1-3. Nso afanikọn̄ isịm Jesus, ndien didie ke enye anam n̄kpọ?

 OTU mbon ntịme ke ẹdi ndimụm Jesus. Mmọ ẹkama akan̄kan̄ ye okpoyon̄, mbonekọn̄ ẹnyụn̄ ẹsan̄a ye mmọ, ata akwa otuowo. Etie nte kpukpru mmọ ẹnyene ukem idiọk uduak, ntak edi oro mmọ ẹsan̄ade n̄kịmn̄kịm efak Jerusalem ẹbe Itịghede Kidron ẹkesịm Obot Olive. Ọfiọn̄ ọyọhọ idịbi, edi mmọ ẹkama nsadan̄ ikan̄ ye utuenikan̄. Ndi mmọ ẹkama ikan̄ sia ntọn̄enyọn̄ mîyakke un̄wana ọfiọn̄ esịm isọn̄? Mîdịghe ndi mmọ ẹkere ke owo oro mmimọ iyomde ekeme ndidịbe ke n̄kịmn̄kịm ebiet? Owo ekededi oro ekerede ke akpana Jesus efehe itịmke ifiọk enye.

² Jesus ọfiọk ke afanikọn̄ ke edi. Kpa ye oro, enye ifeheke. Otu mbon ntịme ẹmọn̄ ẹdisesịm, ndien Judas emi ekesidide ata ufan Jesus ada mmọ usụn̄. Judas anana iso o-bụt ada Jesus ọnọ; enye asan̄a ọkọkọm onyụn̄ etịm akani eteufọk esie inua ke ido mbubịk man anam ẹfiọk enye. Edi Jesus omụm idem akama. Ekem enye ọwọrọ ebịne otu mbon ntịme oro onyụn̄ obụp mmọ ete: “Mbufo ẹyom anie?” Mmọ ẹbọrọ ẹte: “Jesus eyen Nazareth.”

³ Ndikụt utọ mbon ntịme oro ẹkamade n̄kpọekọn̄ do akpanam ata ediwak owo ndịk. Eyedi otuowo emi ẹkere ke ndịk ayanam Jesus. Edi ndịk inamke Jesus, enye ifeheke, inyụn̄ isụhu nsu. Utu ke oro, enye ọdọhọ mmọ ete: “Ami ndi enye.” Enye ọbọrọ mmọ ata emem emem ye uko uko tutu idem akpa mmọ. Mmọ ẹfiak edem ẹkeduọn̄ọ ke isọn̄!—John 18:1-6; Matthew 26:45-50; Mark 14:41-46.

4-6. (a) Ẹmen Eyen Abasi ẹdomo ye nso, ndien ntak-a? (b) Siak usụn̄ ita oro Jesus okowụtde uko.

⁴ Nso ikanam Jesus ekeme ndimụm idem n̄kama ntre ke  ini okosobode utọ enyene-ndịk afanikọn̄ oro? Ke nditịn̄ ibio ibio, uko. Iwakke edu oro mme owo ẹsimade adausụn̄ mmọ enyene nte uko, ndien idụhe owo oro akanam enyenede uko nte Jesus, m̀mê enyenede akan enye. Nnyịn ima ikpep ke Ibuot 3 nte Jesus okosụhọrede idem. Odot nte ẹkekotde enye “Eyenerọn̄.” (John 1:29) Edi uko Jesus anam ẹkot enye enyịn̄ en̄wen. Bible etịn̄ ntem aban̄a Eyen Abasi: “Sese! Ekpe emi otode esien Judah.”—Ediyarade 5:5.

⁵ Ẹsiwak ndida ekpe nte unam emi enyenede uko. Ndi akanam omokụt akamba ayara ekpe iso ye iso? Edieke edide ama okụt, anaedi akada ke edem ọkọ ukwak emi okokụkde enye esịn ke itie ubọk unam. Kpa ye oro, ekeme ndidi ndịk ama anam fi. Nte afo okowụkde enyịn ese akaka ye okopodudu unam emi, enye onyụn̄ owụkde enyịn ese fi n̄ko, ọsọsọn̄ ndikere ke n̄kpọ ekededi ekeme ndinam ekpe okop ndịk efehe. Bible ọdọhọ ke ‘ekpe okop odudu akan ke otu mme unam, inyụn̄ ifeheke owo ndomokiet.’ (Mme N̄ke 30:30) Christ enyene orụk uko oro.

⁶ Ẹyak ineme usụn̄ ita oro Jesus ekenyenede uko nte ekpe: ke ndisọn̄ọ nda nnọ akpanikọ, ke ndinam ẹfiọk unenikpe, ye ke ndiyọ ubiọn̄ọ. Iyokụt n̄ko ke kpukpru nnyịn—edide idada uko imana m̀mê idaha—imekeme ndikpebe Jesus ke ndiwụt uko.

7-9. (a) Nso iketịbe ke ini Jesus ekedide isua 12, ndien nso ikpanam oro anam fi ndịk? (b) Didie ke Jesus okowụt uko ke ini enye akanamde n̄kpọ ye mme andikpep ke temple?

⁷ Enen̄ede oyom owo enyene uko man ọsọn̄ọ ada ọnọ akpanikọ ke ererimbot oro Satan, kpa “ete nsu,” akarade mi. (John 8:44; 14:30) Jesus ọkọtọn̄ọ ndisọn̄ọ nda nnọ akpanikọ toto ke uyen. Ke ini enye ekedide isua 12, enye iketieneke ete ye eka esie ke ini mmọ ẹkenyọn̄ọde usọrọ Passover ke Jerusalem. Joseph ye Mary ẹma ẹda usen ita ẹyom enye ke mbrenyịn. Ke akpatre, mmọ ẹma ẹkụt enye ke temple. Nso  ke enye akanam do? Enye “[eketie] ke ufọt mme andikpep akpan̄ utọn̄ ọnọ mmọ onyụn̄ obụp mmọ mbụme.” (Luke 2:41-50) Kere ban̄a ebiet oro Jesus eketiede eneme nneme oro.

⁸ Mme ewetmbụk eset ẹdọhọ ke ekesidi ido ndusụk ikpọ mme adaiso ido ukpono ndisụhọ ke temple ke usọrọ ama akasuana nnyụn̄ n̄kpep mme owo n̄kpọ ke kiet ke otu ikpọ etehe oro ẹkedude do. Mme owo ẹma ẹsitie mmọ ke ukot ẹkpan̄ utọn̄ ẹnyụn̄ ẹbụp mmọ mbụme. Mme andikpep emi ẹkedi mme ọfiọkn̄wed. Mmọ ẹma ẹnen̄ede ẹfiọk Ibet Moses ọkọrọ ye akpakịp awak-n̄kukọhọ ibet eken oro ẹkekade-ka iso ndiwak nte mme isua ẹkebede. Ekpeketie fi didie ke idem nditie ye mmọ? Ndi ndịk akpakanam fi? Edi ndammana n̄kpọ ndikpokop ndịk. Edi nso edieke afo ekpekedide eyen isua 12? Ediwak uyen ẹsinen̄ede ẹkop bụt. (Jeremiah 1:6) Ndusụk mmọ ẹsinen̄ede ẹdomo ndidịbe ke ufọkn̄wed mbak mme andikpep mmọ ẹdikụt mmọ, ndusụk ẹsikop ndịk ke ẹyebụp mmimọ mbụme, ke ẹyesio mmimọ ẹtori ẹnyan, ke ẹkeme ndisuene m̀mê ẹsak mmimọ.

⁹ Edi se Jesus mi etie ke ufọt mme ọfiọkn̄wed oro, ikopke ndịk ndibụp mmọ mbụme oro ẹnamde mmọ ẹkere n̄kpọ. Enye ama akam anam se ikande oro. Mbụk oro asian nnyịn ete: “Idem ọdọdiọn̄ akpa kpukpru mmọ emi ẹkpan̄de utọn̄ ẹnọ enye aban̄a ifiọk ye ibọrọ esie.” (Luke 2:47) Bible isianke nnyịn se enye eketịn̄de ye mmọ, edi imenịm ke se enye eketịn̄de ikedịghe nsu oro mme andikpep ido ukpono ẹkesimade ndikpep. (1 Peter 2:22) Utu ke oro, enye ama ọsọn̄ọ ada ọnọ akpanikọ Ikọ Abasi, idem ama onyụn̄ enen̄ede akpa mbon oro ẹkekpan̄de utọn̄ ẹnọ enye ndikụt eyen isua 12 enyenede utọ ifiọk ye uko oro.

10. Didie ke mme uyen Christian mfịn ẹkpebe uko Jesus?

¹⁰ Mfịn, ata ediwak mme uyen Christian ke ẹtiene nde ikpat Jesus. Imọfiọk ke mmọ idịghe mme mfọnmma owo nte Jesus ekedide. Ukem nte Jesus, mmọ ibetke-bet tutu ẹkponi mbemiso ẹsọn̄ọde ẹda ẹnọ akpanikọ. Mmọ ẹsida  mbufiọk ẹbụp mme owo mbụme ke ufọkn̄wed m̀mê ke ebiet oro mmọ ẹdụn̄de, ẹkpan̄ utọn̄ ẹnọ mmọ ẹnyụn̄ ẹneme akpanikọ ukpono ukpono ye mmọ. (1 Peter 3:15) Mme uyen emi ẹmen̄wam nditọ ufọkn̄wed, mme andikpep, ye mme mbọhọidụn̄ mmọ ẹkabade ẹdi mme anditiene Christ. Uko mmọ adat Jehovah esịt didie ntem! Ikọ Abasi emen utọ mme uyen oro odomo ye mbara, sia mme uyen emi ẹnamde se inemde owo, ẹyede, ẹnyụn̄ ẹwakde.—Psalm 110:3.

11, 12. Ke Jesus ama okokpon, didie ke enye ọkọsọn̄ọ ada uko uko ọnọ akpanikọ?

¹¹ Ke Jesus ama okokpon, enye ama esisọn̄ọ ada uko uko ọnọ akpanikọ. Ke nditịm ntịn̄, enye ama osobo se ediwak owo ẹkemede ndikot enyene-ndịk idomo ke ini enye ọkọtọn̄ọde utom ukwọrọikọ esie. Sia Jesus ekedide owo ini oro, utu ke okopodudu etubom mme angel, enye ekenyene ndibiọn̄ọ Satan, kpa asua emi okopde odudu onyụn̄ enyenede ndịk akan ke otu kpukpru mme asua Jehovah. Jesus ama ọbiọn̄ọ onyụn̄ asua ọnọ Satan ke enye ndiyụrọde N̄wed Abasi oro ẹkedade odudu spirit Abasi ẹwet. Jesus ama akan idomo Satan ke ndidọhọ enye uko uko ete: “Daha mi, Satan!”—Matthew 4:2-11.

¹² Ntem ke Jesus ekenịm uwụtn̄kpọ ke utom ukwọrọikọ esie ke ndisọn̄ọ nda uko uko nnọ Ikọ Ete esie inyụn̄ iyakke ẹyụrọde enye. Mme owo ẹma ẹsinen̄ede ẹma ndiyụrọde Ikọ Abasi ini oro nte ẹnyụn̄ ẹnamde mfịn. Jesus ọkọdọhọ mme adaiso ido ukpono eyo esie ete: “Mbufo ẹnyụn̄ ẹnam ikọ Abasi akabade edi ikpîkpu oto ke ido eset mbufo emi mbufo ẹyakde ẹnọ mbon en̄wen.” (Mark 7:13) Mme owo ẹma ẹsinen̄ede ẹkpono iren emi, edi Jesus ikokopke ndịk ndidọhọ ke mmọ ẹdi mme adausụn̄ emi ẹdide nnan ye mbon mbubịk. a (Matthew 23:13, 16) Didie ke ikeme ndikpebe uko Jesus ke afan̄ emi?

13. Nso ke oyom ifiọk nte isụk ikpebede Jesus, edi nso ifet ke inyene?

 ¹³ Imọfiọk ke sia nnyịn mîtiehe nte Jesus, nnyịn ikemeke ndidiọn̄ọ se isịnede owo ke esịt, inyụn̄ inyeneke odudu ndibiere ikpe nnọ owo. Edi imekeme ndikpebe nte enye ọkọsọn̄ọde ada uko uko ọnọ akpanikọ. Ke uwụtn̄kpọ, ke ini iyararede nsu oro mme nsunsu ido ukpono ẹsikpepde ẹban̄a Abasi, uduak esie, ye Ikọ esie, nnyịn imọnọ un̄wana ke ererimbot oro nsu Satan ofụkde nte ekịm mi. (Matthew 5:14; Ediyarade 12:9, 10) Nnyịn iman̄wam mme owo ẹwọrọ ke ufụn nsunsu ukpepn̄kpọ emi esinamde mmọ ẹkop ndịk, esinyụn̄ abiatde eti idaha mmọ ye Abasi. Nso ifet ke inyene ntem ndikụt un̄wọn̄ọ Jesus emi osude: “Akpanikọ oyonyụn̄ anam mbufo ẹwọrọ ufụn”!—John 8:32.

14, 15. (a) Nso idi usụn̄ kiet emi Jesus akanamde mme owo ẹfiọk “se unenikpe edide”? (b) Jesus ndikeneme nneme ye n̄wan Samaria owụt ke nso edu ke enye mîkekpebeke?

¹⁴ Bible ama etetịn̄ ke Messiah ayanam mme idụt ẹfiọk “se unenikpe edide.” (Matthew 12:18; Isaiah 42:1) Jesus ama ọtọn̄ọ ndinam oro ke ini enye okodude mi ke isọn̄. Enye ama esida uko anam n̄kpọ ye mme owo nte enende inyụn̄ inamke asari. Ke uwụtn̄kpọ, enye ikenyeneke edu asari ye usua oro ẹkedide ọsọ n̄kpọ ke eyo esie, edi emi mîkekemke ye N̄wed Abasi.

 ¹⁵ Idem ama akpa mme mbet Jesus ke ini enye ekenemede nneme ye n̄wan Samaria ke obube mmọn̄ ke Sychar. Ntak-a? Ke eyo oro, mme Jew ẹma ẹsua mbon Samaria etieti; ebịghi usua emi ọkọtọn̄ọ. (Ezra 4:4) N̄ko-n̄ko, ndusụk mme rabbi ikadaha iban ke n̄kpọ. Ibet mme rabbi, oro ẹkediwetde-wet ẹsịn ke n̄wed nte ini akakade, ama akpan irenowo ndineme nneme ye iban; mmọ ẹma ẹkam ẹdọhọ ke iban idotke se ẹkpekpepde Ibet Abasi. Ẹkese iban Samaria akpan akpan ke edidehe. Edi Jesus ikekpebeke utọ edu asari oro, enye ama ekpep n̄wan Samaria (emi okodude oburobụt uwem) n̄kpọ ke eferife, akam anamde enye ọfiọk ke imọ idi Messiah.—John 4:5-27.

16. Ntak emi oyomde mme Christian ẹnyene uko man ẹkûsari asari?

¹⁶ Ndi akanam omodu ye mbon oro ẹsisaride mbon en̄wen asari? Ekeme ndidi mmọ ẹsima ndida mbon oro mîtoho orụk m̀mê idụt mmọ nnam idiọk mbubru, ẹtịn̄ n̄kpọ ẹbiat mbon isio uduot, mîdịghe ẹse mbon oro mînyeneke n̄kpọ mînyụn̄ idịghe n̄kpọ nte mmọ ke usụhọde. Mme anditiene Christ isisarike mme owo, mmọ ẹsinam ofụri se ẹkekeme man ẹsio edu asari ekededi ẹfep ke esịt mmọ. (Utom 10:34) Oyom nnyịn owo kiet kiet inyene uko man ikûsari asari.

17. Nso ke Jesus akanam ke temple, ndien ntak-a?

¹⁷ Uko n̄ko ama anam Jesus esịn ifịk anam n̄kpọ man ikọt Abasi ẹka iso ẹsana, mbak ẹdinyụn̄ ẹsabade utuakibuot akpanikọ. Ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ utom ukwọrọikọ esie, enye ama odụk temple ke Jerusalem, ndien esịt ama ọdiọk enye ndikụt mbonurua ye mme okpụhọ okụk ẹnamde mbubehe mmọ do. Jesus ama ayat esịt ke edinen usụn̄ onyụn̄ ebịn mbon idiọkitọn̄ oro osion̄o do onyụn̄ onụk n̄kpọurua mmọ ọduọn̄ọ. (John 2:13-17) Enye ama anam ukem n̄kpọ emi ke ini ekekperede utịt utom ukwọrọikọ esie. (Mark 11:15-18) Mme owo ẹma ẹnen̄ede ẹsua enye ke ntak emi, edi enye ikayakke oro anam idem emem enye. Ntak-a? Toto ke  uyen, enye ekesikot temple oro “ufọk Ete mi”—emi ikedịghe ikọ mbubru. (Luke 2:49) Enye ikedehedei inyịme ẹsabade utuakibuot akpanikọ oro ẹketuakde ẹnọ Abasi ke temple oro. Ifịk oro enye ekenyenede ama anam enye enyene uko ndinam se akanade ẹnam.

18. Didie ke mme Christian mfịn ẹkeme ndiwụt uko ke ndika iso nnịm esop asana?

¹⁸ Kpasụk ntre, mme anditiene Christ mfịn ẹnen̄ede ẹyom ekemmọ ikọt Abasi ẹka iso ẹsana inyụn̄ iyomke ẹsabade utuakibuot akpanikọ. Edieke mmọ ẹkụtde ekemmọ eyenete anamde akwa idiọkn̄kpọ, mmọ isidịpke idiọkn̄kpọ oro. Mmọ ẹsida uko ẹtịn̄ ikọ ye owo oro, mîdịghe ẹsian mbiowo esop se iketịbede. (1 Corinth 1:11) Mbiowo ẹkeme ndin̄wam mbon oro ẹdọn̄ọde ke n̄kan̄ eke spirit, ẹnyụn̄ ẹkeme n̄ko ndinam n̄kpọ man mme erọn̄ Jehovah ẹka iso ẹsana.—James 5:14, 15.

19, 20. (a) Didie ke ẹkefịk mme owo ke eyo Jesus, ndien nso ke ẹkeyom Jesus anam? (b) Ntak emi mme anditiene Christ mîsịnke idem ke mbubehe ukara ye afai, nso idi utịp kiet oro mmọ ẹbọde?

¹⁹ Nte ededi, ndi akpana ikere ke Jesus okoyom nditre ufịk ke ofụri ererimbot? Edi akpanikọ ke ufịk ama odu ke eyo esie. Mbon esenidụt ẹkekara idụt mmọ. Mbon Rome ẹma ẹda okopodudu udịmekọn̄ mmọ ẹfịk mme Jew, ẹnam mmọ ẹkpe ikpọ tax, ẹnyụn̄ ẹnọhọ ke mme edinam ido ukpono mmọ. Imosụk ise nte ediwak owo ẹkeyomde Jesus etiene abuana ke ukara eyo esie. (John 6:14, 15) Jesus ama afiak owụt uko oro enye ekenyenede.

²⁰ Jesus ama anam an̄wan̄a ke Obio Ubọn̄ imọ idịghe eke ererimbot emi. Uwụtn̄kpọ esie ama ekpep mme anditiene enye ete ke mmọ ikpesịnke idem ke en̄wan ukaraidem eyo oro, edi ẹkpekam ẹtịn̄ enyịn ẹkwọrọ eti mbụk Obio Ubọn̄ Abasi. (John 17:16; 18:36) Enye ama ekpep mmọ n̄kpọ oro mmọ mîdifreke aban̄a edida san̄asan̄a ke ini otu mbon ntịme ẹkedide ndimụm enye. Peter ama obụmede osio akan̄kan̄ esie ofụn̄ onyụn̄ ọnọ eren kiet unan. An̄wan̄a ntak emi  Peter akanamde ntre. Edieke ekpedide odu ini oro afai ọfọnde, ekpekedi ke okoneyo oro ẹkedide ndimụm Eyen Abasi oro mîkeduehe. Edi, ke ebe oro, Jesus ama ọnọ mme anditiene enye item oro mmọ ẹtienede tutu esịm mfịn, ke ndidọhọ ete: “Sịn akan̄kan̄ fo ke itie esie, koro kpukpru owo eke ẹmende akan̄kan̄ ẹdikpa ke akan̄kan̄.” (Matthew 26:51-54) Ama oyom mme anditiene Christ ini oro ẹnyene uko man ẹnam n̄kpọ emem emem nte enye eketemede, kpa nte oyomde mfịn. Ke ntak emi ikọt Abasi ẹdade san̄asan̄a, mmọ ẹnyene eti enyịn̄ mfịn sia mmọ mîtieneke ibuana ke anana-ibat ekọn̄ eyo nnyịn, nsobo ofụri orụk, ntịme, ye mme edinam afai eken. Eti enyịn̄ oro edi utịp kiet oro mmọ ẹbọde ke ntak uko mmọ.

21, 22. (a) Nso un̄wam ke Jesus ọkọbọ mbemiso enye okosobode ndiọkn̄kan afanikọn̄ ke uwem esie? (b) Didie ke Jesus ekenyene uko tutu esịm utịt?

²¹ Eyen Abasi ama ọfọfiọk anyan ini ko ke ẹyenen̄ede ẹbiọn̄ọ imọ mi ke isọn̄. (Isaiah 50:4-7) Ẹma ẹyom ndiwot enye ediwak ini, akpatre ini edi enye emi itịn̄de iban̄a ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ ibuot emi. Didie ke Jesus akaka iso enyene uko ke mme utọ ini afanikọn̄ oro? Ọfọn, nso ke Jesus akanam mbemiso otu mbon ntịme oro ẹkedide ẹdimụm enye? Enye ọkọbọn̄ akam ke ofụri esịt ọnọ Jehovah. Ndien nso ke Jehovah akanam? Bible asian nnyịn ete ke “ẹma ẹyere” Jesus. (Mme Hebrew 5:7) Jehovah ama ọdọn̄ angel oto heaven edisọn̄ọ enyene-uko Eyen esie idem.—Luke 22:42, 43.

²² Esisịt ini ke ẹma ẹkesọn̄ọ Jesus idem, enye ama ọdọhọ mme apostle esie ete: “Ẹdaha ke enyọn̄, ẹyak inyọn̄ọ.” (Matthew 26:46) Kere ban̄a uko oro enye akadade etịn̄ ikọ oro. Enye ọkọdọhọ, “Ẹyak inyọn̄ọ,” kpa ye oro enye ọkọfiọkde ke iyekpe otu mbon ntịme oro ubọk ite ẹsana mme ufan  imọ ẹyak, ke mme nsan̄a imọ ẹyefen̄e ẹkpọn̄ imọ, ke imọ idinyụn̄ idu ikpọn̄ ke ini isobode ndiọkn̄kan afanikọn̄ ke uwem imọ. Enye okodu ikpọn̄ ke ini ẹkekpede ẹnyụn̄ ẹbiomde enye ikpe nte mînenke, ẹsakde enye nsahi, ẹtụhọrede enye, ẹnyụn̄ ẹwotde enye ke ata ibak ibak usụn̄. Enye ama ọyọ ofụri afanikọn̄ emi uko uko.

23. Ntak emi idọhọde ke Jesus ikokohokoi imen idem ikesịn ke afanikọn̄ inyụn̄ iyom ẹwot imọ?

²³ Ndi Jesus okokokoi emen idem ekesịn ke afanikọn̄? Baba; owo ndinyene uko iwọrọke ndikokoi mmen idem n̄kesịn ke afanikọn̄. Ke nditịm ntịn̄, Jesus ama ekpep mme anditiene enye ete ẹdu ke ukpeme, ẹda mbufiọk ẹfep afanikọn̄  man mmọ ẹkpekeme ndika iso nnam uduak Abasi. (Matthew 4:12; 10:16) Edi Jesus ama ọfiọk ke usụn̄ ikodụhe imọ ndifep afanikọn̄ oro edisịmde imọ. Enye ama ọfiọk se uduak Abasi ekedide. Jesus ama ebiere ndika iso nsọn̄ọ nda; ntre, n̄kukụre se enye ekenyenede ndinam ekedi ndiyọ afanikọn̄ oro.

24. Ntak emi ikpenịmde ke imekeme ndisọn̄ọ nda uko uko ke ini isobode idomo ekededi?

²⁴ Mme anditiene Jesus ẹtiene nde ikpat Eteufọk mmọ uko uko! Ediwak mmọ ẹsọn̄ọ ẹda ke ini ẹsakde, ẹkọbọde, ẹmụmde, ẹkọbide, ẹtụhọrede, ẹnyụn̄ ẹkam ẹwotde mmọ. Mme anana-mfọnmma owo ẹda m̀mọ̀n̄ orụk uko oro? Orụk uko emi itoho ukeme owo. Kpa nte Abasi akan̄wamde Jesus, ntre n̄ko ke enye an̄wam mme anditiene Jesus. (Philippi 4:13) Mmọdo, kûdedei ukop ndịk uban̄a se iditịbede ke ini iso. Biere ndika iso nsọn̄ọ nda, ndien Jehovah ọyọnọ fi uko oro afo oyomde. Yak uwụtn̄kpọ Jesus, kpa Adausụn̄ nnyịn emi ọkọdọhọde ete, “Ẹnyene uko! Ami mmakan ererimbot,” aka iso ọsọn̄ọ fi idem.—John 16:33.