SIA mme mbụme ẹyomde ibọrọ—edide ke uyo m̀mê ke ekikere—mmọ ẹn̄wam ndibuan mme andikpan̄ utọn̄ nnọ fi ke nneme. Mme mbụme ẹkeme ndin̄wam fi nditọn̄ọ nneme nnyụn̄ mbuana ekikere oro edemerede udọn̄ ye owo. Nte etịn̄ikọ ye andikpep, afo emekeme ndida mbụme ndemede udọn̄, ndin̄wam owo ọkọk ibuot ke ibuot nneme, m̀mê ndidori nsọn̄uyo ke se afo etịn̄de. Ke ini afo adade mbụme anam n̄kpọ ke eti usụn̄, afo esịn udọn̄ ọnọ mbon en̄wen ndikere n̄kpọ ifịk ifịk utu ke nditie ndebe ndebe. Nyene uduak ke ekikere, nyụn̄ bụp mme mbụme fo ke usụn̄ oro ẹdin̄wamde fi ndisịm uduak oro.

Man Esịn Udọn̄ ọnọ Nneme. Ke ini afo odude ke an̄wautom, tịn̄ enyịn ke mme idaha oro ekemede ndidọhọ mme owo ẹtịn̄ ikọ edieke mmọ ẹnyịmede ndinam ntre.

Ediwak Mme Ntiense ẹsitọn̄ọ inem inem nneme ke ndibụp, “Nte akanam afo emekere . . . ?” Ke ini mmọ ẹmekde mbụme oro enen̄erede odu ke ekikere ediwak owo, eyedi mmọ iditreke ndikop inem ke an̄wautom. Idem ọkpọkọm mbụme oro edi obufa ke ekikere owo enye eken, enye ekeme ndidemede ọkpọsọn̄ udọn̄. Ẹkeme nditọn̄ọ nneme aban̄ade nsio nsio n̄kpọ ke nditịn̄ mme utọ ikọ nte “Nso idi ekikere fo . . . ?,” “Afo ekere didie . . . ?,” ye “Nte afo emenịm ke akpanikọ . . . ?”

Ke ini Philip ọkwọrọikọ okosobode ye akwa owo ukara Ethiopia oro okosụk okotde ntịn̄nnịm ikọ Isaiah, Philip ama obụp ete: “Nte ọmọfiọk se ikọ oro okotde ọwọrọde [mîdịghe, nte ikọ oro okotde an̄wan̄a fi]?” (Utom 8:30) Mbụme emi ama eberede usụn̄ ọnọ Philip ndinam akpanikọ aban̄ade Jesus Christ an̄wan̄a. Ke ẹdade ukem mbụme oro, ndusụk Mme Ntiense eyomfịn ẹkụt mme owo oro ẹkenen̄erede ẹnyene udọn̄ ndidiọn̄ọ in̄wan̄-in̄wan̄ akpanikọ Bible.

Ke ini ọnọde mmọ ifet nditịn̄ ekikere idemmọ, ekeme ndidi ediwak owo ẹyenen̄ede ẹnyene udọn̄ ndikpan̄ utọn̄ nnọ fi. Ke ama okobụp mbụme,  tịm nọ n̄kpan̄utọn̄. Utu ke ndikụt ndudue, wụt mfọnido ke ndiwụt ke omokop se owo oro etịn̄de. Toro owo oro ke ini ekemede ndinam ntre ke esịt akpanikọ. Ke idaha kiet, ke scribe kiet ama ‘ọkọbọrọ mbụme ọniọn̄-ọniọn̄,’ Jesus ama otoro enye, ọdọhọde ete: “Afo uyomke usụn̄ ye Obio Ubọn̄ Abasi.” (Mark 12:34) Idem ọkpọkọm owo oro enyene ekikere oro okpụhọrede ye okwo, afo emekeme ndikọm enye ke nditịn̄ ekikere esie. Se enye etịn̄de ekeme ndinam fi ọfiọk edu oro oyomde afo enyene ke ini abuanade akpanikọ Bible ye enye.

Man Etịn̄ Mme Akpan Ekikere. Ke ini afo etịn̄de ikọ ọnọ otuowo m̀mê enemede nneme ye owo kiet, domo ndida mme mbụme man etịn̄ mme akpan ekikere. Kụt ete ke mme mbụme fo ẹsịne mme n̄kpọ oro otuowo fo enen̄erede enyene udọn̄. Afo emekeme n̄ko ndibụp mme mbụme oro ẹdemerede udọn̄ ke n̄kpọ oro mîsọpke in̄wan̄a. Edieke afo atuakde ada esisịt ke ama okobụp mbụme, eyedi otuowo fo ayakpan̄ utọn̄ ye ọkpọsọn̄ udọn̄ ndikop se iditienede.

Ke idaha kiet, prọfet Micah ama obụp ediwak mbụme. Ke ama okobụp se Abasi oyomde oto mbon oro ẹtuakde ibuot ẹnọ enye, prọfet oro ama obụp mbụme inan̄ efen efen, oro kiet kiet esịnede se itiede nte ibọrọ. Kpukpru mbụme oro ẹtịm mme andikot n̄wed oro idem ẹnọ ibọrọ oro owụtde ọniọn̄ oro enye adade eberi ikpehe nneme esie oro. (Mic. 6:6-8) Nte afo emekeme ndinam ukem oro ke ini ọnọde ukpep? Domo se.

Man Ọkọk Ibuot ke Ibuot Nneme. Ẹkeme ndida mme mbụme ndin̄wam mbon en̄wen ẹkụt nte ẹkọkde ibuot ke mfan̄a. Jehovah ama anam emi, ke ini akatan̄ade n̄kpọsọn̄ ubiereikpe odori Israel, nte ẹwụtde ke Malachi 1:2-10. Akpa kan̄a enye ọkọdọhọ mmọ ete: “Mmama mbufo.” Mmọ ikowụtke esịtekọm iban̄a ima oro, ntre enye ama obụp mmọ ete: “Nte Esau ikedịghe eyen eka Jacob?” Ekem Jehovah ama owụt nte ke Edom ndina ndon edi uyarade nte ke Abasi ikamaha idụt oro ke ntak idiọkido mmọ. Enye ama aka iso ke ndinọ mme uwụtn̄kpọ onyụn̄ esịn mme mbụme ke ufọt man odori nsọn̄uyo ke Israel ndikpu ndinam n̄kpọ mban̄a ima esie nte odotde. Ẹbụp ndusụk mbụme nte n̄kpọ eke edide mme oku oro mîkanamke akpanikọ do ẹkebụp. Mbon eken ẹdi mme mbụme oro Jehovah okobụpde mme oku oro. Nneme oro edemede ntụk oro omụmde ntịn̄enyịn nnyịn; owo ikemeke ndifan̄a n̄kọkibuot oro enye akamade; owo ikemeke ndifre etop esie.

Ndusụk mme etịn̄ikọ ẹsida mme mbụme ẹnam n̄kpọ ke usụn̄ oro enyenede uforo kpa ntre. Okposụkedi owo mîyomke ẹnọ ibọrọ ke uyo,  otuowo ẹsitiene ẹbuana ke ekikere, nte n̄kpọ eke ẹtienede ẹneme nneme oro.

Ke ini nnyịn inịmde ukpepn̄kpọ Bible, nnyịn isida usụn̄ oro anamde eyen ukpepn̄kpọ etiene abuana. Nte ededi, ẹnyene n̄kponn̄kan ufọn edieke eyen ukpepn̄kpọ mîkotke-kot ibọrọ ito n̄wed. Ke inem inem uyoikọ, da mme udiana mbụme kọk ibuot ye eyen ukpepn̄kpọ. Ke mme akpan ekikere, sịn udọn̄ nọ enye ndinam mme ibọrọ esie ẹkọn̄ọ ke Bible. Afo emekeme n̄ko ndibụp: “Didie ke se nnyịn inemede emi enyene ebuana ye n̄kpọ efen emi nnyịn ima ikekpekpep? Ntak emi enye edide akpan n̄kpọ? Didie ke enye okpotụk uwem nnyịn?” Utọ usụn̄ oro enen̄ede enyene ufọn akan nditịn̄ se afo enịmde ke akpanikọ m̀mê ndinam n̄kpọ an̄wan̄a ntatara ntatara. Ke usụn̄ emi, afo an̄wam eyen ukpepn̄kpọ ndida “ukeme ukere n̄kpọ” esie ntuak ibuot nnọ Abasi.—Rome 12:1, NW.

Edieke akpan ekikere mîn̄wan̄ake eyen ukpepn̄kpọ, nyene ime. Ekeme ndidi enye odomo ndimen se afo etịn̄de ndomo ye se enye ekenịmde ke akpanikọ ke ediwak isua. Ndineme n̄kpọ oro ke usụn̄ efen ekeme ndin̄wam. Nte ededi, ndusụk ini ẹsiyom akpan n̄kọkibuot. Da N̄wed Abasi nam n̄kpọ ifụre ifụre. Nọ mme uwụtn̄kpọ. Ke adianade ye emi, bụp mme mmemmem mbụme oro ẹn̄wamde owo oro ndikọk ibuot ke mme uyarade ẹdude.

Man Ọdiọn̄ọ Se Idude Owo ke Ekikere. Ke ini mme owo ẹbọrọde mbụme, mmọ isiwakke ndiyarade se mmọ ẹnen̄ede ẹkere. Mmọ ẹkam ẹkeme ndinọ mme ibọrọ oro mmọ ẹkerede ke afo oyom oro. Oyom mbufiọk. (N̄ke 20:5) Nte Jesus akanamde, afo emekeme ndibụp: “Nte emenịm emi ke akpanikọ?”—John 11:26.

Ke ini ediwak owo ke otu mme mbet Jesus ẹkeyatde esịt ẹban̄a se enye eketịn̄de ẹnyụn̄ ẹkpọn̄de enye, Jesus ama ọdọhọ mme apostle esie ẹtịn̄ ekikere mmọ. Enye okobụp ete: “Nte ọdọn̄ mbufo n̄ko ndidianade nnyọn̄?” Peter ama etịn̄ ekikere mmọ, ọdọhọde ete: “Ọbọn̄, nnyịn iditiene anie? Afo enyene ikọ uwem nsinsi. Nnyịn imonyụn̄ inịm ke akpanikọ inyụn̄ ifiọk ite, Afo edi Edisana Eyen Abasi.” (John 6:67-69) Ke idaha efen, Jesus ama obụp mme mbet esie ete: “Mme owo ẹdọhọ ete Eyen Owo edi anie?” Enye ama adian mbụme oro akanamde mmọ ẹtịn̄ se ikodude mmọ ke esịt. “Edi mbufo ẹdọhọ ẹte Ami ndi anie?” Peter ama ọbọrọ ete: “Afo edi Christ, Eyen Abasi uwem.” (Sịghisịghi ubọkn̄wed edi eke nnyịn.)—Matt. 16:13-16.

Ke ini enịmde ukpepn̄kpọ Bible, ọkpọfọn afo ada utọ usụn̄ oro eneme ndusụk n̄kpọ. Afo emekeme ndibụp: “Mme nsan̄a ubet ukpepn̄kpọ (m̀mê mme nsan̄autom) fo ẹse didie n̄kpọ emi?” Ekem afo emekeme ndibụp:  “Afo ekere didie aban̄a oro?” Ke ini afo etịmde ọfiọk ekikere owo, emi anam edi mmemmem n̄kpọ ọnọ fi nte andikpep ndinen̄ede nnọ un̄wam.

Man Odori Nsọn̄uyo. Emekeme n̄ko ndida mme mbụme ndori nsọn̄uyo ke mme ekikere. Apostle Paul ama anam emi, nte ẹwetde ke Rome 8:31, 32: “Edieke Abasi adade ye nnyịn, anie edikeme ndibiọn̄ọ nnyịn? Enye emi mîkesịnke ndinọ Eyen Esiemmọ, edi ayakde Enye ọnọ ke ibuot nnyịn kpukpru, Enye edikeme didie nditre ndinọ nnyịn kpukpru n̄kpọ ndian ye Enye?” Tịm fiọk ete ke idaha kiet kiet, mbụme oro anam ubak udịmikọ oro osụk ebemde iso an̄wan̄a.

Ke ama ekewet ubiereikpe Jehovah oro ekenyenede ndisịm edidem Babylon, prọfet Isaiah ama owụt ọyọhọ mbuọtidem ke ndidian ete: “Jehovah mme udịm amaduak, ndien anie edinam enye okpu? Enye omonyụn̄ anyanade ubọk esie, ndien anie edinụk enye afiak?” (Isa. 14:27) Mme utọ mbụme oro ẹwụt ẹte ke owo ikemeke ndifan̄a se ẹtịn̄de oro. Iyomke ẹnọ ibọrọ.

Man Ayarade Ukwan̄ Ekikere. Mme mbụme oro ẹtịmde ẹkọk ibuot ẹdi n̄ko okopodudu n̄kpọ ndida nyarade ukwan̄ ekikere. Mbemiso ọkọkọkde eren kiet udọn̄ọ, Jesus ama obụp mme Pharisee ye mme ọfiọk Ibet ete: “Nte enen ndinam udọn̄ọ okụre ke sabbath, m̀mê inenke?” Ke ama ọkọkọk udọn̄ọ oro, enye ama afiak obụp mbụme efen ete: “Anie ke otu mbufo edinyene ass m̀mê enan̄, eke ọduọde ke obube mmọn̄, idinyụn̄ idụrike enye isio ini kiet ke sabbath?” (Luke 14:1-6) Ikoyomke ẹbọbọrọ, owo ikonyụn̄ ibọrọke. Mme mbụme oro ẹma ẹyarade ukwan̄ ekikere mmọ.

Ndusụk ini, mme ata Christian ẹkam ẹkeme ndinyene ukwan̄ ekikere. Ndusụk owo ke Corinth eke akpa isua ikie ẹma ẹda nditọete mmọ ẹka esopikpe man ẹkebiere mme mfịna oro mmọ ẹkpekekemede ndibiere ke idemmọ. Didie ke apostle Paul ekese aban̄a mfịna emi? Enye ama obụp udịm udịm mbụme ndida nnen̄ede ekikere mmọ.—1 Cor. 6:1-8.

Ye ukpep, afo emekeme ndikụt unen ke ndida mme mbụme nnam n̄kpọ. Nte ededi, ti ndiwụt ukpono, akpan akpan ke ini etịn̄de ikọ ọnọ ikpọ owo, mme owo oro afo mûtịmke udiọn̄ọ, ye mbon oro ẹdude ke itie ukara. Da mme mbụme ndiwụt akpanikọ Bible ke usụn̄ oro edemerede udọn̄.