GEORGIA | 1924 Esịm 1990
Akpa Mbon Emi Ẹkeyomde Akpanikọ
KE N̄KPỌ nte 1921, Nditọ Ukpepn̄kpọ Bible ẹma ẹtọn̄ọ ndisịn idem nyom mbon emi ẹmade akpanikọ ke Georgia. Ke 1924, ẹma ẹsiak ọfis ke Beirut ke Lebanon emi ẹdisede iban̄a utom ukwọrọikọ ke Armenia, Georgia, Syria, ye Turkey.
Kpa ye oro mme owo ẹkekopde akpanikọ ke Georgia, eketie nte akpanikọ idụkke mme owo esịt ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ oro. (Matt. 13:33) Edi nte ini akakade, akpanikọ ama esịm nsio nsio itie onyụn̄ anam ediwak owo ke Georgia ẹkpụhọde.
Enye Okoyom Ukwan̄ikpe Etre
Vaso Kveniashvili ekedi isua 14 ke ini ọyọhọ ekọn̄ ererimbot iba ọkọtọn̄ọde. Sia Georgia ekesịnede ke Soviet Union, ẹma ẹmen ete esie ẹsịn ke ekọn̄. Eka esie ama akpa ọkpọn̄ enye ye nditọeka esie ita mbemiso ini oro. Vaso ọkọsọn̄ọ kpukpru nditọeka esie, ntre enye ama ọtọn̄ọ ndiyịp n̄kpọ man ekeme ndise mban̄a idemesie ye nditọeka esie.
Ekem Vaso ama odụk idiọk n̄ka, onyụn̄ esibiat ibet ukara etieti. Vaso ọkọdọhọ ete: “N̄kekere ke nnyịn emi ikam idide mme abiatibet isifịkke owo nte ukara m̀mê mbon eken ẹsifịkde.” Edi Vaso ama edikụt ke owo ikemeke ndinam ukwan̄ikpe etre. Enye ọkọdọhọ ke ‘imọ ikoyom ukwan̄ikpe etre.’
Vaso Kveniashvili ke 1964, esisịt ini ke ẹma ẹkesio enye ke ufọk-n̄kpọkọbi
Ẹma ẹmụm Vaso ke ntak n̄kpọ emi enye ekesinamde ẹda ẹka ufọk-n̄kpọkọbi emi ẹsinọde mme owo ufen ke Siberia. Enye ama okokụt Ntiense Jehovah emi ẹkemende ẹdisịn do ke ntak n̄kpọ Abasi. Enye ọkọdọhọ ete: “Mma n̄kụt se n̄koyomde ndien,” onyụn̄ ọdọhọ ke kpa ye oro mmimọ mîkenyeneke mme n̄wed ikọ Abasi, ke imọ ima isịn ukeme imụm se eyenete oro ekesikpepde imọ.
Ke ẹma ẹkesana enye ẹyak ke 1964, enye ama afiak ọnyọn̄ Georgia okoyom Mme Ntiense Jehovah. Ke ofụri ini oro, enye ye Ntiense emi ekekpepde enye ikọ Abasi ke ufọk-n̄kpọkọbi ẹma ẹsiwet idemmọ leta. Edi ufan esie emi ama edikpa, enye ikonyụn̄ ikwe Ntiense en̄wen emi enemede Ikọ Abasi ye enye. Akada n̄kpọ nte isua 20 mbemiso enye afiakde okụt Mme Ntiense Jehovah. Oyokụt se iketịbede ke page 103 ye 104.
Mfịna Anam Edidiọn̄ Esịm Enye
Ẹnịm mbono esop ke akai
Ẹma ẹmen n̄kaiferi kiet ke Georgia, emi ekerede Valentina Miminoshvili, ẹkesịn ke ufọk-n̄kpọkọbi mbon Nazi. Emi ama anam edidiọn̄ esịm enye. Akpa ini enye okokụtde Mme Ntiense Jehovah ekedi ke ufọk-n̄kpọkọbi oro. Enye ama enen̄ede ama Mme Ntiense Jehovah ke ntak mmọ ẹkesọn̄ọde ẹda ye Abasi kpa ye ofụri se ẹkenamde mmọ. Se mmọ ẹkekpepde enye ke Bible ama enem enye etieti.
Ke ekọn̄ ama okokụre, Valentina ama afiak ọnyọn̄ obio mmọ ọkọtọn̄ọ ndikpep mme owo se ẹkekpepde enye. Edi oro ama anam mbon ukara obio mmọ ẹnọ enye aka n̄kpọkọbi isua duop ke Russia. Ẹkenọ enye aka ata idiọk ufọk-n̄kpọkọbi. Enye ama afiak okokụt Mme Ntiense Jehovah do onyụn̄ ana baptism.
Ke ini ẹkesiode enye do ke 1967, enye ama aka n̄kan̄ edem usoputịn Georgia, onyụn̄ afiak ọtọn̄ọ ndikwọrọ ikọ iyakke mme owo ẹdiọn̄ọ. Enye ikọdiọn̄ọke ke enye ke Abasi edida ibọrọ akam mma kiet.
Jehovah Ama Ọbọrọ Akam Esie
Ke 1962, Sista Antonina Gudadze emi okotode Siberia ama etiene ebe esie emi mîdịghe Ntiense ọkpọn̄ do ọnyọn̄ Georgia sia ebe esie okoto Georgia. Mme Ntiense emi ẹkemụmde ẹka Siberia ẹkekpep Antonina Bible. Edi enye ikekwe Ntiense ndomokiet ke obio Khashuri emi mmọ ẹkewọrọde ẹkedụn̄. Obio oro odu ke n̄kan̄ edem usiahautịn Georgia.
Ubon Gudadze ke n̄kpọ nte 1960
Antonina etịn̄ nte Jehovah ọkọbọrọde akam esie. Enye ọkọdọhọ ete: “Usen kiet eka mi ama ọnọ ekwo ke Siberia ẹda ẹsọk mi. Enye ama edịp mme n̄wed ikọ Abasi ke ekwo oro. Se eka mi ekesinamde edi oro ke ofụri isua itiokiet man n̄ka iso n̄kpep Ikọ Abasi. Mma nsikọm Jehovah kpukpru ini sia enye ama ọsọn̄ọ mi idem, ese aban̄a mi, onyụn̄ anam ndiọn̄ọ se n̄kpanamde.”
Edi Antonina ekedi n̄kukụre Ntiense Jehovah do. Enye ọdọhọ ete: “Mma nsiben̄e Jehovah kpukpru ini nte anam mi n̄kụt nditọete mi. Usen kiet, iban iba ẹma ẹdụk ẹdi ufọkurua emi n̄kesinamde utom. Mmọ ẹma ẹbụp mi ẹte, ‘Ndi afo edi Antonina?’ Iso mmọ ẹketie imam imam. Oro akanam ndiọn̄ọ ke mmọ ẹdi nditọete mi. Ima ifat idem nnyịn inyụn̄ ibom eyet.”
Valentina Miminoshvili ama etiene esịne ke otu iban iba oro. Esịt ama enem Antonina tutu ke ini ẹkedọhọde enye ke ẹsinịm mbono esop ke n̄kan̄ edem usoputịn Georgia! To ke ufọk esie sịm itie emi ẹsinịmde mbono esop ama ebe itiat 200. Kpa ye oro, enye ama esika okodụk mbono esop do ini kiet ke ọfiọn̄.
Ikọ Abasi Omụm Isọn̄ ke Edem Usoputịn Georgia
Ke ufan̄ isua 1961 esịm 1969, nditọete emi ukara ẹkekọbọde ke nsio nsio itie ke Soviet Union ẹma ẹtọn̄ọ ndiwọrọ n̄ka mme itie en̄wen emi owo mîdinen̄ekede ifịna mmọ. Ke 1969, Vladimir Gladyuk emi ekesịnde idem ke n̄kpọ Abasi onyụn̄ ọsọn̄de idem etieti ama ọkpọn̄ Ukraine okodụn̄ ke Zugdidi ke n̄kan̄ edem usoputịn Georgia.
Lyuba ye Vladimir Gladyuk
Ke nsonso oro, mbon emi ẹketode ẹdi Georgia ẹkesinịm mbono esop ke usem Russian. Edi ke ini nditọ Georgia ẹketọn̄ọde ndiwak ke mbono esop, ẹma ẹnam ndutịm man ẹsinịm mbono esop ke usem Georgian. Abasi ama ọdiọn̄ utom ukwọrọikọ mmọ tutu nditọ Georgia 12 ẹna baptism ke August 1970.
Mbemiso May 1972, Vladimir ama ada ubon esie aka okodụn̄ ke Sokhumi emi ekperede Obubịt Inyan̄. Enye ọdọhọ ete: “Abasi ama ọdiọn̄ nnyịn ke utom esie. Ima ikọm enye ke kpukpru se enye akanamde ọnọ nnyịn. Ediwak owo ẹma ẹkabade ẹdi Mme Ntiense Jehovah.” Owo 45 ẹkedụk Editi n̄kpa Christ isua oro ke Sokhumi; akpa ẹkenịmde Editi n̄kpa Christ ekedi oro ke obio oro.
“Mma Nnen̄ede N̄kpan̄ Utọn̄”
Babutsa Jejelava emi ebede isua 90 idahaemi ekesịne ke otu akpa mbon emi ẹkekabarede ẹdi Mme Ntiense Jehovah ke Sokhumi ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ 1973. Enye ọdọhọ ete: “Usen kiet mma n̄kụt iban inan̄ ẹtiede ẹsat nneme. Iba ẹkedi nun, iba ẹdi Mme Ntiense Jehovah.” Ntiense iba oro ẹkedi Sista Lyuba an̄wan Brọda Vladimir Gladyuk, ye Sista Itta Sudarenko. Itta ekedi asiakusụn̄ emi ekesisịnde idem ọkwọrọ ikọ; enye okoto Ukraine.
Babutsa Jejelava ke 1979 ye ke 2016
Babutsa etịn̄ se enye akanamde ini okopde nneme iban inan̄ oro. Enye ọdọhọ ete, “Mma nnen̄ede n̄kpan̄ utọn̄.” Ke ini enye okokopde ke Abasi enyene enyịn̄, enye ama ọsọsọp etiene esịn uyo ke nneme oro onyụn̄ ọdọhọ yak ẹwụt imọ ke Bible. Enye ama obụp ediwak mbụme emi akanamde nneme oro esịm hour ita.
Enye ekekere ke imọ idikwe Mme Ntiense Jehovah oro aba. Ntre enye ama obụp mmọ ete, “Ndi ẹmọn̄ ẹsụk ẹnyọn̄ ẹkpọn̄ mi mi ikpọn̄?”
Mmọ ẹma ẹdọhọ ẹte: “Ihih, iyafiak idi Saturday en̄wen.”
Nditọete oro ẹma ẹfiak ẹka ke Saturday nte mmọ ẹkedọhọde. Esịt ama enem Babutsa etieti! Mmọ ẹma ẹtọn̄ọ ndikpep enye Bible inikiet inikiet. Ke ini ẹkekperede utịt ukpepn̄kpọ usen oro, Babutsa ama ekere se enye edinamde man nditọete oro ẹfiak ẹdi. Enye ama ekere ete: ‘Oro mma n̄kokụt ibon emi do, inaha nsana mmọ nyak.’
N̄kpọ ama odụk Babutsa ibuot. Enye etịn̄ se enye akanamde ete: “Mma ndiọn̄ọ ke Lyuba ọdọ ebe, ntre mma mbụp Itta m̀mê enye ọdọ ebe n̄ko. Itta ama ọdọhọ ke imọ idọhọ. Mma ndọhọ enye nte: ‘Didụn̄ ye ami. Nnyene bed iba, utuenikan̄ onyụn̄ odu ke ufọt. Imekeme ndimen utuenikan̄ ndori ke Bible oro, inyụn̄ ineme Ikọ Abasi ekpededi okoneyo!’ ” Itta ama enyịme onyụn̄ ọwọrọ okodụn̄ ye enye.
Babutsa etịn̄ se enye ekesinamde ini enye odụn̄de ye Itta ete: “Ndusụk ini mma nsitaba idap ntie n̄kere se n̄kekpepde ke Bible. Ekem mbụme oyodụk mi ibuot inikiet inikiet, ami ndemede Itta nnyụn̄ ndọhọ enye nte: ‘Itta, men Bible fo. Enyene se nyomde ndibụp fi!’ Itta oyotụk enyịn esie onyụn̄ ọdọhọ mi ete: ‘Ọfọn, ufan.’ Ekem enye oyokụbọde Bible owụt mi ibọrọ mbụme mi.” Ke ufan̄ usen ita kpọt tọn̄ọ Itta ọkọwọrọ okodụn̄ ye Babutsa, Babutsa ama ọtọn̄ọ nditiene nsan̄a n̄kwọrọ ikọ.
Babutsa ama enyene ata akpan ufan kiet emi ekekerede Natela Chargeishvili. Babutsa ọdọhọ ete: “N̄kekere ke inyene idiyakke ufan mi oro enyịme se Bible ekpepde, edi ikedịghe ntre. Tọn̄ọ ke akpa ini emi n̄kenemede Bible ye enye, enye ama enyịme se Bible ekpepde ke ofụri esịt.” Ibịghike, mmọ mbiba ẹma ẹtọn̄ọ ndikwọrọ se mmọ ẹnịmde nnọ mme ufan mmọ, mbon itieutom mmọ, ye mbọhọidụn̄ mmọ.
