NTỤK edi akpan ubak uwem owo. Ke ini owo owụtde mme ntụk esie, enye ayarade se idude enye ke esịt, orụk owo emi enye edide, nte enye ekerede aban̄a mme idaha ye mme owo. Ke ntak ẹsobode n̄kpọsọn̄ idaha ke uwem mmọ—n̄ko ke ndusụk idaha ke ntak ido uwem ebiet emi enye otode—ediwak owo ẹsidịp mme ntụk mmọ. Edi Jehovah esịn udọn̄ ọnọ nnyịn ndikọri nti edu eke owo esịtidem, ndinyụn̄ n̄wụt nnennen se nnyịn idide.—Rome 12:10; 1 Thess. 2:7, 8.

Ke ini nnyịn itịn̄de ikọ, ikọ nnyịn ẹkeme nditịm n̄wụt ntụk. Edi edieke nnyịn mîtịn̄ke ikọ ye ntụk oro ekemde, mbon oro ẹkpan̄de utọn̄ ẹnọ nnyịn ẹkeme ndiyịk m̀mê enye oto esịt. Ke n̄kan̄ eken, edieke ẹsịnde ntụk oro odotde ke ikọ, utịn̄ikọ nnyịn ekeme ndinem onyụn̄ etịm ọdọn̄ọ mme n̄kpọ oro ẹkemede nditụk esịt mbon oro ẹkpan̄de utọn̄.

Ndiwụt Ufiop. Ẹsiwak ndibuan ufiop ufiop ntụk ye mme ekikere oro ẹnyenede ẹban̄a mme owo. Ntem, ke ini nnyịn itịn̄de iban̄a nti edu Jehovah ye ke ini nnyịn iwụtde esịtekọm nnyịn ke mfọnido Esie, uyo nnyịn ekpenyene ndisịne ufiop. (Isa. 63:7-9) Ndien ke ini itịn̄de ikọ inọ ekemmọ owo, edu utịn̄ikọ nnyịn ekpenyene n̄ko ndiwụt ufiop oro enyenede inem.

Owo akpamfia ama aka ebịne Jesus ekeben̄e ete ọkọk imọ. Kere nte Jesus ekenịmde uyo ke ini enye ọdọhọde ete: “Mmenyịme. Sana.” (Mark 1:40, 41) N̄ko, kere ban̄a n̄kpọntịbe oro nte n̄wan emi ọkọdọn̄ọde uwọrọ iyịp ke isua 12 akasan̄ade sụn̄sụn̄ ekpere Jesus onyụn̄ otụkde nyeriye ọfọn̄ esie. Ke ini okụtde ke ẹfiọk se imọ ikanamde, n̄wan oro ama aka ebịne enye ke nyekidem, ọkọduọ Jesus ke ukot onyụn̄ etịn̄ ntak emi imọ ikotụkde ọfọn̄ Jesus ye nte udọn̄ọ imọ okokụrede ke iso kpukpru owo. Kere ban̄a usụn̄ oro Jesus akadade etịn̄ ikọ ye enye ete: “Eyen-an̄wan, mbuọtidem fo akanam fi okop nsọn̄idem; nyọn̄ kodụk ke emem.” (Luke 8:43-48) Ntụk oro Jesus okowụtde ke mme idaha emi otụk nnyịn esịt tutu mfịn emi.

 Ke ini nnyịn ikopde mbọm iban̄a mme owo ukem nte Jesus, ye ke ini nnyịn itịmde iyom ndin̄wam mmọ, ẹyekụt emi ke usụn̄ oro nnyịn itịn̄de ikọ ye mmọ. Utọ ediwụt ufiop oro enyene ndidi eke esịt akpanikọ, ibehe ubọk. Ufiop nnyịn ekeme ndinam akamba ukpụhọde ke nte mme owo ẹnamde n̄kpọ. Ekese n̄kpọ oro nnyịn isitịn̄de ke an̄wautom ẹsisịne ufiop, akpan akpan ke ini nnyịn ikọkde ibuot, inọde nsịnudọn̄, inọde item, inyụn̄ iwụtde owo mbọm.

Edieke afo enyenede ufiop ufiop ntụk aban̄a mbon efen, wụt enye ke ọkpọiso fo. Ke ini afo owụtde ufiop, otuowo fo eyesịk ekpere fi nte ẹsisịkde ẹkpere ikan̄ ke okoneyo etuep. Edieke mûkamake iso nte omowụt ufiop, ekeme ndidi otuowo fo idinịmke ke akpanikọ nte ke afo emetịm ekere aban̄a mmimọ. Owo ikemeke ndimen ufiop mfụhọ nte ufụkiso—enye enyene ndito esịt.

Ufiop ekpenyene ndiwụt idem n̄ko ke uyoikọ fo. Edieke afo enyenede ọkpọsọn̄, ntaha ntaha uyo, ekeme ndisọn̄ ndiwụt ufiop ke utịn̄ikọ fo. Edi nte ini akade afo eyekeme, ke esịnde ukeme ofụri esịt. N̄kpọ kiet oro ekemede ndin̄wam, emi enyenede ebuana ye edikot n̄wed ọfọn, edi nditi nte ke mbio mbio ikọ oro ẹtịn̄de usọp usọp ẹsinam utịn̄ikọ etie eto eto. Kpep ndidụri mme abisi oro mîsisọpke iwọrọ ida ke ini ẹkotde ikọ. Emi ayan̄wam ndinam utịn̄ikọ fo enyene ufiop.

Nte ededi, se ikam idide akpan n̄kpọ ikan edi ebiet emi udọn̄ fo owụhọde. Edieke ekikere fo enen̄erede owụhọ ke mbon oro afo etịn̄de ikọ ọnọ, afo onyụn̄ enyenede ọkpọsọn̄ udọn̄ ndinọ se ikemede ndinyene ufọn nnọ mmọ, ntụk emi oyowụt idem ke usụn̄ oro afo etịn̄de ikọ.

Utịn̄ikọ oro enyenede uwem edemede udọn̄, edi oyom ntotụn̄ọ ntụk n̄ko. Nditịn̄ se itụkde owo ekikere isiwakke ndidi n̄kukụre se ẹyomde; nnyịn inyene n̄ko ndisịm esịt.

Ndiwụt Mme Ntụk Efen. Owo emi odude ke nnanenyịn ekeme ndiwụt mme utọ ntụk nte editịmede esịt, ndịk, ye mfụhọ. Idatesịt edi ntụk oro ekpenyenede ndidi n̄wọrọnda ke uwem nnyịn, ikponyụn̄ inyene ndiwụt enye ifụre ifụre ke ini itịn̄de ikọ inọ mbon en̄wen. Ke n̄kan̄ eken, oyom ẹkara ndusụk ntụk. Mmọ ikemke ye edu Christian. (Eph. 4:31, 32; Phil. 4:4) Ẹkeme ndiwụt kpukpru orụk ntụk ke mme  ikọ oro nnyịn itịn̄de, ke uyoikọ nnyịn, idaha uyo oro nnyịn idade itịn̄ ikọ, nte nnyịn inịmde iso, ye nte idade idem itịn̄ ikọ.

Bible etịn̄ aban̄a ofụri ofụri ntụk owo. Ndusụk ini enye esisiak mme ntụk emi ke enyịn̄. Ke mme ini efen, enye obụk mme n̄kpọntịbe, mîdịghe okot oto mme ikọ oro ẹwụtde mme ntụk. Ke ini afo okotde mme utọ itie ntre uyo ọwọrọ, enye eyetịm enyene odudu ke idemfo, ye ke idem mbon oro ẹkpan̄de utọn̄ ẹnọ fi, edieke uyo fo owụtde mme ntụk oro. Man anam oro, oyom afo enịm idemfo ke itie mbon oro afo okotde n̄wed ọnọ. Nte ededi, utịn̄ikọ idịghe n̄kpọ mbre, ntre kpeme mbak udûnam ube ubọk. Nam itie oro okotde otụk ekikere mbon oro ẹkpan̄de utọn̄.

Odot ye Utịn̄ikọ. Ukem nte ufiopesịt, ufiop oro afo esịnde ke ikọ fo ye mme ntụk eken oro afo owụtde ẹkọn̄ọ akamba akamba ke se afo etịn̄de.

Kụbọde ka Matthew 11:28-30, nyụn̄ tịm fiọk se enye ọdọhọde. Ekem kot ubiomikpe oro Jesus ọkọnọde mme scribe ye mme Pharisee, nte ẹwetde ke Matthew ibuot 23. Nnyịn ikemeke ndikere nte ke enye eketịn̄ n̄kpọsọn̄ ikọ ubiomikpe emi ke ndebe ndebe usụn̄ oro ananade uwem.

Afo ekere ke nso utọ ntụk ke utọ uwetn̄kpọ nte eke Genesis ibuot 44 oro aban̄ade n̄kpeubọk Judah ke ibuot eyeneka esie Benjamin oyom? Tịm fiọk ntụk oro ẹwụtde ke ufan̄ikọ 13, se ẹwụtde ke ufan̄ikọ 16 ẹban̄a nte eketiede Judah ke idem ke ntak afanikọn̄ oro, ye nte Joseph ke idemesie akanamde n̄kpọ, nte ẹwụtde ke Genesis 45:1.

Ntem, edide nnyịn ikot n̄wed m̀mê itịn̄ ikọ, man inam ntre uforo uforo, inaha nnyịn ikere iban̄a sụk mme ikọ oro iditịn̄de ye mme ekikere oro idinọde, edi inyene ndikere n̄ko ntụk oro akpasan̄ade ye mmọ.