Ibuot 1

Ndi Mmeben̄e Idem Nditọn̄ọ Uyomima?

“Ata ediwak owo ẹdọhọ ntọn̄ọ uyomima. Ndiye n̄kparawa ẹnyụn̄ ẹdu barasuene.”​—Whitney.

“Ndusụk iban ẹsidọhọ mi iso ye iso ẹte ntọn̄ọ uyomima ye mmimọ, ndien n̄kpama ndinam oro. Edi n̄kpededei ndọhọ ete ye eka mi ke mmọn̄ ntọn̄ọ uyomima, mmọfiọk se mmọ ẹdibọrọde mi.”​—Phillip.

IDEM ke ini owo osụk edide eyenọwọn̄, esinen̄ede ọdọn̄ enye ndidu ye owo oro esịt esie amade, owo emi onyụn̄ enen̄erede ama enye. Jenifer ọdọhọ ete: “Ama esidọn̄ mi nditọn̄ọ uyomima toto ke ini emi n̄kedide isua 11.” Brittany ọdọhọ ete: “Ke ufọkn̄wed, esitie nte ke enyene se ifịnade fi edieke mûtọn̄ọke uyomima—inamke n̄kpọ m̀mê ye anie!”

 Nso kaban̄a fi? Ndi emeben̄e idem nditọn̄ọ uyomima? Man ọbọrọ mbụme emi, oyom ibem iso ibọrọ ata akpan mbụme:

Nso ke ẹkot “Uyomima”?

Sịn idiọn̄ọ kpere ibọrọ emi emekde ke mme mbụme oro ẹtienede mi:

Enyene owo isio uduot emi afo esimade ndisan̄a kiet n̄wọrọ kpukpru ini. Ndi uyomima edi oro?

□ Ih

□ Ihih

Enyene owo isio uduot emi amade fi, emi afo nde onyụn̄ amade. Usen kiet ete ibe, ẹmesinọ kiet eken etop ediwak ini mîdịghe ẹtịn̄ ikọ ke fon. Ndi uyomima edi oro?

□ Ih

□ Ihih

Kpukpru ini oro odude ye mme ufan fo, afo ye owo isio uduot emi ẹsisụk ẹtie kiet. Ndi uyomima edi oro?

□ Ih

□ Ihih

Anaedi ikọsọn̄ke fi ndibọrọ akpa mbụme oro. Edi ekeme ndidi ama emen̄e mbemiso ọkọbọrọde udiana ye ọyọhọ mbụme ita. Nso ke uyomima enen̄ede edi? Ke nditịm ntịn̄, uyomima edi ndinyene udọn̄ ke idem owo isio uduot oro afo amade, owo oro ndinyụn̄ nnyene ke idem fo. Ntre, ibọrọ mbụme mbita oro ẹbụpde ke enyọn̄ emi edi ih. Edide ke fon m̀mê iso ye iso, edide ẹnam ke eferife m̀mê ẹdedịbe ẹnam, edieke afo ye owo isio uduot ẹnyenede san̄asan̄a ima ẹnọ kiet eken, ẹsinyụn̄ ẹnemede nneme ye kiet eken kpukpru ini, ọwọrọ mbufo ẹmetọn̄ọ uyomima. Ndi emeben̄e idem ndinam emi? Ndikere mban̄a nte ẹbọrọde mbụme ita oro ẹtienede mi ayan̄wam fi ọfiọk m̀mê emeben̄e idem.

Ntak Emi Oyomde Nditọn̄ọ Uyomima?

Ke ediwak idụt, ẹnyịme akparawa ye n̄kaiferi ẹtọn̄ọ uyomima man mmọ ẹtịm ẹmehe ye kiet eken. Edi nditọn̄ọ uyomima ntem ekpedi ye eti ntak—man an̄wam akparawa ye n̄kaiferi ẹbiere m̀mê mmimọ iyama ndidọ kiet eken.

Edi akpanikọ ke ekeme ndidi mme uke fo idaha n̄kpọ emi ke akpan n̄kpọ. Ekeme ndidi esinenem nditọ mbon ndidu ye  edima ufan mmọ oro edide owo isio uduot okposụkedi emi mmọ mîyomke ndidọdọ owo oro. Ndusụk owo ẹkam ẹkeme ndinam ufan ye owo man ẹsida owo oro ẹtan̄ ase ke iso mbon en̄wen, mîdịghe nte n̄kpọmbana emi ẹkọn̄ọde ke itọn̄ man mme owo ẹse ẹnyụn̄ ẹkpono mmimọ. Nte ededi, utọ inua-okot ufan oro isibịghike. Eyenan̄wan emi ekerede Heather ọdọhọ ete: “Ediwak n̄kparawa ye n̄kaiferi emi ẹsitọn̄ọde uyomima ẹsidian̄ade ke urua kiet m̀mê iba ẹma ẹkebe. Mmọ ẹda uyomima nte n̄kpọ mfịn ye n̄kpọn̄, ndien ẹkeme ndidọhọ ke emi esikam ekpep mmọ nte ẹdidian̄arede ndọ utu ke ndikpep mmọ nte ẹdinamde ndọ mmọ ebịghi.”

Nte an̄wan̄ade, ke ini ọtọn̄ọde uyomima ye owo, amanam owo oro ọtọn̄ọ ndinyene udọn̄ ke idem fo. Ntre, kụt ete ke ọtọn̄ọ uyomima man ese m̀mê eyedi se ọdọde owo oro. Kere ise: Ndi akpama owo ada fi anam mbubru nte n̄kpọ eke ẹdọhọde ke edi eyenọkpọ emi ẹkamade mfịn, n̄kpọn̄ ẹtop ẹduọk? N̄kaiferi kiet emi ekerede Chelsea ọdọhọ ete: “Mmesikere ndusụk ini ke erenowo ye n̄wan ẹkpetọn̄ọ uyomima ye kiet eken n̄kukụre nte n̄kpọ ndida nnọ idemmọ inemesịt, edi isidịghe ntre ke ini owo kiet ke otu mmọ adade emi ke akpan n̄kpọ.”

Afo Ededi Isua Ifan̄?

Afo ekere ke ọkpọfọn owo edi isua ifan̄ mbemiso ọtọn̄ọde uyomima? ․․․․․

Idahaemi bụp ete m̀mê eka fo, mîdịghe bụp mmọ mbiba ukem mbụme oro nyụn̄ wet ibọrọ mmọ mi. ․․․․․

 Etie nte isua emi afo ekewetde ekpri akan enye emi ete ye eka fo ẹsiakde. Onyụn̄ ekeme ndidi idịghe ntre. Ekeme ndidi afo esịne ke otu mme uyen emi ẹdade eti ibuot ẹbiere ke mmimọ iditọn̄ọke uyomima kan̄a tutu mmimọ inen̄ede idiọn̄ọ orụk owo emi ikpamade ndidọ. Se Danielle emi edide isua 17 ekebierede ndinam edi oro. Enye ọdọhọ ete: “Orụk owo emi n̄kpamade ndidọ idahaemi enen̄ede okpụhọde ye orụk owo emi n̄kpakamade ndidọ ke isua iba emi ẹkebede. Ke nditịm ntịn̄, n̄kereke ke n̄kpekeme ndinam utọ ubiere oro idem idahaemi. Edieke nte nnamde n̄kpọ mînen̄ekede ikpụhọde ke ufan̄ isua ifan̄, do nyebiere m̀mê akpana ntọn̄ọ uyomima.”

Odu ntak en̄wen emi ọkpọfọnde owo ebet. Bible okot ini emi udọn̄ idan̄ esinen̄erede ọsọn̄ ubọk—kpa ini emi idem esitiede owo urua urua—“ini nsehe uyen.” (1 Corinth 7:36) Nditọn̄ọ uyomima ke ini nsehe uyen ekeme ndinam udọn̄ idan̄ etetịm ọsọn̄ ubọk onyụn̄ ekeme ndinam mbufo ẹnam oburobụt ido. Edi akpanikọ ke ekeme ndidi mme uke afo idaha n̄kpọ emi ntre. Ediwak mmọ ẹsikam ẹyoyom usụn̄ nte ẹkpenamde idan̄. Edi inaha etiene mmọ! (Rome 12:2) Ke nditịm ntịn̄, Bible ọdọhọ yak afo ‘efehe ọkpọn̄ use.’ (1 Corinth 6:18) Edieke ebetde tutu afo okpon ebe ini nsehe uyen, emekeme ‘ndibịn se idiọkde ke obụkidem fo mfep.’—Ecclesiastes 11:10.

Ndi Emeben̄e Idem Ndidọ Ndọ?

Man ekeme ndibọrọ mbụme emi, fiak kere ise nte esinamde n̄kpọ. Kere ban̄a se itienede emi:

Nte Esinamde N̄kpọ ye Mbon En̄wen. Esinam n̄kpọ didie  ye ete ye eka fo ọkọrọ ye nditọuka? Ndi emesiwak ndiyat esịt ye mmọ onyụn̄ etịn̄ ikọ uyat uyat ye mmọ man owụt ke imọ imaha se mmọ ẹnamde? Afo ekere ke mmọ ẹkpedọhọ ke afo esinam n̄kpọ didie ye mmimọ? Nte anamde n̄kpọ ye mbonubon mbufo ke edinam ye nsan̄a ndọ fo.—Kot Ephesus 4:31.

Orụk Owo Oro Afo Edide. Ndi emesiwak ndikop idatesịt m̀mê esisụk etie mfụhọ mfụhọ? Ndi emesinyịme ọnọ mbon en̄wen, mîdịghe ndi emesisọn̄ọ eyịre ete mmọ ẹnam n̄kpọ nte afo oyomde? Ndi emesimụm idem akama ke ini okopde mfịghe? Ndi emesinyene ime? Edieke enyenede mbun̄wụm spirit Abasi idahaemi, oro ayan̄wam fi eben̄e idem man akpakabade edi eti ebe m̀mê n̄wan nte ini akade.—Kot Galatia 5:22, 23.

Okụk. Esibiat okụk didie? Ndi emesiwak ndikama owo isọn? Ndi emekeme ndinam utom ke ebiet kiet mbịghi? Edieke mûkemeke, nso idi ntak? Ndi utom oro anamde edi ntak? Mîdịghe, ndi eteutom fo edi ntak? Okûdi enyene edu m̀mê ido emi akpanade okpụhọde? Edieke esibiatde okụk ntịme ntịme, ndi emekere ke eyekeme ndikama okụk ubon fo?—Kot 1 Timothy 5:8.

Ndinam N̄kpọ Abasi. Edieke afo edide kiet ke otu Mme Ntiense Jehovah, nso ke esinam man aka iso edi ufan Abasi? Ndi emesikot Ikọ Abasi, aka  ukwọrọikọ, onyụn̄ odụk mme mbono esop ke idemfo? Owo emi afo edidọde edima owo emi enen̄erede ama Abasi.—Kot Ecclesiastes 4:9, 10.

Se Akpanamde

Edieke ẹnyịkde fi ọtọn̄ọ uyomima ke ini mûben̄eke idem, oro editie ukem nte emi ẹkpenyịkde fi etie udomo ke n̄kpọ emi ọtọn̄ọde-tọn̄ọ ndikpep. Ana in̄wan̄-in̄wan̄ ke oro ikpọfọnke! Oyom ẹnọ fi ini ekpep n̄kpọ emi man ọfiọk ibọrọ mme mbụme oro ẹdibụpde fi.

Kpasụk ntre ke edi ye nditọn̄ọ uyomima. Nte ima ikokokụt, nditọn̄ọ uyomima idịghe n̄kpọ mbubru. Mmọdo, mbemiso ọtọn̄ọde ndisibiat ini ye akpan owo kiet, oyom ada ini ekpep nte afo ekemede ndinyene nti ufan. Nte ini akade, ama okụt owo emi edifọnde ye afo, ẹyekeme ndika iso ndi ufan tutu mbufo ẹdọ kiet  eken. Kamse, ke ini ndima ufan iba ẹdọde kiet eken, ndọ oro esinem etieti.

Edieke ebetde esisịt mbemiso ọtọn̄ọde uyomima, oro idibọhọ fi ifụre oro ekpenyenede. Utu ke oro, edikam ananam ‘adara ke uyen fo.’ (Ecclesiastes 11:9) Ndien eyenyene ini ndida mben̄e idem nnọ ndọ ke ndikpep ndinyene nti edu ndinyụn̄ nnyene eti itie ebuana ye Abasi.—Eseme 3:27.

Kan̄a ke emi, emekeme ndisụk n̄kop inem ke ini odude ye owo isio uduot. Nso idi mfọnn̄kan usụn̄ ndinam emi? Du ke otu emi ẹsịnede n̄kparawa iren ye iban ẹnyụn̄ ẹyak ikpọ owo ẹdu ye mbufo man ẹse enyịn ke se ẹnamde. Eyenan̄wan kiet emi ekerede Tammy ọdọhọ ete: “N̄kere ke enye oro enem akan. Ọfọn owo enyene ediwak ufan.” Eyenan̄wan en̄wen emi ekerede Monica enyịme ye enye ete: “Ọfọn owo odu ke otu sia oro ayanam enye ekeme ndikụt nsio nsio edu oro mme owo ẹnyenede.”

Edi edieke ọsọpde-sọp ọtọn̄ọ ndiwụk ntịn̄enyịn ke idem owo kiet kpọt, ọwọrọ oyom mfịna. Ntre kûsọsọp utọn̄ọ uyomima. Da ini emi kpep nte ọkpọtọn̄ọde onyụn̄ akade iso edi ufan ye nsio nsio owo. Nte ini akade, edieke ọtọn̄ọde uyomima, eyenen̄ede ọfiọk orụk owo emi afo edide ye mme edu emi akpamade owo emi afo edidọde enyene.

KOT N̄KPỌ EFEN EFEN BAN̄A IBUOTIKỌ EMI KE IBUOT 29 YE 30 KE EBOHO 1

KE IBUOTIKỌ ORO ETIENEDE

Ndi esidọn̄ fi ndidedịbe ntọn̄ọ uyomima mbak ete ye eka fo ẹdifiọk? Edinam emi akama ediwak afanikọn̄ emi afo mûfiọkke.

AKPAN ITIE N̄WED ABASI

“Owo mbufiọk ekere ikpatisan̄ esie.”—Mme N̄ke 14:15.

ITEM

Man eben̄e idem nditọn̄ọ uyomima ndinyụn̄ ndọ ndọ, kot 2 Peter 1:5-7 nyụn̄ mek edu kiet emi akpanade anam n̄kpọ aban̄a. Ke ufan̄ ọfiọn̄ kiet, se m̀mê nso ye nso ke ekpep aban̄a edu oro nyụn̄ se m̀mê amanam n̄kọri ke nte enyenede edu oro.

NDI AMA ỌFIỌK . . . ?

Ediwak ndụn̄ọde ẹwụt ke etie nte ediwak n̄kaiferi ye n̄kparawa oro ẹdọde kiet eken ke ini mmọ mîyọhọke kan̄a isua 20 ẹyedian̄ade ndọ ke ufan̄ isua ition.

SE NDINAMDE

Man mben̄e idem nnọ ndọ, ana nnam n̄kpọ mban̄a mme edu emi: ․․․․․

Nyekeme ndinam n̄kpọ mban̄a mme edu emi edieke ․․․․․

Se ndibụpde ete ye eka mi mban̄a n̄kpọ emi edi ․․․․․

AFO EKERE DIDIE?

● Mme idaha ewe ke akparawa ekeme nditiene ndu ye mme n̄kaiferi, n̄kaiferi onyụn̄ etiene odu ye n̄kparawa?

● Nso ke ekpetịn̄ ye ekpri eyenuka emi oyomde nditọn̄ọ uyomima okposụkedi emi enye ekpride akaha?

● Edieke ọtọn̄ọde uyomima ye owo emi mûyomke ndidọdọ, didie ke editie owo oro ke idem?

[Se ẹwetde ke ikpọ abisi ke page 18]

“N̄kere ke ọkpọtọn̄ọ uyomima edieke enen̄erede ama owo, edieke onyụn̄ ekerede ke mbufo mbiba ẹyekeme ndidụn̄ kiet nte n̄wan ye ebe. Ọkpọtọn̄ọ uyomima ke ntak emi amade owo, idịghe man ẹkụt ke emetiene enyene owo.”​—Amber

[Ndise ke page 16, 17]

Edieke ọtọn̄ọde uyomima ye owo emi mûyomke ndidọ, ọwọrọ etie nte eyenọwọn̄ emi ebrede mbre ye n̄kpọmbre esie, ekem otop n̄kpọmbre oro ọduọk