Ibuot Ition

Mbuọtidem Mmọ Ama Ebe Okpọsọn̄ Udomo

1. Didie ke ediwak owo ẹkere ẹban̄a utuakibuot nnọ Abasi ye isọn̄ emana mmọ?

 NDI utuakibuot fo akpaka ebịne Abasi m̀mê idụt emi afo odụn̄de? Ediwak owo ẹyebọrọ ke ndidọhọ, ‘Ami n̄kpokpono mbiba. Ami ntuak ibuot nnọ Abasi nte ido ukpono mi etemede; ke ukem ini oro, n̄n̄wọn̄ọ ndinam akpanikọ nnọ isọn̄ emana mi.’

2. Didie ke edidem Babylon ekedi owo ido ukpono ye eke ukaraidem?

² Mfịn ekeme nditie nte ke ukpụhọde inen̄ekede idu ke ufọt utuakibuot ido ukpono ye ufreidụt, edi ke Babylon eset enye ikodụhe-du. Ke akpanikọ, edinam obio ye eke ido ukpono ẹma ẹnen̄ede ẹdiana kiet tutu owo ikemeke ndikụt ukpụhọde ke ndusụk ini. Prọfesọ Charles F. Pfeiffer ewet ete: “Ke Babylon eset, edidem ekesinam utom nte Akwa Oku ye andikara obio. Enye ekesifọp mme uwa onyụn̄ ebiere uwem ido ukpono mbon oro ẹdude ke idak esie.”

3. Nso iwụt ke Nebuchadnezzar ekedi ifịk ifịk owo ido ukpono?

³ Kere ban̄a Edidem Nebuchadnezzar. Enyịn̄ esie ọwọrọ “O Nebo, Kpeme Adiakpa!” Nebo ekedi abasi ọniọn̄ ye utọ in̄wan̄ mbon Babylon. Nebuchadnezzar ekenen̄ede edi owo ido ukpono. Nte ẹkebemde iso ẹwụt, enye ama ọbọp onyụn̄ abana mme temple ediwak abasi Babylon onyụn̄ atuak ibuot akpan akpan ọnọ Marduk, emi enye ọkọdọhọde nte edide ntak edikan esie ke ekọn̄. * N̄ko etie nte Nebuchadnezzar ekenen̄ede eberi edem ke ubreidiọn̄ ke ndinam mme ndutịm ekọn̄ esie.—Ezekiel 21:18-23.

4. Tịn̄ ban̄a idaha ido ukpono Babylon.

 ⁴ Ke akpanikọ, edu ido ukpono ama asuana ke ofụri Babylon. Obio oro ama enyene se ikande temple 50, ẹmi ẹkesituakde ibuot ẹnọ ediwak abasi ye mme abasi-an̄wan, esịnede adiana-ita Anu (abasi ikpaenyọn̄), Enlil (abasi isọn̄, ofụm, ye oyobio), ye Ea (abasi enyọn̄ mmọn̄). Abasi-ita-ke-kiet efen ekedi Sin (abasi ọfiọn̄), Shamash (abasi utịn), ye Ishtar (abasi-an̄wan mbun̄wụm). Mfọni, idiọn̄, ye edisiak ntantaọfiọn̄ ẹma ẹnyene akamba udeme ke utuakibuot mbon Babylon.

5. Nso n̄kpọ-ata ke n̄kann̄kụk ido ukpono ke Babylon ekenịm ọnọ mme Jew mbon ntan̄mfep?

⁵ Ndidụn̄ ke otu mme owo emi ẹkekponode ediwak abasi ama enịm enyene-ndịk n̄kpọ-ata ọnọ mme Jew mbon ntan̄mfep. Ediwak isua ikie mbemiso oro, Moses ama odụri nditọ Israel utọn̄ ete ke ndiọi utịp ẹyesịm mmọ edieke mmọ ẹsọn̄de ibuot ye Akakan Ọnọ-Ibet. Moses ọkọdọhọ mmọ ete: “Jehovah ayada fi, ye edidem fo eke afo edinịmde ke idem fo, aka idụt eke afo ye mme usọ mîkọfiọkke; ndien do ke afo edinam n̄kpọ mme abasi efen, eke eto ye itiat.”—Deuteronomy 28:15, 36.

6. Ntak emi edidụn̄ ke Babylon ekenịmde ata n̄kpọ-ata ọnọ Daniel, Hananiah, Mishael, ye Azariah?

⁶ Mme Jew ke emi ẹma ẹkụt idemmọ ke ukem afanikọn̄ oro. Ndisọn̄ọ nda ye Jehovah edidi ọkpọsọn̄ n̄kpọ, akpan akpan ọnọ Daniel, Hananiah, Mishael, ye Azariah. Ẹkemek n̄kparawa Hebrew inan̄ ẹmi akpan akpan man ẹbọ ukpep ẹban̄a utom ukara. (Daniel 1:3-5) Ti ete ke ẹma ẹkam ẹnọ mmọ mme enyịn̄ Babylon—Belteshazzar, Shadrach, Meshach, ye Abednego—ndusụk man ẹnam mmọ ẹdu uwem ekekem ye obufa n̄kann̄kụk mmọ. * N̄kokon̄  ifetutom irenowo ẹmi ayanam mmọ ndisịn ndituak ibuot nnọ mme abasi idụt oro edi se ẹkemede ndikụt—idem edide edinam idiọkn̄kpọ ndian ukara.

OWO O-GOLD ESỊN NDỊGHE

7. (a) Tịn̄ ban̄a mbiet oro Nebuchadnezzar ekenịmde. (b) Nso ikedi uduak edinịm mbiet oro?

⁷ Nte an̄wan̄ade, ke ukeme ndisọn̄ọ edidianakiet obio ukara esie, Nebuchadnezzar ama enịm owo o-gold ke unaisọn̄ Dura. Enye ọkọniọn̄ ke ibio idomo okụk 60 (mita 27) onyụn̄ okpon ke ibio idomo okụk 6 (mita 2.7). * Ndusụk owo ẹnịm ke akpanikọ ẹte ke owo oro ekedi sụk adaha, m̀mê itiat. Ekeme ndidi enye ama enyene ata n̄kokon̄ itie udori n̄kpọ emi ẹkedoride akwa mbiet kiet ke uduot owo, iso-ọfọn adade aban̄a Nebuchadnezzar ke idemesie m̀mê abasi Nebo. Se ededi oro idaha ekedide, n̄kokon̄ adaha emi ekedi idiọn̄ọ Obio Ukara Babylon. Ntem, ẹkenam enye man ẹkụt ẹnyụn̄ ẹkpono.—Daniel 3:1.

8. (a) Mmanie ke ẹkekot ẹdi usọrọ ediwụk mbiet oro, ndien ẹkeyom kpukpru mbon oro ẹdude ẹnam nso? (b) Nso ikenyene ndidi ufen ke ndisịn ndinụhọ nnọ mbiet oro?

⁸ Ekem, Nebuchadnezzar ama odiomi usọrọ. Enye ama osop mme satrap, mme andikara mme esien, mme etubom, mme ebiereikpe, mme andikama inyene, mbon ewụhọ, mme ekpe obio, ye kpukpru mbọn̄ mme esien esie. Ẹma ẹfri ukotowo ẹte: “Ẹwụk mbufo mme idụt, ye obio, ye usem, ẹte, Ke ini emi mbufo ẹkopde uyo obukpon̄, ye ifiom, ye harp, ye sackbut, ye psaltery, ye dulcimer, ye kpukpru orụk ndido, mbufo ẹduọn̄ọ ke isọn̄ ẹnyụn̄ ẹtuak ibuot ẹnọ owo o-gold emi edidem Nebuchadnezzar ekenịmde: ndien ama edi owo ekededi eke mîdiduọhọ ke isọn̄, mîdinyụn̄ ituakke ibuot, kpasụk ndo-ndo  oro ẹyemen enye ẹduọk ke ufọt akwa ikan̄ eke asakde.”—Daniel 3:2-6.

9. Ẹkediọn̄ọ edinụhọ nnọ mbiet oro Nebuchadnezzar ekenịmde nte nso?

⁹ Ndusụk owo ẹnịm ke akpanikọ ẹte ke Nebuchadnezzar okodiomi usọrọ emi man enyịk mme Jew ndisabade utuakibuot mmọ nnọ Jehovah. Ekeme ndidi emi ikedịghe ntre, koro nte an̄wan̄ade ikpọ owo ukara kpọt ke ẹkekot ẹdi edinam emi. Ntem, n̄kukụre mme Jew oro ẹkedude ẹkedi mbon oro ẹkenamde utom ke ndusụk ifetutom ukara. Do, etie nte edituak ibuot nnọ mbiet oro ekedi usọrọ ẹkenamde ye uduak ndisọn̄ọ edidianakiet eke mbon ukara. Eyen ukpepn̄kpọ oro John F. Walvoord ọdọhọ ete: “Edisop ikpọ owo ntre ke n̄kan̄ kiet ekedi idara idara ediwụt odudu obio ukara Nebuchadnezzar ndien ke n̄kan̄ eken ekedi akpan n̄kpọ koro nte mmọ ẹkekerede, edidiọn̄ọ mme abasi ẹmi ẹkedi ntak edikan mmọ.”

MME ASAN̄AUTOM JEHOVAH ẸSỊN NDIKAN̄ MBUỌTIDEM

10. Ntak emi mbon oro mîkedịghe mme Jew mîkenyeneke mfịna ke ndinam ewụhọ Nebuchadnezzar?

¹⁰ Kpa ye mmọ ẹketuakde ibuot ẹnọ nsio nsio abasi, ata ekese mbon oro ẹkesopde idem ke iso mbiet Nebuchadnezzar oro ikenyeneke mfịna ndomokiet iban̄a edituak ibuot nnọ enye. Eyen ukpepn̄kpọ Bible kiet ama anam an̄wan̄a ete: “Ndituak ibuot nnọ ndisọi n̄kpọ ama ememehe kpukpru mmọ, ndien ndituak ibuot nnọ abasi kiet ikakpanke mmọ ndikpono efen n̄ko.” Enye ama aka iso ete: “Emi okodu ke n̄kemuyo ye ọsọ ekikere eke mme okpono ndem nte ke ediwak abasi ẹdu . . . ye nte ke inyeneke se ikwan̄ade ke ndikpono abasi oro mme owo m̀mê idụt ekededi ẹnyenede.”

11. Ntak emi Shadrach, Meshach, ye Abednego ẹkesịnde ndinụhọ nnọ mbiet oro?

¹¹ Amaedi mme Jew, nte ededi, emi ekedi isio n̄kpọ.  Abasi mmọ, Jehovah, ama ọnọ mmọ ewụhọ ete: “Kûnam edisọi n̄kpọ unọ idem fo, kûnyụn̄ unam mbiet baba n̄kpọ kiet eke odude ke heaven ke enyọn̄, ye eke odude ke isọn̄ ke idak, ye eke odude ke mmọn̄ ke idak isọn̄; kûnụhọ unọ mmọ, kûnyụn̄ unam n̄kpọ mmọ: koro ami Jehovah Abasi fo ndi Abasi ufụp.” (Exodus 20:4, 5) Ke ntre, nte ikwọ ọkọtọn̄ọde ndien mbon oro ẹkesopde idem ẹduọn̄ọde ke isọn̄ ke iso mbiet emi, n̄kparawa Hebrew ita—Shadrach, Meshach, ye Abednego—ẹkesụk ẹdada.—Daniel 3:7.

12. Ndusụk mme Chaldean ẹkebia nditọ Hebrew ita oro kaban̄a nso, ndien ntak ekedide ntre?

¹² Ikpọ owo Hebrew ita oro ndisịn ndituak ibuot nnọ mbiet oro ama anam ndusụk mme Chaldean ẹkop iyatesịt. Inikiet inikiet, mmọ ẹma ẹka ẹbịne edidem ẹnyụn̄ ‘ẹkebia mme Jew.’ * Mmọ ikoyomke ndikop ntak. Ke ẹyomde ẹnọ mme Hebrew ufen ke unana edida ye ukara ye edinam idiọkn̄kpọ ndian ukara, mbon mbia oro ẹkedọhọ ẹte: “Enyene ndusụk nditọ mme Jew oro afo ekenịmde, ete ẹsan̄a n̄kpọ esien Babylon, Shadrach ye Meshach ye Abednego; mme mmọ ẹmi, O edidem, ibatke fi ke baba n̄kpọ kiet; mmọ ikponoke abasi fo, inyụn̄ ituakke ibuot inọ owo o-gold emi afo enịmde.”—Daniel 3:8-12.

13, 14. Didie ke Nebuchadnezzar akanam n̄kpọ aban̄a se Shadrach, Meshach, ye Abednego ẹkenamde?

¹³ Didie ke anaedi emi ama anam Nebuchadnezzar okụt edikpu ntem nte ke nditọ Hebrew ita oro ikanamke ewụhọ esie! Ama ana in̄wan̄în̄wan̄ nte ke enye ikekwe unen ke ndinam Shadrach, Meshach, ye Abednego ẹkabade ẹdi mbon oro ẹsọn̄ọde ẹda ẹnọ Obio Ukara Babylon. Nte enye ikọnọhọ mmọ ukpep ke ọniọn̄ mme Chaldean? Kamse, enye ama akam okpụhọ mmọ enyịn̄! Edi edieke Nebuchadnezzar  ekekerede ke akwa ukpep oro eyekpep mmọ obufa usụn̄ utuakibuot mîdịghe ke edikpụhọ mmọ enyịn̄ oyokpụhọ se mmọ edide, enye ama anam akwa ndudue. Shadrach, Meshach, ye Abednego ẹma ẹka iso ndidi mme asan̄autom Jehovah oro ẹnyenede nsọn̄ọnda.

¹⁴ Esịt ama ofụt Edidem Nebuchadnezzar. Enye ama ọsọp ọdọn̄ ẹkot Shadrach, Meshach, ye Abednego ẹdi. Enye ama obụp ete: “Shadrach, Meshach, Abednego, nte mbufo ẹkokoi ẹnam? Nte mbufo inamke n̄kpọ inọ abasi mi, inyụn̄ ituakke ibuot inọ owo o-gold emi n̄kenịmde?” Nte eyịghe mîdụhe Nebuchadnezzar eketịn̄ ikọ ẹmi ye n̄kpaidem. Kamse, anaedi enye ama ekere ete: ‘Didie ke irenowo ita ẹmi ibuot ọfọnde ẹkpetre ndinam utọ in̄wan̄în̄wan̄ ewụhọ ntre—ndien enye oro asan̄ade ye ọkpọsọn̄ ufen ke ẹtrede ndinam?’—Daniel 3:13, 14.

15, 16. Nso ifet ke Nebuchadnezzar ọkọnọ nditọ Hebrew ita oro?

¹⁵ Nebuchadnezzar ama enyịme ndinọ nditọ Hebrew ita ẹmi ifet efen. Enye ọkọdọhọ ete: “Edi edieke mbufo ẹnyịmede ndien ndiduọn̄ọ ke isọn̄ nnyụn̄ ntuak ibuot nnọ owo o-gold emi n̄kowụkde, ke adan̄aemi mbufo ẹdikopde uyo obukpon̄, ye ifiom, ye harp, ye sackbut, ye psaltery, ye dulcimer, ye kpukpru orụk ndido, ọfọn: edi mbufo mîtuakke ibuot, ke ndo-ndo emi ẹyemen mbufo ẹduọk ke akwa ikan̄ eke asakde; ndien ewe abasi odu eke edikemede ndinyan̄a mbufo nsio mi ke ubọk?”—Daniel 3:15.

¹⁶ Nte an̄wan̄ade, ukpepn̄kpọ aban̄ade mbiet eke ndap oro (ẹwetde ke Daniel ibuot 2) ikotụkke esịt ye ekikere Nebuchadnezzar ke usụn̄ ebịghide. Eyedi enye ama efefre se enye eketịn̄de ọnọ Daniel ete: “Ke akpanikọ Abasi mbufo edi Abasi mme abasi ye Ọbọn̄ ndidem.” (Daniel 2:47) Idahaemi etie nte Nebuchadnezzar amia ata ye Jehovah, ọdọhọde ke Enye idikam ikemeke ndinyan̄a mme Hebrew nsio ke ufen oro anade ebet mmọ.

17. Didie ke Shadrach, Meshach, ye Abednego ẹkenam n̄kpọ ẹban̄a ifet efen oro edidem ọkọnọde?

 ¹⁷ Shadrach, Meshach, ye Abednego ikakpaha-kpa ndifiak n̄kere n̄kpọ emi nse. Mmọ ẹma ẹsọsọp ẹbọrọ ẹte: “Nnyịn ikpaha ndibọrọ fi baba n̄kpọ kiet. Sese, Abasi nnyịn emi nnyịn inamde n̄kpọ esie emekeme ndinyan̄a nnyịn nsio ke akwa ikan̄ emi asakde: ndien enye ayanyan̄a nnyịn osio fi ke ubọk, O edidem. Ndien mîdịghe ntre, fiọk, O edidem, ete ke nnyịn ikwe nte inamde n̄kpọ abasi fo, inyụn̄ ikwe nte ituakde ibuot inọ owo o-gold emi afo ekenịmde.”—Daniel 3:16-18.

ẸTOP ẸSỊN KE AKWA IKAN̄!

18, 19. Nso iketịbe ke ini ẹketomode nditọ Hebrew ita oro ẹdọn̄ ke akwa ikan̄ oro asakde?

¹⁸ Ke esịt ofụtde, Nebuchadnezzar ọnọ mme asan̄autom esie uyo ete ẹnam ikan̄ asak utịm ikatiaba akan nte akam esidide. Ekem enye ama ọdọhọ “ata n̄kpọsọn̄ owo eke ẹdude ke otu mbon-ekọn̄ esie” ete ẹbọp Shadrach, Meshach, ye Abednego ẹnyụn̄ ẹmen mmọ ẹduọk “ke akwa ikan̄ oro asakde.” Mmọ ẹma ẹnam uyo edidem, ẹbọpde nditọ Hebrew ita oro ẹtomo ẹdọn̄ ke ikan̄, ye ọfọn̄ ke idem—ndusụk man ikan̄ ọkpọsọp ata mmọ. Nte ededi, ekedi ata n̄kpọsọn̄ owo Nebuchadnezzar ke edemeikan̄ akakabade owot.—Daniel 3:19-22.

¹⁹ Edi esen esen n̄kpọ ama etịbe. Okposụkedi Shadrach, Meshach, ye Abednego ẹkedude ke ufọt akwa ikan̄ oro, edemeikan̄ ikataha mmọ. Kere nte Nebuchadnezzar okodude ke n̄kpaidem! Ẹma ẹtomo mmọ ẹdọn̄ ke ikan̄ oro asakde, ẹtịmde ẹbọp, edi mmọ ke ẹkesụk ẹdodu uwem. Kamse, mmọ ke ẹkesan̄a ifụre ifụre ke esịt ikan̄ oro! Edi Nebuchadnezzar ama okụt n̄kpọ efen. Enye ama obụp ikpọ owo esie ete: “Nte idịghe owo ita ke nnyịn ikọbọp iduọk ke ufọt ikan̄?” Mmọ ẹbọrọ ẹte: “Ke edi akpanikọ, O edidem.” Nebuchadnezzar ofiori ete: “Sese,  ami mmokụt owo inan̄ ẹtarade ẹsan̄a ke ufọt ikan̄ oro, baba n̄kpọ kiet inyụn̄ inamke mmọ: ndien idem ọyọhọ inan̄ ebiet eke eyen abasi.”—Daniel 3:23-25.

20, 21. (a) Nso ke Nebuchadnezzar okokụt aban̄a Shadrach, Meshach, ye Abednego ke ini mmọ ẹkewọrọde ke akwa ikan̄ oro? (b) Ẹkenyịk Nebuchadnezzar ndidiọn̄ọ nso?

²⁰ Nebuchadnezzar ama asan̄a ekpere inua akwa ikan̄ oro asakde. Enye okot ete: “Shadrach, Meshach ye Abednego, mbufo ikọt Abasi ibom ẹwọn̄ọ ẹdi.” Nditọ Hebrew ita oro ẹwọn̄ọ ke ufọt ikan̄. Eyịghe idụhe kpukpru owo oro ẹkekụtde utịben̄kpọ emi—esịnede mme satrap, mbọn̄, mme etubom, ye mme andinọ edidem item—ẹma ẹdu ke n̄kpaidem. Kamse, eketie nte n̄kpọ eke n̄kparawa ita ẹmi mîkodụkke-dụk ikan̄ oro! Owo ikokopke mmọ utebe ikan̄ ke idem, ikan̄ ikonyụn̄ ifrike baba idet kiet ke ibuot mmọ.—Daniel 3:26, 27.

²¹ Idahaemi ẹma ẹnyịk Edidem Nebuchadnezzar ndifiọk nte ke Jehovah edi Ata Edikon̄ Abasi. Enye ama ọdọhọ ete: “Ẹkọm Abasi Shadrach ye Meshach ye Abednego, emi ọkọdọn̄de angel esie, onyụn̄ anyan̄ade ikọt esie ẹmi ẹbuọtde idem mmọ ye enye, ẹnyụn̄ ẹkpụhọrede uyo edidem, ẹnyụn̄ ẹyak idem mmọ, man ẹkûnam n̄kpọ, ẹkûnyụn̄ ẹtuak ibuot ẹnọ baba abasi kiet, ke mîbọhọke Abasi idem mmọ.” Ekem, edidem adian ọkpọsọn̄ ntọt emi ete: “Ami nnyụn̄ n̄wụk ewụhọ, nte ke ẹyeda idụt, ye obio, ye usem eke ẹtịn̄de se mînenke ẹdian Abasi Shadrach ye Meshach ye Abednego, ẹkpok mmọ mbak-mbak, ẹnyụn̄ ẹnịm ufọk mmọ ke ekwe: koro baba Abasi efen eke ekemede ndinyan̄a ntem mîdụhe.” Ye oro, ẹma ẹfiak ẹda nditọ Hebrew ita oro ẹsịn ke utom ubọn̄ mmọ ẹnyụn̄ ‘ẹfori mmọ ke esien Babylon.’—Daniel 3:28-30.

MBUỌTIDEM YE ỌKPỌSỌN̄ UDOMO MFỊN

22. Didie ke mme asan̄autom Jehovah eyomfịn ẹsobo mme idaha ẹbietde mmọ oro Shadrach, Meshach, ye Abednego ẹkesobode?

²² Mfịn, mme andituak ibuot nnọ Jehovah ẹsobo mme  idaha ẹbietde mmọ oro Shadrach, Meshach, ye Abednego ẹkesobode. Edi akpanikọ, ekeme ndidi ikọt Abasi ididụhe ke ntan̄mfep ke ata ata usụn̄ifiọk. Edi, Jesus ọkọdọhọ ke mme anditiene enye ‘idịghe eke ererimbot.’ (John 17:14) Mmọ ẹdi “mme ododụn̄” ke emi mmọ mînyịmeke mme ido, edu, ye mme edinam mbon oro ẹdude ẹkanade mmọ ẹmi mîkemke ye N̄wed Abasi. Nte apostle Paul ekewetde, mme Christian inyeneke ‘ndikabade mbiet eyo emi.’—Rome 12:2.

23. Didie ke nditọ Hebrew ita oro ẹkewụt nsọn̄ọnda, ndien didie ke mme Christian mfịn ẹkeme nditiene uwụtn̄kpọ mmọ?

²³ Nditọ Hebrew ita oro ẹma ẹsịn ndikabade mbiet editịm n̄kpọ Babylon. Idem ọyọhọ ọyọhọ ukpep ke ọniọn̄ mme Chaldean ikanamke mmọ ẹyo ẹkpọn̄ usụn̄. Idaha mmọ ke n̄kpọ aban̄ade utuakibuot ikedịghe ndineneme, ndien utuakibuot mmọ akaka ebịne Jehovah. Oyom mme Christian mfịn ẹsọn̄ọ ẹda ukem ntre. Iyomke bụt anam mmọ koro mmọ ẹdide isio ye mbon oro ẹdude ke ererimbot. Ke akpanikọ, “ererimbot ke ebebe efep, ye mbumek esie.” (1 John 2:17) Ntre ekpedi ndisịme ye ikpîkpu ndibiet n̄kpakpa editịm n̄kpọ emi.

24. Didie ke idaha mme ata Christian ebiet eke nditọ Hebrew ita oro?

²⁴ Oyom mme Christian ẹdu ke ukpeme ẹbiọn̄ọ kpukpru orụk ukpono ndem, esịnede n̄kari n̄kari orụk esie. * (1 John 5:21) Shadrach, Meshach, ye Abednego ke n̄kopitem ye ke ukpono ẹma ẹda ke iso mbiet o-gold oro, edi mmọ ẹma ẹfiọk ẹte ke ndinụhọ ke iso esie ama akan ikpîkpu ediwụt ukpono. Ekedi edinam utuakibuot, ndien editiene mbuana asan̄a ye iyatesịt Jehovah. (Deuteronomy 5:8-10) John F. Walvoord ewet ete: “Emi ke nditịm ntịn̄ ekedi edikọm ọfọn̄ etakubom, okposụkedi, ke ntak itie ebuana ido ukpono ye edisọn̄ọ nda ye idụt, eyedi enye  n̄ko ama enyene se ọwọrọde ke n̄kan̄ ido ukpono.” Mfịn, mme ata Christian ẹsọn̄ọ ẹda ẹbiọn̄ọ ukpono ndem ukem ntre.

25. Nso ke afo ekpep oto ata mbụk uwem Shadrach, Meshach, ye Abednego?

²⁵ Mbụk Bible aban̄ade Shadrach, Meshach, ye Abednego ọnọ kpukpru mbon oro ẹbierede ndinọ Jehovah san̄asan̄a utuakibuot ata eti ukpep oro ẹkụtde ke enyịn. Apostle Paul nte an̄wan̄ade ekenyene nditọ Hebrew ita ẹmi ke ekikere ke ini enye eketịn̄de aban̄a ediwak owo oro ẹkewụtde mbuọtidem, ẹsịnede mbon oro ‘ẹkenịmede ide ikan̄.’ (Mme Hebrew 11:33, 34) Jehovah ọyọnọ kpukpru mbon oro ẹkpebede utọ mbuọtidem oro utịp. Ẹma ẹnyan̄a nditọ Hebrew ita oro ẹsio ke akwa ikan̄, edi nnyịn imekeme ndinịm ke akpanikọ nte ke enye ayanam kpukpru mme anam akpanikọ ẹmi ẹketabade uwem mmọ nte mbon nsọn̄ọnda ẹset oyonyụn̄ ọdiọn̄ mmọ ke ndinọ mmọ nsinsi uwem. Ke usụn̄ ekededi, Jehovah “enịm ukpọn̄ mbon ima esie; oyosio mmọ mme idiọk owo ke ubọk.”—Psalm 97:10.

[Mme Ikọ idakisọn̄]

NSO KE AFO OKOKỤT?

• Ntak emi Shadrach, Meshach, ye Abednego ẹkesịnde ndinụhọ nnọ mbiet oro Nebuchadnezzar ekenịmde?

• Didie ke Nebuchadnezzar akanam n̄kpọ aban̄a idaha oro nditọ Hebrew ita oro ẹkedade?

• Didie ke Jehovah ọkọnọ nditọ Hebrew ita oro utịp kaban̄a mbuọtidem mmọ?

• Nso ke afo ekpep oto edinọ ntịn̄enyịn ke ata mbụk uwem Shadrach, Meshach, ye Abednego?

[Mme Mbụme Ukpepn̄kpọ]

 [Ndise ke page 68]

 [Mme ndise ke page 70]

1. Tọwa temple (ziggurat) ke Babylon

2. Temple Marduk

3. N̄kpọ editi ẹdade okpoho ẹnam emi owụtde mme abasi Marduk (ufien) ye Nebo (nnasia) adade ke mme dragon

4. Mbiet Nebuchadnezzar, emi ọwọrọde etop ke ntak ubọpn̄kpọ esie

 [Ndise ke page 76]

 [Ndise ke page 78]