NDI akanam afo emese nte mme owo ẹmekde mfri? Ediwak owo ẹsise uduot ye nte enye etiede ndifiọk m̀mê enye adat. Ndusụk owo ẹsin̄wen̄wịne mfri ẹse. Ndusụk ẹtotụk, idem ẹfịkde-fịk enye ẹse. Edi mbon efen ẹsidodomo enye, ẹkamade kiet ke ubọk enye emi, kiet ke ubọk enye eken ndifiọk m̀mê ewe enyene ediwak mmọn̄. Nso ke mme owo emi ẹkere? Mmọ ẹdụn̄ọde ofụri se idude, ẹsede mme ukpụhọde, ẹtide se mmọ ẹkebemde iso ẹmek, ẹnyụn̄ ẹmende se mmọ ẹkụtde idahaemi ẹdomo ye se mmọ ẹma ẹkefọfiọk. Akamba ufọn ke ana ebet mmọ koro mmọ ẹnọde n̄kpọ emi ọyọhọ ntịn̄enyịn.

Nte ededi, mme ufọn edikpep Ikọ Abasi ẹkponi etieti. Ke ini utọ ukpepn̄kpọ oro enyenede akpan itie ke uwem nnyịn, mbuọtidem nnyịn eyenen̄ede ọsọn̄, ima nnyịn ọyọkọri, utom ukwọrọikọ nnyịn eyenen̄ede enyene uforo, ndien mme ubiere oro nnyịn inamde ẹyenen̄ede ẹwụt ọniọn̄ oro otode Abasi. Kaban̄a mme utọ ufọn oro, Mme N̄ke 3:15 ọdọhọ ete: “Kpukpru n̄kpọ-uto fo inyụn̄ ikemke ukem ye enye.” Nte afo ke ọbọ mme utọ ufọn oro? Usụn̄ oro afo ekpepde n̄kpọ ekeme nditịp n̄kpọ nsịn.—Col. 1:9, 10.

Nso idi ukpepn̄kpọ? Enye esịne se ikande enyọn̄ enyọn̄ edikot n̄wed. Enye abuana ndida mme ukeme ukere n̄kpọ fo nnọ ntịn̄enyịn m̀mê ndikere ntatara ntatara mban̄a ibuot nneme. Enye esịne edikọk ibuot mban̄a se afo okotde, edimen enye ndomo ye se afo ama ọkọfọfiọk, nnyụn̄ ntịm mfiọk mme ntak oro ẹnọde ke mme ikọ oro ẹtịn̄de. Ke ini ekpepde n̄kpọ, kere ntotụn̄ọ ntotụn̄ọ ban̄a ekikere ekededi oro ẹnemede, oro ekemede ndidi obufa nnọ fi. Kere, n̄ko, nte afo ke idemfo ekemede ndida item N̄wed Abasi oro afo ọbọde nsịn ke edinam ọyọhọ ọyọhọ. Nte Ntiense Jehovah, afo n̄ko eyekere aban̄a mme ifet oro ekemede ndida mme n̄kpọ emi n̄n̄wam mbon efen. Nte an̄wan̄ade, ukpepn̄kpọ esịne editie n̄kere.

Ke ini etịmde idem ndikpep n̄kpọ, afo eyenịm mme utọ n̄kpọ nte Bible fo, n̄wed ekededi oro aduakde ndida nnam n̄kpo, benetap m̀mê eton̄wed, iso-ọfọn ye n̄wed uwetn̄kpọ. Edi nte afo emesitịm esịt fo n̄ko? Bible etịn̄ ọnọ nnyịn ete ke  Ezra “[ama etịm, NW] esịt esie [ndidụn̄ọde] n̄wed ibet Jehovah, nnyụn̄ nnam, nnyụn̄ nteme ewụhọ ye ikpe ke Israel.” (Ezra 7:10) Nso ke utọ editịm esịt oro abuana?

Akam an̄wam nnyịn ndikpep Ikọ Abasi ye nnennen edu. Nnyịn iyom esịt nnyịn enyịme item oro Jehovah ọnọde nnyịn. Ke ntọn̄ọ ikpehe ukpepn̄kpọ kiet kiet, ben̄e Jehovah un̄wam spirit esie. (Luke 11:13) Ben̄e enye an̄wam fi ndifiọk se n̄kpọ oro afo edikpepde ọwọrọde, nte enye enyenede ebuana ye uduak esie, nte enye ekemede ndin̄wam fi ọfiọk eti ye idiọk, nte afo ekemede ndida mme edumbet esie nsịn ke edinam ke uwem fo, ye nte se afo ekpepde otụkde itie ebuana fo ye enye. (N̄ke 9:10) Nte afo ekpepde n̄kpọ, ‘ka iso ben̄e Abasi’ eti ibuot. (Jas. 1:5) Da se afo ekpepde dụn̄ọde idemfo ke ofụri esịt nte afo oyomde un̄wam Jehovah man ọduọk ukwan̄ ekikere m̀mê idiọk udọn̄. ‘Kọm Jehovah’ kpukpru ini ke mme n̄kpọ oro enye ayararede. (Ps. 147:7) Ukpepn̄kpọ oro ẹsịnde ke akam ntem ada ekesịm n̄kpet n̄kpet itie ebuana ye Jehovah, sia enye an̄wamde nnyịn ndinam se enye oyomde nte enye etịn̄de ikọ ọnọ nnyịn ebe ke Ikọ esie.—Ps. 145:18.

Edinam n̄kpọ ke utọ usụn̄ emi anam ikọt Jehovah ẹdi isio ye nditọ ukpepn̄kpọ eken. Edi ọsọ n̄kpọ ọnọ mbon oro mînyeneke uten̄e Abasi ndiyịk nnyụn̄ nneni se ẹwetde-wet. Edi oro idịghe ido nnyịn. Nnyịn ibuọt idem ye Jehovah. (N̄ke 3:5-7) Edieke n̄kpọ mîn̄wan̄ake nnyịn, nnyịn ididaha ntan̄idem ibiere nte ke ana edi ẹnam ndudue. Ke adan̄aemi inamde ndụn̄ọde inyụn̄ iyomde mme ibọrọ mbụme, nnyịn iyebet Jehovah. (Mic. 7:7) Ukem nte Ezra, uduak nnyịn edi ndidu uwem ekekem ye se nnyịn ikpepde nnyụn̄ n̄kpep mbon en̄wen. Ye utọ udọn̄ emi, nnyịn iyodu ke idaha ndibọ ediwak utịp nto se nnyịn ikpepde.

Utu ke nditọn̄ọ ke ikpehe ekikere 1 nda n̄kesịm akpatre, bem iso da ini dụn̄ọde ofụri ibuotikọ m̀mê ibuotn̄wed oro. Tọn̄ọ ke ndikọk ibuot mban̄a mme ikọ ibuotikọ oro. Ibuotikọ oro afo edikpepde edi emi. Ekem tịm fiọk ebuana oro n̄kpri ibuotikọ ẹnyenede ye ibuotikọ oro. Dụn̄ọde mme ndise, mme chart, m̀mê mme ekebe ukpepn̄kpọ ekededi emi ẹdude ke ikpehe oro. Bụp idemfo: ‘Ọkọn̄ọde ke ndụn̄ọde emi, nso ke ami ndori enyịn ndikpep? Ke nso usụn̄ ke enye edinyene ufọn inọ mi?’ Emi ọyọnọ ukpepn̄kpọ fo ndausụn̄.

Kpep mme akpan n̄kpọ idahaemi. Mme ibuotikọ ukpepn̄kpọ Enyọn̄-Ukpeme ye ndusụk n̄wed ẹsịne mme mbụme oro  ẹmịn̄de-mịn̄. Nte afo okotde ikpehe ekikere kiet kiet, ọfọn ndinịm idiọn̄ọ ke mme ibọrọ. Idem edieke mme mbụme mîdụhe, afo emekeme ndisụk nnịm idiọn̄ọ ke mme akpan n̄kpọ oro oyomde nditi. Edieke se ẹnemede edide obufa ọnọ fi, da ekpri ini efen efen se enye man okụt ke enye enen̄ede an̄wan̄a fi. Yom mme uwụtn̄kpọ m̀mê mme usụn̄ n̄kọkibuot oro ẹdinyenede ufọn ẹnọ fi ke an̄wautom m̀mê oro ekemede ndida nsịn ke utịn̄ikọ fo. Kere mme akpan owo oro afo ekemede ndisọn̄ọ mbuọtidem mmọ edieke afo abuanade se afo osụk ekpepde mi ye mmọ. Nịm idiọn̄ọ ke mme akpan n̄kpọ oro afo oyomde ndida nnam n̄kpọ, nyụn̄ fiak dụn̄ọde mmọ ke ini okụrede ukpepn̄kpọ fo.

Nte afo ekpepde ibuotikọ oro, se mme itie N̄wed Abasi oro ẹsiakde ẹsịn. Dụn̄ọde nte itie N̄wed Abasi kiet kiet enyenede ebuana ye ofụri se idude ke ikpehe ekikere oro.

Afo emekeme ndikụt n̄kpọ oro mîtịmke in̄wan̄a fi m̀mê oro afo akpamade nditịm ndụn̄ọde. Utu ke ndiyak mmọ ẹwọn̄ọde ntịn̄enyịn fo, wet mmọ nịm man ọnọ mmọ ntịn̄enyịn efen efen ke oro ebede. Mme n̄kpọ ẹsiwak ndin̄wan̄a nte afo okotde ibuotikọ oro osụhọde. Edieke mîn̄wan̄ake, afo emekeme ndinam ndụn̄ọde efen efen. Mme n̄kpọ ewe ke afo ekpenyene ndiwet kaban̄a utọ ndụn̄ọde oro? Ekeme ndidi odu itie N̄wed Abasi oro ẹkotde ẹsịn emi mîtịmke in̄wan̄a fi. Mîdịghe ekeme ndidi afo usọpke ukụt nte enye enyenede ebuana ye ibuotikọ oro ẹnemede. Eyedi afo emekere ke akpan ekikere ke utịn̄ikọ an̄wan̄a fi edi itịmke in̄wan̄a ke usụn̄ oro ekemede ndinam enye an̄wan̄a owo en̄wen. Utu ke ndibe n̄kpọn̄ mmọ ntre, oyowụt ọniọn̄ ndidụn̄ọde mmọ ke ama okokụre ukpepn̄kpọ oro afo ọkọtọn̄ọde.

Ke ini apostle Paul ekewetde anyan leta esie ọnọ mme Christian ẹdide mme Hebrew, enye ama atuak ada ke ufọt onyụn̄ ọdọhọ ete: “Emi edi iso-n̄kpọ.” (Heb. 8:1) Nte afo emesinọ idemfo utọ editi oro ke ini ke ini? Kere ban̄a ntak emi Paul akanamde ntre. Ke mme ibuotn̄wed leta esie eke odudu spirit oro ẹkebemde iso, enye ama ebem iso owụt ke Christ nte akamba Akwa Oku Abasi ama ebe odụk ata heaven. (Heb. 4:14–5:10; 6:20) Edi, ebede ke ndisio n̄wụt nnyụn̄ nsọn̄ọ ntịn̄ se idide iso n̄kpọ ke ntọn̄ọ ibuot 8, Paul ama etịm esịt mme andikot n̄wed esie ndikere ntotụn̄ọ ntotụn̄ọ nte enye enyenede ebuana ye uwem mmọ. Enye ama owụt ete ke Christ ama ada ke iso Abasi ke ibuot mmọ onyụn̄ eberede usụn̄ ọnọ mmọ ndibe ndụk “ata Edisana Ebiet” eke heaven. (Heb. 9:24; 10:19-22) Idotenyịn mmọ oro ẹma ẹkenọ nsọn̄ọ ama onụk mmọ ndida item efen efen oro esịnede ke leta emi, oro aban̄ade mbuọtidem, ime, ye edu uwem Christian nsịn ke edinam. Ukem ntre, ke ini nnyịn ikpepde n̄kpọ, ndiwụk ntịn̄enyịn ke se idide  mme iso n̄kpo ayan̄wam nnyịn ndifiọk nte ẹtatde ibuotikọ oro, oyonyụn̄ ọnọ ekikere nnyịn nti ntak ndinam n̄kpọ ke n̄kemuyo ye oro.

Nte ọkpọkpọ ukpepn̄kpọ fo oyonụk fi ndinam n̄kpọ? Akpan mbụme edi emi. Ke ini ekpepde n̄kpọ, bụp idemfo ete: ‘Didie ke emi okpotụk edu uwem ye utịtmbuba mi ke uwem? Didie ke n̄keme ndida ntọt emi n̄kọk mfịna, nnam ubiere, m̀mê ndisịm utịtmbuba? Didie ke n̄keme ndida enye nsịn ke edinam ke ubon mi, ke an̄wautom, ke esop?’ Sịn mme mbụme emi ke akam, ekerede mme ata ata idaha oro ekemede ndida ifiọk fo nsịn ke edinam.

Ke ama okokụre ibuotn̄wed m̀mê ibuotikọ kiet, da ini nam ibio ibio ndụn̄ọde. Se m̀mê afo emekeme nditi mme akpan n̄kpọ ye mme n̄kpọ oro ẹkedade ẹsọn̄ọ mmọ. Usio-ukot emi ayan̄wam fi ndimụm ntọt emi n̄kama man ada anam n̄kpọ ke ini iso.

Nte ikọt Jehovah, nnyịn imenyene ediwak n̄kpọ ndikpep. Edi ikpọtọn̄ọ ke m̀mọ̀n̄? Ke usen kiet kiet, nnyịn iyanam ọfọn ndikot itien̄wed ye mme utịn̄ikọ ẹtode Ẹdụn̄ọde N̄wed Abasi ke Usen ke Usen. Ke urua kiet kiet, nnyịn imesidụk mme mbono esop, ndien ukpepn̄kpọ oro ẹnamde ke nditịm idem nnọ mmọ ayan̄wam nnyịn ndibọ akamba ufọn. Ke adianade ye emi, ndusụk owo ẹmeda ini ẹnam n̄kpọ ọniọn̄ ọniọn̄ ke ndikpep ndusụk n̄wed Christian nnyịn oro ẹkemịn̄de mbemiso mmọ ẹkekpepde akpanikọ. Ndusụk owo ẹsision̄o ndusụk ikpehe ẹwet ẹnịm ke edikot Bible mmọ eke urua ke urua ẹnyụn̄ ẹkpep mme ufan̄ikọ oro ntotụn̄ọ ntotụn̄ọ.

Nso edieke mme idaha fo mîyakke fi etịm ekpep kpukpru n̄kpọ oro ẹdinemede ke mme mbono esop eke urua ke urua? Fep ndudue edikot n̄wed itọk itọk n̄kukụre man okot enye ama, mîdịghe, ke ọdiọkde akan, nditetre ndikpep ofụri ofụri sia mûkemeke ndikpep ndomokiet. Utu ke oro, biere udomo oro afo ekemede ndikpep, nyụn̄ kpep enye mfọn mfọn. Nam enye ke urua kiet kiet. Nte ini akade, domo ndinam enye atara man esịm mme mbono esop eken.

Jehovah ọfiọk ete ke ana mme ibuot ufọk ẹnam utom ọkpọsọn̄ man ẹnọ mbonima mmọ n̄kpọ udu uwem. Mme N̄ke 24:27 ọdọhọ ete: “Tịm nam utom fo ke ebresien, nyụn̄ nam n̄kpọ ma ke in̄wan̄.” Kpa ye oro, inaha ofụmi mme udọn̄ n̄kpọ eke spirit ubon fo. Ntem, ufan̄ikọ oro aka iso ọdọhọ ete: “Ndien ke ini oro okụrede, bọp ufọk fo.” Didie ke mme ibuot ufọk ẹkeme ndinam emi? Mme N̄ke 24:3 ọdọhọ ete: “Ẹda ọniọn̄ ẹnam [ufọk] ọsọn̄.”

 Didie ke ọniọn̄ ekeme ndinyene ufọn nnọ ufọk fo? Ọniọn̄ edi ukeme ukere n̄kpọ oro ekemede ndikụt n̄kpọ mbe se ẹkụtde ke enyịn. Ẹkeme nditịn̄ nte enende ẹte ke ukpepn̄kpọ ubon oro enyenede uforo ọtọn̄ọ ke nditịm mfiọk ubon fo. Didie ke mme andibuana ke ubon fo ẹkọri ke n̄kan̄ eke spirit? Tịm kpan̄ utọn̄ ke ini enemede nneme ye mmọ. Nte edu n̄kụni m̀mê utọk odu? Nte edibịne n̄kpọ obụkidem edi ata akpan n̄kpọ? Ke ini odude ke an̄wautom ye nditọ fo, nte mmọ ẹsinyene ifụre ndinam mme ubọkn̄ka mmọ ẹdiọn̄ọ mmọ nte Mme Ntiense Jehovah? Nte mmọ ẹma ndutịm edikot Bible ye eke ukpepn̄kpọ ubon mbufo? Nte mmọ ẹnen̄ede ẹnam usụn̄ Jehovah edi usụn̄ uwem mmọ? Nditịn̄ enyịn nse oyowụt se oyomde afo, nte ibuot ufọk, anam man otodo ọsọn̄ọ onyụn̄ ọbọp mme edu eke spirit ke idem owo kiet kiet ke ubon.

Dụn̄ọde Enyọn̄-Ukpeme ye Awake! yom mme ibuotikọ oro ẹnemede mme akpan n̄kpọ oro oyomde. Ekem bak tịn̄ nọ ubon se ẹdikpepde man mmọ ẹkeme ndikere mban̄a ntọt emi. Yak ima ima idaha odu ke ini ukpepn̄kpọ oro. Ye unana edinọ ufen m̀mê edisuene owo ekededi oro abuanade ke ubon, wụt ufọn ibuotikọ oro ẹnemede, adade abuan ye ndusụk akpan udọn̄ ubon fo. Nam owo kiet kiet ke ubon etiene abuana. N̄wam owo kiet kiet ndikụt nte Ikọ Jehovah ‘ọfọnde ama’ ke ndinọ nnennen n̄kpọ oro ẹyomde ke uwem.—Ps. 19:7.

Mbon oro ẹtịn̄de enyịn ẹse n̄kpọ, edi oro mînyeneke ifiọk eke spirit ẹkeme ndikpep n̄kpọ mban̄a ekondo, mme n̄kpọntịbe ererimbot, ye idem mmọ, edi ẹkpu ndifiọk se mme n̄kpọ oro mmọ ẹkụtde ẹnen̄erede ẹwọrọ. Ke n̄kan̄ eken, ye un̄wam spirit Abasi, mbon oro ẹkpepde Ikọ Abasi kpukpru ini ẹkeme ndida mme n̄kpọ emi ntịm mfiọk ubọkutom Abasi, edisu ntịn̄nnịm ikọ Bible, ye uyarade uduak Abasi kaban̄a edidiọn̄ mme okopitem owo.—Mark 13:3-29; Rome 1:20; Edi. 12:12.

Ọkpọkọm oro edi utịbe utịbe adan̄a didie, enye ikpenyeneke ndinam nnyịn itan̄ idem. Utu ke oro, ndidụn̄ọde Ikọ Abasi ke usen ke usen an̄wam ndinam nnyịn isụhọde idem. (Deut. 17:18-20) Enye n̄ko ekpeme nnyịn osio ke “abian̄a abian̄a odudu idiọkn̄kpọ” koro ke ini Ikọ Abasi enyenede uwem ke esịt nnyịn, udọn̄ idiọkn̄kpọ idinen̄ekede isọn̄ ikan ubiere nnyịn ndibiọn̄ọ enye. (Heb. 2:1; 3:13, NW; Col. 3:5-10) Ntem, nnyịn ‘iyasan̄a ke ido nte odotde Ọbọn̄, inem Enye esịt ke kpukpru usụn̄, inyụn̄ in̄wụm mfri ke edinam kpukpru nti utom.’ (Col. 1:10) Oro edi uduak nnyịn ke ndikpep Ikọ Abasi, ndien ndinam ntre akama n̄kponn̄kan ufọn.