JOSEPH osụk ese edem usiahautịn mbọm mbọm, ekere nte ikpefehede ibọhọ mbon oro ẹkedepde imọ. Ufọk mme Joseph odu ke Hebron, ndien Hebron iyomke usụn̄ ikpọn̄ ebiet emi mmọ ẹdude idahaemi. Ufọk mmọ odu ke edem obot oro enye osụk esede do. Jacob ete esie ke ọduọk odudu mbubreyo oro ke ufọk, ifiọkke se iwọrọde edima eyen esie. Edi idụhe nte Joseph ekemede ndika n̄ketịn̄ se itịbede nnọ enye. Enye ekere ke imọ idikwe ete imọ aba tutu amama. Mbon oro ẹkedepde enye ke ẹyep enye mbak edifehe. Mmọ ẹsan̄a ye camel mmọ ke akani usụn̄ emi ẹsisan̄ade ẹka Egypt. Mmọ ẹdinyene Joseph idahaemi, ntre mmọ iyomke enye ọbọhọ mmọ osop sia mmọ ẹdiọn̄ọ udori emi mmọ ẹdidiade ke ini ẹnyamde enye ke Egypt, kpa nte ẹdidiade ke enem utebe aran ye itai oro mmọ ẹbịnde.

Joseph ikebehe isua 17. Kere nte enye otopde enyịn ese edem usoputịn onyụn̄ okụtde ke utịn ọkọhọde itọn̄. Enye ekere m̀mê nso idiwọrọ imọ ke obio owo emi ẹmende imọ ẹka do. Etie enye nte edi ke ndap. Ata nditọete esie ẹsọn̄ esịt ẹyom ndiwot enye, ekem ẹnyam enye nte ofụn. Eyet ọdọn̄ Joseph. Enye ifiọkke se idiwọrọde enye ke ebiet oro ẹmende enye ẹka do.

Nso ikesịn Joseph ke utọ afanikọn̄ emi? Nso ke ikeme ndikpep nto akparawa emi nditọete esie ẹkefiomode mi ẹnyụn̄ ẹsọn̄de esịt ẹnyam?

Ẹma ẹwak etieti ke ubon mme Joseph, edi mmọ ikadianake kiet ikonyụn̄ ikopke inemesịt. Mbụk ubon Jacob owụt ediwak afanikọn̄ emi udọ uwak iban esidade edi. Abasi ama enyịme ikọt esie ẹdọ uwak iban ke eset. Emi ama aka iso tutu Eyen Abasi edidọhọ yak owo ọdọ n̄wan kiet sia Abasi ọkonọde Adam n̄wan kiet ke In̄wan̄ Eden. (Matthew 19:4-6) Jacob ọkọdọ iban iba, oro edi, Leah ye Rachel. Iban iba emi ẹma ẹnyene ifịn. Ofụnan̄wan Leah ekekere Zilpah, ofụnan̄wan Rachel ekere Bilhah. Iban inan̄ emi ẹkeman nditọ 14 ke nsụhọde n̄kaha ẹnọ Jacob. Edi toto ke ntọn̄ọ, Jacob akama Rachel sia enye ama enen̄ede eye. Enye ikamaha Leah adiahaeka esie. Ẹkebabian̄a enye ẹmen Leah ẹnọ enye ọdọ. Iban iba emi ẹma ẹsifịbe kiet eken ndien nditọ mmọ ẹma ẹtiene ẹfịbe.—Genesis 29:16-35; 30:1, 8, 19, 20; 37:35.

 Rachel ekedi ada ke anyan ini, ntre ke ini enye akamande Joseph, Jacob ama enen̄ede ama eyen ini usọn̄ esie emi. Ke uwụtn̄kpọ, ke ini Jacob akasan̄ade ye ubon esie aka ndisobo ye Esau eyeneka esie emi okoyomde ndiwot enye, Jacob ama anam Rachel ye ekpri Joseph ẹsan̄a ke edem mbak n̄kpọ edinam mmọ. Anaedi Joseph ikọsọpke ifre se iketịbede usen oro. Kere nte idem akakpade enye usenubọk oro ndikụt ete esie, emi ama ọkọsọn̄ edi osụk okopde odudu, ọsọkde-sọk isan̄. Ama akpa Joseph idem n̄ko ndikop se ikanamde enye: Ete esie akan̄wana okoneyo oro ekesierede usen oro ye angel Abasi! Ntak-a? Sia Jacob okoyom Jehovah Abasi ọdiọn̄ imọ. Jehovah ama onyụn̄ ọdiọn̄ enye onyụn̄ okpụhọ enye enyịn̄; enye akakabade ekere Israel. Ofụri idụt mmọ ẹdikere enyịn̄ esie. (Genesis 32:22-31) Nte ini akakade, Joseph ama edifiọk ke kpukpru esien emi ẹdidude ke idụt oro ẹdito nditọ Israel.

Ekem edima eka Joseph ama akpa ọkpọn̄ enye ke ini amande Benjamin, ekpri eyeneka esie. Ete esie ama ofụhọ n̄kpa emi etieti. Kere nte Jacob ọkwọhọrede Joseph mmọn̄eyet ke enyịn, ọdọn̄de enye esịt nte ke Abasi ayanam eka esie eset. Kpa idotenyịn emi ke Abraham ete ete esie akakama ọdọn̄ idem esịt. Anaedi ama enen̄ede enem Joseph ndikop ke Jehovah ayanam eka imọ eset! Anaedi emi n̄ko ama anam Joseph enen̄ede ama Abasi esie emi Bible ọdọhọde ke edi ‘Abasi mme odu-uwem.’ (Luke 20:38; Mme Hebrew 11:17-19) Ke Rachel ama akakpa, Jacob ama aka iso ama nditọ iba oro enye akamande ọnọ enye.—Genesis 35:18-20; 37:3; 44:27-29.

Ediwak nditọwọn̄ ẹkpebiara edieke ẹdekde-dek mmọ ntem; edi Joseph ama ekpebe ediwak nti edu ete ye eka esie, enen̄ede enyene mbuọtidem, onyụn̄ ọfiọk se ifọnde ye se idiọkde. Enye ekedi isua 17 ke ini edide ekpemerọn̄ onyụn̄ an̄wamde nditọete esie. Ini oro ke enye okokụt mmọ ẹnamde se mîfọnke. Okûdi ama etie nte enye ikpetịn̄ke n̄kpọ emi mbak nditọete esie ẹdisua enye? M̀mê ama etie enye ntre m̀mê iketiehe, nnyịn ifiọkke. Se ifiọkde edi ke enye ama anam nnennen n̄kpọ—oro edi, emen se enye okokụtde eketịn̄ ọnọ ete esie. (Genesis 37:2) Anaedi emi akanam Jacob enen̄ede ama Joseph. Ata eti uwụtn̄kpọ edi emi ọnọ mme uyen emi ẹdide Christian. Edieke etiede fi nte ekpededịp idiọkn̄kpọ owo en̄wen—yak idọhọ eke eyenuka m̀mê eke ufan fo—ti se Joseph akanamde nyụn̄ kụt ete ke emetịn̄ se ọfiọkde ọnọ mbon oro ẹkemede ndin̄wam anamidiọk oro.—Leviticus 5:1.

Enyene n̄kpọ en̄wen emi ikemede ndikpep nto nte n̄kpọ eketiede ke ufọk mme Joseph. Okposụkedi emi mme Christian mfịn mîsidọhọ ediwak iban, odu mme ubon emi n̄wan ete m̀mê ebe eka odude ye nditọ an̄wan m̀mê nditọ ebe. Edieke ẹmade ndusụk owo ẹkan ndusụk, mîdịghe  ẹsaride ndusụk owo, emi idiyakke ubon oro ẹdiana kiet. Akpana mme ete ye eka emi ẹdude ke utọ ubon emi ẹnam ofụri se mmọ ẹkekeme man kpukpru nditọ ẹfiọk ke ẹma mmimọ ẹnyụn̄ ẹdiọn̄ọ ke enyene se mmimọ kiet kiet ikemede ndinam ye nte ke kpukpru mmimọ imekeme nditiene nnam ubon mmimọ ẹkop inemesịt.—Rome 2:11.

Sia Joseph ama ekenyene uko anam se inende, etie nte emi akanam Jacob anam akwa n̄kpọ ọnọ Joseph. Enye ama anam ẹkịm ata ediye ọfọn̄ ẹnọ Joseph. (Genesis 37:3) Etie nte ọfọn̄ emi ekedi utọ oro mbọn̄ ye nditọ mbọn̄ ẹkesisịnede. Eketie nte ewụra; ofụk enye ubọk ye ukot.

Jacob ikanamke emi ke idiọk, esịt ama onyụn̄ enem Joseph ndikụt ete esie amade enye ntem. Edi ọfọn̄ oro ama esịn enye ke mfịna. Akpa kan̄a, ti ke enye ekedi ekpemerọn̄. Idịghe ekpri utom ekedi oro. Kere nte enye esịnede utọ ediye ọfọn̄ esie oro odụk ikọt, ọdọk ikpọ itiat, mîdịghe odomo ndinyan̄a erọn̄ emi ọkọmọde ke eto n̄kukịm. Edi nditọete Joseph ẹkenam n̄kpọ didie ye enye ke ini mmọ ẹkụtde enye ye ọfọn̄ emi?

Bible ọdọhọ ete: “Ke ini nditọete esie ẹkụtde ke ete mmimọ ama enye akan kpukpru mmimọ, mmọ ẹtọn̄ọ ndisua enye, inyụn̄ ikemeke nditịn̄ ikọ emem emem ye enye.” * (Genesis 37:4) Imọfiọk ntak emi mmọ ẹkefịbede enye, edi ekedi ata ndisịme ndiyak ufụp adia mmọ idem ntre. (Mme N̄ke 14:30; 27:4) Ndi akanam emefịbe owo ke ntak emi ẹmade enye m̀mê ẹnọde enye n̄kpọ emi akpamade ndinyene? Ti nditọete Joseph. Ufụp mmọ ama anam mmọ ẹnam n̄kpọ emi mmọ ẹkedituade n̄kpọfiọk. Se iketịbede inọ mmọ owụt ke ọfọn ‘idara ye mbon emi ẹdarade.’—Rome 12:15.

Joseph ama ọdiọn̄ọ ke nditọete imọ imaha imọ. Ntre, ndi enye ama esisio ọfọn̄ esie emi enịm ke ini enye okụtde mmọ? Ekeme ndidi enye ama ekere ndinam oro. Edi ti ke enyene se ikanamde Jacob ọnọ enye ọfọn̄ oro. Enye okoyom ndiwụt ke Joseph ke imọ ima ikan. Joseph ama onyụn̄ oyom ete esie aka iso ama imọ. Se ikanamde enye esisịne ọfọn̄ oro kpukpru ini edi oro. Imekeme ndikpep n̄kpọ nto se Joseph akanamde emi. Okposụkedi emi Ete nnyịn eke heaven mîsinamke asari, enyene mme ini emi enye esinamde n̄kpọ ọnọ mme asan̄autom esie kpọt. N̄ko, enye iyomke mmọ ẹbiet idiọk ererimbot emi, edi oyom mmọ ẹda san̄asan̄a. Kpa nte ediye ọfọn̄ Joseph akanamde enye edi isio ye nditọete esie, eti edu uwem mme Christian anam mmọ ẹdi isio ye mbon ererimbot emi. Eti edu mmọ esinam ẹfịbe mmọ ẹnyụn̄ ẹsua mmọ. (1 Peter 4:4) Ndi ọfọn Christian efehe ndinam mme owo ẹfiọk ke imọ idi asan̄autom  Abasi? Joseph ikefeheke ndisịne ediye ọfọn̄ esie, ntre nnyịn n̄ko ikpefeheke ndinam mme owo ẹfiọk ke idi mme asan̄autom Abasi.—Luke 11:33.

Ikebịghike Joseph ama adaba esen esen ndap iba. Ke akpa ndap oro Joseph akadabade, enye ama okụt nte enye ye nditọete esie ẹbọpde ebek wheat, ekem ebek nditọete esie ẹma ẹdaha ẹkanade ebek esie ẹkụk ẹnyụn̄ ẹnụhọ ẹnọ enye. Ke ọyọhọ ndap iba oro enye akadabade, utịn, ọfiọn̄, ye ntantaọfiọn̄ 11 ẹma ẹnụhọ ẹnọ enye. (Genesis 37:6, 7, 9) Nso ke Joseph edinam aban̄a utọ ndap emi?

Jehovah Abasi akanam enye adaba ndap emi. Ndap iba emi ẹketie nte prọfesi, ndien Abasi okoyom Joseph etịn̄ se enye akadabade ọnọ mme owo. Ọwọrọ Joseph okonyụn̄ anam se mme prọfet ẹkenamde nte ini akade. Mme prọfet ẹma ẹsitịn̄ se Abasi ọkọdọhọde mmọ ẹtịn̄ ye se Abasi edinamde mbon nsọn̄ibuot.

Joseph ama ọdọhọ nditọete esie ete: “Mbọk, ẹkop ndap emi n̄kadabade.” Ndap emi ama an̄wan̄a nditọete esie, edi mmọ ikamaha ndap emi ke baba usụn̄ kiet. Mmọ ẹma ẹdọhọ enye ete: “Nte afo edidi edidem nnyịn? mîdịghe, Nte afo edidi andikara nnyịn?” Bible ọdọhọ ete: “Ndien mmọ ẹkụt ntak efen ndisua enye kaban̄a ndap esie ye ikọ esie.” Ke ini Joseph etịn̄de ọyọhọ ndap iba emi ọnọ ete ye nditọete esie, mmọ ẹma ẹdọdiọn̄ ẹsua enye. Bible ọdọhọ n̄ko ete: “Ete esie asua ọnọ enye onyụn̄ ọdọhọ enye ete: ‘Nso ke ndap fo ọwọrọ? Ndi ami ye uka n̄ko ye nditọete fo ididi idinụhọ ke isọn̄ inọ fi?’” Edi Jacob ama aka iso ekere n̄kpọ emi. Okûdi Jehovah ke enyene nneme ye eyen oro?—Genesis 37:6, 8, 10, 11.

Joseph ikedịghe akpa m̀mê akpatre owo emi Jehovah ọkọdọhọde etịn̄ prọfesi emi mme owo mîdimaha, emi edinyụn̄ anamde ẹkọbọ enye. Jesus edi akakan owo emi Jehovah ọkọdọn̄de utọ utom oro. Enye ọkọdọhọ mbet esie ete: “Edieke mmọ ẹkekọbọde mi, mmọ ẹyekọbọ mbufo n̄ko.” (John 15:20) Kpukpru mme Christian ẹkeme ndikpep ediwak n̄kpọ nto mbuọtidem ye uko Joseph.

Ikebịghike, Jacob ama ọdọn̄ Joseph utom. Ikpọ nditọ Jacob ẹkebọk erọn̄ ke mbọhọ Shechem, emi mmọ ẹkenamde mbio obio oro akpakpa ufreke. Sia mbio obio oro ẹkesuade-sua mmọ, Jacob ama ọdọn̄ Joseph ekese nte n̄kpọ etiede ye nditọete esie. Kere nte eketiede Joseph ke idem. Enye ama ọfiọk ke nditọete imọ ẹnen̄ede ẹsua imọ. Idahaemi ete esie ọdọn̄de enye utom mi ọnọ mmọ, ekere ke mmọ ẹdise enye didie? Kpa ye oro, Joseph ama adaha aka.—Genesis 34:25-30; 37:12-14.

Ebiet oro nditọete Joseph ẹkedude ama oyom usụn̄—anaedi ama ada Joseph usen inan̄ m̀mê ition ndisan̄a n̄kesịm. To ke Hebron sịm Shechem edi n̄kpọ nte kilomita 80. Edi ke ini Joseph esịmde Shechem, enye ama okop ke nditọete esie ẹwọrọ ẹka Dothan, emi ọwọrọde ke ana enye afiak asan̄a n̄kpọ nte kilomita 22 aka iso iso. Ke ini Joseph ekperede Dothan, mmọ ẹma ẹda ẹkụt enye, ẹnyụn̄ ẹwụt adan̄a nte isuade enye. Bible ọdọhọ ete: “Mmọ ẹdọhọ kiet eken ẹte: ‘Sese! Adaba ndap oro ke edi. Mbufo ẹdi nnyịn iwot enye itop isịn ke obube mmọn̄ emi; iyonyụn̄ idọhọ ke idiọk unam okowot enye. Ndien iyese nte ndap esie edisude.’” Edi Reuben ama ọdọhọ nditọete esie yak ẹkûwowot enye, yak ẹkam ẹtop enye ẹsịn ke obube. Reuben akaduak ndika do n̄kosio enye mmọ ẹma ẹdaha.—Genesis 37:19-22.

Joseph eyen mbon ikọdiọn̄ọke se mmọ ẹduakde; akakam ekere ke mmọ edinenem esịt ndikụt imọ. Edi mmọ ẹma ẹmụm enye, ẹsion̄o enye ediye ọfọn̄ esie, ẹdụri enye ẹketop ẹsịn ke obube mmọn̄ emi mmọn̄ ama akasat. Eketie Joseph nte n̄kpọ ndap; enye inịmke ke nditọete imọ ẹkpesọn̄ esịt ẹnam imọ utọ n̄kpọ emi. Enye odomo ndiwọrọ ke obube oro, edi ikemeke. Enyịn anan enye sia enye ikwe n̄kpọ ndomokiet ikan obube oro enye esịnede do ye ikpaenyọn̄. Enye esịne do okop ke nditọete imọ ẹdaha ẹkpọn̄ imọ. Joseph ofiori okot mmọ, ekpe mmọ ubọk, edi mmọ ibọrọke enye. Mmọ ẹsọn̄ esịt ẹdaha ẹkedia udia ke mbọhọ oro. Ke Reuben ama akadaha ọkpọn̄ mmọ, mmọ ẹfiak ẹdiomi ndiwot Joseph, edi Judah ọdọhọ yak  ẹnyam enye ẹnọ mbonurua oro ẹsan̄ade ẹbe. Dothan ama ekpere usụn̄ emi ẹsisan̄ade ẹka Egypt, ndien ikebịghike mbon Ishmael ye mbon Midian ẹma ẹdi ndisan̄a mbe. Reuben etidi idisịm, ẹma ẹnyanyam Joseph. Mmọ ẹsọn̄ esịt ẹnyam ata eyenete mmọ nte ofụn ke mbak silver 20. *—Genesis 37:23-28; 42:21.

Imeneme mbụk emi ikesịm ebiet emi ikọtọn̄ọde ibuotikọ emi. Nte ẹkesụk ẹmende Joseph ẹka Egypt, eketie enye nte esie okụre. Ke ata ediwak isua, enye idikopke n̄kpọ ndomokiet iban̄a ubon esie, ididiọn̄ọke nte akabiakde Reuben ndinyọn̄ ndikop ke ẹma ẹnyam imọ, idiọn̄ọke nte Jacob ete esie okofụhọde ke ini ẹbian̄ade enye ẹte ke imọ imakpa. Enye n̄ko idikopke n̄kpọ ndomokiet iban̄a Isaac ete ete esie emi osụk odude uwem, idinyụn̄ ikopke n̄kpọ ndomokiet iban̄a Benjamin ekpri eyeneka esie emi ẹmende enye ẹkpọn̄. Edi ndi esie ama okụre? Ndi enye ọkọnyọn̄ ata ubọk ubọk?—Genesis 37:29-35.

Enyene n̄kpọ emi enye akakamade ọnyọn̄ emi nditọete esie mîkekemeke ndibọ enye, oro edi, mbuọtidem esie. Enye ama enen̄ede ọfiọk Jehovah Abasi esie ndien idụhe se ikpanamde enye efre Abasi emi. Ẹma ẹmen enye ẹkpọn̄ ufọk, enye ama ọbọ ufen ke usụn̄ emi ẹkemende enye ẹka Egypt nte ofụn, ẹma ẹnyụn̄ ẹfiak ẹnyam enye nte ofụn ẹnọ imọ eyen Egypt emi ekerede Potiphar. Edi kpukpru emi ikanamke enye efre Abasi esie. (Genesis 37:36) Se ikọwọrọde Joseph akakam ọsọsọn̄ọ mbuọtidem esie onyụn̄ anam enye etetịm ekpere Abasi. Ke ini iso, iyeneme nte mbuọtidem akanamde Joseph enen̄ede enyene ufọn ọnọ Jehovah Abasi esie ye ubon esie ke ini nnanenyịn ekesịmde mmọ. Ọfọn ikpebe mbuọtidem Joseph.