1-4. (a) Didie ke Jesus ada mbufiọk ekpep n̄wan Samaria n̄kpọ, ndien nso idi utịp? (b) Mme apostle esie ẹnam n̄kpọ didie?

 JESUS ye mme apostle esie ẹsan̄a ediwak hour. Mmọ ẹka edere edere, ẹto Judea ẹka Galilee. Mmọ ẹsan̄a Samaria emi edide usụn̄ oro ekperede akan, ndien isan̄ emi ada mmọ n̄kpọ nte usen ita. Mmọ ẹdisịm ekpri obio emi ekerede Sychar ke n̄kpọ nte ufọt uwemeyo, ẹnyụn̄ ẹduọk odudu do.

² Ke ini mme apostle Jesus ẹkade ndidep udia, Jesus osụhọde etie ke mben obube mmọn̄ ke edem obio. N̄wan kiet edi ndikoi mmọn̄. Jesus ekeme nditre nditịn̄ ikọ ye enye koro Jesus “[akpa] mba ọnọ isan̄.” (John 4:6) Idiọk ikpodụhe edieke enye okpodopde uyo ayak n̄wan oro okoi mmọn̄ ọnyọn̄. Nte ikekpepde ke Ibuot 4 ke n̄wed emi, anaedi n̄wan emi ọfiọk ke idụhe eyen Jew emi edinamde n̄kpọ ye imọ ukpono ukpono. Kpa ye oro, Jesus ọtọn̄ọ nneme ye enye.

³ Enye ọtọn̄ọ nneme emi ke nditịn̄ mban̄a n̄kpọ oro n̄wan emi esinamde kpukpru usen, kpa n̄kpọ emi enye osụk anamde ke ubọk. Enye edi mi ndikoi mmọn̄; Jesus etịn̄ aban̄a odu-uwem mmọn̄ emi edinamde enye okûkop aba nsatitọn̄ eke spirit. Ediwak ini, n̄wan emi etịn̄ mme n̄kpọ oro ẹkemede ndinam mmọ ẹneni eneni. a Jesus ada mbufiọk  efep mme utọ ikọ oro man mmọ ẹka iso ke nneme mmọ. Enye enen̄ede etịn̄ aban̄a mme n̄kpọ eke spirit, oro edi, edisana utuakibuot ye Jehovah Abasi. Ikọ esie enen̄ede otụk n̄wan emi tutu enye emen eketịn̄ ọnọ mme owo ke obio, ndien mmọ ẹyom ndikpan̄ utọn̄ nnọ Jesus.—John 4:3-42.

⁴ Ke ini mme apostle ẹnyọn̄de ẹdi, etie mmọ didie ke idem ndikụt Jesus ọkwọrọde ikọ ọnọ n̄wan Samaria oro? Idụhe se iwụtde ke esịt enem mmọ. Idem akam akpakpa mmọ ndikụt Jesus etịn̄de ikọ ye n̄wan emi, ndien mmọ itịn̄ke n̄kpọ ndomokiet ye n̄wan emi. Ke ini enye ọnyọn̄de, mmọ ẹkpe ye Jesus ẹte adia udia oro mmimọ ikedepde idi. Edi Jesus ọdọhọ mmọ ete: “Mmenyene udia ndidia eke mbufo mîfiọkke.” Idem akpa mmọ, koro mmọ ẹkekere ke enye etịn̄ aban̄a ata udia. Ekem enye anam an̄wan̄a mmọ ete: “Udia mi edi ndinam uduak enye emi ọkọdọn̄de mi nnyụn̄ nnam utom esie mma.” (John 4:32, 34) Ntem Jesus anam mmọ ẹfiọk ke akpan utom imọ idịghe udia. Enye oyom mmọ ẹda utom oro ntre n̄ko. Ewe utom idi oro?

5. Nso ikedi ata akpan utom Jesus, ndien nso ke idineme ke ibuotikọ emi?

⁵ Jesus ama etịn̄ isan̄ kiet ete: “Nnyene nditan̄a eti mbụk Obio Ubọn̄ Abasi nnọ mme obio en̄wen n̄ko, koro ẹkesio mi ẹdọn̄ ẹte ndinam emi.” (Luke 4:43) Ih, ẹkedọn̄ Jesus edikwọrọ onyụn̄ ekpep mme owo eti mbụk Obio Ubọn̄ Abasi. b Utom oro ke ana mme anditiene Jesus ẹnam mfịn. Do, oyom ineme ntak emi Jesus ọkọkwọrọde ikọ, se enye ọkọkwọrọde, ye nte enye akadade utom ukwọrọikọ esie.

6, 7. Jesus okoyom “owo ekededi emi edide anditeme mbio obio” ada didie ifet editan̄a eti mbụk nnọ mbon en̄wen? Nọ uwụtn̄kpọ.

⁶ Ẹyak ineme nte Jesus akadade akpanikọ oro enye ekekpepde mme owo, ekem iyeneme nte enye ekesede mme owo oro enye ekekpepde n̄kpọ. Jesus ama ada uwụtn̄kpọ oro an̄wan̄ade owo owụt nte enye akadade ifet edikpep mbon en̄wen akpanikọ oro Jehovah ekekpepde enye. Enye ọkọdọhọ ete: “Owo ekededi emi edide anditeme mbio obio, ke ini ẹkpepde enye ẹban̄a Obio Ubọn̄ heaven, ebiet enyeneufọk, emi osion̄ode mbufa n̄kpọ ye n̄kani n̄kpọ ke ufọk ubon n̄kpọuto esie.” (Matthew 13:52) Nso inam enyeneufọk ke uwụtn̄kpọ emi osion̄o n̄kpọ ke ufọk ubon n̄kpọuto esie?

⁷ Enyeneufọk oro idaha se enye enyenede iwụt idem nte emi Edidem Hezekiah akanamde ini kiet ko onyụn̄ ọbọ idiọk utịp. (2 Ndidem 20:13-20) Nso inam enye anam emi? Da nte ke aka ndise andikpep emi afo enen̄erede ama. Enye odụri drọwa esie osio leta iba edi—kiet ata akani, enye eken obufa. Ete esie ọkọnọ enye mme leta emi—ọkọnọ enye kiet ke ini enye ekedide eyenọwọn̄, ọnọ enye eken ke ndondo emi. Enye okop idatesịt ndisian fi adan̄a nte imọ imade mme leta oro ye nte mme item mmọ ẹkpụhọrede uwem imọ ẹnyụn̄ ẹkemede ndin̄wam fi. Andikpep oro ama mme leta oro etieti onyụn̄ ada mmọ nte n̄kpọuto. (Luke 6:45) Enye iwụtke fi mme leta emi man ada anam inua m̀mê ada oyom ufọn idemesie, edi owụt man afo ọbọ ufọn onyụn̄ ọfiọk adan̄a nte mmọ ẹsọn̄de urua.

8. Nso eti ntak ke inyene ndida akpanikọ oro ikpepde ke Ikọ Abasi nte n̄kpọuto?

⁸ Jesus, kpa Akwa Andikpep, akada akpanikọ emi otode Abasi oro enye ekekpepde mme owo ntre. Enye akada akpanikọ oro nte n̄kpọuto emi enen̄erede ọsọn̄ urua. Enye ama ama akpanikọ emi onyụn̄ enen̄ede oyom ndikpep mme owo. Enye okoyom “owo ekededi emi edide anditeme  mbio obio,” oro edi, kpukpru mme anditiene enye ẹda akpanikọ emi otode Abasi ntre. Ndi nnyịn imada enye ntre? Imenyene eti ntak ndima kpukpru akpanikọ oro ikpepde ke Ikọ Abasi. Ida mmọ nte n̄kpọuto, edide ẹdi mme n̄kpọ emi ikekpepde ke ediwak isua m̀mê mme n̄kpọ emi ẹnamde ẹn̄wan̄a nnyịn ke ndondo emi. Edieke isịnde ifịk ikwọrọ mme n̄kpọ oro Jehovah ekpepde nnyịn inyụn̄ imade mmọ, imekeme ndin̄wam mme owo ẹma mmọ ukem nte Jesus akan̄wamde.

9. (a) Jesus akada didie mbon oro enye ekekpepde n̄kpọ? (b) Didie ke ikeme ndikpebe nte Jesus ekesinamde n̄kpọ ye mme owo?

⁹ Jesus ama ama n̄ko mbon oro enye ekekpepde n̄kpọ, ndien se idinemede ke Ikpehe 3 edi oro. Ẹma ẹtetịn̄ ke Messiah “ayatua usụhọde owo ye ubuene mbọm.” (Psalm 72:13) Ke akpanikọ, Jesus ama ekere aban̄a mme owo. Enye ama ekere aban̄a se ikanamde mmọ ẹkere ẹnyụn̄ ẹnam n̄kpọ nte mmọ ẹkesinamde, onyụn̄ ekere aban̄a ndodobi mbiomo oro mmọ ẹkebiomde ye mme n̄kpọ oro mîkayakke mmọ ẹfiọk akpanikọ. (Matthew 11:28; 16:13; 23:13, 15) Ke uwụtn̄kpọ, ti n̄wan Samaria oro. Eyịghe idụhe ke enye ama enen̄ede ama nte Jesus ekekerede aban̄a imọ. Jesus ndikenen̄ede mfiọk n̄kpọ mban̄a n̄wan emi akanam n̄wan emi enyịme ke Jesus edi prọfet onyụn̄ aka akasian mbon en̄wen. (John 4:16-19, 39) Imọfiọk ke mme anditiene Jesus mfịn ikemeke ndifiọk se isịnede ke esịt mbon oro mmọ ẹkwọrọde ikọ ẹnọ. Edi nnyịn imekeme ndikere mban̄a mme owo nte Jesus ekekerede; imonyụn̄ ikeme ndinanam oro n̄wụt, itịn̄ mme n̄kpọ emi ẹbehede mmọ, se ifịnade mmọ, ye se mmọ ẹyomde.

10, 11. (a) Nso ke Jesus ọkọkwọrọ? (b) Nso ikanam ẹyom Obio Ubọn̄ Abasi?

¹⁰ Nso ke Jesus ọkọkwọrọ? Edieke afo okpoyomde ibọrọ mbụme emi ke ndidụn̄ọde se ediwak ufọkabasi emi  ẹdọhọde ke idi mme anditiene Jesus ẹkpepde, ekeme ndidi afo edikere ke Jesus ọkọkwọrọ gospel mfọnọn̄kpọ. Mîdịghe emekeme ndikere ke enye ekesịn udọn̄ ọnọ mme owo ete ẹnam ukpụhọde ke ukara m̀mê ẹsịn idem ẹyom edinyan̄a idemmọ. Edi nte ima iketetịn̄, Jesus akakam etịn̄ in̄wan̄-in̄wan̄ ete: “Nnyene nditan̄a eti mbụk Obio Ubọn̄ Abasi.” Edi nso ke oro akabuana?

¹¹ Ti ke Jesus ama odu ke heaven ke ini Satan ọkọtọn̄ọde ndineni ke ukara Jehovah inenke. Anaedi ama enen̄ede abiak Jesus ndikụt ẹbiatde enyịn̄ Ete esie oro esinamde se inende, ẹnyụn̄ ẹdọhọde ke Ete esie edi idiọk Andikara emi mîyakke n̄kpọ ọfọn mme edibotn̄kpọ esie! Anaedi ama enen̄ede abiak Eyen Abasi ke ini Adam ye Eve emi ẹkedidide ete ye eka ofụri ubonowo ẹkenịmde ikọ oro Satan okodoride Abasi! Eyen Abasi ama okụt ke nsọn̄ibuot oro ama anam idiọkn̄kpọ ye n̄kpa ẹsịm ofụri ubonowo. (Rome 5:12) Edi esịt ekenem enye didie ntem ndifiọk ke Ete esie eyenen̄ede mme n̄kpọ usen kiet!

12, 13. Nso ye nso ke Obio Ubọn̄ Abasi edinen̄ede, ndien didie ke Jesus akanam Obio Ubọn̄ oro edi akpan etop oro enye ọkọkwọrọde?

¹² Nso ke ekenen̄ede oyom ẹnen̄ede? Ama oyom ẹnam edisana enyịn̄ Jehovah asana ọbọhọ kpukpru esuene oro Satan ye mbon oro ẹdade ye enye ẹsuenede enyịn̄ oro. Ẹkenyene ndiwụt ke Jehovah ikpọn̄ enyene unen ndikara ubonowo ye nte ke usụn̄ oro enye akarade ọfọn akan. Jesus ama ọfiọk akpan n̄kpọ emi akan owo efen ekededi. Ke akam oro enye ekekpepde mme anditiene enye, enye ọkọdọhọ mmọ ẹbem iso ẹben̄e ẹte ẹnam enyịn̄ Ete esie asana, ẹben̄e Obio Ubọn̄ Ete esie edi, ndien ekem ẹben̄e ẹte ẹnam uduak Abasi ke isọn̄. (Matthew 6:9, 10) Obio Ubọn̄ Abasi emi Christ Jesus edide Andikara ọmọn̄ ọsọp edisobo mbiara editịm n̄kpọ Satan emi onyụn̄ ọtọn̄ọ edinen ukara Jehovah emi edibịghide ke nsinsi.—Daniel 2:44.

¹³ Obio Ubọn̄ oro ekedi akpan etop emi Jesus ọkọkwọrọde.  Kpukpru se enye eketịn̄de onyụn̄ anamde ẹma ẹn̄wam mme owo ẹnen̄ede ẹfiọk se Obio Ubọn̄ oro edide ye nte enye edinamde uduak Jehovah osu. Jesus ikayakke n̄kpọ ndomokiet ọwọn̄ọde ntịn̄enyịn esie ọkpọn̄ akpan utom esie emi ekedide edikwọrọ eti mbụk Obio Ubọn̄ Abasi. Ata ediwak mfịna ye ufịk ẹma ẹdu ke eyo esie, edi kpa ye oro enye okowụk ntịn̄enyịn ke etop ye utom esie. Ndi Jesus ndikowụk ntịn̄enyịn akpan akpan ke utom ukwọrọikọ esie ọwọrọ ke enye ikọdọn̄ke enyịn ke n̄kpọ en̄wen, ikekereke iban̄a mme owo, okonyụn̄ etie eto eto? N̄wan̄ansa-o!

14, 15. (a) Didie ke Jesus okowụt ‘ke imokpon ikan Solomon’? (b) Didie ke ikeme ndikpebe Jesus ke se ikwọrọde?

¹⁴ Nte idikụtde ke ofụri ikpehe emi, Jesus ama esinam ukpepn̄kpọ esie enem mme owo. Ikọ esie ama esisịm mme owo esịt. Emi anam iti enyene-ọniọn̄ Edidem Solomon, emi okoyomde ndinem ikọ ye nnennen ikọ akpanikọ man ada ewet se Jehovah ọkọnọde enye odudu spirit ewet. (Ecclesiastes 12:10) Jehovah ama ọnọ anana-mfọnmma owo oro “ikike” emi akanamde enye etịn̄ aban̄a ediwak n̄kpọ, esịnede inuen, iyak, eto, ye mme unam. Mme owo ẹma ẹsito anyan ebiet ẹdi man ẹdikop ikọ Solomon. (1 Ndidem 4:29-34) Edi Jesus ama ‘okpon akan Solomon.’ (Matthew 12:42) Enye ama enen̄ede enyene ọniọn̄ ye “ikike” akan Solomon. Jesus ekesida akakan ifiọk Ikọ Abasi ye ifiọk oro enye ekenyenede aban̄a mme inuen, mme unam, iyak, utọ-in̄wan̄, idaha eyo, mme n̄kpọ oro ẹketịbede ini oro, mbụkeset, ye nte n̄kpọ eketiede ye mme owo, ekpep mme owo n̄kpọ. Edi Jesus ikedehedei ida ifiọk esie iwụt idem. Enye ama anam etop esie emem onyụn̄ an̄wan̄a mme owo. Imosụk ise mme owo ẹkesimade ndikop ikọ esie!—Mark 12:37; Luke 19:48.

¹⁵ Mme Christian mfịn ẹdomo nditiene uwụtn̄kpọ Jesus. Nnyịn inyeneke akaka ọniọn̄ ye ifiọk oro enye ekenyenede,  edi kpukpru nnyịn imenyene ukeuke ifiọk ye mbufiọk emi ikemede ndida n̄kpep mme owo akpanikọ Ikọ Abasi. Ke uwụtn̄kpọ, mme ete ye eka ẹkeme ndida ifiọk oro mmọ ẹnyenede ẹto edibọk nditọ mmọ n̄wụt nte Jehovah amade nditọ Esie. Mbon en̄wen ẹkeme ndida mme uwụtn̄kpọ nto utom idịbi udia, ufọkn̄wed, m̀mê se mmọ ẹfiọkde ẹban̄a mme owo ye mme n̄kpọntịbe ndondo emi. Kpa ye oro, nnyịn imesikpeme mbak nnyịn idikpọn̄ eti mbụk Obio Ubọn̄ Abasi oro ikpọkwọrọde iketịn̄ iban̄a mme n̄kpọ en̄wen.—1 Timothy 4:16.

16, 17. (a) Jesus akada didie utom ukwọrọikọ esie? (b) Didie ke Jesus okowụt ke utom ukwọrọikọ edi ata akpan utom imọ?

¹⁶ Jesus akada utom ukwọrọikọ esie nte ọsọn̄urua n̄kpọuto. Ekenenem enye ndin̄wam mme owo ẹnen̄ede ẹfiọk Ete esie eke heaven; enye ikayakke ntịme ntịme ukpepn̄kpọ ye edinam mme owo anam ẹkûfiọk Ete esie. Jesus ama ama ndin̄wam mme owo ẹnyene eti idaha ke iso Jehovah ẹnyụn̄ ẹnyene idotenyịn nsinsi uwem. Enye ama okop inemesịt ndida eti mbụk ndọn̄ mme owo esịt nnyụn̄ nnam mmọ ẹkop idatesịt. Didie ke enye okowụt ke imama ndinam mme n̄kpọ emi? Kere ban̄a usụn̄ ita.

¹⁷ Akpa, Jesus akada utom ukwọrọikọ nte ebeiso n̄kpọ ke uwem esie. Ndikwọrọ etop Obio Ubọn̄ ekedi ubọkutom esie, kpa ata akpan utom emi enye ekenen̄erede ama. Emi akanam enye odu mmemmem uwem nte ikekpepde ke Ibuot 5. Enye okowụk ntịn̄enyịn ke ata akpan n̄kpọ, kpa nte enye ekesịnde udọn̄ ọnọ mbon en̄wen ete ẹnam. Enye ikedepke mme n̄kpọ emi ẹkemede ndiwọn̄ọde enye ntịn̄enyịn, utọ nte mme n̄kpọ oro akpakadade enye ini ndise mban̄a, ndidiọn̄, m̀mê ndikpụhọ. Enye okodu mmemmem uwem mbak n̄kpọ ndomokiet ediwọn̄ọde ntịn̄enyịn esie ọkpọn̄ utom ukwọrọikọ.—Matthew 6:22; 8:20.

18. Siak mme usụn̄ oro Jesus ekenen̄erede esịn idem anam utom ukwọrọikọ.

 ¹⁸ Ọyọhọ iba, Jesus ama enen̄ede esịn idem ke utom ukwọrọikọ. Enye ama esịn ofụri ukeme esie ke utom emi, onyụn̄ asan̄a ata ediwak kilomita ke ofụri Palestine oyom mbon oro enye ekemede ndikwọrọ eti mbụk nnọ. Enye ama esikwọrọ ikọ ọnọ mmọ ke ufọk mmọ, ke an̄wa obio, ke urua, ye ke ebiet en̄wen. Enye ama esikwọrọ ikọ ọnọ mmọ idem ke ini enye akakpade mba, okokopde biọn̄, itọn̄ akasatde enye, m̀mê ke ini enye okoyomde ndiduọk odudu esisịt ye ata mme ufan esie. Idem mbemiso enye ọkọduọkde akpatre ibifịk, enye okosụk ọkọkwọrọ eti mbụk Obio Ubọn̄ Abasi ọnọ mbon en̄wen.—Luke 23:39-43.

19, 20. Didie ke Jesus okowụt ke oyom ẹnam utom ukwọrọikọ usọp usọp?

¹⁹ Ọyọhọ ita, Jesus akada utom ukwọrọikọ esie nte utom emi anade ẹnam usọp usọp. Ti nneme oro enye ekenyenede ye n̄wan Samaria ke obube mmọn̄ ke edem obio Sychar. Etie nte mme apostle Jesus ikadaha se iketịbede oro idiọn̄ọ ke oyom ẹsọsọp ẹkwọrọ eti mbụk ẹnọ mme owo. Jesus ọkọdọhọ mmọ ete: “Nte mbufo idọhọke ite ke osụhọ ọfiọn̄ inan̄ mbemiso ini ukpen̄e? Sese! Ndọhọ mbufo nte: Ẹmenede enyịn ẹse in̄wan̄, ẹte n̄kpọ ẹdat se ẹkpen̄ede.”—John 4:35.

²⁰ Jesus akada uwụtn̄kpọ emi oto ọfiọn̄ oro mmọ ẹkedude. Etie nte ekedi ọfiọn̄ Chislev (November/December). Okosụhọ ọfiọn̄ inan̄ mbemiso ini ukpen̄e barley, ndien ẹkesinam emi ke ini Passover Nisan 14 ekperede. Ntre mme ọtọ-in̄wan̄ ẹma ẹfiọk ke idịghe ini ukpen̄e ekedi oro. Ini ukpen̄e ikekpereke kan̄a. Edi nso kaban̄a ndamban̄a ukpen̄e? Ediwak owo ẹma ẹyom ndikop eti mbụk nnyụn̄ n̄kpep n̄kpọ man ẹkabade ẹdi mme mbet Christ ẹnyụn̄ ẹnyene utịbe utịbe idotenyịn oro Jehovah enịmde ọnọ mmọ. Eketie nte n̄kpọ eke Jesus akadade okụt nte ofụm enyen̄ede mme n̄kpọ oro ẹkedatde ẹdi se ẹkpen̄ede ke ndamban̄a in̄wan̄. Ini ama enen̄ede ekpere, ndien okoyom ẹnam n̄kpọ ye unana  ubiatini! Ntem ke ini mbio obio kiet ẹkedomode ndinam Jesus okûkpọn̄ mmimọ, enye ọkọdọhọ ete: “Nnyene nditan̄a eti mbụk Obio Ubọn̄ Abasi nnọ mme obio en̄wen n̄ko, koro ẹkesio mi ẹdọn̄ ẹte ndinam emi.”—Luke 4:43.

21. Didie ke nnyịn ikeme ndikpebe Jesus?

²¹ Nnyịn imekeme ndikpebe Jesus ke ndinam n̄kpọ ita oro isụk inemede ima do. Imekeme ndinam utom ukwọrọikọ edi ebeiso n̄kpọ ke uwem nnyịn. Idem edieke inyenede ubon ye mme mbiomo eken, imekeme ndiwụt ke utom ukwọrọikọ edi ebeiso n̄kpọ ke ndisịn ifịk n̄kwọrọ ikọ kpukpru ini nte Jesus akanamde. (Matthew 6:33; 1 Timothy 5:8) Imekeme ndisịn idem nnam utom ukwọrọikọ ke ndida ini, odudu, ye inyene nnyịn nnam utom emi ke ofụri esịt. (Luke 13:24) Nnyịn ikponyụn̄ ifreke ke oyom inam utom emi usọp usọp. (2 Timothy 4:2) Oyom ida kpukpru ifet oro ẹbererede ikwọrọ ikọ!

22. Nso ke idineme ke ibuot oro etienede?

²² Jesus ama owụt n̄ko ke imọ imọfiọk ke utom ukwọrọikọ edi akpan n̄kpọ ke ndinam ndutịm man ẹka iso ẹnam enye idem ke imọ ima ikakpa. Enye ama ọdọhọ mme anditiene enye ete ẹka iso ẹkwọrọ ẹnyụn̄ ẹkpep mme owo n̄kpọ. Se idinemede ke ibuot oro etienede edi oro.