MME unam ikemeke ndinam se afo osụk anamde idahaemi. Kiet ke otu owo 6 ifiọkke ndikot n̄wed—ndusụk ke ntak unana ukeme uka n̄wed—ndien ke otu mbon oro ẹma ẹkekpep ndikot n̄wed, ediwak isikotke kpukpru ini. Edi, ukeme fo ndikot n̄wed anam fi ekeme ndinam isan̄ n̄ka mme obio efen, ndisobo ye mme owo oro uwem mmọ ekemede ndifori uwem fo, nnyụn̄ n̄kpep nti ifiọk oro ekemede ndin̄wam fi ọyọ mme mfịna uwem.

Ukeme ukotn̄wed enyene n̄kpọ ndinam ye udomo ufọn oro uyen ọbọde oto uka n̄wed esie. Ke ini enye oyomde utom, ukeme ukotn̄wed esie ekeme nditụk utọ utom oro enye ekemede ndinyene ye ibat hour oro enye enyenede ndinam utom man enyene se adade odu uwem. Ibanndọ emi ẹkotde n̄wed ọfọn ẹkeme ndinen̄ede nse mban̄a ubon mmọ ke se iban̄ade nti udia, usanaidem, ye edikpan udọn̄ọ. Mme eka emi ẹdide nti mme okot n̄wed ẹkeme n̄ko ndinyene eti odudu ke nte nditọ mmọ ẹkọride ke ukeme ukere n̄kpọ.

Nte ededi, n̄kponn̄kan ufọn oro otode edikot n̄wed edi nte ke enye ekeme ndin̄wam fi “esịme ifiọk Abasi.” (N̄ke 2:5) Ediwak usụn̄ oro nnyịn ikponode Abasi abuana ukeme edikot n̄wed. Ẹsikot Bible ye mme n̄wed ẹkọn̄ọde ke Bible ke mme mbono esop. Uforo fo ke an̄wautom enen̄ede ọkọn̄ọ ke usụn̄ oro afo okotde n̄wed. N̄ko nditịm idem nnọ mme edinam emi abuana ukotn̄wed. Ke ntak oro, n̄kọri eke spirit fo enen̄ede ọkọn̄ọ ke edu ukotn̄wed fo.

Ndusụk mbon oro ẹkpepde mme usụn̄ Abasi ẹnyene esisịt ifiọk n̄wed. Ekeme ndiyom ẹkpep mmọ nte ẹkotde n̄wed man mmọ ẹfori n̄kọri eke spirit mmọ. Mîdịghe mmọ ẹkeme ndiyom ọkpọkpọ un̄wam man ẹnam n̄kọri ke usọ ukotn̄wed mmọ. Ke ebiet emi ẹyomde ke n̄kann̄kụk, mme esop ẹsidomo nditịm ufọkn̄wed oro ẹkpepde nte ẹkotde n̄wed ẹnyụn̄ ẹwetde n̄kpọ. Ediwak tọsịn owo ẹnen̄ede ẹbọ ufọn ẹto ndutịm emi. Sia ukeme edikot n̄wed ọfọn edide  akpan n̄kpọ, ndusụk esop ẹdiomi ndinịm ufọkn̄wed oro ẹnọde ukpep ndifori ukotn̄wed ke ukem ini oro ẹnịmde Ufọkn̄wed Utom Ukara Abasi. Idem ke ebiet emi utọ ukpepn̄kpọ oro mîdụhe, owo ekeme ndinam eti n̄kọri ebe ke ndisio ndusụk ini ke usen kiet kiet n̄kot n̄wed uyo ọwọrọ onyụn̄ ebe ke ndidụk nnyụn̄ ntiene mbuana ke ufọkn̄wed emi kpukpru ini.

Ke mfụhọ, mme mbre ye ekebe ndise, ke adianade ye mme n̄kpọ eken, ẹnụk ukotn̄wed ẹnịm n̄kan̄ kiet ke uwem ediwak owo. Edise ekebe ndise ye edikot n̄wed esisịt ekeme ndibiọn̄ọ n̄kọri owo ke usọ ukotn̄wed ye ukeme esie ndikere n̄kpọ nnyụn̄ n̄kọk ibuot in̄wan̄-in̄wan̄, nnyụn̄ ntịn̄ ikọ ọfọn.

“Asan̄autom emi anamde akpanikọ, onyụn̄ enyenede ọniọn̄” ọnọ mme n̄wed oro ẹn̄wamde nnyịn ndifiọk Bible. Mmọ emi ẹnọ akpakịp ntọt ẹban̄ade mme akpan n̄kpọ eke spirit. (Matt. 24:45; 1 Cor. 2:12, 13) Mmọ n̄ko ẹnam nnyịn ifiọk mme akpan n̄kpọ oro ẹtịbede ke ererimbot idahaemi ye se mmọ ẹwọrọde, ẹn̄wam nnyịn nditịm mmehe ye mme n̄kpọ-obot ke ererimbot, ẹnyụn̄ ẹkpep nnyịn mme usụn̄ ndise mban̄a mme n̄kpọ oro ẹbehede nnyịn. Ke akande kpukpru, mmọ ẹwụk ntịn̄enyịn ke nte ẹkpenamde n̄kpọ Abasi ke usụn̄ oro enye enyịmede ẹnyụn̄ ẹnyene unyịme esie. Utọ eti ukotn̄wed oro ayan̄wam fi ndikọri nte owo eke spirit.

Nte ededi, idịghe ukeme edikot n̄wed ọfọn kpọt odot itoro. Oyom ẹda usọ emi ẹnam n̄kpọ ke nnennen usụn̄. Ukem nte edidia udia, ẹnyene ndisasat se ẹkotde. Ntak emi adiade udia oro mînọhọ ata nsọn̄idem m̀mê oro akam ekemede ndiwot fi? Ke ukem usụn̄ oro, ntak okotde n̄wed oro ekemede ndibiat ekikere ye esịt fo, ọkpọkọm okot enyọn̄ enyọn̄? Mme edumbet Bible ẹkpenyene ndinọ mme idaha oro nnyịn ikemede ndida mbiere n̄wed ekededi oro nnyịn imekde ndikot. Mbemiso ebierede se afo edikotde, nyene mme utọ itien̄wed oro ẹtienede mi ke ekikere, Ecclesiastes 12:12, 13; Ephesus 4:22-24; 5:3, 4; Philippi 4:8; Colossae 2:8; 1 John 2:15-17; ye 2 John 10.

Ufọn edinyene eti uduak ke ukotn̄wed ana in̄wan̄-in̄wan̄ ke ini ẹdụn̄ọrede mbụk Gospel. Ke uwụtn̄kpọ, ke Gospel Matthew, nnyịn imokụt Jesus obụpde mme adaiso ido ukpono oro ẹtịmde ẹfiọk n̄kpọ mme utọ mbụme nte ‘Nte mbufo ikokotke?’ ye ‘Nte akanam mbufo ikotke se ẹwetde ẹte?’ mbemiso enye adade N̄wed Abasi ọbọrọ mme  n̄kari n̄kari mbụme mmọ. (Matt. 12:3, 5; 19:4; 21:16, 42; 22:31) N̄kpọ kiet oro nnyịn ikpepde ito emi edi nte ke edieke nnyịn mîkotke n̄wed ye eti uduak, nnyịn imekeme ndisịm mme ukwan̄ ubiere m̀mê nditaba akpan n̄kpọ ofụri ofụri. Mme Pharisee ẹkekot N̄wed Abasi koro mmọ ẹkesede ẹte ke ekeme ndito do mmimọ inyene nsinsi uwem. Nte Jesus okosiode owụt, owo inọhọ mbon oro mîmaha Abasi mînyụn̄ inyịmeke usụn̄ edinyan̄a Esie, utịp oro. (John 5:39-43) Mme Pharisee ẹkenyene ibụk ibụk uduak; ke ntre ediwak ubiere mmọ ikenenke.

Ima ẹnyenede ẹnọ Jehovah edi mfọnn̄kan uduak oro akpanamde nnyịn ikot Ikọ esie. Utọ ima oro onụk nnyịn ndikpep uduak Abasi, koro ima “adadara se idide akpanikọ.” (1 Cor. 13:6) Idem edieke nnyịn mîkokopke inem ukotn̄wed ke ini edem, ndima Jehovah ke “ofụri esịt” oyonụk nnyịn ndinen̄ede nsịn esịt nnyịn ke ndinyene ifiọk Abasi. (Matt. 22:37) Ima esidemede udọn̄, ndien udọn̄ onụk owo ndikpep n̄kpọ.

Ukotn̄wed asan̄a ikpat kiet ye ifiọk. Idem nte afo osụk okotde n̄wed idahaemi, afo ke ekpep mme ikọ onyụn̄ eti se mmọ ẹwọrọde. Afo emekeme ndinam n̄kọri ke usọp ukotn̄wed fo edieke afo atatde udomo ifiọk oro afo enyenede. Utu ke ndituak nda nse ikọ kiet kiet, domo ndise ediwak ikọ ini kiet. Nte afo ọkọride ukeme emi, afo oyokụt nte ke eyetịm ọfiọk se afo okotde.

Nte ededi, ke ini okotde ibuotikọ oro ọsọn̄de, ufọn emi afo ọbọde oto mme ukeme fo ekeme ndikọri ebe ke ndinam enye ke usụn̄ en̄wen. Ke ọnọde Joshua item aban̄a edikot N̄wed Abasi, Jehovah ọkọdọhọ ete: “Kûyak n̄wed mbet emi ọwọrọ ọkpọn̄ inua fo; edi [kot enye ke sụn̄sụn̄ uyo, NW].” (Josh. 1:8) Ẹsiwak nditịn̄ ikọ ke sụn̄sụn̄ uyo ke ini  owo ekerede n̄kpọ. Ke ntre, ẹsịn ikọ Hebrew oro ẹkabarede ‘kot ke sụn̄sụn̄ uyo,’ n̄ko nte ‘tie kere.’ (Ps. 63:6; 77:12; 143:5) Ke etiede ekere n̄kpọ, owo esinam ntre ntotụn̄ọ ntotụn̄ọ; enye iditiehe itọk itọk. Edu edikot n̄wed ye editie n̄kere anam Ikọ Abasi enen̄ede enyene odudu ke ekikere ye ke esịt. Bible esịne ntịn̄nnịm ikọ, item, mme n̄ke, uto, mme ubiereikpe Abasi, ọyọhọ ntọt aban̄ade uduak Jehovah, ye akpakịp ata mbụkuwem—kpukpru ẹnyenede ufọn ẹnọ mbon oro ẹyomde ndisan̄a ke usụn̄ Jehovah. Ndikot Bible ke usụn̄ oro edinamde enye ọsọn̄ọ esịne fi ke esịt ye ke ekikere enyene ufọn didie ntem!

Nte afo okotde, nịm idemfo ke idaha kiet kiet oro ẹtịn̄de ẹban̄a. Domo ndikụt mme owo oro ke enyịn ikike, ndien ke ekikere tiene buana ke mme n̄kpọntịbe oro ẹdade itie ke uwem mmọ. Emi enen̄ede emem ke ini okotde utọ mbụk nte enye oro aban̄ade David ye Goliath, ẹwetde ke 1 Samuel ibuot 17. Edi idem ọyọhọ ntọt ke Exodus ye Leviticus aban̄ade edibọp ataya m̀mê edinam owo oku eyedi ata idem n̄kpọ ke ini afo okụtde mme idaha udomo ye mme n̄kpọutom ke enyịn ikike m̀mê ekerede aban̄a ufuọn̄ incense, ufọfọp ibokpot, ye mme unam oro ẹkewade nte edifọp uwa. Kere nte ekenyenede uten̄e ndinam mme utom oku! (Luke 1:8-10) Ndida ukeme ukere n̄kpọ ye ntụk fo nnam n̄kpọ ke usụn̄ emi ayan̄wam fi ndifiọk se afo okotde oyonyụn̄ an̄wam fi nditi n̄kpọ.

Nte ededi, edieke mûkpemeke, ke ini afo odomode ndikot n̄wed, ekikere fo ekeme ndiyo. Enyịn fo ekeme ndise n̄wed, edi ekikere fo ekeme ndidu ke ebiet en̄wen. Ndi ikwọ ke ebre? Ndi ekebe ndise ke ebre? Ndi mme andibuana ke ubon ke ẹneme nneme? Edieke ekemede, mfọnn̄kan n̄kpọ edi ndikot n̄wed ke ebiet oro odobode. Nte ededi, se iwọn̄ọrede ntịn̄enyịn ekeme ndito esịtidem fo. Eyedi ama anam ekese utom usen oro. Oh, edi mmemmem n̄kpọ didie ekikere fo ndifiak mbịne se akanamde. Ntem, ọfọn ndifiak ndụn̄ọde mme n̄kpọntịbe eke usen oro—edi idịghe ke ini okotde n̄wed. Ekeme ndidi ekikere fo oyowụhọ ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ, mîdịghe afo emekeme ndikam ntọn̄ọ ukotn̄wed fo ye akam. Edi ekem nte afo okotde aka, ekikere fo ọtọn̄ọ ndiyo. Fiak domo. Nọ idemfo ntụnọ man owụk ekikere fo ke n̄wed oro afo okotde. Nsịtnsịt, afo ayanam n̄kọri.

Nso ke afo esinam ke ini okotde ikọ oro mûfiọkke? Ẹkeme nditịn̄ m̀mê ndineme mban̄a se ndusụk esen esen ikọ ẹwọrọde ke n̄wed oro.  Mîdịghe afo emekeme ndida mme udọn̄ikọ mfiọk se enye ọwọrọde. Edieke mîdịghe ntre, da ini se ikọ oro ke n̄wed ukabadeikọ edieke odude, mîdịghe nịm idiọn̄ọ ke ikọ oro man okpobụp owo se enye ọwọrọde. Emi ayatat ukeme fo ndifiọk ediwak ikọ onyụn̄ etịp n̄kpọ esịn ke ndifiọk se afo okotde.

Ke ini apostle Paul ọkọdọhọde Timothy aka iso esịn ifịk ke edikot n̄wed, Paul akpan akpan eketịn̄ aban̄a edikot n̄wed ke ufọn mbon efen. (1 Tim. 4:13) Edikot n̄wed nnọ owo uforo uforo abuana se ikande ikpîkpu edikot ikọ ke n̄wed. Oyom andikot n̄wed ọfiọk se ikọ oro enye okotde ọwọrọde onyụn̄ etịm ọfiọk mme ekikere oro mmọ ẹnọde. N̄kukụre ke ini enye anamde emi ke enye ekeme ndinọ mme nnennen ekikere nnyụn̄ nnam ẹfiak ẹnyene nnennen ntụk. Nte ededi, emi oyom ọyọhọ ntịmidem ye ndomonse. Ntem, Paul eketeme ete: “Sịn ifịk ke edikot n̄wed nnọ owo.” (Sịghisịghi ubọkn̄wed edi eke nnyịn.) Afo ọyọbọ eti ukpep kaban̄a usọ emi ke Ufọkn̄wed Utom Ukara Abasi.

“[Ndutịm owo nsịnifịk enen̄ede enyene ufọn, NW], edi kpukpru owo ibụmede ẹkọ unana ikpọn̄-ikpọn̄.” (N̄ke 21:5) Oro edi akpanikọ didie ntem ke se iban̄ade udọn̄ ukotn̄wed nnyịn! Man ibọ “ufọn,” oyom nnyịn isịn ifịk inam ndutịm man mme edinam efen ẹkûda ini ukotn̄wed nnyịn.

Ini ewe ke afo esikot n̄wed? Nte afo emesibọ ufọn ke ndikot n̄wed tụhi-tụhi usenubọk? Mîdịghe nte afo emesinen̄ede okop inem ndikot n̄wed uwemeyo? Edieke afo ekemede ndisio ọkpọkọm minit 15 m̀mê 20 ke usen kiet kiet nnịm nnọ ukotn̄wed, idem ayakpa fi ndikụt udomo oro afo ekemede ndikot. Akpan n̄kpọ edi ndikot ofụri ini.

Ntak emi Jehovah emekde ndinam ẹwewet mme utịbe utịbe uduak esie ẹsịn ke n̄wed? Man mme owo ẹkeme ndikot Ikọ esie oro ẹwetde-wet. Emi anam mmọ ẹkeme ndikere mban̄a mme utịbe utom Jehovah, nditịn̄ mmọ nnọ nditọ mmọ, ndinyụn̄ nti mme edinam Abasi. (Ps. 78:5-7) Mfọnn̄kan usụn̄ ndiwụt esịtekọm oro inyenede inọ ntatubọk Jehovah ke n̄kpọ emi edi usụn̄ oro nnyịn isịnde idem ndikot ọnọ-uwem Ikọ esie.