-Kiet ke ini enye enịmde ederi. Sia Emlyn ọkọdiọn̄ọde ke mbon en̄wen idimaha se imọ idiọn̄ọde emi, enye ama ewet ete: “Mmọdiọn̄ọ ke mma ntịn̄ se nnịmde ke akpanikọ, ndidịghe ọkwọrọ ederi aba.” Ke June 1702, owo iba ẹma ẹbụp enye ntak emi enye mîtịn̄ke n̄kpọ aba iban̄a Abasi-Ita-ke-Kiet. Emlyn ama ọdọhọ mmọ ke imọ inịmke utọ ukpepn̄kpọ oro aba onyụn̄ ọdọhọ ke imọ ididịghe ọkwọrọ ederi aba.

Ke usen ifan̄ ẹbede, enye ama ọkpọn̄ Dublin ke Ireland aka England. Edi ke ọfiọn̄ iba ye ubak ama ekebe, enye ama afiak aka Dublin man okokụre se enye akanamde osụhọ mbemiso afiakde ọnyọn̄ London ofụri ofụri. Do ke Dublin, enye ama ewet n̄wed kiet (emi ẹkotde An Humble Inquiry Into the Scripture-Account of Jesus Christ) man anam mme owo ẹfiọk se enye enịmde ke akpanikọ. Ke n̄wed esie emi, enye ama ada Ikọ Abasi owụt ke Jesus ikemeke-keme ndidi Akakan Abasi. N̄kpọ emi ama ayat mbon ufọkabasi emi Emlyn ekesikwọrọde ikọ ọnọ ke Dublin. Mmọ ẹma ẹkot enye ikpe.

Ke June 14, 1703, ẹma ẹmụm Emlyn ẹka ikpe ke Esop Ọbọn̄ An̄wan Dublin. Emlyn eketịn̄ ke n̄wed esie emi ekerede True Narrative of the Proceedings, ete ke ẹkekot imọ ikpe ‘ke ndisio n̄wed emi esuenede Abasi onyụn̄ ọdọhọde ke Jesus  Christ idịghe n̄ka ye Abasi Ete.’ Ẹma ẹnam n̄kari ke ikpe oro. Bishop itiaba ke ufọkabasi Ireland ye mme ebiereikpe ẹkekpe ikpe oro. Owo ikayakke Emlyn etịn̄ ikọ anyan̄a idem. Ekpeibet kiet ke Ireland emi ekekerede Richard Levins ama ọdọhọ Emlyn ke ẹdinam n̄kpọ ye enye “nte unamikọt, owo iditieneke ibet ndomokiet.” Ke utịt ikpe emi, akwa ebiereikpe Ireland emi ekerede Richard Pyne ama ọdọhọ mbon emi ẹkekamade ikpe oro ete ke edieke mmọ mînamke ikpe etịp Emlyn ke ‘mbọn̄ ye mme bishop imọ mmọdo.’ Etie nte ikọ esie ọkọwọrọ ke ẹyenọ mme akama ikpe oro ufen.

Ke ini ẹkedọhọde ke ikpe etịp Emlyn, ekpeibet emi esin̄wamde mbon emi ẹkotde ikpe ama ọdọhọ Emlyn ọdọhọ ke ukpepn̄kpọ Abasi-Ita-ke-Kiet enen. Emlyn ikenyịmeke. Ẹma ẹdia enye isop ẹnyụn̄ ẹdọhọ enye aka n̄kpọkọbi isua kiet. Sia Emlyn mîkekemeke ndikpe isop oro, enye ama odu ke ufọk-n̄kpọkọbi isua iba tutu ufan esie ekekpe ukara ubọk ete ẹsio urua isop oro. Ẹma ẹsio Emlyn ke ufọk-n̄kpọkọbi ke July 21, 1705. Esuene emi akanam enye etịn̄ se ikewetde ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ emi: “Mbọ ufen emi ke ntak ntịn̄de akpanikọ mban̄a Abasi nnyụn̄ nnọde enye ubọn̄.”

Emlyn ama ọnyọn̄ London. Do ke enye okokụt William Whiston ata ekpep n̄kpọ mban̄a Bible emi ẹkebịnde ẹsio ke obio ke ntak emi enye okosiode n̄wed aban̄a se enye ekekerede ke edi nnennen se Bible ekpepde. Whiston ama okpono Emlyn onyụn̄ ọdọhọ ke enye edi “akpa ye akpan owo emi ekpepde se mme Christian ke eset ẹkekpepde.”

Emlyn ye mme owo nte William Whiston ye Isaac Newton ẹma ẹkụt ke se Bible etịn̄de iwụtke ke Abasi edi ita-ke-kiet nte Athanasius ekekpepde. Emlyn ọkọdọhọ ete: ‘Ke mma n̄ketịm n̄kpep edisana N̄wed Abasi nnyụn̄ ntie n̄kere se n̄kpepde, mma n̄kụt ke inaha nnịm ke Abasi edi ita-ke-kiet.’ Enye ama adian do ete ke “Abasi emi edide Ete Jesus Christ kpọt edi Akakan Abasi.”

Nso ikanam Emlyn ọdọhọ ntre? Enye ama okụt ediwak itie ke Bible emi ẹwụtde ke Jesus ye Ete Esie idịghe n̄ka. Se ndusụk itien̄wed oro mi (Ikọ Emlyn ke ẹwet ke sịghi-sịghi ubọkn̄wed):

•  John 17:3: “Akananam Christ idọhọke ke imọ idi Abasi m̀mê itie nte Abasi, inyụn̄ idọhọke ke imọ ikpọn̄ idi Abasi.” Ete ikpọn̄ ke ẹkot “ata Abasi kierakiet.”

•  John 5:30: “Eyen inamke uduak idemesie, edi anam uduak Ete.”

•  John 5:26: “Ete esie ọkọnọ enye Uwem.”

•  Ephesus 1:3: “Ẹsikot Jesus Christ Eyen Abasi, edi akananam nnyịn ikopke nte ẹkotde Ete, Ete Abasi, kpa ye emi ẹsikotde enye Ete Ọbọn̄ nnyịn Jesus.”

Ke Emlyn ama eketie ekere kpukpru emi, enye ama ọdọhọ ete: “Idụhe ebiet ke edisana N̄wed Abasi emi owo ekemede ndida ndọhọ ke Ete, Eyen, ye Edisana Spirit ẹdi kiet.”

Ediwak owo isimaha ndinyịme nnyụn̄ n̄kpep se Bible ekpepde. Edi Emlyn ama enyịme se Bible ekpepde. Enye ama obụp ete: “Edieke owo mîmaha ndinyịme akpanikọ emi odude ke edisana N̄wed Abasi, ufọn emi enye abiatde ini okot enye?” Emlyn ikenịmke se ufọkabasi ẹkekpepde, ekenịm se Bible ekpepde.

Se Emlyn ye mbon en̄wen ẹkenamde ekeme ndin̄wam nnyịn ibiere ndinam se Bible ekpepde ọkpọkọm ẹsasak nnyịn. Imekeme ndibụp idem nnyịn ite, ‘Ewe edi akpan n̄kpọ ọnọ mi—mme owo ndima mi m̀mê ami ndinam se Ikọ Abasi etịn̄de?’