MAN anam utịn̄ikọ fo esịne ifiọk ọnọ otuowo fo, oyom afo anam se ikande nditịn̄ ikọ ke ibuot nneme oro odotde. Bụp idemfo: ‘Ntak oyomde otuowo emi okop ibuot nneme emi? Nso ke ami nditịn̄ man anam otuowo ekere ke mmimọ imenen̄ede ibọ ufọn ito nneme emi?’

Ke ufọkn̄wed, edieke ẹdọhọde fi anam owụt nte ẹnọde owo ikọ ntiense, enyeneufọk fo edidi otuowo fo. Ke mme idaha efen, ekeme ndidi afo editịn̄ ikọ ọnọ ofụri esop.

Se Otuowo Fo Ọdiọn̄ọde. Bụp idemfo, ‘Nso ke otuowo emi ọdiọn̄ọ aban̄a ibuot nneme emi?’ Oro ekpenyene ndibiere nte afo editọn̄ọde. Edieke afo etịn̄de ikọ ọnọ esop oro esịnede ediwak Christian oro ẹma ẹkekọri ẹsịm ọyọhọ idaha, kûfiak utịn̄ sụk mme isọn̄ akpanikọ, emi ata ediwak mmọ ẹma ẹkefọfiọk. Tat mme isọn̄ akpanikọ emi. Nte ededi, edieke ediwak mbufa owo ẹdude n̄ko, afo ekpenyene ndikere mban̄a mme udọn̄ otu iba emi.

Kpụhọde idaha utịn̄ikọ fo tiene se otuowo fo ọdiọn̄ọde. Edieke afo esịnde ndusụk ntọt oro ata ediwak owo ẹmehede, tịn̄ mmọ usọp usọp. Edi tehede ube ke ini etịn̄de mme n̄kpọ oro ẹtiede nte obufa ọnọ ata ediwak mme andikpan̄ utọn̄ nnọ fi, man an̄wan̄a mmọ mfọn mfọn.

Se Idisịnede Ifiọk. Nditịn̄ n̄kpọ oro esịnede ifiọk iwọrọke nditịn̄ mbufa n̄kpọ kpukpru ini. Ndusụk mme etịn̄ikọ ẹnyene usụn̄ oro ẹsitịn̄de ndusụk akpanikọ oro ẹmehede ke utọ mmemmem usụn̄ oro anamde enye enen̄ede an̄wan̄a otuowo akan nte akanam an̄wan̄ade.

Ke an̄wautom, nditịn̄ n̄kpọ ẹdade ẹto mbụk n̄kpọntịbe oro ẹwụtde nte ke nnyịn idu ke ukperedem ini ikemke. Da Bible wụt se mbụk oro ọwọrọde. Emi eyenen̄ede esịne ifiọk ọnọ enyeneufọk. Kpasụk ntre, ke ini ọnọde ndusụk ọyọhọ ntọt aban̄a oto-obot ibet m̀mê uwem eto m̀mê eke unam, uduak fo ikpedịghe nditịn̄ ndusụk ifiọk ntaifiọk oro aduaide owo idem oro akanam enyeneufọk mîkopke. Utu ke oro, uduak fo ekpedi ndida uyarade oro otode n̄kpọ-obot mbuan ye mme  ikọ Bible ndida n̄wụt nte ke Andibot oro amade nnyịn odu. Emi ayan̄wam enyeneufọk ndikụt n̄kpọ ke obufa usụn̄.

Ndinọ utịn̄ikọ oro otuowo ama okokokop ediwak ini ekeme ndidi n̄kpọ-ata. Edi man edi eti andikpep, oyom afo ekpep nte ekemede ndinam emi uforo uforo. Didie ke ẹkeme ndinam emi?

Ndinam ndụn̄ọde ayan̄wam. Utu ke ndibuan sụk mme akpan n̄kpọ oro ẹsọpde ẹdụk fi ekikere ke utịn̄ikọ fo, da mme n̄kpọ unam ndụn̄ọde oro ẹnemede ke page 33 esịm 38 nam n̄kpọ. Kere ban̄a mme ekikere oro ẹnọde do ẹban̄a utịtmbuba oro afo okpodomode ndisịm. Ke ndụn̄ọde fo, afo emekeme ndikụt ke n̄kpọntịbe oro owo mîtịmke ifiọk ke mbụk enyene ebuana nnennen nnennen ye ibuot nneme fo. Mîdịghe afo emekeme ndikop n̄kpọ ke mbụk ndondo emi oro edinamde n̄kpọ oro afo oyomde ndineme an̄wan̄a.

Nte afo odụn̄ọrede utịn̄ikọ, demede ekikere fo ebe ke ndibụp mme utọ mbụme nte nso? ntak-a? ini ewe? ke m̀mọ̀n̄? anie? ye didie? Ke uwụtn̄kpọ: Ntak enye edide akpanikọ? N̄keme didie ndisọn̄ọ enye? Mme ọsọ edinịm ke akpanikọ ewe ẹnam akpanikọ Bible emi ọsọn̄ ndin̄wan̄a ndusụk owo? Ntak emi enye edide akpan n̄kpọ? Didie ke emi okpotụk uwem owo? Ewe uwụtn̄kpọ owụt ufọn edida enye nsịn ke edinam? Nso ke akpanikọ Bible emi ayarade aban̄a edu Jehovah? Ọkọn̄ọde ke n̄kpọ oro afo enemede, afo emekeme ndibụp: Ini ewe ke emi eketịbe? Didie ke nnyịn ikeme ndida ntọt emi nnam n̄kpọ mfịn? Afo amakam ekeme ndisịn uwem ke utịn̄ikọ fo ke ndibụp nnyụn̄ mbọrọ ndusụk utọ mbụme emi ke ini afo ọnọde utịn̄ikọ.

Utịn̄ikọ fo ekeme ndiyom afo ada mme itie N̄wed Abasi oro otuowo fo ama ekememehe. Nso ke afo ekeme ndinam man ada mmọ anam n̄kpọ ke usụn̄ oro esịnede ifiọk? Kûtre ke ndikot mmọ kpọt; nam mmọ ẹn̄wan̄a.

Ndineme itien̄wed oro ẹmehede ekeme ndinen̄ede nsịne ifiọk edieke afo atatde itien̄wed oro ke ikpehe ke ikpehe, osiode ikpehe oro enyenede ebuana ye ibuotikọ ke utịn̄ikọ fo owụt onyụn̄ anamde mmọ ẹn̄wan̄a. Kere nte akpadade utọ itien̄wed nte Micah 6:8 ke Edisana Ŋwed Abasi Ibom anam oro. Nso idi “se inende”? Idaha anie kaban̄a se inende ke ẹneme ẹban̄a? Didie ke afo ekeme ndinam an̄wan̄a se “ndinam se  inende” ọwọrọde? M̀mê “[ndima] ima Abasi”? Nso idi nsụkidem? Didie ke afo akpada itien̄wed emi abuan ye owo usọn̄? Nte ededi, mme utọ n̄kpọ nte ibuotikọ fo, uduak fo, otuowo fo, ye ini oro enyenede ẹdibiere mme n̄kpọ oro afo edidade.

Nditịn̄ se mme ikọ ẹwọrọde mmemmem mmemmem ẹsin̄wam. Ye ndusụk owo, edi n̄kpọ n̄kpaidem ndifiọk se “Ubọn̄” oro ẹtịn̄de ẹban̄a ke Matthew 6:10 ọwọrọde. Ndifiak nti se ikọ ọwọrọde ekeme ndikam n̄n̄wam owo oro ama ekededi Christian ke anyan ini ndifiọk ata nnennen se itien̄wed oro enen̄erede etịn̄ aban̄a. Emi an̄wan̄a ke ini nnyịn ikotde 2 Peter 1:5-8 inyụn̄ itịn̄de se nsio nsio ikpehe oro ẹsiakde ke mme ufan̄ikọ oro ẹwọrọde: eti ido, mbuọtidem, ifiọk, edifara ke idem, ime, uten̄e Abasi, iman, ye ima. Ke ini ẹtịn̄de mme ikọ oro ẹtiede nte ẹwọrọ ukem n̄kpọ ke udọn̄ikọ kiet, afo nditịn̄ se mmọ ẹwọrọde ekeme ndin̄wam ndiwụt ukpụhọde emi odude ke ufọt mmọ. Ntre ke edi ye mme utọ ikọ nte eti ibuot, mbufiọk, ifiọk, ye asian, oro ẹtịn̄de ẹban̄a ke Mme N̄ke 2:1-6.

Otuowo fo ekeme ndikụt nte ntọt oro esịnede ifiọk edieke afo adade itien̄wed ọkọk ibuot. Esikpa ediwak owo idem ke ini mmọ ẹkụtde ke akpa ini ke Genesis 2:7 ke ndusụk edikabade Bible, nte ẹdọhọde ke Adam ekedi ukpọn̄ oro odude uwem ye nte ke ukpọn̄ ekeme ndikpa, nte ekemde ye Ezekiel 18:4. Ini kiet, Jesus ama anam idem akpa mme Sadducee ke nditịn̄ mban̄a Exodus 3:6 oro mmọ ẹkedọhọde nte inịmde ke akpanikọ, onyụn̄ ada enye abuan ye ediset ke n̄kpa.—Luke 20:37, 38.

Ndusụk ini esifọn ndiwụt udọn̄ikọ itien̄wed Abasi, mme idaha oro ẹkedude ke ini ẹkewetde, ye andiketịn̄ ikọ m̀mê andikakpan̄ utọn̄. Mme Pharisee ẹma ẹnen̄ede ẹmehe ye Psalm 110. Kpa ye oro, Jesus ama odụri ntịn̄enyịn mmọ owụt akpan ntọt oro odude ke akpa ufan̄ikọ oro. Enye okobụp ete: “Mbufo ẹkere nso ẹban̄a Christ? Enye edi Eyen anie? Mmọ ẹte Enye, eke David. Enye ọdọhọ mmọ ete, Nsinam David ke Spirit okotde Enye, ete, Ọbọn̄, ete, Jehovah ọdọhọ ye Ọbọn̄ Mi ete, Tie mi ke ubọk nnasia tutu nda mme asua fo nnịm Fi ke idak ukot? Edieke David ndien okotde Enye ete, Ọbọn̄, didie ke Enye edi eyen esie?” (Matthew 22:41-45) Edieke afo ọkọkde ibuot ke N̄wed Abasi nte Jesus ọkọkọkde, afo ayan̄wam mme owo ndinen̄ede ntịn̄ enyịn n̄kot Ikọ Abasi.

Ke ini etịn̄ikọ etịn̄de ini oro ẹkewetde n̄wed Bible m̀mê ini oro akpan n̄kpọntịbe akadade itie, enye ekpenyene nditịn̄ n̄ko nte n̄kpọ eketiede ini oro. Ke usụn̄ oro, ufọn n̄wed oro m̀mê n̄kpọntịbe oro eyetịm an̄wan̄a otuowo.

Edimen mme n̄kpọ ndomo ekeme ndin̄wam ndinam se afo etịn̄de  enen̄ede esịne ifiọk. Afo emekeme ndiwụt ukpụhọde ke ekikere oro ediwak owo ẹmade ye se Bible etịn̄de aban̄a ukem n̄kpọ oro. Mîdịghe afo emekeme ndimen mbụk Bible iba oro ẹnyenede mbiet ndomo. Nte mmọ ẹnyene ukpụhọde? Ntak-a? Nso ke nnyịn ikpep ito mmọ? Afo ndinam emi ekeme ndinọ mme andikpan̄ utọn̄ nnọ fi obufa ekikere aban̄a ibuot nneme oro.

Edieke ẹdọhọde fi eneme ndusụk ikpehe utom Christian, afo emekeme ndinam nneme fo enyene inem ke nditọn̄ọ ye editịn̄ ofụri se isịnede ibio ibio. Tịn̄ se ẹnyenede ndinam, ntak oyomde ẹnam enye, ye nte enye enyenede ebuana ye ofụri utịtmbuba nnyịn nte Mme Ntiense Jehovah. Ekem nam an̄wan̄a ebiet, ini, ye nte ẹkpenamde utom oro.

Nso edieke utịn̄ikọ fo oyomde afo eneme ndusụk “nditụn̄ọ n̄kpọ Abasi”? (1 Cor. 2:10) Edieke afo ọtọn̄ọde ye ediwụt nnyụn̄ nnam mme akpan n̄kpọ ke nneme oro ẹn̄wan̄a, ofụri ntọt oro ọyọsọsọp an̄wan̄a. Ndien edieke afo etrede ye ibio ibio editịn̄ ofụri se isịnede ke utịn̄ikọ fo, eyedi otuowo fo ẹyekop uyụhọ nte ke mmimọ imenen̄ede ikpep n̄kpọ.

Item Kaban̄a Uwem Christian. Otuowo fo eyenen̄ede ọbọ ufọn edieke afo an̄wamde mmọ ndikụt nte ntọt emi odude ke utịn̄ikọ fo enyenede n̄kpọ ndinam ye uwem mmọ. Nte afo odụn̄ọrede mme itien̄wed Abasi oro ẹdude ke utịn̄ikọ fo, bụp idemfo, ‘Ntak emi ẹkesịnde ntọt emi ke N̄wed Abasi tutu esịm eyo nnyịn?’ (Rome 15:4; 1 Cor. 10:11) Kere ban̄a mme idaha oro mbon emi ẹdude ke otuowo fo ẹsobode ke uwem. Da item ye mme edumbet N̄wed Abasi kere ban̄a mme idaha oro. Ke utịn̄ikọ fo, da N̄wed Abasi kọk ibuot ndiwụt nte enye ekemede ndin̄wam owo ndise mban̄a mme utọ idaha oro ọniọn̄ ọniọn̄. Fep nditịn̄ ikọ oro mînyeneke iwụk. Neme mme akpan edu ye edinam.

Akpa kan̄a, sịn kiet m̀mê iba ke otu ekikere ẹnọde ke enyọn̄ emi ke utịn̄ikọ oro afo etịmde. Nte afo enyenede mbufiọk, sịn ediwak efen. Nte ini akade afo oyokụt nte ke otuowo edisitetie ibet ndikop utịn̄ikọ fo, ẹnyenede mbuọtidem nte ke mmimọ iyokop n̄kpọ oro enen̄erede enyene ufọn ọnọ mmimọ.