NTE esiwak ndidi mmemmem n̄kpọ ọnọ fi ndineme nneme ye mbon en̄wen? Ye ediwak owo, ekikere edineme nneme, akpan akpan ye owo oro mmọ mîdiọn̄ọke, esinam idem enyek mmọ. Ekeme ndidi mme utọ owo oro ẹdi mbon o-bụt. Mmọ ẹkeme ndikere: ‘Nso ke n̄kpetịn̄ mban̄a? Didie ke n̄kpọtọn̄ọ nneme? Didie ke n̄keme ndinam enye aka iso?’ Mbon uko oro ẹnyenede in̄wan̄-in̄wan̄ edu ẹkeme ndimen ofụri ikọ ntịn̄ ikpọn̄. Mfịna mmọ ekeme ndidi ndinam mbon en̄wen ẹtịn̄ ikọ ifụre ifụre nnyụn̄ n̄kpep ndikpan̄ utọn̄ ke se ẹtịn̄de. Ntre kpukpru nnyịn, edide idi mbon o-bụt m̀mê mbon oro ẹtarade ido, inyene ndikọri usọ unyene nneme.

Man ofori mme usọ unyene nneme fo, ntak mûtọn̄ọke ke ufọk? Nneme oro ọbọpde-bọp ekeme nditịp ekese nsịn ke inemesịt ubon.

Ata akpan ukpọhọde utọ nneme oro edi edikere ntotụn̄ọ ntotụn̄ọ mban̄a kiet eken. (Deut. 6:6, 7; N̄ke 4:1-4) Edieke iwụtde edikere mban̄a, nnyịn iyeneme nneme, inyụn̄ ikpan̄ utọn̄ ke ini owo enye eken oyomde nditịn̄ ikọ. Akpan n̄kpọ efen edi ndinyene akpan n̄kpọ nditịn̄. Edieke inyenede ndutịm ọkpọkpọ edikot Bible ye ukpepn̄kpọ ofụri ini, ekese oyodu oro nnyịn ikemede ndineme. Edida ekpri n̄wed oro Ẹdụn̄ọde N̄wed Abasi ke Usen ke Usen nnam n̄kpọ ọniọn̄ ọniọn̄ ekeme ndidemede nneme. Eyedi nnyịn ima inyene inem inem ifiọkutom ke an̄wautom usen oro. Nnyịn imekeme ndikot n̄kpọ oro esịnede ifiọk m̀mê enemde owo imam. Nnyịn ikpenyene ndinam edi ido nnyịn nditịn̄ mme n̄kpọ emi ke ini nneme ubon oro ọbọpde-bọp. Emi n̄ko ayan̄wam nnyịn ndineme nneme ye mme owo oro mîdịghe mbonubon nnyịn.

Ediwak owo ẹsimen̄e nditọn̄ọ nneme ye owo oro mmọ mîdiọn̄ọke. Edi ke ntak ima oro mmọ ẹnyenede ẹnọ Abasi ye mbọhọidụn̄ mmọ, Mme Ntiense Jehovah ẹsịn ọkpọsọn̄ ukeme ndikpep nte ẹnemede nneme man otodo ẹbuana mme akpanikọ Bible ye mbon efen. Nso ikeme ndin̄wam fi anam n̄kọri ke afan̄ emi?

Edumbet oro enyenede ufọn odu ke Philippi 2:4. Ẹsịn udọn̄ ẹnọ nnyịn  ẹte ‘ikûse n̄kpọ eke nnyịn, edi ikam ise n̄kpọ owo en̄wen.’ Kere ban̄a enye ke usụn̄ emi: Edieke akanam afo mûsoboke ye owo mbemiso, enye ada fi nte esenowo. Didie ke afo ekeme ndinam enye etie ifụre ifụre? Eti inua imam ye ufan ufan ekọm ẹyen̄wam. Edi ekese odu ndikere mban̄a.

Ekeme ndidi afo ama esịbe odụk ekikere esie. Edieke afo odomode ndinam enye eneme se idude fi ke ekikere, ye unana ndikere mban̄a se idude enye ke ekikere, nte enye eyenen̄ede akpan̄ utọn̄? Nso ke Jesus akanam ke ini okosobode n̄wan kiet ke obube mmọn̄ ke Samaria? Ekikere esie okodu ke ndibọ mmọn̄. Jesus ama ada oro ọtọn̄ọ nneme ye enye, ndien ikebịghike enye ama ọwọn̄ọde oro esịn ke enyene-uwem nneme eke spirit.—John 4:7-26.

Edieke etịn̄de enyịn, afo n̄ko emekeme ndidiọn̄ọ se mme owo ẹkerede ẹban̄a. Nte owo oro etie inemesịt inemesịt m̀mê mfụhọ mfụhọ? Nte enye edi owo usọn̄, m̀mê owo n̄kpọnnam? Nte afo omokụt uyarade nte ke nditọwọn̄ ẹdu ke ufọk oro? Nte etie nte ke owo oro enyene n̄kpọ m̀mê nte ke enye an̄wan̄wana man enyene mme n̄kpọ udu uwem? Ndi nte ẹbanade ufọk m̀mê mme n̄kpọmbana idem ẹwụt nte ke ido ukpono akara uwem esie? Edieke ekerede aban̄a mme utọ n̄kpọ ntre ke ini afo ọnọde ekọm, owo oro ekeme ndida fi nte owo oro enyenede ukem udọn̄ imọ.

Edieke afo mûsoboke ye enyeneufọk iso ye iso, ndusụk okopde sụk uyo esie ke ufọk oro ẹberide-beri usụn̄, nso ke afo ekpebiere? Eyedi owo oro okop ndịk. Nte afo emekeme ndida ntọt oro ntọn̄ọ nneme ke enyịnusụn̄?

Ke ndusụk ebiet afo emekeme ndinam owo abuana ke nneme ebe ke nditịn̄ n̄kpọ mban̄a idemfo nnọ enye—idaha fo ke uwem, ntak emi afo awahade enyịnusụn̄ ufọk esie, ntak emi afo enịmde Abasi ke akpanikọ, ntak emi afo ọkọtọn̄ọde ndikpep Bible, ye nte Bible an̄wamde fi. (Utom 26:4-23) Nte ededi, oyom ẹnam emi ye mbufiọk ye in̄wan̄-in̄wan̄ uduak ke ekikere. Emi, n̄ko, ekeme ndinụk owo oro nditịn̄ n̄kpọ mban̄a idemesie nnọ fi ye nte enye esede mme n̄kpọ.

Edi ido ke ndusụk obio ndidara isenowo. Mme owo ẹkeme ndisọsọp ndọhọ fi odụk editetie. Ke ndondo oro osụhọrede etie, edieke afo ke eti ido obụpde aban̄a nte ubon etiede onyụn̄ etịmde akpan̄ utọn̄ ke ibọrọ, enyeneufọk n̄ko ekeme ndikpan̄ utọn̄ nnọ se afo enyenede nditịn̄. Mbon efen ẹsikam ẹwụt ọkpọsọn̄ udọn̄ ke idem isenowo, ke ntre mme ikọ ekọm ẹkeme ndiniọn̄. Ke ndinam emi, mmọ ẹkeme  ndikụt ke mmimọ inyene ukem udọn̄ fo. Emi ekeme ndida n̄kesịm nneme eke spirit oro enyenede ufọn.

Nso edieke ediwak owo ke ikpehe emi afo odude ẹsemde usem oro okpụhọrede ye okwo? Didie ke afo ekeme ndinyene nneme ye mme utọ owo emi? Edieke afo ekpepde idem n̄kpri ikọ ekọm ke ndusụk usem oro, mme owo oro ẹyefiọk ẹte ke afo emenyene udọn̄ ke idem mmimọ. Emi ekeme ndiberede usụn̄ nnọ n̄kaiso nneme.

Man anam nneme aka iso, nyene udọn̄ ke mme ekikere owo enye eken. Sịn udọn̄ nọ enye nditịn̄ ikọ edieke enye enyịmede ndinam ntre. Mme mbụme oro ẹtịmde-tịm ẹmek ẹkeme ndin̄wam. Mfọnn̄kan ẹdi mme mbụme ẹdade ẹfiọk ekikere owo sia mmọ ẹsiwakde ndinam ẹnọ ibọrọ oro akande ih m̀mê ihih. Ke uwụtn̄kpọ, ke ama eketịn̄ aban̄a mfịna n̄kann̄kụk, afo emekeme ndibụp: “Afo ekere ke nso idi ntak mfịna emi?” mîdịghe “Afo ekere ke nso idi usọbọ?”

Ke ini afo obụpde mbụme, tịm kpan̄ utọn̄ ke ibọrọ. Wụt ke emenyene ata udọn̄ ebe ke ndinyịme, nditop ibuot, ndinam idiọn̄ọ. Kûsịbe udụk. Kere ban̄a se ẹtịn̄de ye in̄wan̄-in̄wan̄ esịt. ‘Sọp ndikop ikọ, kûsọp nditịn̄ ikọ.’ (Jas. 1:19) Ke ini ọnọde ibọrọ, wụt nte ke imọ ima inen̄ede ikpan̄ utọn̄ ke se ẹketịn̄de.

Nte ededi, fiọk ete ke idịghe kpukpru owo ẹdibọrọ mme mbụme fo. Ekeme ndidi n̄kukụre se ndusụk owo ẹdinamde edidi ndise fi ke n̄kpaidem m̀mê ndituak inua imam. Mbon efen ẹkeme n̄kukụre ndidọhọ ih m̀mê ihih. Kûkere ke omokpu. Nyene ime. Kûdomo ndinyịk owo oro eneme nneme. Edieke owo oro amade ndikpan̄ utọn̄, da ifet oro ndibuana mme ekikere N̄wed Abasi oro ẹbọpde-bọp. Nte ini akade, owo oro ekeme ndikabade nda fi nte ufan. Adan̄aoro eyedi enye ayama ndibuana mme ekikere esie ye afo ata ifụre ifụre.

Nte afo etịn̄de ikọ ye mme owo, kere ban̄a ini efen. Edieke owo oro obụpde ediwak mbụme, bọrọ ndusụk mmọ edi nịm kiet m̀mê iba nọ ini efen oro mbufo ẹdifiakde ẹnyene nneme ọtọkiet. Dọhọ ke iyanam ndụn̄ọde, ndien ekem buana mme ibọrọ oro ye enye. Edieke enye mîdemekede mbụme, afo emekeme ndiberi nneme fo ye mbụme oro afo enịmde ke eyedemede udọn̄ esie. Dọhọ ke iyeneme enye ke ini ifiakde iwaha. Ẹkeme ndikụt ata ediwak ekikere ke n̄wed Reasoning From the Scriptures, ediye uduot ekpri n̄wed Nso ke Abasi Oyom Oto Nnyịn?, ye mme nsiondi Enyọn̄-Ukpeme ye Awake! eke ndondo emi.

Ke akpa ini oro osobode ye owo efen edide kiet ke otu Mme Ntiense Jehovah, nte afo emesinam usio-ukot ndimehe ye enye? Mîdịghe nte afo n̄kukụre esidodop uyo? Ima oro inyenede inọ nditọete nnyịn ekpenyene ndinụk nnyịn ndiyom ndidiọn̄ọ mmọ. (John 13:35) Didie ke afo ọkpọtọn̄ọ? Afo n̄kukụre emekeme ndisiak enyịn̄ fo onyụn̄ obụp owo enye eken enyịn̄ esie. Ndibụp enye nte enye ekekpepde akpanikọ ayada okosụn̄ọ ke inem inem nneme oyonyụn̄ an̄wam mbufo ndifiọk kiet eken. Idem ọkpọkọm etie nte ke se afo etịn̄de idịghe udọn udọn, ukeme oro afo esịnde owụt owo enye eken nte ke afo emekere aban̄a enye, ndien akpan n̄kpọ edi oro.

Nso ikeme nditịp nsịn ke eti nneme ye andibuana ke esop mbufo? Wụt ata udọn̄ ke idem owo oro ye ubon esie. Nte mbono esop ndisụk nsuana edi oro? Tịn̄ n̄kpọ ban̄a mme ekikere oro afo okokụtde nte ẹdide n̄kpọ un̄wam. Emi ekeme ndinyene ufọn nnọ mbufo mbiba. Afo emekeme ndisiak n̄kpọ udọn̄ otode nsiondi Enyọn̄-Ukpeme m̀mê Awake! eke ndondo emi. Owo ikpenyeneke ndinam emi nte n̄wụtidem m̀mê edidomo ifiọk nse. Nam enye man abuana n̄kpọ oro afo enen̄erede okop idatesịt aban̄a. Mbufo ẹmekeme ndineme mban̄a utịn̄ikọ oro kiet ke otu mbufo enyenede ke Ufọkn̄wed Utom Ukara Abasi ẹnyụn̄ ẹbọ ekikere ẹto kiet eken ke nte ẹkemede ndinam enye. Mbufo ẹmekeme ndibuana mme ifiọkutom an̄wautom n̄ko.

Edi akpanikọ, udọn̄ oro nnyịn inyenede ke idem mme owo esiwak ndida n̄kesịm edineme mban̄a mmọ—mme n̄kpọ oro mmọ ẹtịn̄de ẹnyụn̄ ẹnamde. Mbubru ekeme n̄ko ndidi ubak ikọ nnyịn. Nte se nnyịn itịn̄de eyedi se ibọpde-bọp? Edieke nnyịn inamde item Ikọ Abasi inyụn̄ iyakde ima Abasi onụk nnyịn, ikọ nnyịn eyenen̄ede edi se ibọpde-bọp.—N̄ke 16:27, 28; Eph. 4:25, 29; 5:3, 4; Jas. 1:26.

Mbemiso nnyịn ikade ukwọrọikọ, nnyịn inyene nditịm idem. Ntak mûtịmke n̄kpri inem inem ikọ ndibuana ke nneme ye mme ufan? Nte afo okotde onyụn̄ okopde mme n̄kpọ oro ẹdemerede udọn̄, mụm mme akpan n̄kpọ oro afo oyomde ndibuana ye mbon efen dọn̄ ke ibuot. Nte ini akade, afo eyenyene akpakịp n̄kpọ oro ekemede ndimek ndida nnyene nneme. Ndinam ntem ayanam fi ekeme ndinam n̄kpọ mbe edineme mban̄a mme edinam uwem eke usen ke usen. Ke akande kpukpru, ikọ fo akpakam ọnọ uyarade nte Ikọ Abasi edide ọsọn̄urua n̄kpọ ọnọ fi!—Ps. 139:17.