KE OFỤRI Ntọn̄ọ Ntọn̄ọ Eyo Ntatenyịn, mme andidụn̄ ke ukem idụt nte ido edide ẹkesika ukem ido ukpono. Ke ndondo emi ke utịt ọyọhọ isua ikie 19, Europe ekemehe ye mme akpan ido ukpono ifan̄: Ido Ukpono Catholic ye Ido Ukpono Protestant ke edem usoputịn, Ido Ukpono Orthodox ye Ido Ukpono Islam ke edem usiahautịn, ye Ido Ukpono Mme Jew. Nte eyịghe mîdụhe, isio isio ido ukpono enen̄ede edi ọsọ n̄kpọ mfịn ke Europe ye ke ofụri ererimbot. Mme ido ukpono oro owo mîmeheke ẹmedọn̄ n̄kam, edide ndusụk ke otu mme andidụn̄ ẹmi ẹdide amanaisọn̄ ke idemmọ ẹnyịme m̀mê mme ọwọrọ idụn̄ ye mme oyom ubọhọ ke esenidụt ẹda ẹdi.

Ntem, mfịn ke mme utọ idụt nte Australia, Britain, France, Germany, ye United States, nnyịn imokụt ediwak mbon Muslim, mbon Buddha, ye mbon Hindu. Edi Mme Ntiense Jehovah ke ẹnam utom Abasi ke idụt 239 idahaemi. Ke nsio nsio idụt 13 emi ẹsiakde ke page 15, mmo ẹwak ẹbe owo 150,000 ke mme idụt emi kiet kiet.—Se ekebe emi “ Mme Ntiense Jehovah Ẹdu ke Ofụri Ererimbot.”

Mme isio isio edinam ido ukpono n̄kann̄kụk ẹkeme ndinịm n̄kpọ-ata nnọ andikpep. Ke uwụtn̄kpọ, ẹkeme ndibụp mme akpan mbụme mban̄a mme ọwọrọetop usọrọ: Nte akpana ẹdọhọ kpukpru nditọ ufọkn̄wed ẹnịm kpukpru usọrọ—inamke n̄kpọ m̀mê nso idi ido ukpono esie? Ata ediwak owo ẹkeme ndida ke n̄kpọ ndomokiet ikwan̄ake ye mme utọ usọrọ oro. Nte ededi, nte owo ikpenyeneke ndikpono ekikere ubon ẹmi ẹdude ke otu oro owo mîwakke n̄ko? Ndien odu n̄kpọ efen oro ẹnyenede ndikere mban̄a: Ke mme idụt oro ibet abaharede ido ukpono ọkpọn̄ ukara ndien mînaha ẹsịn ukpepn̄kpọ ido ukpono ke se ẹkpepde, nte ndusụk owo ididaha oro nte unana iwụk ndinam  mme utọ usọrọ oro ẹdi amama ye mûmaha-ma ke ufọkn̄wed?

Ikọ akam ekeme ndidemede kaban̄a mme usọrọ oro ẹtiede nte ẹnyene ibat ibat, ke edide ẹkam ẹnyenyene, n̄kpọ ndinam ye ido ukpono. Emi edi ntre ye mme usen emana, ẹmi ẹsidiade ke ediwak ufọkn̄wed. Okposụkedi Mme Ntiense Jehovah ẹkponode unen mbon en̄wen ndidia mme usọrọ usen emana, afo nte eyịghe mîdụhe omotịm ọfiọk nte ke mmọ ẹmek nditre ndibuana ke mme utọ usọrọ oro. Edi eyedi afo ufiọkke mme ntak ẹmi mmọ ye nditọ mmọ ẹmekde nditre ndibuana ke mme usọrọ ẹmi.

Le livre des religions (N̄wed Aban̄ade Mme Ido Ukpono), kpa n̄wed-ofụri-orụk-ifiọk ẹmi ẹsuande ntatara ntatara ke France, okot ido emi ido edinam onyụn̄ esịn enye ke otu “edinam ererimbot.” Okposụkedi ẹdade enye mfịn nte ido ererimbot oro mînọhọ unan, mme usọrọ usen emana ẹnen̄ede ẹto ukpono ndem.

The Encyclopedia Americana (nsiondi eke 1991) ọdọhọ ete: “Egypt, Greece, Rome, ye Persia eset ẹma ẹsidia usọrọ usen emana mme abasi, ndidem, ye mbọn̄.” Mme ewetn̄wed oro Ralph ye Adelin Linton ẹyarade akpan ntak kaban̄a emi. Ke n̄wed mmọ oro The Lore of Birthdays (Edinịm ke Akpanikọ Aban̄ade Mme Usen Emana), mmọ ẹwet ẹte: “Mesopotamia ye Egypt, kpa mme ntọn̄ọ ntatenyịn, ẹkedi n̄ko mme akpa idụt ẹmi mme owo ẹketide ẹnyụn̄ ẹkponode mme usen emana mmọ. Ediwet mme usen emana nnịm ekedi akpan n̄kpọ ke eset akpan akpan koro usen emana ekedide akpan n̄kpọ kaban̄a edisiak ntantaọfiọn̄ owo.” Nnennen ebuana oro emi enyenede ye edisiak ntantaọfiọn̄ edi n̄kpọ emi owo ekededi emi efepde edisiak ntantaọfiọn̄ ke ntak se Bible etịn̄de aban̄a enye ekpenen̄ede ekere aban̄a.—Isaiah 47:13-15.

 Do, idịghe n̄kpọ n̄kpaidem nnyịn ikotde ke The World Book Encyclopedia: “Mme akpa Christian ikonịmke usọrọ usen emana Esie [Christ] koro mmọ ẹkedade usọrọ usen emana owo ekededi nte edinam mme okpono ndem.”—Eboho 3, page 416.

Ye se ẹtịn̄de ke enyọn̄ emi ke ekikere, Mme Ntiense Jehovah ẹmek nditre ndibuana ke mme usọrọ usen emana. Ke nditịn̄ akpanikọ, emana eyen edi utịbe utịbe n̄kpọntịbe inemesịt. Nte ido edide, kpukpru ete ye eka ẹsidat esịt nte nditọ mmọ ẹkọride nte isua kiet kiet ebede. Mme Ntiense Jehovah n̄ko ẹsinyene akwa idatesịt ke ndiwụt ima oro ẹnyenede ẹnọ ubon ye mme ufan mmọ ebe ke ndinọ enọ nnyụn̄ ndara ọtọkiet. Nte ededi, ke ẹkerede ẹban̄a ntọn̄ọ usọrọ usen emana, mmọ ẹsimek ndinam ntre ke mme ini efen ke isua.—Luke 15:22-25; Utom 20:⁠35.

Ẹsidia Christmas ke ofụri ererimbot, idem ke ediwak idụt oro mîdịghe eke Christian. Sia n̄wakn̄kan ibat ido ukpono Christendom ẹnyịmede  usen nduọkodudu emi, ekeme ndidi n̄kpọ n̄kpaidem nte ke Mme Ntiense Jehovah ẹmek nditre ndinịm enye. Ntak oro edide ntre?

Nte ediwak n̄wed ofụri-orụk-ifiọk ẹtịn̄de in̄wan̄în̄wan̄, owo ekemek December 25 nte usen emana Jesus man ekem ye usọrọ mme okpono ndem Rome. Tịm fiọk mme utịn̄ikọ ẹtienede mi ẹdade ẹto nsio nsio n̄wed ndụn̄ọde:

“Owo ifiọkke usen emana Christ. Mme Gospel isiakke usen m̀mê ọfiọn̄.”—New Catholic Encyclopedia, Eboho III, page 656.

“Ata ediwak ke otu edinam Christmas oro ẹyọhọde idahaemi ke Europe, m̀mê oro ẹtode mme ini edem, idịghe mme ata edinam Christian, edi ẹdi mme edinam mme okpono ndem ẹmi Ufọkabasi adade edisịn m̀mê onyịmede. . . . Usọrọ Saturn ke Rome ama onịm uwụtn̄kpọ ata ediwak edinam idatesịt ini Christmas.”—Encyclopædia of Religion and Ethics (Edinburgh, 1910), emi James Hastings ewetde, Eboho III, page 608-609.

“Ẹmedia Christmas ke December 25 ke ofụri ufọkabasi Christian toto ke ọyọhọ isua ikie inan̄. Ke ini oro, emi ekedi usenọfiọn̄ usọrọ utịn ini etuep eke mme okpono ndem ẹkotde ‘Emana (Latin, natale) Utịn,’ sia eketiede nte ke utịn akafafiak amana nte mme uwemeyo inikiet efen ẹkefiakde ẹniọn̄. Ke Rome, Ufọkabasi ama ada edinam emi ekenen̄ede ọwọrọ etop mi enyene . . . ebe ke ndinam enye ọwọrọ obufa n̄kpọ.”—Encyclopædia Universalis, 1968, (French) Eboho 19, page 1375.

“Ukpụhọde oro mme usọrọ Sol Invictus (Mithra) eke mme okpono ndem ẹkenyenede ama akara n̄kọri usọrọ Christmas. Ke n̄kan̄ eken, ẹkeda December 25, edide usen usọrọ utịn ini etuep, ukem nte un̄wana oro akasiahade odụk ererimbot ebe ke Christ, ndien ke ntem ẹma ẹda se Sol Invictus akadade aban̄a ẹdisịn ẹnọ Christ.”—Brockhaus Enzyklopädie, (German) Eboho 20, page 125.

Ke ini ẹdiọn̄ọde mme akpanikọ ẹban̄ade Christmas, didie ke ndusụk owo ẹnam n̄kpọ? The Encyclopædia Britannica ọdọhọ ete: “Ke 1644 mbon England oro ẹmade nti ido uwem ẹma ẹda ibet Akwa Ufọkmbet ẹkpan usọrọ m̀mê  ederi ekededi, ke isọn̄ nte ke enye [Christmas] ekedi usọrọ mme okpono ndem, ẹnyụn̄ ẹdọhọ ẹnịm enye nte utre udia. Charles II ama afiak ada usọrọ oro edi, edi mbon Scotland ẹma ẹsọn̄ọ ẹyịre ye ekikere Mme Ama Nti Ido.” Mme akpa Christian ikadiaha Christmas, Mme Ntiense Jehovah inyụn̄ idiaha enye mfịn m̀mê ndibuana ke mme edinam ẹmi ẹnyenede ebuana ye Christmas.

Nte ededi, Bible otoro edinọ enọ m̀mê edinọ ubon m̀mê mme ufan ikot ẹdi idara idara udia ke mme idaha efen. Enye esịn udọn̄ ọnọ mme ete ye eka ndinọ nditọ mmọ ukpep nditat ubọk ke ofụri esịt, utu ke ndinọ enọ n̄kukụre ke ini mme owo ẹdoride enyịn owo ndinam ntre. (Matthew 6:2, 3) Ẹkpep nditọ Mme Ntiense Jehovah ndiyọ n̄kpọ nnyụn̄ nnyene ukpono, ndien emi esịne ndidiọn̄ọ unen mbon en̄wen ndidia Christmas. Ke n̄kan̄ eken, mmọ ẹsiwụt esịtekọm ke ini ẹkponode ubiere mmọ nditre ndibuana ke mme usọrọ Christmas.

Mme Ntiense Jehovah ẹda ukem idaha oro ke mme usen nduọkodudu eken eke ido ukpono m̀mê oro ẹnyenede n̄kpọ ndinam ye ido ukpono ẹmi ẹsidade itie ke ini ufọkn̄wed ke nsio nsio idụt, utọ nte mme usọrọ June ke Brazil, Epiphany ke France, Carnival ke Germany, Setsubun ke Japan, ye Halloween ke United States. Kaban̄a mmọemi ye akpan usọrọ efen ekededi oro owo mîsiakke mi, mme ete ye eka ẹdide Mme Ntiense m̀mê nditọ mmọ ẹyenen̄ede ẹkop inemesịt ndibọrọ mme mbụme ekededi oro afo ekemede ndinyene.