ENYỊN nnyịn esiwụt mme edu ye ntụk. Mmọ ẹkeme ndiwụt n̄kpaidem m̀mê ndịk. Mmọ ẹkeme ndiwụt mbọm m̀mê ima. Ke ndusụk idaha, mmọ ẹkeme ndiwụt eyịghe m̀mê mfụhọ. Akani eren kiet eketịn̄ aban̄a owo obio mmọ oro okokụtde ekese ndutụhọ ete: “Nnyịn isida enyịn nnyịn itịn̄ ikọ.”

Mbon en̄wen ẹkeme ndisịm ubiere mban̄a nnyịn ye se nnyịn itịn̄de etiene ebiet oro nnyịn isede. Ke ediwak obio, mme owo ẹsiwak ndibuọt idem ye owo oro esede mmọ ufan ufan. Ke n̄kan̄ eken, mmọ ẹkeme ndiyịk edinam akpanikọ m̀mê ndiyịk ukeme owo oro esede ikpat m̀mê esede n̄kpọ efen utu ke ndise owo oro enye etịn̄de ikọ ọnọ. Ndusụk obio ẹbat ọkpọsọn̄ ediwụk enyịn nse owo iso nte usọn̄enyịn, nyomikọ, m̀mê edimia ata. Emi edi ntre akpan akpan ke ini ẹtịn̄de ikọ ye owo isio uduot m̀mê ọbọn̄ obio m̀mê owo efen oro akamade akamba itie. Ndien ke ndusụk ebiet, edieke eyenọwọn̄ esede akwa owo enyịn ke ini etịn̄de ikọ ọnọ enye, ẹdida emi nte usọn̄enyịn.

Nte ededi, ke ebiet oro enye mîdiọkke, edise owo iso ke ini etịn̄de akpan n̄kpọ ekeme ndidori nsọn̄uyo ke se etịn̄de. Ẹkeme ndida enye nte uyarade ke etịn̄ikọ enịm se enye etịn̄de ke akpanikọ. Tịm fiọk nte Jesus akanamde n̄kpọ ke ini mme mbet esie ẹkedude ke akamba eyịghe ẹnyụn̄ ẹdọhọde ẹte: “Anie ndien ekeme ndibọhọ?” Bible obụk ete: “Edi Jesus owụk enyịn ese mmọ, onyụn̄ ọdọhọ mmọ ete, Emi edi se owo mîkemeke ndinam; edi Abasi emekeme ndinam kpukpru n̄kpọ.” (Sịghisịghi ubọkn̄wed edi eke nnyịn; Matthew 19:25, 26) N̄wed Abasi owụt n̄ko ete ke apostle Paul ama etịm ese nte otuowo esie akanamde n̄kpọ. Ke idaha kiet owo oro akamanade mbụn̄ọ ama odu ke ini Paul eketịn̄de ikọ. Utom 14:9, 10 ọdọhọ ete: “Enye okop nte Paul etịn̄de ikọ: ndien Paul owụk enyịn ese enye, okụt ete enye enyene mbuọtidem nte ekemde ndinam idem ọsọn̄ enye, onyụn̄ ọdọhọ enye  ke ọkpọsọn̄ uyo ete, Daha ke enyọn̄, nen̄ede da ke ukot.”—Sịghisịghi ubọkn̄wed edi eke nnyịn.

Mme Ekikere Ndida Nnam N̄kpọ ke An̄wautom. Ke ini abuanade ke an̄wautom, tie ufan ufan ye ufiop ufiop nte afo osobode ye mme owo. Ke idaha odotde, da mme mbụme oro ẹnamde owo ekere n̄kpọ tọn̄ọ nneme ke se ikemede ndidi n̄kpọ udọn̄ nnọ mbufo mbiba. Nte afo anamde emi, domo ndise owo enyịn—m̀mê ke nsụhọde n̄kaha se owo oro iso ke usụn̄ oro owụtde ukpono ye mfọnido. Eti inua imam oro owụtde ata inemesịt esinen̄ede edemede udọn̄. Utọ edinam oro ekeme ndinen̄ede n̄wụt owo oro utọ owo emi afo edide onyụn̄ an̄wam enye nditịm nnyene ifụre nte osụk enemede nneme.

Ke idaha odotde, ndise nte owo enịmde enyịn ekeme ndiwụt fi nte akpanamde n̄kpọ aban̄a idaha oro. Edieke owo oro ayatde esịt m̀mê edieke enye mîtịmke inyene udọn̄, afo emekeme ndikụt oro. Edieke se afo etịn̄de mîn̄wan̄ake enye, afo eyekeme ndikụt oro. Edieke mînemke enye aba ke idem, afo ọyọdiọn̄ọ. Edieke enye enen̄erede enyene udọn̄, emi n̄ko oyowụt idem. Nte enye enịmde enyịn esie ekeme ndinam fi ọfiọk m̀mê oyom anam ukpụhọde ke usọp, esịn ukeme efen efen ndinam enye etiene esịn uyo ke nneme oro, etre nneme oro mîdịghe, ke ekemede, anam owụt nte ekpepde Bible.

Edide afo ọnọ ikọ ntiense an̄wan̄wa m̀mê enịm ukpepn̄kpọ Bible, domo ndiwụt ukpono ke nte esede owo oro afo etịn̄de ikọ ọnọ. Nte ededi, kûwụk enyịn use enye, sia emi ekemede ndinam bụt anam owo. (2 Ndi. 8:11) Edi, se owo enye eken iso ndien ndien ke ndammana usụn̄ oro etiede ufan ufan. Ke ediwak obio, emi esiwụt udọn̄ esịt akpanikọ. Nte ededi, ke ini afo okotde Bible m̀mê n̄wed efen, enyịn fo ediwụhọ ke se okotde. Edi man odori nsọn̄uyo ke akpan n̄kpọ, ekeme ndiyom afo ese owo oro nnennen nnennen, okposụkedi edinamde ntre ibio ibio. Edieke afo emenede iso ke ini ke ini, emi n̄ko ayanam afo ekeme ndikụt nte enye anamde n̄kpọ aban̄a se okotde.

Edieke bụt anamde edi ọkpọsọn̄ n̄kpọ ọnọ fi ndise mme owo ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ, kûkpa mba. Ye ukpep, edise mme owo nte odotde ayakabade edi ndammana n̄kpọ, ndien enye ekeme ndinam fi enyene uforo ke ndineme nneme ye mbon efen.

Ke Ini Ọnọde Utịn̄ikọ. Bible etịn̄ ọnọ nnyịn ete ke mbemiso Jesus  ọkọtọn̄ọde Ukwọrọikọ esie oro ke Obot, “Enye [ama] emenede enyịn ese mbet Esie.” (Luke 6:20) Kpep n̄kpọ to uwụtn̄kpọ esie. Edieke afo oyomde nditịn̄ ikọ nnọ otuowo, se mmọ, ndien ekem tuak da ke sekọn ifan̄ mbemiso ọtọn̄ọde nditịn̄ ikọ. Ke ndusụk itie emi ayabuana edikama enyịn nse ndusụk owo ke otuowo. Ndituak nda esisịt ntem ekeme ndin̄wam fi akan nnyekidem oro ekenyenede ke ntọn̄ọ. Enye n̄ko ayan̄wam otuowo ndikpụhọde nda ekekem ye ido m̀mê ntụk ekededi oro ẹkụtde ke iso fo. Adianade do, ndinam emi ayanam mme owo ẹtịm ẹtie ẹnyụn̄ ẹdu ke mben̄eidem ndinọ n̄kpan̄utọn̄.

Se otuowo ke ini ọnọde utịn̄ikọ. Kûse ukanade ofụri otuowo. Domo ndise owo kiet kiet oro odude ke otuowo. Ke ekperede ndidi ke kpukpru obio, ẹdori enyịn ọnọ utịn̄ikọ an̄wa ndise owo ke ndusụk udomo.

Ndise otuowo akan sụk ediwọn̄ọde enyịn sụn̄sụn̄ nto n̄kan̄ kiet nsịm en̄wen. Se owo kiet ke otuowo ukpono ukpono ndien, edieke odotde, tịn̄ ofụri udịmikọ kiet nọ owo oro. Ekem se owo efen, nyụn̄ tịn̄ udịmikọ kiet m̀mê iba nọ enye. Kûse owo ekededi ebịghi akaha tutu enye okop bụt, kûnyụn̄ use ibat ibat owo kpọt ke ofụri otuowo. Ka iso ndise kpukpru owo ke otuowo ntem, edi nte afo etịn̄de ikọ ọnọ owo kiet, tịm tịn̄ ikọ nọ enye nyụn̄ se nte enye anamde n̄kpọ mbemiso ebede ekese owo efen.

Mme n̄wed utịn̄ikọ fo ẹkpenyene ndidoro ke okpokoro utịn̄ikọ, ndidu fi ke ubọk, m̀mê ke Bible fo man otodo afo ekeme nditotop enyịn nse mmọ. Edieke oyomde ọwọn̄ọde ofụri ibuot fo ekese n̄wed utịn̄ikọ fo, udukemeke ndise otuowo. Ekpenyene ndikere mban̄a adan̄a ediwak ini oro afo esede n̄wed utịn̄ikọ ye ini oro anamde oro. Edieke afo esede n̄wed utịn̄ikọ fo ke adan̄aemi esịmde ini nditịn̄ nsụk ikọ ke utịn̄ikọ, afo udukemeke ndikụt nte otuowo fo anamde n̄kpọ, utịn̄ikọ fo idinyụn̄ itịmke inyene odudu. Kpasụk ntre, edieke afo esede n̄wed utịn̄ikọ fo kpukpru ini, afo udukemeke ndise otuowo.

Ke ini afo otopde bọl ọnọ owo, afo ayada ese m̀mê enye omụm. Ikpehe kiet kiet ke utịn̄ikọ fo etie nte n̄kpọ oro “otopde” ọnọ otuowo. Nte mmọ ẹnamde n̄kpọ—editop ibuot, edituak inua imam, ediwụk enyịn nse—ekeme ndiwụt ke “ẹmụm.” Edieke afo esede owo nte odotde, emi ekeme ndin̄wam fi ndikụt nte ke “ẹmụm” mme ekikere fo.

Edieke ẹnọde fi n̄wed ndikot nnọ esop, nte afo okpodomo ndise otuowo ke ini osụk okotde? Edieke otuowo esede Bible nte afo okotde,  ata ediwak mmọ ididiọn̄ọke m̀mê afo ememenede enyịn m̀mê umenekede. Edi ndise otuowo fo ekeme ndin̄wam ndisịn odudu ke ukotn̄wed fo sia enye ayanam fi odu ke edidemede aban̄a nte mmọ ẹnamde n̄kpọ. Ndien owo ekededi ke otuowo oro mîkụbọkede Bible esie, emi ekikere esie ekemede ndiyo, enyịn mmọ ndidụk ye eke etịn̄ikọ ekeme ndin̄wam ndifiak n̄wụk ntịn̄enyịn mmọ ke se ẹkotde. Nte ededi, afo n̄kukụre edikeme ndimenede enyịn ibio ibio, ndien ukpunyeneke ndinam enye ke usụn̄ oro edinamde fi edue se okotde. Ke ntak oro, mfọnn̄kan n̄kpọ edi ndikama Bible fo ke ubọk nnyụn̄ nnịm ibuot nnennen, idịghe ndiyak ebek adiana fi ke ikpanesịt.

Ke ndusụk idaha, ẹsidọhọ mbiowo ẹnọ utịn̄ikọ oro ẹkotde-kot ke akamba mbono. Ndinam emi uforo uforo oyom mbufiọk, eti ntịmidem, ye ekese ukpep. Edi akpanikọ, edikama n̄wed utịn̄ikọ oro ẹkotde-kot isiyakke ẹtịm ese otuowo. Edi edieke etịn̄ikọ etịmde idem ọfọn, enye ekpenyene ndikeme ndise otuowo esie ke ini ke ini ye unana edifre ebiet emi enye eketrede. Enye ndinam emi ayan̄wam ndimụm ntịn̄enyịn otuowo onyụn̄ an̄wam mmọ ẹbọ ufọn ọyọhọ ọyọhọ ẹto akpan item eke spirit oro ẹnọde.