NDUSỤK mbụme ẹtie nte eboho ice emi ọfiọrọde ke mmọn̄. N̄kponn̄kan ikpehe edịbe ke esịt mmọn̄. Ntak emi ẹbụpde mbụme esiwak ndidi akpan n̄kpọ akan mbụme oro ke idemesie.

Idem ke ini obụp-mbụme enyenede ọkpọsọn̄ udọn̄ ndibọ ibọrọ, afo ndifiọk usụn̄ oro afo ọkpọbọrọde ekeme ndibuana ndifiọk udomo n̄kpọ oro afo etịn̄de ye usụn̄ oro afo ọkpọtọn̄ọde ndinọ ibọrọ ke ibuot nneme oro. (John 16:12) Ke ndusụk idaha, nte Jesus okowụtde mme apostle esie, owo ekeme ndibụp mban̄a ntọt oro enye mînyeneke unen ndifiọk m̀mê oro mîdinen̄ekede inyene ufọn inọ enye.—Utom 1:6, 7.

N̄wed Abasi ọnọ nnyịn item ete: “Ẹyak nneme mbufo enyene inem ke esịt kpukpru ini, nte ẹsịnde inụn̄ ke esịt, kpan̄ mbufo ẹdiọn̄ọ nte mbufo ẹkpemende ikọ ẹnọ kpukpru owo ibọrọ.” (Col. 4:6) Ntem, mbemiso nnyịn inọde ibọrọ, nnyịn inyeneke ndikere mban̄a sụk se nnyịn iyomde nditịn̄ edi nte nnyịn iditịn̄de.

Mme Sadducee ẹma ẹdomo ndimụm Jesus ke mbụme aban̄ade ediset ke n̄kpa an̄wan oro nsio nsio owo ẹkedọde. Nte ededi, Jesus ama enen̄ede ọfiọk ete ke mmọ ikenịmke ediset ke n̄kpa ke akpanikọ. Ntre ke ibọrọ esie, enye ikọbọrọke mbụme mmọ kpọt edi ama anam n̄kpọ n̄ko ke usụn̄ oro okotụkde ukwan̄ ekikere oro ekedide akpan ntak kaban̄a mbụme oro. Ke adade akakan n̄kọkibuot ye uwetn̄kpọ eke N̄wed Abasi oro ẹmehede, Jesus ama anyan ubọk owụt n̄kpọ oro mmọ akanam mîkekereke iban̄a ke mbemiso—kpa in̄wan̄-in̄wan̄ uyarade nte ke akpanikọ, Abasi ayanam mme akpan̄kpa ẹset. Ibọrọ esie ama etịm akpa mme andibiọn̄ọ enye idem tutu mmọ ẹkop ndịk ndibụp enye mbụme efen.—Luke 20:27-40.

Man ọdiọn̄ọ nte ọkpọnọde ibọrọ, ana afo n̄ko etịm ọfiọk mme ekikere ye mme udọn̄ mme andibụp fi mbụme. Ke uwụtn̄kpọ, nsan̄a ufọkn̄wed m̀mê nsan̄autom ekeme ndibụp fi ntak emi afo mûsudiaha Christmas. Ntak emi enye obụpde? Nte enye enen̄ede oyom ibọrọ, m̀mê enye n̄kukụre ekere ke owo iyakke fi okop inem uwem? Man ọfiọk emi, ekeme ndidi oyoyom afo obụp ntak emi enye obụpde mbụme oro. Ekem bọrọ nte odotde. Afo emekeme n̄ko ndida ifet oro n̄wụt nte editiene ndausụn̄ Bible ekpemede nnyịn osio ke mme ikpehe nduọkodudu oro ẹkabarede ẹdi edikpu ye mbiomo ẹnọ mme owo.

 Da nte ke ẹdọhọ fi etịn̄ n̄kpọ aban̄a Mme Ntiense Jehovah ọnọ otu nditọ ufọkn̄wed. Ke nneme fo okụrede, mmọ ẹkeme ndibụp mme mbụme. Edieke etiede nte ke mme mbụme oro isan̄ake ye mbubịk ẹnyụn̄ ẹdi in̄wan̄-in̄wan̄, ekeme nditịm mfọn ndinọ mmemmem ye nnennen ibọrọ. Edieke mme mbụme oro ẹwụtde asari n̄kann̄kụk, eyetịm ọfọn nditọn̄ọ ibọrọ fo ye ibio ibio ikọ aban̄ade se ikemede ndidi ntak emi mme owo ẹnyenede mme utọ ekikere oro ẹban̄a n̄kpọ oro ye ntak emi Mme Ntiense Jehovah ẹmekde ndiyak Bible ada mmọ usụn̄. Ediwak ini, esifọn ẹda mme utọ mbụme oro nte se ifịnade mme owo, utu ke ndida nte eneni—idem okposụkedi ẹkebụpde mmọ ke utọ usụn̄ oro. Do, ibọrọ fo ọyọnọ fi ifet nditat ekikere otuowo fo, ọnọ mmọ nnennen ntọt, onyụn̄ anam isọn̄ N̄wed Abasi kaban̄a mme edinịm ke akpanikọ nnyịn an̄wan̄a.

Didie ke afo edinam n̄kpọ ye eteutom oro mînyịmeke ndinọ fi ini ndida ndụk mbono? Akpa, kere n̄kpọ nte enye ekerede. Nte afo ndinyịme ndinam utom mbe ini ke ini efen ekeme ndin̄wam? Edieke afo anamde an̄wan̄a nte ke item oro ẹnọde ke mme mbono nnyịn an̄wam nnyịn ndinam akpanikọ, ndidi mbonutom oro ẹberide edem, nte oro ekeme ndinyene ufọn? Edieke afo owụtde nte ke afo emekere aban̄a mme udọn̄ esie, ekeme ndidi enye n̄ko eyekere nte ọfọnde aban̄a se enye ọfiọkde nte edide akpan n̄kpọ ke uwem fo. Edi nso edieke enye oyomde fi etre ndinam akpanikọ? Nditịn̄ in̄wan̄-in̄wan̄ ntak oro esịnde, adianade ye ekikere N̄wed Abasi ayanam idaha fo an̄wan̄a. Edi nte ekeme nditịm nnyene ufọn edieke afo ebemde iso ọkọk ibuot ye enye nte ke owo oro enyịmede ndisu nsu m̀mê ndiyịp n̄kpọ ke ntak esie ekeme n̄ko ndisu nsu nnọ enye m̀mê ndiyịp n̄kpọ esie?

Ke n̄kan̄ eken, eyedi afo edi eyen ufọkn̄wed oro mûyomke ndibuana ke ndusụk edinam ufọkn̄wed oro mîkemke ye N̄wed Abasi. Ti ete ke ekeme ndidi andikpep oro ikereke n̄kpọ ke usụn̄ oro afo ekerede, ndien edi mbiomo esie ndinọ ntụnọ ke ubet ukpepn̄kpọ. Mme n̄kpọ-ata oro ẹsakde iso ẹse fi ẹdi (1) ndiwụt ukpono nnọ mme n̄kpọ oro ẹbehede enye, (2) ndinam idaha fo an̄wan̄a ukpono ukpono, ye (3) ndisọn̄ọ nda ke se afo ọfiọkde ke eyenem Jehovah esịt. Man afo enyene mme mfọnn̄kan utịp, ekeme ndidi oyoyom se ikande sụk editịn̄ nnennen nnennen mban̄a se afo enịmde ke akpanikọ.  (N̄ke 15:28) Edieke afo edide ekpri eyen, nte eyịghe mîdụhe ete m̀mê eka fo ayan̄wam fi nditịm se afo editịn̄de.

Ndusụk ini, ekeme ndiyom afo owụt ke se owo ukara etịn̄de adian fi inenke. Akwa owo bodisi, akwa owo ukara, m̀mê ebiereikpe ekeme ndiyom afo ọbọrọ mme mbụme ẹban̄ade edisụk ibuot nnọ ndusụk ibet, edida san̄asan̄a Christian fo, m̀mê edu fo kaban̄a edibuana ke mme edinam ufreidụt. Didie ke afo ọkpọbọrọ? Bible eteme ete ẹbọrọ “ke sụn̄-sụn̄ ido ye ke ido uten̄e.” (1 Pet. 3:15) N̄ko, bụp idemfo ntak emi mme mbụme emi ẹdemerede, nyụn̄ nam n̄kpọ ke edu ukpono ban̄a n̄kpọ oro. Nso efen? Apostle Paul ama etịn̄ aban̄a ukpeme oro ibet mbon Rome ọnọde, ke ntre afo emekeme ndinyan ubọk n̄wụt ukpeme oro ibet ọnọde oro enyenede n̄kpọ ndinam ye idaha fo. (Utom 22:25-29) Ekeme ndidi ntọt aban̄ade idaha oro mme akpa Christian ẹkedade ye idaha Mme Ntiense Jehovah ke ofụri ererimbot ayanam akwa owo ukara oro ekere n̄kpọ ke ntatara usụn̄. Mîdịghe, afo emekeme ndinyan ubọk n̄wụt nte edisụk ibuot nnọ odudu ukara Abasi etịmde onụk mme owo nditịm nsụk ibuot nnọ nti ibet oro mme owo ẹnamde. (Rome 13:1-14) Ke utọ idaha oro, ẹkeme ndima ndikpan̄ utọn̄ nnọ mme ntak N̄wed Abasi kaban̄a idaha fo.

Ke ini afo ebierede nte ọkpọnọde ibọrọ, ekeme ndiyom afo ekere n̄ko aban̄a nte obụp-mbụme esede Edisana N̄wed Abasi. Jesus ama anam emi ke ini ọkọbọrọde mbụme mme Sadducee aban̄ade ediset ke n̄kpa. Ke ọfiọkde ete ke mmọ ẹnịm mme uwetn̄kpọ Moses kpọt ke akpanikọ, Jesus ama ada mbụk kiet ke Akpa N̄wed Ition eke Bible ọkọk ibuot ye mmọ, ọtọn̄ọde mme ikọ esie ke ndidọhọ ete: “Edi kpa Moses etịn̄ . . . ete ke ẹnanam mme akpa-n̄kpa ẹset.” (Luke 20:37) Kpasụk ntre afo emekeme ndikụt ke ọfọn ndikot nto ikpehe Bible oro andikpan̄ utọn̄ nnọ fi enịmde, emi enye onyụn̄ emehede.

Nso edieke andikpan̄ utọn̄ nnọ fi mînịmke Bible ke akpanikọ? Tịm fiọk se apostle Paul akanamde ke utịn̄ikọ esie ke Areopagus, nte ẹwetde ke Utom 17:22-31. Enye ama abuana mme akpanikọ N̄wed Abasi ye unana edikot nnennen nto Bible. Ke ebiet odotde, afo emekeme ndinam ukem oro. Ke ndusụk ebiet eyedi oyoyom afo enyene nneme ediwak ini ye owo mbemiso etịn̄de n̄kpọ nnennen otụk Bible. Ke ini adade Bible edisịn, ekeme ndiwụt eti ibuot afo n̄kukụre ndinọ ndusụk ntak oro odotde ndidụn̄ọde enye, utu ke nditịn̄ ye nsọn̄uyo nte ke enye edi Ikọ Abasi. Nte ededi, uduak fo ekpedi ndinọ in̄wan̄-in̄wan̄ ikọ ntiense mban̄a uduak Abasi ndien, nte ini akade, anam andikpan̄ utọn̄ nnọ fi okụt ke idemesie se  Bible etịn̄de. Bible enen̄ede ekpek owo akan n̄kpọ ekededi oro nnyịn ke idem nnyịn ikemede nditịn̄.—Heb. 4:12.

Odot didie ntem ndidọhọ mme asan̄autom Jehovah, emi enye ke idemesie edide owo mfọnido, ẹyak nneme mmọ “enyene inem ke esịt kpukpru ini, nte ẹsịnde inụn̄ ke esịt”! (Col. 4:6; Ex. 34:6) Emi ọwọrọ ete ke nnyịn inyene nditịn̄ ikọ mfọnido mfọnido, idem ke ini etiede nte ke oro idotke. Nneme nnyịn ekpenyene ndinyene inem, ikpetiehe uyat uyat m̀mê ndinana usọ.

Ediwak owo ẹdu ke idak akwa mfịghe, ẹnyụn̄ ẹsobo emiom ke usen ke usen. Ke ini nnyịn ikade ibịne utọ mme owo oro, mmọ ẹkeme nditịn̄ ikọ nsọn̄ido nsọn̄ido. Didie ke nnyịn ikpọbọrọ? Bible ọdọhọ ete: “Sụn̄-sụn̄ ibọrọ akabade ifiopesịt efep.” Utọ ibọrọ oro ekeme n̄ko ndinam esịt owo oro ekenyenede isio isio ekikere emem. (N̄ke 15:1; 25:15) Ye mme owo oro ẹsobode n̄kpọsọn̄ idaha kpukpru usen, edu ye uyo ikọ oro ẹwụtde mfọnido ẹkeme ndinen̄ede ndemede udọn̄ tutu mmọ ẹkeme ndikpan̄ utọn̄ nnọ eti mbụk oro nnyịn ikamade.

Nnyịn iyomke ndifan̄a mfan̄a ye mbon oro mîwụtke ukpono inọ akpanikọ. Utu ke oro, nnyịn iyom ndida N̄wed Abasi n̄kọk ibuot ye mme owo oro ẹdinyịmede nnyịn ikọk ibuot ye mmọ. Inamke n̄kpọ m̀mê nso idaha ke nnyịn isobo, nnyịn inyene ke ekikere nte ke ana nnyịn ida mfọnido ye mbukpek inọ ibọrọ nte ke ẹkeme ndiberi edem ke mme ọsọn̄urua un̄wọn̄ọ Abasi.—1 Thess. 1:5, NW.

Ke ini eyen ukpepn̄kpọ Bible m̀mê ekemmọ andinịm ke akpanikọ obụpde se enye akpanamde ke ndusụk idaha, didie ke afo ọkpọbọrọ? Afo emekeme ndifiọk se afo ke idemfo akpanamde. Edi owo kiet kiet enyene ndibiom mbiomo kaban̄a mme ubiere esie ke uwem. (Gal. 6:5) Apostle Paul ama anam an̄wan̄a ete ke imọ isịn udọn̄ inọ mme owo oro imọ ikọkwọrọde ikọ inọ ‘ndisụk ibuot ke mbuọtidem.’ (Rome 16:26) Oro edi eti uwụtn̄kpọ ọnọ nnyịn nditiene. Owo oro anamde mme ubiere akpan akpan man enem andikpep enye Bible esịt m̀mê enem owo efen esịt anam n̄kpọ ọnọ owo, isan̄ake ke mbuọtidem idu uwem. (Gal. 1:10) Ntre, eyedi mmemmem, nnennen ibọrọ iditịmke inọ enye oro obụpde mbụme ufọn.

Didie, ndien, ke afo ekeme ndinọ ibọrọ ke usụn̄ oro odude ke n̄kemuyo ye mme ndausụn̄ Bible? Afo emekeme ndidụri ntịn̄enyịn n̄wụt mme  edumbet Bible ye mme uwụtn̄kpọ oro ẹdotde emi ẹsịnede ke uwetn̄kpọ Bible. Ke ndusụk idaha, afo emekeme ndiwụt enye nte ẹnamde ndụn̄ọde man enye okụt mme edumbet ye uwụtn̄kpọ oro ke idemesie. Afo emekeme ndikam nneme mme edumbet oro ye ufọn mme uwụtn̄kpọ oro ye unana edibuan mmọ ye mme idaha oro ẹdude. Bụp owo oro m̀mê enye okụt se ikemede ndin̄wam enye anam ubiere oro owụtde ọniọn̄. Sịn udọn̄ nọ enye ndida mme edumbet ye uwụtn̄kpọ emi n̄kere mban̄a usụn̄ edinam oro edinemde Jehovah esịt. Afo ke ntem ke an̄wam enye ‘ndikọ ifiọk ndidiọn̄ọ se ifọnde ye se idiọkde.’—Heb. 5:14.

Mme mbono esop Christian ẹsiwak ndiberede mme ifet nnọ nnyịn ndinam an̄wan̄wa uyarade mbuọtidem nnyịn. Usụn̄ kiet oro nnyịn ikemede ndinam emi edi ndinọ ibọrọ ke mme mbụme. Didie ke nnyịn ikpọnọ ibọrọ? Ye udọn̄ nditoro m̀mê nditịn̄ nti ikọ mban̄a Jehovah. Oro edi se David andiwet psalm akanamde ke ini odude “ke otu mbon-esop.” (Ps. 26:12) Nnyịn ikpenyene n̄ko ndinọ ibọrọ ke usụn̄ oro esịnde udọn̄ ọnọ ekemmọ mme andinịm ke akpanikọ, idemerede mmọ “inọ ima ye nti utom,” nte apostle Paul eketemede. (Heb. 10:23-25) Ndibem iso n̄kpep ukpepn̄kpọ oro ekeme ndin̄wam nnyịn ndinam emi.

Ke ini ẹdọhọde fi ọnọ ibọrọ, nam ikọ fo edi mmemmem, in̄wan̄-in̄wan̄, onyụn̄ edi ibio ibio. Kûtịn̄ ofụri se idude ke ikpehe ekikere; neme akpan n̄kpọ kiet kpọt. Edieke afo ọbọrọde ikpehe mbụme kiet kpọt, oro ọyọnọ mbon en̄wen ifet ndidian mme n̄kpọ efen. Eyetịm enyene ufọn ndisio mme akpan n̄kpọ oro ẹdude ke itien̄wed oro ẹsiakde ẹsịn n̄wụt. Ke ini anamde ntre, domo ndidụri ntịn̄enyịn n̄ka itien̄wed emi enyenede ebuana ye n̄kpọ oro ẹnemede. Kpep ndinọ ibọrọ ke mme ikọ idemfo utu ke ndikokot nnennen nto ikpehe ekikere. Kûyak idem emem fi edieke ibọrọ oro ọnọde mîdịghe ata nnennen. Oro esitịbe ke ini ke ini ọnọ kpukpru owo oro ẹbọrọde mbụme.

Edi akpanikọ nte ke ndidiọn̄ọ nte ikpọnọde ibọrọ abuana se ikande ndidiọn̄ọ ibọrọ oro ke idemesie. Enye oyom mbufiọk. Edi ọnọ uyụhọ didie ntem ke ini afo ọnọde ibọrọ oro otode fi esịt onyụn̄ otụkde esịt mbon en̄wen!—N̄ke 15:23.