Ke n̄kpọ nte 1991 esịm 1993, ediwak esop ikọt Jehovah ke Georgia ẹkenyene ebiowo m̀mê asan̄autom unamutom kiet kpọt. Nsio nsio esop ẹma ẹnyene ediwak otu emi ẹsinịmde ikọ Abasi ke idemmọ, sia ediwak mme asuanetop ẹkedụn̄ nsannsan ke nsio nsio obio.

Ẹma ẹnọ Joni Shalamberidze ye Pavle Abdushelishvili emi ẹkedude ke obio kiet emi odude nsannsan ẹkwọrọ ikọ, ẹka ẹken̄wam nditọete ke Telavi ke Kakheti. Mme asuanetop 300 ẹkedu ke esop Telavi, edi ebiowo ndomokiet ikodụhe. Mmọ ẹma ẹnyene otu 13 emi ẹkesisopde idem ke nsio nsio itie.

Joni ye Pavle ẹma ẹsọsọp ẹkụt akamba mfịna kiet emi  mîkayakke nditọete ẹnen̄ede ẹsịn idem ẹnam n̄kpọ ke esop. Joni ọdọhọ ete: “Ediwak nditọete ẹma ẹnyene ikpọ in̄wan̄, ndusụk ẹkedi in̄wan̄ vine. Nditọete nnyịn ẹkesisan̄a ye mbon emi mîdịghe ikọt Abasi sia mme owo do ẹkesisan̄a ye mbọhọidụn̄ mmọ ẹka utom in̄wan̄.”​—⁠1 Cor. 15:⁠33.

Joni ye Pavle ẹma ẹdọhọ mmọ ẹsidọhọ nditọete ẹdin̄wam mmọ ke in̄wan̄ mmọ. Emi ama anam nditọete ke obio ẹsisan̄a ye mbon emi ẹmade Abasi ẹnam utom in̄wan̄ mmọ. (Eccl. 4:​9, 10) Joni ọdọhọ ete, “Nditọete ẹma ẹnen̄ede ẹma idemmọ ẹkan akpa.” Ke ufan̄ isua ita kpọt emi Joni ye Pavle ẹkedude do, ẹma ẹnyene mbiowo 5 ye mme asan̄autom unamutom 12 do.

Owo ikayakke inen̄ede inyene ifụre inam n̄kpọ Abasi tutu esịm n̄kpọ nte 1991. Nditọete ẹkesisop idem ke n̄kpri n̄kpri otu ẹnịm Ukpepn̄kpọ N̄wed Esop ye Ukpepn̄kpọ Enyọn̄-Ukpeme kpọt. Mbono esop emi ama esisọn̄ọ nditọete idem edi ikan̄wamke mmọ ẹnen̄ede ẹdiọn̄ọ ndikwọrọ ikọ.

N̄kpọ ama okpụhọde ke ini ẹkesuande ukara Communist. Ẹma ẹdọhọ mme esop ẹte ẹsinịm Ufọkn̄wed Utom Ukara Abasi ye Esoputom kpukpru urua.

Naili Khutsishvili ye Lali Alekperova eyeneka esie an̄wan ẹsụk ẹteti nte mbono esop oro ẹkesinemde. Lali ọdọhọ ete: “Ama esinem nnyịn etieti. Ama enem kpukpru owo tutu ke ini ẹkedọhọde ke nditọete iban ẹyesitiene ẹnam n̄kpọ ke mbono esop oro.”

Naili ọdọhọ ete: “Ke nnamn̄wụt kiet, enyeneufọk eketie ke mbot utịn̄ikọ okot n̄wedmbụk n̄kpọntịbe ke ini  okokopde ẹkọn̄de usụn̄. Ke ini enye ọkọdọhọde mmọ ẹdụk ẹdi, nditọete iban iba ẹma ẹto usụn̄ ẹsan̄a ẹdụk itie emi ẹkenịmde mbono esop ẹnyụn̄ ẹsan̄a ẹkedọk mbot utịn̄ikọ.” Lali onyụn̄ ọdọhọ ete: “Kpa ye emi nnyịn mîkenen̄ekede idiọn̄ọ nte ẹkpenịmde mbono esop emi, mmọ ẹma ẹn̄wam nnyịn idiọn̄ọ ndikwọrọ ikọ ọfọn akan akpa.”

Ke ediwak isua, nditọete ifan̄ ẹma ẹsida ekpri n̄kpọ emi ẹkesidade ẹmịn̄ n̄wed ẹmịn̄ n̄wed ikọ Abasi. Edi ẹma ẹdikụt ke ana ẹsimịn̄ n̄wed awak, ntre nditọete ẹma ẹsikpe kọmpeni emi ẹsimịn̄de n̄wed emem urua ẹte ẹsimịn̄ n̄wed ẹnọ mmimọ.

Nditọete ẹma ẹsikpeme man ubiatokụk idikpon ikaha ke ini ẹnamde n̄wed emi ẹdinọde ẹka itie umịn̄n̄wed. Ẹma ẹsitịn̄ enyịn ẹtaip n̄wed usem Georgian yak etie nte eke Ikọmbakara. Ema ẹsinyụn̄ ẹfat ndise ẹsion̄o ke eke Ikọmbakara ẹda ẹdian ke ukem itie ke n̄wed emi ẹtaipde ẹma. Mmọ ẹma ẹsifat ndiye abisi ẹsion̄o ke n̄wedmbụk n̄kpọntịbe ẹdian ẹfụk enyịn̄ n̄wed oro ke ikpædem eke Ikọmbakara. Ekem ẹda n̄wed oro ẹsọk kọmpeni umịn̄n̄wed man ẹmịn̄.

Ekem ke ini ẹkenyenede kọmputa, ẹma ẹkpep nditọete iba emi, Levani Kopaliani ye Leri Mirzashvili, nte ẹsidade kọmputa ẹnam nsio nsio n̄kpọ. Leri ọdọhọ ete: “Nnyịn ikọdiọn̄ọke kọmputa akpa, ntre ama esisọn̄ ndida enye nnam ndusụk n̄kpọ. Edi Jehovah ama an̄wam; ima isọp idiọn̄ọ nditaip n̄kpọ ke kọmputa nnyụn̄ nda enye nnam n̄wed.”

Mme esop ke Georgia ẹma ẹtọn̄ọ ndisinyene ndiye  n̄wed ikọ Abasi emi ẹmịn̄de ke idụt mmọ, kpa ye emi mîkememke utom. Edi nte ini akade, ama esisọn̄ ndimịn̄ n̄wed ekem owo sia mbon emi ẹkeyomde n̄wed ẹma ẹka iso ẹwak. Mme Ntiense ke Georgia ẹma ẹnen̄ede ẹyom un̄wam, esop Abasi ẹma ẹnyụn̄ ẹn̄wam mmọ.

Ke 1992, ẹma ẹnịm mbono ofụri ererimbot ke St. Petersburg ke Russia. Nditọete emi ẹketode Georgia ẹka ẹma ẹda ifet oro ẹtịn̄ mfịna mmọ ẹnọ nditọete emi ẹketode ọfis Mme Ntiense Jehovah ke Germany ẹdi mbono oro. Genadi Gudadze ọdọhọ ete: “Mmọ ẹma ẹtịn̄ nte ẹsinamde utom ukabade n̄wed ẹnọ nnyịn, ẹnyụn̄ ẹdọhọ ke ẹyenọ owo ẹdikpep nnyịn utom oro.”

Ikememke utom ndimịn̄ n̄wed ikọ Abasi ke usem Georgian. Abisi mmọ enen̄ede okpụhọde ye mme abisi eken; owo ikonyụn̄ inyeneke abisi mmọ ke mme kọmputa ukabade n̄wed. Akana ẹdọn̄ abisi usem mmọ ke kọmputa kan̄a mbemiso ẹkemede ndimịn̄ n̄wed ke usem mmọ.

Ke 1979, ubon mme Datikashvili emi ẹtode Georgia ẹma ẹkpọn̄ Georgia ẹka United States. Marina eyen mmọ ekekpep akpanikọ do. Enye ama enen̄ede an̄wam nditọete ke Bethel ke Brooklyn ẹdrọ mme abisi usem Georgian ẹsịn ke kọmputa ukabade n̄wed. Ikebịghike ẹma ẹtọn̄ọ ndimịn̄ ndusụk tract ye ediye n̄wed emi “Sese! Mmanam Kpukpru N̄kpọ Ẹdi Mbufa” ke usem Georgian. Ẹkemịn̄ mmọ ke Germany.

Ke 1993, ẹma ẹnọ Michael Fleckenstein asan̄a ye Silvia an̄wan esie oto Germany edi Tbilisi edin̄wam ẹsiak itie ukabade n̄wed. Michael ọdọhọ ete: “Nsụk nteti mbono  oro ikenyenede ye Genadi ke St. Petersburg. Ke isua kiet ye ubak ama ekebe, ima idika Tbilisi. Idem ama akpa nnyịn ndikokụt ke ẹma ẹnyenyene otu mme akabade n̄wed.”

Ke ọfiọn̄ ifan̄ kpọt, ẹma ẹnyene owo 11 emi ẹsikabarede n̄wed. Ọfis mmọ okodu ke ekpri ufọk kiet. Imọkọm Abasi sia se ẹkekpepde mmọ emi ama anam ẹkeme ndimịn̄ mme n̄wed ikọ Abasi kpukpru ini ke usem Georgian nnọ mme esop.

Ke ukara Soviet Union ama akasuana, ekọn̄ ama asiaha ke Georgia ye mme idụt eken emi Soviet Union ẹkesikarade. Ama esisọn̄ ndika isan̄, akpan akpan edieke owo oyomde ndito idụt kiet n̄ka en̄wen.

Usen kiet ke November 1994, Aleko Gvritishvili ye nditọete iba ẹma ẹwat ẹyom ndibe adan̄a obio kiet ke Georgia, edi mbonekọn̄ emi ẹkedade do ẹma ẹmụm mmọ, ẹnyụn̄ ẹdọhọ mmọ ẹwọrọ ke moto ẹda ke isọn̄. Aleko ọdọhọ ete: “Mmọ ẹma ẹyat esịt etieti ini ẹkụtde n̄wed ikọ  Abasi nnyịn. Mmọ ẹma ẹdọhọ ida ke udịm, ẹnyụn̄ ẹnam nte ẹmọn̄ ẹtop nnyịn ẹwot. Ima ibọn̄ akam inọ Jehovah. Ke ima ikada do n̄kpọ nte hour iba, owo mmọ kiet ama ọdọhọ nnyịn ete, ‘Ẹtan̄ n̄wed emi ẹnyọn̄ọ. Ikpafiak ikụt mbufo mi, iyọfọp moto mbufo inyụn̄ iwot mbufo.’ ”

Edi nditọete ikayakke oro anam mmọ ẹtre ndisika n̄kemen n̄wed nsọk nditọete mmọ. Brọda Zaza Jikurashvili emi ekesinyịmede ndinam se ededi man emen n̄wed ikọ Abasi edi Georgia ọdọhọ ete: “Ima idiọn̄ọ ke ana nditọete ẹkpep Ikọ Abasi. Iban nnyịn ẹma ẹn̄wam nnyịn tutu!”

Aleko ọdọhọ ke ediwak nditọete emi ẹkesitienede ẹkemen n̄wed ẹsọk nditọete ẹma ẹnyene ubon. Nso ikanam mmọ ẹnyịme ndinam n̄kpọ emi akpakanamde ẹwot mmọ? Aleko ọdọhọ ete: “Ima emi imade Jehovah ye se enye anamde ọnọ nnyịn ekenen̄ede an̄wam nnyịn. Ikonyụn̄ iyom ndiwụt ke imama nditọete nnyịn nte Jehovah.”

Ke ofụri ini ekọn̄ oro, ikọt Jehovah ikananake n̄wed ikọ Abasi sia nditọete oro ikayakke n̄kpọ ndomokiet akpan mmọ ndisika n̄kemen mme n̄wed oro ndi. Nte ini akakade, mmọ ẹma ẹdidiọn̄ọ usụn̄ efen emi mmọ ẹkemede ndisan̄a nto Georgia n̄ka Germany, owo ifịnake mmọ.

Emem ama odu ke 1995, ntre ikọt Jehovah ẹma ẹnam ndutịm man ẹnịm akpa mbono district ke idụt oro. Ke 1996, ẹma ẹnịm mbono district ke Gori, ke Marneuli, ye ke Tsnori. N̄kpọ nte owo 6,000 ẹma ẹto ofụri Georgia ẹdidụk mbono oro.

Mbon emi ẹkedụkde mbono oro ke Gori idisọpke ifre mbono oro. Akpa akpa, ke ini nditọete ẹkeyomde ndinịm  Editi n̄kpa Christ, mmọ ẹkebọ akamba ufọk ẹnyụn̄ ẹsan̄a ẹkot mme owo ẹdi edinam oro man ẹyọhọ ufọk oro. Edi isan̄ emi, mmọ ẹma ẹdiọn̄ọ ke mbon emi ẹdidide mbono oro ẹyebe owo 2,000, edi mmọ ikekwe ufọk okponde ekem kpukpru owo. Ẹma ẹdọhọ yak ẹnịm mbono oro ke an̄wa ediye itie kiet emi mme owo ẹsikade nduọkodudu, emi ekperede obot.

Brọda Kako Lomidze emi ekesịnede ke Kọmiti Mbono oro ọdọhọ ete: “Ke ini mbono asuanade, nditọete ẹma ẹsitie ọtọkiet ẹkwọ ikwọ ẹnyụn̄ ẹneme nneme ẹsak imam. Kpukpru owo ẹma ẹkụt ke ikọt Abasi ẹnen̄ede ẹma idemmọ.”​—⁠John 13:⁠35.

Ke 1996, ẹma ẹtọn̄ọ ndinam ndutịm man mme esenyịn oro ẹsan̄ade-san̄a ẹsika ẹkese esop kiet kiet ke idụt oro; akana esenyịn esidu ye esop urua kiet. Ẹma ẹmek mbufa mme esenyịn circuit ẹdian ye mme esenyịn eken emi ẹkesisan̄ade ẹse mme esop ke Georgia sia mme esenyịn ikawakke ikem.

Nti utom oro mme esenyịn circuit emi ẹkesịnde idem ẹnam ke ntak ima ye mbuọtidem mmọ ama an̄wam nditọete ẹsọn̄ọ ẹda ẹnam n̄kpọ Abasi ẹnyụn̄ ẹnam se esop Abasi ẹdọhọde. (1 Thess. 1:⁠3) Tọn̄ọde ke 1990 esịm 1997, ediwak owo ẹma ẹkabade Mme Ntiense Jehovah. Ke 1990, Mme Ntiense Jehovah 904 ẹkekwọrọ ikọ ke Georgia, edi ke ufan̄ isua itiaba kpọt, mmọ ẹma ẹsịm 11,082.

Ẹma ẹdikụt ufọn ikọ Abasi emi ẹketọn̄ọde ndikwọrọ nnọ mme owo ediwak isua emi ekebede. Edi edidiọn̄ Jehovah efen efen ke ekedi ke iso.