EDIDEM SOLOMON ama “odomo, onyụn̄ [odụn̄ọde], onyụn̄ etịm ediwak n̄ke.” Ntak-a? Koro enye okoyomde ndiwet “ikọ akpanikọ.” (Eccl. 12:9, 10) Luke ‘ama etịm etiene nde kpukpru n̄kpọ’ man ewet mme n̄kpọntịbe uwem Christ ke itie ke itie. (Luke 1:3) Mme asan̄autom Abasi mbiba emi ẹkenam ndụn̄ọde.

Nso idi ndụn̄ọde? Enye edi edida ntịn̄enyịn nyom ntọt aban̄ade akpan n̄kpọ. Enye esịne edikot n̄wed, onyụn̄ oyom ẹda mme edumbet ukpepn̄kpọ ẹsịn ke edinam. Enye n̄ko ekeme ndibuana edibụp mme owo mbụme.

Mme idaha ewe ẹyom ẹnam ndụn̄ọde? Ẹnọ uwụtn̄kpọ ifan̄ mi. Mme mbụme oro ẹdide akpan n̄kpọ ẹnọ fi ẹkeme ndidemede ke ọkpọkpọ ukpepn̄kpọ m̀mê edikot Bible fo. Owo oro afo ọkọnọde ikọ ntiense ekeme ndibụp mbụme oro afo edimade ndinyene akpan ntọt man ada ọnọ ibọrọ. Ẹkeme ndinọ fi utịn̄ikọ.

Kere ban̄a edinọ utịn̄ikọ. Ekeme nditie nte ebiet oro ẹdọhọde fi ada n̄kpọ oto inyeneke ebuana nnennen nnennen. Didie ke afo ekeme ndibuan enye ye n̄kann̄kụk? Yom ntọt efen efen ebe ke ndinam ndụn̄ọde. Ke ini adade ibat m̀mê uwụtn̄kpọ oro odotde ye ibuotikọ fo onyụn̄ otụkde otuowo fo ọnọ nsọn̄ọ, akpan n̄kpọ oro ekemede ndidi ama etie in̄wan̄-in̄wan̄ ayakabade esịne ifiọk, idem edemerede udọn̄. Ekeme ndidi ẹketịm n̄wed oro afo adade anam n̄kpọ ẹnọ mme andikot ke ofụri ererimbot, edi oyom afo atat enye, anam an̄wan̄a, onyụn̄ abuan mme akpan n̄kpọ ye esop kiet m̀mê ye owo kiet. Didie ke afo ọkpọtọn̄ọ?

Mbemiso ọtọn̄ọde ndinam ndụn̄ọde, kere ban̄a otuowo fo. Nso ke enyene ndidi mmọ ẹma ẹfefiọk? Oyom mmọ ẹfiọk nso? Ekem kere ban̄a uduak fo. Nte enye edi ndinam an̄wan̄a? ndinam ẹnịm ke akpanikọ? ndifan̄a? m̀mê ndidemede udọn̄? Ndinam an̄wan̄a oyom ẹnọ ntọt efen efen man ẹnam n̄kpọ ọwọrọ ada. Okposụkedi ekemede ndidi mme ata akpan n̄kpọ ẹn̄wan̄a, ekeme ndiyom afo etịn̄ n̄kpọ efen efen aban̄a ini m̀mê nte ẹdinamde se ẹtịn̄de. Ndinam ẹnịm ke akpanikọ oyom ẹwụt se idide ntak emi n̄kpọ edide ntre, esịnede ediwụt uyarade. Ndifan̄a oyom ẹnyene ntotụn̄ọ ifiọk edem mbiba ẹban̄a n̄kpọ ọkọrọ  ye editịn̄ enyịn ndụn̄ọde uyarade oro ẹwụtde. Nte ededi, nnyịn iyomke sụk n̄kpọsọn̄ eneni edi mme usụn̄ ndineme akpanikọ ke sụn̄sụn̄ ido. Ndidemede udọn̄ abuana ndisịm esịt. Enye ọwọrọ ndinọ otuowo fo nsịnudọn̄ nnyụn̄ nnam udọn̄ mmọ ọkọri ndida se ẹnemede nsịn ke edinam. Mme ata mbụk uwem mbon oro ẹkenamde n̄kpọ ntre, idem ke n̄kpọsọn̄ idaha, ẹkeme ndin̄wam ndisịm esịt.

Nte afo emeben̄e idem nditọn̄ọ idahaemi? Unen̄ekede uben̄e kan̄a. Kere ban̄a udomo ntọt oro afo oyomde. Ini ekeme ndidi ata akpan n̄kpọ. Edieke edide afo edinọ mbon en̄wen ntọt emi, ini oro enyenede ndida nnọ enye ọniọn̄ adan̄a didie? Minit ition? Minit 45? Nte ẹnenịm ini, utọ nte ke mbono esop, mîdịghe nte enye edi se ekemede ndikpụhọde ntiene idaha, utọ nte ke ini ukpepn̄kpọ Bible m̀mê ke utom ubọk erọn̄?

Ke akpatre, mme n̄kpọ unam ndụn̄ọde ewe ke afo enyene? Ke adianade ye se afo enyenede ke ufọk, nte mme n̄kpọ efen efen ẹdu ke itie ubon n̄wed ke Ufọkmbono Obio Ubọn̄ mbufo? Nte nditọete oro ẹma ẹkenam n̄kpọ Jehovah ke ediwak isua ẹyenyịme afo ada n̄kpọ unam ndụn̄ọde mmọ anam n̄kpọ? Nte itie ubon n̄wed obio odu ke n̄kann̄kụk mbufo oro ekemede ndida mme n̄wed ndụn̄ọde nnam n̄kpọ edieke oyomde?

Edieke ndụn̄ọde fo abuanade se itie N̄wed Abasi ọwọrọde, tọn̄ọ ye Bible ke idemesie.

Dụn̄ọde Mme Udọn̄ikọ. Bụp idemfo ete: ‘Mmanie ke ẹkewet itien̄wed emi ẹnọ? Nso ke mme ufan̄ikọ oro ẹkande enye ẹkụk ẹwụt nte mme idaha oro ẹkenamde ẹtịn̄ ikọ emi m̀mê se ikedide edu mme owo oro ẹbuanade?’ Utọ ọyọhọ ntọt oro ekeme ndin̄wam nnyịn ndifiọk itien̄wed oro, ndien mmọ n̄ko ẹkeme ndinam utịn̄ikọ oro afo edidade mmọ inam n̄kpọ enyene uwem.

Ke uwụtn̄kpọ, ẹsiwak ndikot Mme Hebrew 4:12 ndiwụt odudu oro Ikọ Abasi enyenede nditụk esịt ye uwem mme owo. Udọn̄ikọ anam nnyịn itịm ifiọk nte oro ekemede ndidi ntre. Enye etịn̄ aban̄a se Israel ẹkesobode ke isua 40 ke wilderness mbemiso ẹdụkde isọn̄ oro Jehovah ọkọn̄wọn̄ọde ọnọ Abraham. (Heb. 3:7–4:13) “Ikọ Abasi,” kpa un̄wọn̄ọ esie ndida mmọ n̄kesịm ebiet nduọkodudu ke n̄kemuyo ye ediomi esie ye Abraham, iketreke ndisu; enye ama enyene uwem onyụn̄ asan̄a ebịne edisu. Nditọ Israel ẹma ẹnyene kpukpru ntak ndibuọt idem ke enye. Nte ededi, nte Jehovah akadade mmọ oto Egypt esịm Obot Sinai onyụn̄ ekperede Isọn̄ Un̄wọn̄ọ, mmọ ẹma ẹsiwụt unana mbuọtidem ediwak ini. Ntem, nte mmọ ẹkenamde n̄kpọ ẹban̄a usụn̄ oro Abasi okosude ikọ esie, se ikodude mmọ ke esịt ama ọwọrọ owụt idem.  Ke ukem usụn̄ oro ke eyo nnyịn, ikọ un̄wọn̄ọ Abasi owụt se idude ke esịt mme owo.

Se Mme Itien̄wed Efen Oro Ẹtịn̄de Ukem N̄kpọ. Esiwụt mme itien̄wed efen oro ẹtịn̄de ukem n̄kpọ ke ndusụk Bible. Nte okwo enyene? Ke edide ntre, mmọ emi ẹkeme ndin̄wam. Tịm fiọk uwụtn̄kpọ kiet ke New World Translation of the Holy Scriptures. Akpa Peter 3:6 etịn̄ aban̄a Sarah nte uwụtn̄kpọ oro odotde se ibanndọ Christian ẹkpekpebede. Genesis 18:12 oro etịn̄de ukem n̄kpọ ọsọn̄ọ oro ebe ke ndiyarade nte Sarah eketịn̄de aban̄a Abraham nte ọbọn̄ “ke esịt esie.” Ke ntre, nsụkibuot esie ekedi ke ofụri esịt. Ke adianade ye mme utọ ikike oro, mme itien̄wed efen oro ẹtịn̄de ukem n̄kpọ ẹkeme ndida fi n̄ka itien̄wed oro ẹwụtde edisu ntịn̄nnịm ikọ Bible m̀mê se Ibet ediomi akanyande ubọk owụt. Nte ededi, fiọk ete ke uduak ndusụk itien̄wed oro etịn̄de ukem n̄kpọ idịghe ndinam mme utọ n̄kpọ emi an̄wan̄a. Mmọ n̄kukụre ẹkeme nditịn̄ mban̄a mme mbiet ekikere m̀mê mbụk eyouwem m̀mê ntọt aban̄ade ebiet.

Da N̄wed Oro Ọdọn̄ọde Mme Ikọ Bible Nam Ndụn̄ọde. N̄wed oro ọdọn̄ọde mme ikọ Bible edi n̄wed oro ẹwetde mme ikọ emi ẹdude ke Bible ẹtiene mme abisi enyịn̄. Enye ekeme ndin̄wam fi ndikụt mme itie N̄wed Abasi oro ẹnyenede n̄kpọ ndinam ye ibuot nneme oro afo odụn̄ọrede. Nte afo odụn̄ọrede mmọ, afo eyekpep mme ntọt efen efen oro ẹnyenede ufọn. Afo oyokụt uyarade “nti ikọ” akpanikọ emi ẹdude ke Ikọ Abasi. (2 Tim. 1:13) New World Translation esịne akpan ikpehe “Bible Words Indexed” (Mme Ikọ Emi Ẹdude ke Bible Ẹsion̄ode Ẹwet Ẹtiene Mme Abisi Enyịn̄). Comprehensive Concordance ọdọn̄ọ mme ikọ emi etịmde awak akan. Edieke enye odude ke usem oro afo ekemede ndikot, enye oyowụt fi kpukpru itien̄wed oro ẹsịnede mme ọkpọikọ kiet kiet oro ẹdude ke Bible.

Ekebe oro  odude ke page 33 asiak ediwak n̄kpọ unam ndụn̄ọde efen oro “asan̄autom emi anamde akpanikọ, onyụn̄ enyenede ọniọn̄” ọnọde. (Matt. 24:45-47) Ediwak ke otu emi ẹnyene ikpehe oro owụtde se isịnede, ndien ediwak ẹnyene index ke edem, emi ẹtịmde man ẹn̄wam fi ndikụt akpan ntọt. Ke utịt isua kiet kiet, ẹsimịn̄ mme ibuot nneme ẹsion̄ode ẹwet ẹtiene mme abisi enyịn̄ ke Enyọn̄-Ukpeme ye Awake! ke mme ibuotikọ eke isua oro.

Ndimehe ye utọ ntọt oro ẹdude ke mme n̄wed ukpepn̄kpọ Bible emi ekeme ndinam ndụn̄ọde awara. Ke uwụtn̄kpọ, yak idọhọ ke afo oyom ndifiọk n̄kpọ mban̄a ntịn̄nnịm ikọ, ukpepn̄kpọ, edu uwem Christian, m̀mê nte mme edumbet Bible ẹnyenede ebuana. Eyedi Enyọn̄-Ukpeme eyesịne se afo oyomde. Awake! esineme aban̄a mme n̄kpọntịbe eke ndondo emi, mme  mfịna idahaemi, ido ukpono, ifiọk ntaifiọk, ye mme owo ke nsio nsio idụt. Ntọt oro aban̄ade mbụk kiet kiet ke Gospel nte ekemde ye ini emi mmọ ẹketịbede ẹdu ke Akakan Owo Oro Akanam Odude Uwem. Ẹneme ufan̄ikọ kiet kiet ke ofụri n̄wed Bible ke mme utọ n̄wed nte Ediyarade—Ubọn̄ Ubọn̄ Ata-Utịt Esie Emekpere!, Nọ Ntịn̄enyịn ke Prọfesi Daniel!, ye ke eboho n̄wed iba oro Ntịn̄nnịm Ikọ Isaiah—Un̄wana Ofụri Ubonowo. Ke Reasoning From the Scriptures, afo oyokụt mme ibọrọ oro ẹnọde uyụhọ ke ediwak mbụme Bible oro ẹsiwakde ndibụp ke an̄wautom. Man enyene in̄wan̄-in̄wan̄ ifiọk aban̄a mme ido ukpono efen, mme ukpepn̄kpọ mmọ, ye mbụk aban̄ade ntọn̄ọ mmọ, se Mankind’s Search for God. Ndusụk ntọt ẹban̄ade mbụk Mme Ntiense Jehovah eke eyomfịn ẹdu ke ediye uduot ekpri n̄wed oro Mme Ntiense Jehovah—Ẹdiana Kiet Ẹnam Uduak Abasi ke Ofụri Ererimbot. Kaban̄a ọyọhọ ntọt ke utom oro ẹnamde ke edikwọrọ eti mbụk ke ofụri ekondo, se Enyọn̄-Ukpeme January 1 eke ata ndondo emi. Insight on the Scriptures edi n̄wed ofụri orụk ifiọk Bible ye n̄wed ndise obio. Edieke afo oyomde ọyọhọ ntọt aban̄ade mme owo, mme itie, mme n̄kpọ, mme usem, m̀mê mme mbụk n̄kpọntịbe oro ẹnyenede ebuana ye Bible, emi edi ata eti ebiet ndika.

“Watch Tower Publications Index.” Index emi, oro ẹmịn̄de ke se iwakde ibe usem 20, oyowụt fi mme ntọt ke nsio nsio n̄wed nnyịn. Ẹbahade enye ẹsịn ke ibuot nneme ẹsion̄ode ẹwet ẹtiene mme abisi enyịn̄ ye mme itie N̄wed Abasi ẹsion̄ode ẹwet ẹtiene mme abisi enyịn̄. Man ada ibuot nneme ẹsion̄ode ẹwet ẹtiene mme abisi enyịn̄ anam n̄kpọ, yom ikọ oro okodude ke ibuotikọ oro afo oyomde ndidụn̄ọde. Man ada mme itie N̄wed Abasi ẹsion̄ode ẹwet ẹtiene mme abisi enyịn̄ anam n̄kpọ, ke mme udịm udịm itie N̄wed Abasi oro ẹwetde yom enye oro afo amade nditịm mfiọk. Edieke edide ẹma ẹwet n̄kpọ ke usem oro afo ekemede ndikot ẹban̄a ibuotikọ oro m̀mê itie N̄wed Abasi oro ke mme isua oro ẹwụtde ke Index oro, afo oyokụt udịm udịm n̄wed ndụn̄ọde ndida nyom ntọt. Da ndausụn̄ ẹnọde ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ Index oro ndifiọk mbio mbio abisi enyịn̄ n̄wed oro ẹsiakde ẹsịn. (Ke uwụtn̄kpọ, ye un̄wam emi afo ọyọfiọk ete ke w99 3/1 15 ada ọnọ Enyọn̄-Ukpeme (Ikọmbakara) eke 1999, nsiondi eke March 1, page 15.) Mme akpan ibuotikọ utọ nte “Field Ministry Experiences” (Mme Ifiọkutom An̄wautom) ye “Life Stories of Jehovah’s Witnesses,” (Mme Mbụk Eyouwem eke Mme Ntiense Jehovah) ẹkeme ndidi n̄kpọ un̄wam ke nditịm mme edemede-owo-udọn̄ utịn̄ikọ nnọ esop.

Sia edinam ndụn̄ọde ekemede ndinen̄ede ndemede owo udọn̄, kpeme mbak n̄kpọ ediwọn̄ọde ntịn̄enyịn fo. Wụk ntịn̄enyịn ke uduak fo ndidụn̄ọde ibuot nneme oro oyomde kaban̄a se akamade ke ubọk. Edieke Index adade fi aka akpan ebiet, kụbọde ka (mme) page oro ẹsiakde ẹsịn, ndien yak  n̄kpri ibuotikọ ye mme ntọn̄ọ udịmikọ ke mme ikpehe ekikere ẹda fi usụn̄ ẹkesịm n̄kpọ oro ekemde ye se afo oyomde. Edieke afo oyomde se akpan ufan̄ikọ Bible ọwọrọde, bem iso yom itien̄wed oro ke page oro ẹtemede fi. Ekem dụn̄ọde mme utịn̄ikọ oro ẹkanarede enye ẹkụk.

“Watchtower Library” ke Usan Umụm-Ntọt Kọmputa. Edieke afo ekemede ndida kọmputa nnam n̄kpọ, afo emekeme ndibọ ufọn nto Watchtower Library emi odude ke usan umụm-ntọt kọmputa, emi ọdọn̄ọde ata ediwak n̄wed nnyịn. Mmemmem ndutịm unam ndụn̄ọde emi an̄wam fi ndiyom ikọ, mme udịmikọ, m̀mê itie N̄wed Abasi oro ẹsiakde ẹsịn ke n̄wed ekededi oro esịnede ke Watchtower Library. Ọkpọkọm n̄kpọ unam ndụn̄ọde emi idụhe ke usem mbufo, afo emekeme ndibọ ufọn nto enye ke usem ofụri ererimbot oro afo emehede.

Ke udiana leta esie eke odudu spirit oro ọkọnọde ẹsọk Timothy, Paul ama ọdọhọ akparawa emi ete ada “n̄wed . . . akpan akpan n̄wed ikpa,” ọsọk imọ ke Rome. (2 Tim. 4:13) Paul ama ada ndusụk uwetn̄kpọ ke akpan n̄kpọ onyụn̄ etịm mmọ enịm. Afo emekeme ndinam ntre. Nte afo emesitịm mme ọkpọkpọ Enyọn̄-Ukpeme, Awake!, ye Utom Obio Ubọn̄ Nnyịn enịm idem ke ẹma ẹkekpep mmọ ẹma ke mme mbono esop? Ke edide ntre, mmọ ẹyedu ẹnọ fi ndida nnam n̄kpọ nte mme n̄wed unam ndụn̄ọde, ọkọrọ ye mme n̄wed Christian nnyịn eken oro afo enyenede. Ediwak esop ẹsinịm mme n̄wed ukara Abasi ke itie ubon n̄wed ke Ufọkmbono Obio Ubọn̄. Emi edi ke ufọn ofụri esop, ndida nnam n̄kpọ ke adan̄aemi ẹdude ke Ufọkmbono Obio Ubọn̄.

Du ke edidemede ban̄a mme n̄kpọ oro ẹkemede ndidemede owo udọn̄ oro afo ekemede ndida nnam n̄kpọ ke ini etịn̄de ikọ onyụn̄ ekpepde n̄kpọ. Edieke okụtde mbụk n̄kpọntịbe, ibat, m̀mê uwụtn̄kpọ oro afo ekemede ndida nnam n̄kpọ ke an̄wautom ke n̄wedmbụk n̄kpọntịbe m̀mê ke magazine, sịbe enye sio mîdịghe sion̄o ntọt oro wet nịm. Sịn usenọfiọn̄, enyịn̄ n̄wed oro, ndien iso-ọfọn enyịn̄ andiwet m̀mê andisio n̄wed oro. Ke mme mbono esop, wet mme n̄kọkibuot ye mme uwụtn̄kpọ oro ẹkemede ndin̄wam fi anam akpanikọ an̄wan̄a mbon efen. Nte akanam afo emenyene eti uwụtn̄kpọ ke ekikere edi ifet iberekede inọ fi ndida enye nnam n̄kpọ iwiwa? Wet enye nịm, nyụn̄ sịn enye ke n̄kpọ udọn̄ n̄wed. Ke ama okodu ke Ufọkn̄wed Utom Ukara Abasi ke anyan ini, afo eyetịm ediwak utịn̄ikọ. Utu ke nditop mme n̄wed utịn̄ikọ fo oro nduọn̄ọ, tịm mmọ bon. Ndụn̄ọde oro afo akanamde ekeme ndidi n̄kpọ un̄wam nte ini akade.

Mme owo ẹdi ata eti ebiet emi ntọt otode. Ke ini Luke ekewetde mbụk Gospel esie, enye nte an̄wan̄ade ekenyene ediwak ntọt ebe ke ndibụp mbon oro ẹkekụtde se iketịbede mme mbụme. (Luke 1:1-4) Eyedi ekemmọ Christian ekeme ndisịn un̄wana ke n̄kpọ oro afo osụk odomode ndidụn̄ọde. Nte ekemde ye Ephesus 4:8, 11-16, Christ ada “mme enọ ke owo,” (NW) ndin̄wam nnyịn ikọri ke “ifiọk Eyen Abasi.” Ẹkeme ndinyene nti ekikere ebe ke ndibụp mbon oro ẹnyenede mbufiọk ke ndinam n̄kpọ Abasi mme mbụme. Ndinyene nneme ye mme owo ekeme n̄ko ndiyarade se mmọ ẹkerede, ndien emi ekeme ndin̄wam fi etịm ibuotikọ oro enen̄erede enyene ufọn.

Ke ẹma ẹkekpen̄e edesi, ẹnyene ndision̄o enye ke ikpọk. Ntem ke edi ye utịp ndụn̄ọde fo. Mbemiso ekemede ndida enye nnam n̄kpọ, afo enyene ndisat se idide akpan n̄kpọ nsion̄o ke se mîdịghe akpan n̄kpọ.

Edieke oyomde ndisịn ntọt oro ke utịn̄ikọ, bụp idemfo: ‘Nte se ami nduakde nditịn̄ enen̄ede etịp n̄kpọ oro odotde esịn ke ibuotikọ oro ami ndinemede? Mîdịghe, idem okposụkedi enye edide n̄kpọ oro enemde, nte etie nte ke enye ọwọwọn̄ọde ntịn̄enyịn ọkpọn̄ ibuotikọ oro nnyenede ndineme mban̄a?’ Edieke afo ekerede ndida mme n̄kpọntịbe ndondo emi m̀mê ibuotikọ ukpepn̄kpọ ifiọk ntaifiọk m̀mê eke ibọkusọbọ oro okpụhọrede ke ubọk ke ubọk, kụt ete ke ntọt oro ekem ye eke idahaemi. Fiọk, n̄ko, ete ke ekeme ndidi ẹma ẹnam ndusụk ntọt ẹdude ke n̄kani n̄wed nnyịn ekekem ye eke idahaemi, ntre dụn̄ọde se ẹwetde ke ata ndondo emi ẹban̄a ibuotikọ oro.

Oyom san̄asan̄a ukpeme edieke afo emekde ndida ntọt nto mme n̄wed ererimbot. Kûfre ete ke Ikọ Abasi edi akpanikọ. (John 17:17) Jesus enyene akpan itie ke edisu uduak Abasi. Ke ntre, Colossae 2:3 ọdọhọ ete: “Ofụri inyene ọniọn̄ ye ifiọk [edịbe] Enye ke idem.” Biere mme utịp ndụn̄ọde fo ye emi ke ekikere. Kaban̄a mme ndụn̄ọde ẹtode n̄wed ererimbot, bụp idemfo: ‘Nte ẹdian n̄kpọ, ẹkekere, m̀mê owo itịmke ifiọk n̄kpọ emi? Nte ẹkewet enye ye ibụk ibụk uduak m̀mê ye uduak edin̄wana okụk? Nte mme n̄wed efen oro ẹkemede ndiberi edem ẹnyịme ye enye? Ke akande kpukpru, nte enye odu ke n̄kemuyo ye akpanikọ Bible?’

Mme N̄ke 2:1-5 esịn udọn̄ ọnọ nnyịn ndika iso ndụn̄ọde nyom ifiọk, asian, ye mbufiọk “nte silver . . . [ye] nte n̄kpọ-uto eke edịbede.” Oro abuana nsịnifịk ye nti utịp. Ndụn̄ọde oyom ukeme, edi ndinam enye ayan̄wam fi ndifiọk ekikere Abasi ke mme n̄kpọ, ndinen̄ede mme ukwan̄ ekikere, ndinyụn̄ nnam ifiọk akpanikọ fo ọdọn̄ n̄kam. Enye n̄ko ayanam utịn̄ikọ fo enyene nsọn̄ọ ye uwem, anamde enye enem ndinọ onyụn̄ enem ndikop.