Ibuot Duopeba

Isụn̄utom Otode Abasi Ọsọn̄ọ Enye Idem

1. Didie ke ẹkediọn̄ Daniel ke ndikenyene ọkpọsọn̄ udọn̄ mban̄a edisu uduak Jehovah?

 ỌKPỌSỌN̄ udọn̄ oro Daniel ekenyenede ke ndikụt uduak Jehovah osude ama enyene ediwak utịp. Ẹma ẹnọ enye edemede-owo-udọn̄ prọfesi aban̄ade urua 70 emi Messiah edidide. Ẹma ẹdiọn̄ Daniel n̄ko ke ndikanam enye okụt mme anam-akpanikọ nsụhọ ikọt esie ẹfiakde ẹnyọn̄ obio emana mmọ. Oro eketịbe ke 537 M.E.N., ke ekperede utịt “akpa isua Cyrus edidem Persia.”—Ezra 1:1-4.

2, 3. Ntak ekemede ndidi Daniel ikasan̄ake ye mme nsụhọ Jew ifiak inyọn̄ isọn̄ Judah?

² Daniel iketieneke idu ke otu mbon oro ẹkenamde isan̄ ẹfiak ẹnyọn̄ obio Judah. Ekeme ndidi ndinam isan̄ ekpekedi ọkpọsọn̄ n̄kpọ ke isua usọn̄ esie. Ke idaha ekededi, Abasi ke okosụk enyene utom efen ke ekikere ọnọ enye ke Babylon. Isua iba ẹma ẹbe. Ekem, mbụk oro asian nnyịn ete: “Ke ọyọhọ isua Cyrus edidem Persia ita, ẹyarade n̄kpọ ẹnọ Daniel emi enyịn̄ esie ekerede Belteshazzar; ndien ikọ oro edi akpanikọ, ekọn̄ onyụn̄ okpon. Enye onyụn̄ etịm ọfiọk ikọ oro, onyụn̄ ọwọrọ ọniọn̄ ke n̄kukụt oro.”—Daniel 10:1.

³ ‘Ọyọhọ isua Cyrus ita’ akasan̄a ekekem ye 536/535 M.E.N. Se ikande isua 80 ẹma ẹbe tọn̄ọ nte ẹkeda Daniel ẹdi Babylon ọkọrọ ye orụk edidem ye eke ikpọ owo Judah. (Daniel 1:3) Edieke enye okodude ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ isua uyen esie ke akpa ini emi enye ekesịmde Babylon, eyedi etisịm idahaemi enye ekpere  ndisịm isua 100 ke emana. Nso utịbe utịbe mbụk utom edinam akpanikọ ke enye ekenyene ntem!

4. Kpa ye Daniel ọkọsọn̄de ke isua emana, nso akamba udeme ke enye okosụk enyene ke utom Jehovah?

⁴ Kpa ye oro enye ọkọsọn̄de ke isua emana, nte ededi, udeme oro Daniel ekenyenede ke utom Jehovah ikokụreke. Ebede ke enye, Abasi ọmọn̄ atan̄a ntịn̄nnịm etop emi enyenede se ọwọrọde ntatara ntatara. Enye ekedi prọfesi oro edisịmde eyo nnyịn onyụn̄ ebede. Man etịm Daniel idem ọnọ utom efen emi, Jehovah ama okụt nte odotde ndinam n̄kpọ ke ibuot esie, ndisọn̄ọ enye idem nnọ utom oro odude ke iso.

NTAK EDITỊMEDE ESỊT

5. Ewe etop ẹkeme ndikedi ntak emi Daniel eketịmerede esịt?

⁵ Okposụkedi Daniel mîkasan̄ake ye nsụhọ mme Jew ifiak inyọn̄ isọn̄ Judah, enye ama enyene ọkpọsọn̄ udọn̄ aban̄a se iketịbede ke edima obio emana esie. Otode ntọt oro ẹkesịmde enye, Daniel ama ọfiọk ete ke mme n̄kpọ ikobonoke ọfọn do. Ẹma ẹfiak ẹbọp itieuwa ẹnyụn̄ ẹsịn itiat idakisọn̄ temple ke Jerusalem. (Ezra, ibuot 3) Edi mme idụt oro ẹkekande mmọ ẹkụk ẹma ẹbiọn̄ọ utom edifiak mbọp oro, mmọ ẹma ẹnyụn̄ ẹduak idiọk uduak ẹban̄a mme Jew oro ẹkefiakde ẹnyọn̄ mi. (Ezra 4:1-5) Ke akpanikọ, Daniel ama ekeme ndisọp n̄kop editịmede esịt mban̄a ediwak n̄kpọ.

6. Ntak emi mme idaha ke Jerusalem ẹkefịnade Daniel?

⁶ Daniel ama emehe ye prọfesi Jeremiah. (Daniel 9:2) Enye ama ọfiọk ete ke edifiak mbọp temple ke Jerusalem ye edifiak n̄wụk utuakibuot akpanikọ do ẹma ẹnyene n̄kpet n̄kpet ebuana ye uduak Jehovah aban̄ade ikọt Esie ye nte ke kpukpru emi editịbe mbemiso Messiah oro ẹken̄wọn̄ọde ọbiọn̄ọde. Ke akpanikọ, ekenen̄ede edi akwa ifet ọnọ Daniel ndibọ Jehovah prọfesi aban̄ade “urua ata ye duop.” Otode emi enye ama  ọfiọk ete ke Messiah edidi “urua” 69 ẹma ẹkebe nte uyo ọkọwọrọ ete ẹtọn̄ọ ntak ẹdiọn̄ ẹnyụn̄ ẹbọp Jerusalem. (Daniel 9:24-27) Nte ededi, ke ẹkerede ẹban̄a idiọk idaha Jerusalem ye ubiatini oro okodude ke ndibọp temple, edi mmemmem n̄kpọ ndikụt ntak emi Daniel ekekemede ndikop mmemidem, mfụhọ, ye iduọesịt.

7. Nso ke Daniel akanam ke urua ita?

⁷ Mbụk oro ọdọhọ ete: “Ke ini oro ami Daniel ntie ntua eyet ke ofụri usen edịp ye kiet. Ntaha edinem uyo, unam ye wine inyụn̄ idụkke mi ke inua, nnyụn̄ nyereke aran baba tutu ofụri usen edịp ye kiet ẹyọhọ.” (Daniel 10:2, 3) “Usen edịp ye kiet,” m̀mê urua ita, eke editua eyet ye editre udia ẹkedi ata anyan ini. Emi nte an̄wan̄ade eketre “ke ọyọhọ usen akpa ọfiọn̄ edịp ye inan̄.” (Daniel 10:4) Ntem, ini oro Daniel eketrede udia ama esịne Passover, emi ẹkenịmde ke ọyọhọ usen 14 eke akpa ọfiọn̄, Nisan, ye usen itiaba eke usọrọ uyo eke leaven mîdụhe oro ẹketienede.

8. Ke ewe idaha ke mbemiso ke Daniel ekenen̄ede oyom ndausụn̄ Jehovah, ndien nso ikedi utịp?

⁸ Daniel ama ebebem iso enyene ukem ifiọk n̄kpọntịbe oro. Ke ini oro, idem ama akpa enye aban̄a edisu prọfesi Jehovah aban̄ade Jerusalem ndina ndon ke isua 70. Nso ke Daniel akanam ini oro? Daniel ọkọdọhọ ete: “Ndien n̄wụk iso mi nse Ọbọn̄ Abasi, nnyụn̄ nyom n̄kpe-ubọk, ye eseme, ye utre-udia, ye ọfọn̄-ikpo, ye ntọn̄.” Jehovah ama eyere akam Daniel ke ndidọn̄ angel Gabriel aka ebịne enye ye etop oro ọkọnọde enye nsịnudọn̄ etieti. (Daniel 9:3, 21, 22) Ndi Jehovah ke emi ayanam n̄kpọ ke ukem usụn̄ oro onyụn̄ ọnọ Daniel nsịnudọn̄ oro enye ekenen̄erede oyom?

N̄KUKỤT ORO ENYENEDE UTEN̄E

9, 10. (a) Daniel okodu ke m̀mọ̀n̄ ke ini enye okokụtde n̄kukụt? (b) Tịn̄ ban̄a se Daniel okokụtde ke n̄kukụt.

⁹ Daniel ikwe edikpu. Enye aka iso asian nnyịn se  iketịbede ke oro ebede, ọdọhọde ete: “Ami ndu ke mben akwa akpa, enye edi Hiddekel: ndien mmenede enyịn mi nnyụn̄ nse, ndien, sese, owo kiet emi esịnede linen ke idem, ndien enye ọbọbọ eti gold Uphaz ke isịn.” (Daniel 10:4, 5) Hiddekel ekedi kiet ke otu akpa inan̄ oro ẹkesiahade ẹto in̄wan̄ Eden. (Genesis 2:10-14) Ke Akani Usem Persia, ẹkediọn̄ọ Hiddekel nte Tigra, emi ẹdade enyịn̄ Greek oro Tigris ẹto. Ẹkedikot ikpehe oro okodude ke ufọt esie ye Euphrates, Mesopotamia, emi ọwọrọde “Idụt ke Ufọt Mme Akpa.” Emi ọsọn̄ọ ete ke Daniel okosụk odu ke idụt Babylonia ke ini enye okokụtde n̄kukụt emi, okposụkedi ekemede ndidi ikedịghe ke ata obio Babylon.

¹⁰ Nso n̄kukụt ke Daniel okokụt ntem! Nte an̄wan̄ade, enye okokụt ata akamba owo ke ini enye ekemenerede enyịn esie. Daniel ama etịn̄ aban̄a emi in̄wan̄în̄wan̄ ete: “Idem esie ebiet beryl, iso esie onyụn̄ ebiet mịnen̄-mịnen̄, enyịn esie ẹnyụn̄ ẹbiet utuenikan̄ eke ẹsakde, ubọk esie ye ukot esie ẹnyụn̄ ẹbiet iso edisem okpoho n̄ko: ndien uyo esie ebiet uyom akwa otu owo.”—Daniel 10:6.

11. Nso utịp ke n̄kukụt oro ekenyene ke idem Daniel ye mbon oro ẹkedude ye enye?

¹¹ Kpa ye n̄kukụt oro akayamade, Daniel ọkọdọhọ ete ke ‘mbon ẹmi ẹkedude ye imọ ikekwe n̄kukụt oro.’ Ke ndusụk ntak oro owo mînamke an̄wan̄a, “akwa nnyekidem odoro mmọ ke idem: ndien mmọ ẹfehe ẹka ẹkedịbe.” Ntem, Daniel okodu ikpọn̄ ke mben akpa oro. Nte “akamba n̄kukụt emi” eketiede ama enyene uten̄e tutu enye etịn̄ ete: “Baba odudu inyụn̄ isụkke mi ke idem; uyai mi onyụn̄ akabade abiara mi ke idem, nnyụn̄ nnyeneke aba odudu.”—Daniel 10:7, 8.

12, 13. (a) Ọfọn̄idem esie (b) mbiet esie ẹwụt nso ẹban̄a isụn̄utom oro?

¹² Ẹyak inọ ntịn̄enyịn ke n̄wọrọnda isụn̄utom emi  anamde Daniel okop ndịk ntre. Enye ‘ekesịne linen, ọbọbọ eti gold Uphaz ke isịn.’ Ke Israel eset, ẹkesida eti linen oro ẹfiakde ẹnyụn̄ ẹbanade ke gold ẹnam mbọbọ, ephod, ye mbana ikpanesịt akwa oku, ọkọrọ ye ekụra mme oku eken. (Exodus 28:4-8; 39:27-29) Ntem, edisịnen̄kpọ isụn̄utom oro owụt nte itieutom oro edide edisana onyụn̄ enyenede uku.

¹³ Uten̄e ama omụm Daniel n̄ko aban̄a nte isụn̄utom oro eketiede—nsem nsem idem esie emi ebietde ọsọn̄urua itiat, ọkpọsọn̄ uyama oro akasiahade enye ke iso, enyịn esie oro akasakde nte ikan̄ emi ekemede ndikụt n̄kpọ anyan usụn̄, ye nsem nsem okopodudu ubọk ye ukot esie. Idem ọkpọsọn̄ uyo esie ama enyene uten̄e. Kpukpru ẹmi ẹwụt in̄wan̄în̄wan̄ nte ke enye ama akan ata owo. ‘Owo emi ekesịnede linen ke idem’ mi ikedịghe owo efen ikan angel emi ekenyenede n̄kokon̄ idaha, emi akanamde utom ke edisana iso Jehovah, kpa ebiet emi enye akadade etop edi. *

ẸSỌN̄Ọ “OWO EMI ENEMDE ABASI ESỊT” IDEM

14. Nso un̄wam ke Daniel okoyom man ọbọ etop angel oro?

¹⁴ Etop oro angel Jehovah ekenyenede ọnọ Daniel ama odobi onyụn̄ awak n̄kukụhọ. Mbemiso Daniel ekekemede ndibọ, enye ama oyom un̄wam man ọbọhọ ndutụhọ esie eke ikpọkidem ye eke ekikere. Ke ọdiọn̄ọde emi in̄wan̄în̄wan̄, angel oro ke ima ama ọnọ Daniel ọkpọkpọ un̄wam ye nsịnudọn̄. Ẹyak nnyịn itiene Daniel nte enye obụkde se iketịbede.

15. Nso ke angel akanam ndin̄wam Daniel?

 ¹⁵ “Ndien ke ini n̄kopde uyo ikọ esie, ami ndede ọkpọsọn̄ idap, n̄kụbi iso mi ke isọn̄.” Eyedi ndịk ye editịmede esịt ama oyon̄ Daniel ibuot. Nso ke angel oro akanam ndin̄wam enye? Daniel ọkọdọhọ ete: “Sese, ubọk editụk mi, onyụn̄ emen mi etem ke edọn̄ mi ye ke eka-ubọk mi.” Ke adianade do, angel oro ama  ada mme ikọ ẹmi esịn udọn̄ ọnọ prọfet oro: “O Daniel, owo emi enemde Abasi esịt, tịm fiọk ikọ ẹmi ami ndọhọde fi: nyụn̄ daha da ke itie fo: koro ẹdọn̄de mi ke emi ntiene fi.” Un̄wam ye mme ikọ ndọn̄esịt esie ẹma ẹnam Daniel afiak okop odudu. Okposụkedi enye okokopde “nnyekidem,” Daniel ama ‘adaha ada.’—Daniel 10:9-11.

16. (a) Didie ke ẹkeme ndikụt nte ke Jehovah ẹsinam n̄kpọ usọp usọp aban̄a akam mme asan̄autom esie? (b) Ntak emi angel oro ekebịghide ndikan̄wam Daniel? (Buan ekebe.) (c) Nso etop ke angel oro ekenyene ọnọ Daniel?

 ¹⁶ Angel ama owụt ke imọ akpan akpan ikedi ndisọn̄ọ Daniel idem. Angel oro ama ọdọhọ ete: “Kûfehe, Daniel; koro ẹkekopde uyo fo toto ke akpa usen oro afo ekenịmde esịt fo ndifiọk nnyụn̄ nsụhọde idem fo nnịm ke iso Abasi fo: ami ndi ndien ke uyo fo.” Ekem angel oro ama anam an̄wan̄a ntak emi imọ ikebịghide ndidi. Enye ọkọdọhọ ete: “Ndien ọbọn̄ idụt Persia akada ke iso mi ke usen edịp ye kiet: ndien, sese, Michael akpan mbọn̄ kiet edi edin̄wam mi: ndien ami nsụk ntie do ye ndidem Persia.” Ye un̄wam oro Michael ọkọnọde, angel oro ama ekeme ndinam utom esie, adade usọp usọp etop ọsọk Daniel: “Mmedi ndien ndisian fi se iditịbede inọ orụk fo ke ukperedem usen: koro n̄kukụt emi ayana kan̄a ọnọ ini iso.”—Daniel 10:12-14.

17, 18. Didie ke ẹken̄wam Daniel ọyọhọ ikaba, ndien nso ke oro akan̄wam enye ndinam?

¹⁷ Utu ke idotenyịn edibọ utọ edemede-owo-udọn̄ etop oro ndiduai Daniel idem, etie nte mme n̄kpọ ẹmi enye okokopde ẹma ẹtụk enye nte mîfọnke. Mbụk oro ọdọhọ ete: “Ndien adan̄aemi enye ọdọhọde orụk ikọ ntem ye ami, n̄kụbi iso mi ke isọn̄, nnyụn̄ ndop uyo.” Edi angel isụn̄utom oro ama eben̄e idem ndinọ ima ima un̄wam—ọyọhọ ikaba. Daniel ọkọdọhọ ete: “Sese, owo kiet emi ebietde nditọ owo edi editụk mi ke n̄kpọkinua. Ndien ntat inua mi nnyụn̄ ntịn̄ ikọ.” *—Daniel 10:15, 16a.

¹⁸ Ẹma ẹsọn̄ọ Daniel idem ke ini angel oro okotụkde enye n̄kpọkinua. (Men Isaiah 6:7 domo.) Ke ẹfiakde  ẹnọ enye ukeme utịn̄ikọ esie, Daniel ama ekeme ndinam nsọn̄ọn̄kpọ oro enye ọkọyọde an̄wan̄a angel isụn̄utom oro. Daniel ọkọdọhọ ete: “Ọbọn̄ mi, n̄kukụt esịn ukụt mi akabade odụk mi ke idem, ndien nnyeneke aba odudu. Owo Ọbọn̄ mi emi edikeme didie nditịn̄ ikọ ye Ọbọn̄ mi emi? Koro odudu mîdụhe aba mi ke idem ndo-ndo emi, ibifịk mînyụn̄ isụkke mi ke idem.”—Daniel 10:16b, 17.

19. Didie ke ẹken̄wam Daniel ọyọhọ ikata, ndien ye nso utịp?

¹⁹ Daniel ikesemeke eseme ndomokiet m̀mê ndinyan̄a idem. Enye n̄kukụre eketịn̄ mfịna esie, ndien angel oro ama enyịme ye se enye eketịn̄de. Ntem, angel isụn̄utom oro ama an̄wam Daniel ọyọhọ ikata. Prọfet oro ama ọdọhọ ete: “Se ibietde owo ọtọn̄ọ ntak otụk mi, onyụn̄ ọsọn̄ mi idem.” Isụn̄utom oro ama adian ikọ ndọn̄esịt ẹmi ke editụk oro enye okotụkde ndisọn̄ọ enye idem ete: “Kûfehe, O owo emi enemde Abasi esịt; ọfọn ọnọ fi, sọn̄ esịt, tịm sọn̄ esịt.” Etie nte ima ima editụk oro ye mme ikọ nsịnudọn̄ oro ẹkedi se Daniel okoyomde. Nso ikedi utịp? Daniel ama ọdọhọ ete: “Ke adan̄aemi enye ọdọhọde ntre ye ami, ami n̄kop idem, nnyụn̄ ndọhọ nte, Yak Ọbọn̄ mi etịn̄ ndien; koro afo amanam idem ọsọn̄ mi.” Daniel ke emi ama eben̄e idem ọnọ utom efen emi akamade n̄kpọ-ata.—Daniel 10:18, 19.

20. Ntak okoyomde ukeme man angel isụn̄utom oro anam utom esie?

²⁰ Ke ama ọkọsọn̄ọ Daniel idem onyụn̄ an̄wam enye ndifiak n̄kop nsọn̄idem ke ekikere ye ke ikpọkidem, angel oro ama afiak etịn̄ ntak oro enye ekedide. Enye ọkọdọhọ ete: “Nte afo ọmọfiọk se ikesịnde mi ndi ntiene fi? Ndien ke emi ke m̀mọ̀n̄ mfiak n̄ka n̄kan̄wana ekọn̄ ye ọbọn̄ Persia: ndien ami m̀mọ̀n̄ n̄wọrọ; ndien, sese, ọbọn̄ [“Greece,” NW] ke edi. Nyonyụn̄ n̄wụt fi se ẹkewetde ke n̄wed akpanikọ. Ndien baba owo kiet eke  ọsọn̄de ada ye ami ke n̄kpọ emi idụhe, ke mîbọhọke Michael ọbọn̄ mbufo.”—Daniel 10:20, 21.

21, 22. (a) Otode ifiọk n̄kpọntịbe Daniel, nso ke nnyịn ikeme ndikpep mban̄a usụn̄ oro Jehovah anamde n̄kpọ ye mme asan̄autom esie? (b) Ẹkesọn̄ọ Daniel idem ke emi ẹban̄a nso?

²¹ Jehovah owụt ima ye edikere mban̄a didie ntem! Enye kpukpru ini esinam n̄kpọ ye mme asan̄autom esie nte ukeme ye odudu mmọ ẹdide. Ke n̄kan̄ kiet, enye esinọ mmọ utom nte ekemde ye se enye ọfiọkde ke mmọ ẹyekeme ndinam, idem okposụkedi mmọ ndusụk ini ẹkemede ndikere ke mmimọ idikemeke. Ke n̄kan̄ eken, enye enyịme ndikpan̄ utọn̄ nnọ mmọ nnyụn̄ nnọ se ẹyomde man an̄wam mmọ ẹnam utom mmọ. Nnyịn kpukpru ini ikpakam ikpebe Ete nnyịn eke heaven, Jehovah, ke ndisịn udọn̄ nnọ nnyụn̄ nsọn̄ọ ekemmọ andituak ibuot idem ke ima.—Mme Hebrew 10:24.

²² Etop ndọn̄esịt angel oro ekedi akwa n̄kpọ nsịnudọn̄ ọnọ Daniel. Kpa ye enye ọkọsọn̄de ke isua emana, ẹma ẹsọn̄ọ ẹnyụn̄ ẹtịm Daniel idem ke emi nditịn̄ nnyụn̄ n̄wet n̄wọrọnda prọfesi efen ke ufọn nnyịn.

[Mme ikọ idakisọn̄]

NSO KE AFO OKOKỤT?

• Ntak emi angel Jehovah ekebịghide ndikan̄wam Daniel ke 536/535 M.E.N.?

• Nso ke edisịnen̄kpọ ye mbiet angel isụn̄utom Abasi oro ẹkewụt ẹban̄a enye?

• Nso un̄wam ke Daniel okoyom, ndien didie ke angel oro ọkọnọ emi utịm ikata?

• Nso etop ke angel ekenyene ọnọ Daniel?

[Mme Mbụme Ukpepn̄kpọ]

[Ekebe ke page 204, 205]

Mme Angel Ukpeme m̀mê Mme Andikara Ẹdide Demon?

NNYỊN imekeme ndikpep ekese nto se n̄wed Daniel etịn̄de aban̄a mme angel. Enye asian nnyịn aban̄a udeme emi mmọ ẹnyenede ke ndinam uyo Jehovah ye ukeme oro mmọ ẹsịnde ndikụre utom mmọ.

Angel Abasi ọkọdọhọ ete ke ini ikade ndiketịn̄ ikọ nnọ Daniel, “ọbọn̄ idụt Persia” ama ọbiọn̄ọ imọ. Ke ama akan̄wana ye enye ke usen 21, angel isụn̄utom oro ekekeme ndika iso n̄kukụre oto un̄wam oro “Michael, akpan mbọn̄ kiet,” ọkọnọde. Angel oro n̄ko ama ọdọhọ ete ke imọ iyafiak ikan̄wana ye asua oro ekemede ndidi ekedi “ọbọn̄ Greece.” (Daniel 10:13, 20) Emi ikakam idịghe mmemmem utom inọ angel oro! Nte ededi, mmanie ẹkedi mbọn̄ Persia ye Greece ẹmi?

Akpa kan̄a, nnyịn ifiọk ite ke ẹkekot Michael “akpan mbọn̄ kiet” ye “ọbọn̄ mbufo.” Ekem, ẹtịn̄ ẹban̄a Michael nte “akwa ọbọn̄ emi adade aban̄a nditọ orụk [Daniel].” (Daniel 10:21; 12:1) Emi owụt Michael nte angel oro Jehovah ọkọnọde utom edida nditọ Israel usụn̄ mbe wilderness.—Exodus 23:20-23; 32:34; 33:2.

Se isọn̄ọde ubiere emi edi ikọ emi mbet oro Jude etịn̄de nte ke “Michael, akwa angel oro, [an̄wana] ye Satan, ke adan̄aemi enye enenide aban̄a okpo Moses.” (Jude 9) Idaha, ukeme, ye odudu Michael ẹnam enye enen̄ede edi “akwa angel,” emi ọwọrọde “ọbọn̄ angel,” m̀mê “etubom angel.” Ke odotde akan, owo ikemeke ndibuan n̄kokon̄ idaha emi ye owo efen n̄kan Jesus Christ, kpa Eyen Abasi, mbemiso ye ke enye ama okodu uwem ke isọn̄.—1 Thessalonica 4:16; Ediyarade 12:7-9.

Ndi emi ọwọrọ n̄ko ete ke Jehovah ama emek mme angel ọnọ mme utọ idụt nte Persia ye Greece ndida mmọ usụn̄ ke mme mbubehe mmọ? Ọfọn, Jesus Christ, Eyen Abasi, ama etịn̄ in̄wan̄în̄wan̄ ete: “Ọbọn̄ ererimbot emi . . . inyeneke baba n̄kpọ kiet ke esịt Mi.” Jesus ama ọdọhọ n̄ko ete: “Obio ubọn̄ Mi idịghe eke ererimbot emi . . . Obio Ubọn̄ Mi itoho do.” (John 14:30; 18:36) Apostle John ama ọdọhọ ete ke “ofụri ererimbot onyụn̄ esịne ke ubọk andidiọk.” (1 John 5:19) An̄wan̄a nte ke akananam mme idụt ererimbot idụhe ke idak ndausụn̄ m̀mê itie edikara Abasi m̀mê Christ. Ke adan̄aemi Jehovah ayakde “mme enyene-odudu ẹmi ẹkarade” ẹdu ẹnyụn̄ ẹse ẹban̄a mme mbubehe ukara isọn̄, enye imekke mme angel esie ndikpeme mmọ. (Rome 13:1-7) Sụk “ọbọn̄ ererimbot emi,” Satan kpa Devil, ekeme ndimek “mbọn̄” m̀mê “mme andikara” ekededi ndikpeme mmọ. Mmọ ẹnyene ndidi mme andikara ẹdide mme demon utu ke mme angel ukpeme. Do, udịm mme demon oro enyịn mîkwe, m̀mê “mbọn̄,” ẹdu ke edem mme andikara oro ẹkụtde ke enyịn, ndien se ikande ikpîkpu mme owo ẹbuana ke mme en̄wan eke idụt.

 [Ndise ke page 199]

 [Ndise ke page 207]