Ibuot Edịp Ye Duop

“Ẹdọn̄ Ikọt Mi Esịt”

Isaiah 40:1-31

1. Nso idi usụn̄ kiet emi Jehovah ọdọn̄de nnyịn esịt?

 JEHOVAH edi ‘Abasi emi ọnọde ndọn̄esịt.’ Usụn̄ kiet emi enye ọdọn̄de nnyịn esịt ebe ke mme un̄wọn̄ọ ẹmi enye anamde ẹwet ke Ikọ esie. (Rome 15:4, 5) Ke uwụtn̄kpọ, ke ini owo ima fo akpade, nso ikeme nditịm nnọ ndọn̄esịt n̄kan edinyene idotenyịn nte ke owo ima oro eyeset ke n̄kpa ke obufa ererimbot Abasi? (John 5:28, 29) Ndien nso kaban̄a un̄wọn̄ọ Jehovah oro nte ke enye ọyọsọp nditre idiọkido onyụn̄ anam isọn̄ emi akabade edi paradise? Nte idịghe n̄kpọ ndọn̄esịt ndinyene idotenyịn edibọhọ ndụk Paradise emi edide ye unana edikpa n̄kpa tutu amama?—Psalm 37:9-11, 29; Ediyarade 21:3-5.

2. Ntak emi nnyịn ikemede ndiberi edem ke mme un̄wọn̄ọ Abasi?

² Nte nnyịn imekeme ndinen̄ede mberi edem ke mme un̄wọn̄ọ Abasi? Ke akpanikọ, imekeme! Ẹkeme ndiberi edem ofụri ofụri ke Andin̄wọn̄ọ mme un̄wọn̄ọ oro. Enye enyene ukeme ye odudu ndinam ikọ esie. (Isaiah 55:10, 11) Ẹma ẹwụt emi ke okopodudu usụn̄ ke ebuana ye ikọ oro Jehovah eketịn̄de ebe ke prọfet Isaiah ete imọ iyafiak iwụk utuakibuot akpanikọ ke Jerusalem. Ẹyak nnyịn ikere iban̄a ntịn̄nnịm ikọ oro, nte enye odude ke Isaiah ibuot 40, koro ndinam ntre ekeme ndisọn̄ọ mbuọtidem nnyịn ke Jehovah, kpa Andisu mme un̄wọn̄ọ esie.

Un̄wọn̄ọ Emi Ọnọde Ndọn̄esịt

3, 4. (a) Mme ikọ ndọn̄esịt ewe oro ikọt Abasi ẹdiyomde ke ukperedem ini ke Isaiah ewet? (b) Ntak emi ẹditan̄de mme andidụn̄ Judah ye Jerusalem ẹka ntan̄mfep ke Babylon, ndien itie ufụn mmọ edibịghi adan̄a didie?

³ Ke ọyọhọ isua ikie itiaita M.E.N., prọfet Isaiah ewet  mme ikọ ndọn̄esịt ẹmi ikọt Jehovah ẹdiyomde ke ukperedem ini. Ibịghike ke ama akasian Edidem Hezekiah aban̄a nsobo Jerusalem emi asan̄ade ekpere ye editan̄ mme Jew n̄ka Babylon, Isaiah etịn̄ mme ikọ Jehovah oro ọn̄wọn̄ọde edifiak n̄wụk, ete: “Abasi mbufo ọyọdọhọ ete, Mbufo ẹdọn̄ ikọt mi esịt, ẹdọn̄ ikọt mi esịt. Ẹdọhọ ye Jerusalem ufan-ufan, ẹnyụn̄ ẹkwọrọ ẹnọ enye, ẹte, Ke ekọn̄ esie ọmọyọhọ, ke ẹmefen idiọk ido esie: ke enye ọmọbọ Jehovah ke ubọk utịm ikaba aban̄a kpukpru mme idiọk ido esie.”—Isaiah 40:1, 2.

⁴ ‘Ndọn̄esịt,’ ikọ emi ẹdade ẹberede ibuot 40, etịm etịn̄ aban̄a etop un̄wana ye idotenyịn oro ẹdude ke mme ibuot n̄wed Isaiah eken. Ẹyetan̄ mme andidụn̄ Judah ye Jerusalem ẹka ntan̄mfep ke Babylon ke 607 M.E.N. ke mmọ ndikabade ndi mbon nsọn̄ibuot. Edi mbon ntan̄mfep mme Jew oro idinamke n̄kpọ mbon Babylon ke nsinsi. Baba, itie ufụn mmọ edibịghi n̄kukụre tutu “ẹfen” mme idiọkn̄kpọ mmọ. Oro edibịghi adan̄a didie? Nte prọfet Jeremiah ọdọhọde, isua 70. (Jeremiah 25:11, 12) Ke oro ebede, Jehovah ayada nsụhọ ẹmi ẹkabarede esịt usụn̄ oto Babylon afiak ọnyọn̄ Jerusalem. Ke ọyọhọ isua 70 ke ẹma ẹkesobo Judah, nso ndọn̄esịt ke emi edidi ntem ọnọ mbon ntan̄mfep oro ndifiọk nte ke ini edinyan̄a mmimọ oro ẹken̄wọn̄ọde emekpere!—Daniel 9:1, 2.

5, 6. (a) Ntak emi anyan isan̄ ndito ke Babylon nnyọn̄ Jerusalem mîdikpanke edisu un̄wọn̄ọ Abasi? (b) Ndinam mme Jew ẹfiak ẹnyọn̄ọ isọn̄ emana mmọ edinyene nso utịp ke idem mme idụt eken?

⁵ Ndito ke Babylon n̄ka Jerusalem edi kilomita 600 esịm 1,600, etienede usụn̄ emi ẹsan̄ade. Ndi anyan isan̄ emi ayakpan edisu un̄wọn̄ọ Abasi? Ikemeke-keme! Isaiah ewet ete: “Kop! uyo andifiori ke wilderness, ete, Mbufo ẹdiọn̄ usụn̄ Jehovah, ẹmenede ọkpọ-usụn̄ ẹnọ Abasi nnyịn ke desert. Kpukpru itịghede ebiet ẹyemenede ke enyọn̄, kpukpru ikpọ ye n̄kpri obot ẹyenyụn̄ ẹsụhọde: se ikwan̄ade  oyonyụn̄ akabade enen, ibombom oyonyụn̄ akabade edi una-isọn̄: ndien ubọn̄ Jehovah ayayarade, kpukpru owo ọtọ kiet ẹyenyụn̄ ẹkụt enye: koro uyo Jehovah ọdọhọde.”—Isaiah 40:3-5.

⁶ Mbemiso ẹdahade isan̄, mme andikara n̄kan̄ Edem Usiahautịn ẹsiwak ndisio irenowo ndọn̄ ẹkediọn̄ usụn̄ ke nditan̄ ikpọ itiat mfep nnyụn̄ n̄kam mbọp mme ẹbọp nnyụn̄ nsuan mme obot. Ke idaha aban̄ade mme Jew oro ẹfiakde ẹnyọn̄ọ, editie nte n̄kpọ emi Abasi ke idemesie asan̄ade ke iso, emende n̄kpọ ubiọn̄ọ ekededi efep. Kamse, mmọ ẹmi ẹdi ikọt enyịn̄ Jehovah, ndien ndisu un̄wọn̄ọ esie ke ndinam mmọ ẹfiak ẹnyọn̄ọ isọn̄ emana mmọ ayanam ubọn̄ esie ayarade ke iso kpukpru idụt. Ẹmama ye mîmaha, ẹyenyịk mme idụt oro ẹkụt ẹte ke Jehovah edi Andisu mme un̄wọn̄ọ esie.

7, 8. (a) Mme ikọ Isaiah 40:3 ẹkenyene nso edisu ke akpa isua ikie E.N.? (b) Ntịn̄nnịm ikọ Isaiah ekenyene nso edisu oro okponde akan ke 1919?

⁷ Edifiak n̄wụk eke ọyọhọ isua ikie itiokiet M.E.N. ikedịghe n̄kukụre edisu eke ntịn̄nnịm ikọ emi. Enye ama osu n̄ko ke akpa isua ikie E.N. John Andinịm Owo Baptism ekedi “uyo andifiori ke desert,” ke ndisu Isaiah 40:3. (Luke 3:1-6) Ke idak odudu spirit, John ama ada mme ikọ Isaiah oro etịn̄ aban̄a idemesie. (John 1:19-23) Ọtọn̄ọde ke 29 E.N., John ama ọtọn̄ọ ndidiọn̄ usụn̄ nnọ Jesus Christ. a Ntọt oro John akabakde ọnọ ama edemede mme owo ndiyom Messiah emi ẹken̄wọn̄ọde man otodo mmọ n̄ko ẹkpekeme ndikpan̄ utọn̄ nnọ enye nnyụn̄ ntiene  enye. (Luke 1:13-17, 76) Ebede ke Jesus, Jehovah ayada mbon oro ẹkabarede esịt odụk ke ifụre oro Obio Ubọn̄ Abasi kpọt ekemede ndinọ—ubọhọ ufụn idiọkn̄kpọ ye n̄kpa. (John 1:29; 8:32) Mme ikọ Isaiah ẹnyene edisu oro okponde akan ke edinyan̄a nsụhọ Israel eke spirit nsio ke Akwa Babylon ke 1919 ye ke edifiak n̄wụk mmọ ke utuakibuot akpanikọ.

⁸ Nte ededi, nso kaban̄a mbon oro ẹdude ke udịm ndibọ ufọn nto akpa edisu eke un̄wọn̄ọ emi—kpa mme Jew mbon ntan̄mfep ke Babylon? Nte mmọ ẹkeme ndinen̄ede mberi edem ke un̄wọn̄ọ Jehovah ndinam mmọ ẹfiak ẹnyọn̄ọ edima isọn̄ emana mmọ? Ke akpanikọ, mmọ ẹkeme! Ye mme in̄wan̄în̄wan̄ ikọ ye mme uwụtn̄kpọ ẹdade ẹto uwem ofụri usen, Isaiah ke emi ọnọ mme okopodudu ntak ẹmi ẹkemede ndinam mmọ ẹnyene ọyọhọ mbuọtidem nte ke Jehovah oyosu mme ikọ esie.

Abasi Emi Ikọ Esie Ebịghide ke Nsinsi

9, 10. Didie ke Isaiah owụt ukpụhọde oro odude ke ufọt ibio uwem owo ye nte “ikọ” Abasi ebịghide?

⁹ Akpa, ikọ Enye Emi ọn̄wọn̄ọde edifiak n̄wụk ebịghi ke nsinsi. Isaiah ewet ete: “Uyo ọdọhọ, ete, Fiori, Ndien owo ọdọhọ, ete Nso ke ndifiori? Ofụri obụkidem edi mbiet, ofụri mfọn esie onyụn̄ ebiet ediye ikọn̄ ikọt: mbiet amasat, ediye ikọn̄ onyụn̄ akpa: koro ibifịk Jehovah ofụride ke esịt: ke akpanikọ kpukpru owo ẹdi mbiet. Mbiet amasat, ediye ikọn̄ onyụn̄ akpa: edi ikọ Abasi nnyịn ayada ke nsinsi.”—Isaiah 40:6-8.

¹⁰ Nditọ Israel ẹtịm ẹfiọk ẹte ke mbiet isibịghike ke nsinsi. Ke ndaeyo, ọkpọsọn̄ ufiop anam enye okpụhọde, idịghe aba awawa edidi nsan̄nsan̄. Ke ndusụk idaha, uwem owo etie nte mbiet—odude ke ata ibio ini. (Psalm 103:15, 16; James 1:10, 11) Isaiah owụt ukpụhọde oro odude ke ufọt ibio uwem owo ye nte “ikọ,” m̀mê uduak Abasi ebịghide.  Ih, “ikọ Abasi nnyịn” ebịghi ke nsinsi. Ke ini Abasi etịn̄de ikọ, idụhe n̄kpọ emi ekemede ndibiat m̀mê ndikpan mme ikọ esie ndisu.—Joshua 23:14.

11. Ntak emi nnyịn ikemede ndiberi edem ke Jehovah ndisu mme un̄wọn̄ọ ẹmi ẹdude ke Ikọ esie oro ẹwetde-wet?

¹¹ Mfịn nnyịn imenyene ikọ uduak Jehovah ke uduot oro ẹwetde-wet ke Bible. Bible osobo ọkpọsọn̄ ubiọn̄ọ ke ediwak isua ikie ẹmi ẹbede, ndien mme akabade n̄wed ẹmi mîkopke ndịk ye mbon eken ẹsịn uwem mmọ ke itiendịk ndikpeme enye. Edi, mme ukeme mmọ ikpọn̄ inamke ntak emi enye ọbọhọde odu an̄wan̄a. Kpukpru itoro kaban̄a enye ndibọhọ ndu ẹnyene ndika mbịne Jehovah, “Abasi, emi odude uwem onyụn̄ ebịghide ke nsinsi,” onyụn̄ edide Andikpeme Ikọ esie. (1 Peter 1:23-25) Kere ban̄a emi ise: Sia Jehovah ekpemede Ikọ esie oro ẹwetde-wet, nte nnyịn ikemeke ndiberi edem ke enye ndisu mme un̄wọn̄ọ ẹmi ẹdude ke ikọ esie?

Ọkpọsọn̄ Abasi Emi Esede Aban̄a Erọn̄ Esie ke Ima

12, 13. (a) Ntak emi ẹkemede ndiberi edem ke un̄wọn̄ọ edifiak n̄wụk? (b) Nso eti mbụk odu ọnọ mme Jew mbon ntan̄mfep, ndien ntak emi mmọ ẹkemede ndinyene mbuọtidem?

¹² Isaiah ọnọ ọyọhọ ntak iba emi anamde ẹkeme ndiberi edem ke un̄wọn̄ọ edifiak n̄wụk. Enye Emi anamde un̄wọn̄ọ emi edi ọkpọsọn̄ Abasi emi esede aban̄a ikọt esie ke ima. Isaiah aka iso ete: “Afo Zion emi obụkde eti mbụk, dọk ke edikon̄ obot; O Jerusalem emi obụkde eti mbụk, sọn̄ọ menede, uyo fo; menede, kûdịghe; dọhọ mme obio Judah, ete, Se Abasi mbufo! Sese, Ọbọn̄ Jehovah ayada odudu edi, ubọk esie oyonyụn̄ akara ọnọ enye: sese, utịp esie odu ye enye, n̄kpọ-eyen-utom onyụn̄ odu enye ke iso. Enye ọyọbọk ikọt esiemmọ nte ọbọk-ufene: ayatan̄ nditọ erọn̄ ke ubọk esie,  akama ke ikpanaesịt esie, onyụn̄ ada mme ọnọ-mmọn̄eba usụn̄.”—Isaiah 40:9-11.

¹³ Ke mme ini Bible ekedi ido ọnọ iban ndidia usọrọ edikan, ẹfioride m̀mê ẹkwọde eti mbụk ẹban̄a ekọn̄ oro ẹkande m̀mê ubọhọ oro edide. (1 Samuel 18:6, 7; Psalm 68:11) Isaiah owụt ke ntịn̄nnịm ikọ ete ke eti mbụk odu ọnọ mme Jew mbon ntan̄mfep, mbụk oro ẹkemede ndifiori ye unana ndịk, idem ẹdade ke enyọn̄ obot ẹfiori—Jehovah ayada  ikọt esie usụn̄ afiak ọnyọn̄ edima Jerusalem! Mmọ ẹkeme ndinyene mbuọtidem, koro Jehovah “ayada odudu edi.” Ke ntre, n̄kpọ ndomokiet ikemeke ndikpan enye ndisu un̄wọn̄ọ esie.

14. (a) Didie ke Isaiah owụt ima ima usụn̄ oro Jehovah edinọde ikọt esie ndausụn̄? (b) Nso iwụt nte mme ekpemerọn̄ ẹsede ẹban̄a mme erọn̄ ke ima? (Se ekebe ke page 405.)

¹⁴ Nte ededi, ọkpọsọn̄ Abasi emi n̄ko enyene sụn̄sụn̄ ido. Isaiah etịn̄ ufiop ufiop aban̄a nte Jehovah edidade ikọt esie usụn̄ ifiak inyọn̄ isọn̄ emana mmọ. Jehovah etie nte ima ima ekpemerọn̄ emi atan̄de nditọerọn̄ esie obon ọtọkiet onyụn̄ akama mmọ ke “ikpanesịt” esie. Ikọ oro “ikpanesịt” mi nte an̄wan̄ade etịn̄ aban̄a enyọn̄ enyọn̄ ikpehe ekụra. Edi mi ke mme ekpemerọn̄ ndusụk ini ẹsikama nditọerọn̄ oro mîkemeke ndisan̄a ikpat kiet ye otuerọn̄. (2 Samuel 12:3) Utọ idaha oro otụkde owo ke idem mi emi aban̄ade utom ubọkerọn̄ nte eyịghe mîdụhe afiak ọnọ ikọt Jehovah ẹdide mbon ntan̄mfep nsọn̄ọ aban̄a ima ima edikere mban̄a oro enye enyenede ọnọ mmọ. Ke akpanikọ ẹkeme ndiberi edem ke utọ ọkpọsọn̄ ye ima ima Abasi emi ndisu se enye ọn̄wọn̄ọde ọnọ mmọ!

15. (a) Ini ewe ke Jehovah ‘akada odudu’ edi, ndien anie edi ‘ubọk emi akarade ọnọ enye’? (b) Nso eti mbụk ke ana ẹtan̄a ye unana ndịk?

¹⁵ Mme ikọ Isaiah ẹnyene ekese se ẹwọrọde ke ntịn̄nnịm ikọ ẹnọ eyo nnyịn. Ke 1914, Jehovah ama ‘ada odudu’ edi onyụn̄ owụk obio ubọn̄ esie ke heaven. ‘Ubọk emi akarade ọnọ enye’ edi Eyen esie, Jesus Christ, emi Jehovah odoride ke ebekpo esie eke heaven. Ke 1919, Jehovah ama anyan̄a mme asan̄autom esie emi ẹyetde aran ke isọn̄ osio ke ufụn Akwa Babylon onyụn̄ ọtọn̄ọ ndifiak n̄wụk edisana utuakibuot odu-uwem ye ata Abasi ofụri ofuri. Emi edi eti mbụk oro anade ẹtan̄a ye unana ndịk, nte n̄kpọ eke ẹdade ke enyọn̄ obot ẹfiori man ntọt oro asuana. Do, ẹyak nnyịn imenede uyo nnyịn ke enyọn̄ uko uko inam mbon efen  ẹfiọk nte ke Jehovah Abasi amafiak owụk edisana utuakibuot ke isọn̄ emi!

16. Ke nso usụn̄ ke Jehovah ada ikọt esie usụn̄ mfịn, ndien emi enịm nso uwụtn̄kpọ?

¹⁶ Mme ikọ eke Isaiah 40:10, 11 ẹnyene ata ata ufọn efen ẹnọ nnyịn mfịn. Edi n̄kpọ ndọn̄esịt ndifiọk ima ima edu oro Jehovah adade ikọt esie usụn̄. Kpa nte ekpemerọn̄ ọfiọkde se inanade erọn̄ kiet kiet—esịnede nditọerọn̄ oro mîkemeke ndisan̄a nte mmọ eken—Jehovah ọfiọk ukeme mme anam-akpanikọ asan̄autom esie kiet kiet. Ke adianade do, Jehovah, nte ima ima Ekpemerọn̄, enịm uwụtn̄kpọ ọnọ mme Christian ekpemerọn̄. Ana mbiowo ẹkama otuerọn̄ ke ima, ẹkpebede ima ima edikere mban̄a oro Jehovah ke idemesie enyenede. Mmọ ẹnyene ndikere kpukpru ini mban̄a usụn̄ oro Jehovah ekerede aban̄a erọn̄ kiet kiet oro odude ke otuerọn̄, “emi enye ekedepde ke iyịp [Eyen] esie.”—Utom 20:28.

Enye Emi Enyenede Ofụri Odudu ye Ofụri Ọniọn̄

17, 18. (a) Ntak emi mme Jew mbon ntan̄mfep ẹkemede ndinyene mbuọtidem ke un̄wọn̄ọ edifiak n̄wụk? (b) Mme mbụme ewe oro ẹnamde owo ndịk ke Isaiah obụp?

¹⁷ Mme Jew mbon ntan̄mfep ẹkeme ndinyene mbuọtidem ke un̄wọn̄ọ edifiak n̄wụk koro Abasi edi enye emi enyenede ofụri odudu ye ofụri ọniọn̄. Isaiah ọdọhọ ete: “Anie odomo mmọn̄ ke ẹka-ubọk esie, onyụn̄ ada eka-ubọk odomo enyọn̄, onyụn̄ akama ntan isọn̄ ke udomo-n̄kpọ, onyụn̄ odomo udop ikpọ obot ke scales, ye ekpri obot ke balance? Anie owo odomo spirit Jehovah ese, onyụn̄ edi andinọ enye item nnyụn̄ n̄kpep enye? Enye obụp anie owo item, ndien enye eteme Enye? onyụn̄ owụt Enye usụn̄ ikpe, onyụn̄ ekpep Enye ifiọk, onyụn̄ owụt Enye usụn̄ asian?”—Isaiah 40:12-14.

¹⁸ Mmọ ẹmi ẹdi mme mbụme oro ẹnamde mme Jew  mbon ntan̄mfep ndịk ndikere mban̄a. Nte mme ikpîkpu owo ẹkeme ndikpan ekebe ke ikpọ inyan̄? Ke akpanikọ ikemeke! Edi, ye Jehovah, inyan̄ oro ofụkde ererimbot etie nte ntọi mmọn̄ ke ekaubọk esie. b Nte mme usụhọde owo ẹkeme ndidomo akamba heaven, emi ọyọhọde ye ntantaọfiọn̄ m̀mê ikpọ ye n̄kpri obot ẹmi ẹdude ke isọn̄? Baba-o. Edi, Jehovah odomo mme heaven mmemmem mmemmem kpa nte owo ekemede ndidomo n̄kpọ ke ekaubọk—ufan̄ emi ọtọn̄ọde ke utịt akpan nnuenubọk esịm utịt ekpri nnuenubọk ke ini owo atatde ubọk. Abasi ekeme, ke nditịm ntịn̄, ndidomo ikpọ ye n̄kpri obot ke udomon̄kpọ. Ndi owo emi akam enyenede ọniọn̄ akan ekeme nditeme Abasi se akpanamde ke idak utọ mme idaha ẹmi m̀mê ndisian enye se edinamde ke ini iso? Ke akpanikọ ikemeke!

19, 20. Ewe in̄wan̄în̄wan̄ ikọ uwụtn̄kpọ ke Isaiah ada ndisọn̄ọ ntịn̄ mban̄a ubom Jehovah?

¹⁹ Nso kaban̄a n̄kpọsọn̄ idụt isọn̄—nte mmọ ẹkeme ndibiọn̄ọ Abasi nte enye osude un̄wọn̄ọ esie? Isaiah ọnọ ibọrọ ke nditịn̄ mban̄a mme idụt oro ntem: “Sese, mme idụt ẹbiet ntọi mmọn̄ ke aban̄, ẹnyụn̄ ẹbat mmọ nte obu ke balance: sese, enye eyemen mme isuo nte ata n̄kpri n̄ken̄e. Lebanon inyụn̄ ikemke ke eke ẹdade ẹfọp, unam esie inyụn̄ ikemke ke edifọp uwa. Kpukpru mme idụt ẹdi ikpîkpu ke iso esie; ẹnyụn̄ ẹbat mmọ ẹte ke mmọ ẹkpri ẹkan se mîdụhe, ke ẹnyụn̄ ẹdi ikpîkpu ye enye.”—Isaiah 40:15-17.

²⁰ Ke enyịn Jehovah, ofụri idụt etie nte ntọi mmọn̄ emi ọtọide ke aban̄. Mmọ ẹdi ukem nte obu emi odorode ke balance emi mîkemeke ndinam baba n̄kpọ kiet. c Yak idọhọ ke  owo oyom ndibọp akamba itieuwa ndien ada kpukpru eto oro ẹdude ke ikpọ obot Lebanon anam ifia. Ndien yak idọhọ ke enye oyom ndida kpukpru unam oro ẹdude ke ikpọ obot oro nnam uwa. Idem utọ uwa oro ikpodotke Jehovah ndibọ. Nte n̄kpọ eke uwụtn̄kpọ oro ẹdade mi mîkemke, Isaiah emek ndida ikọ oro akam ọsọn̄de akan—kpukpru idụt “iwọrọke n̄kpọ ndomokiet” ke enyịn Jehovah.—Isaiah 40:17, New Revised Standard Version.

21, 22. (a) Didie ke Isaiah ọsọn̄ọ etịn̄ nte ke Jehovah inyeneke mbiet? (b) Mme in̄wan̄în̄wan̄ ikọ Isaiah ẹda nnyịn ẹsịm nso ubiere? (c) Ewe ikọ oro etịmde enen ke n̄kan̄ ifiọk ntaifiọk ke prọfet Isaiah ewet? (Se ekebe ke page 412.)

²¹ Ke ndika iso nsọn̄ọ ntịn̄ nte ke Jehovah inyeneke mbiet, Isaiah aka iso ndiwụt nte mbon ẹmi ẹdade gold, silver, m̀mê eto ẹnam ndisọi mbiet ẹsịmede. Edi ndisịme didie ntem ndikere nte ke utọ edisọi n̄kpọ oro edi ata mbiet “Enye emi odorode ke ekara ererimbot” emi onyụn̄ akarade mme andidụn̄ enye!—Kot Isaiah 40:18-24.

²² Kpukpru in̄wan̄în̄wan̄ editịn̄ mban̄a ẹmi ẹda nnyịn ẹsịm ubiere kiet—n̄kpọ ndomokiet ikemeke ndikpan Jehovah emi enyenede ofụri odudu ye ofụri ọniọn̄, emi mînyụn̄ inyeneke mbiet, ndisu un̄wọn̄ọ esie. Didie ke anaedi mme ikọ Isaiah ẹma ẹnọ mme Jew mbon ntan̄mfep ẹmi ẹdude ke Babylon ndọn̄esịt ntem onyụn̄ ọsọn̄ọ mmọ idem nte mmọ ẹkeyomde ndifiak nnyọn̄ọ isọn̄ emana mmọ! Mfịn nnyịn n̄ko imekeme ndinyene mbuọtidem nte ke mme un̄wọn̄ọ Jehovah kaban̄a ini iso nnyịn ẹyekabade ẹdi ata idem n̄kpọ.

“Anie Okobot Mme Mmọ Ẹmi?”

23. Ke nso ntak ke mme Jew mbon ntan̄mfep ẹkeme ndibọ ndọn̄esịt, ndien nso ke Jehovah etịn̄ idahaemi aban̄a idemesie?

²³ Ntak efen osụk ododu emi mme Jew mbon ntan̄mfep ẹkemede ndibọ ndọn̄esịt. Enye Emi ọn̄wọn̄ọde ndinọ  edinyan̄a edi Andibot kpukpru n̄kpọ ye enye emi edide Ntọn̄ọ odudu. Ke ndisọn̄ọ ntịn̄ ukeme esie emi akpade owo idem, Jehovah odụri ntịn̄enyịn owụt ukeme esie emi owụtde idem ke n̄kpọ obot: “Mbufo ẹdida anie ndien ẹdomo mi? Ami ndinyụn̄ ndi ukem ye anie? Emi edi uyo Edisana Abasi. Ẹmenede enyịn mbufo ke enyọn̄, ẹnyụn̄ ẹse! Anie okobot mme mmọ ẹmi? Anie ada otu mmọ ọwọrọ ke ibat mmọ? Enye osio kpukpru mmọ enyịn̄: koro nsọn̄idem esie okponde, enye onyụn̄ ọsọn̄ odudu; baba owo mmọ kiet isopke.”—Isaiah 40:25, 26.

24. Ke etịn̄de aban̄a idemesie, didie ke Jehovah owụt ke imọ inyeneke mbiet?

²⁴ Edisana Abasi Israel etịn̄ aban̄a idemesie. Ndiwụt nte ke imọ inyeneke mbiet, Jehovah odụri ntịn̄enyịn owụt mme ntantaọfiọn̄ ke ikpaenyọn̄. Nte etubom ekọn̄ emi ekemede ndida udịmekọn̄ esie usụn̄, Jehovah akara mme ntantaọfiọn̄. Edieke enye okpoyomde ndikot mmọ enyịn̄, ‘baba owo mmọ kiet ikposopke.’ Okposụkedi ntantaọfiọn̄ ẹwakde ke ibat, enye okot kiet kiet ke enyịn̄, edide ọkpọkpọ enyịn̄ m̀mê se ibietde enyịn̄. Nte mme okop-item mbonekọn̄, mmọ ẹdu ke itie mmọ ẹnyụn̄ ẹdu ke ndutịm, koro “nsọn̄idem” Adaiso mmọ okponde, enye onyụn̄ “ọsọn̄ odudu.” Ke ntre, ntak odu ọnọ mme Jew mbon ntan̄mfep ndinyene mbuọtidem. Andibot, emi ọnọde mme ntantaọfiọn̄ uyo, enyene odudu ndin̄wam mme asan̄autom esie.

25. Didie ke nnyịn ikeme ndinam n̄kpọ mban̄a ikot oro Abasi ọnọde emi ẹwetde ke Isaiah 40:26, ndien ye nso utịp?

²⁵ Anie ke otu nnyịn ekeme nditre ndiyere ikot oro Abasi ọnọde emi ẹwetde ke Isaiah 40:26: “Ẹmenede enyịn mbufo ke enyọn̄ ẹnyụn̄ ẹse”? Se mme ekpepn̄kpọ mban̄a ikpaenyọn̄ eyomfịn ẹkụtde ẹwụt nte ke enyọn̄ emi ọyọhọde ye ntantaọfiọn̄ akam enyene uten̄e akan nte enye eketiede ke eyo Isaiah. Mme ekpepn̄kpọ mban̄a ikpaenyọn̄ ẹmi ẹdade okopodudu ukwak usen̄kpọ ẹse enyọn̄ ẹkere ke ekondo oro  ẹkụtde ke enyịn enyene n̄kpọ nte biliọn ndutịm ntantaọfiọn̄ 125. Kamse, kiet kpọt ke otu mmọ ẹmi—Ntọn̄ntọn̄ Otu Ntantaọfiọn̄—nte ekemde ye ndusụk ekikere, esịne se ibede biliọn ntantaọfiọn̄ 100! Utọ ifiọk oro ekpenyene ndidemede nnyịn esịt ndinyene ukpono nnọ Andibot ye ọyọhọ mbuọtidem ke un̄wọn̄ọ esie.

26, 27. Didie ke ẹtịn̄ ẹban̄a ekikere mbon ntan̄mfep ke Babylon, ndien nso n̄kpọ ke mmọ ẹkpenyene ndifiọk?

²⁶ Ke ọfiọkde ke mme isua ntan̄mfep oro ẹyenam spirit mme Jew mbon ntan̄mfep ebịt, Jehovah ọnọ Isaiah odudu ndibem iso n̄wet mme ikọ ẹmi ẹfiakde ẹnọ nsọn̄ọ mi, ete: “Nsinam afo Jacob ọdọhọde, nsinam afo Israel etịn̄de, ete, Usụn̄ mi edịbe Jehovah, ikpe mi onyụn̄ ebe ọkpọn̄ Abasi mi. Nte afo ufiọkke? Nte afo akanam ukopke? Jehovah emi  okobotde mme utịt ererimbot edi nsinsi Abasi; enye ikpaha mba, inyụn̄ ikpọtke; idịghe nte ẹdụn̄ọrede asian esie.”—Isaiah 40:27, 28.  d

²⁷ Isaiah ewet mme ikọ Jehovah ẹmi ẹtịn̄de mme ekikere mbon ntan̄mfep ke Babylon, emi oyomde usụn̄ ke ediwak kilomita ke mme itie ikie ọkpọn̄ isọn̄ emana mmọ. Ndusụk owo ẹkere ke Abasi mmọ ikwe inyụn̄ ifiọkke ọkpọsọn̄ “usụn̄” edinam mmọ ke uwem. Mmọ ẹkere ke Jehovah inyeneke udọn̄ ke mme ukwan̄ikpe oro mmọ ẹsobode. Ẹti mmọ mme n̄kpọ oro akpanade mmọ ẹfiọk, edieke mîtoho ke ọkpọkpọ ifiọk n̄kpọntịbe, do oyoto ke ntọt oro ẹkekopde-kop. Jehovah ekeme onyụn̄ enyịme ndinyan̄a ikọt esie. Enye edi nsinsi Abasi ye Andibot ofụri isọn̄. Ntem, enye osụk enyenyene odudu emi enye okowụtde ke ndibot n̄kpọ, ndien ọkpọsọn̄ Babylon ikam isọn̄ke ikan ukeme esie. Utọ Abasi oro ikemeke ndikpa mba nnyụn̄ n̄kpu ikọt esie. Mmọ ikpodorike enyịn ndikeme ndifiọk mme edinam Jehovah ọyọhọ ọyọho, koro ifiọk—m̀mê ikike, mbufiọk, ye ekikere esie—ayan̄ade mmọ ifiọk.

28, 29. (a) Didie ke Jehovah eti ikọt esie nte ke imọ iyan̄wam mbon oro ẹkpade mba? (b) Nso uwụtn̄kpọ ke ẹda ndiwụt nte Jehovah ọnọde mme asan̄autom esie odudu?

²⁸ Ebede ke Isaiah, Jehovah aka iso esịn udọn̄ ọnọ mbon ntan̄mfep ẹmi ẹkopde iduọesịt: “Enye ọnọ mbon mba odudu; onyụn̄ anam ukeme awak ọnọ mmọ eke mînyeneke nsọn̄idem. Idem n̄kparawa ẹyekpa mba ẹnyụn̄ ẹkpọt, nyara owo ẹyenyụn̄ ẹduọn̄ọ: edi mmọ eke ẹberede ye Jehovah ẹyekop obufa nsọn̄idem; ẹyedọk ke mba nte ntrukpom; ẹyefen̄e, ndien idikpọtke; ẹyesan̄a, edi idikpaha mba.”—Isaiah 40:29-31.

²⁹ Ke ini etịn̄de aban̄a nte oyomde ẹnọ mbon mba odudu,  eyedi Jehovah etịn̄ aban̄a ekikak isan̄ oro mbon ntan̄mfep oro ẹdinamde ẹfiak ẹnyọn̄ọ obio emana mmọ. Jehovah eti ikọt esie ete ke edi ido imọ ndin̄wam mbon mba ẹmi ẹyomde un̄wam imọ. Idem mme ata okopodudu owo—“n̄kparawa” ye “nyara owo”—ẹkeme ndikpọt ẹnyụn̄ ẹduọn̄ọ ke ntak ẹkpade mba. Edi, Jehovah ọn̄wọn̄ọ ndinọ—mbon mba oro ẹbuọtde idem ye enye—odudu ndifehe nnyụn̄ nsan̄a. Ẹda ufe oro ntrukpom, okopodudu inuen, oro ekemede ndife ke ata etịn̄e enyọn̄ ke ediwak hour, ndiwụt nte Jehovah  ọnọde mme asan̄autom esie odudu. e Ye idotenyịn edinyene utọ un̄wam otode Abasi do, mme Jew mbon ntan̄mfep inyeneke ntak ndiduọk idotenyịn.

30. Didie ke mme ata Christian mfịn ẹkeme ndibọ ndọn̄esịt nto mme ufan̄ikọ oro ẹdade ẹberi Isaiah ibuot 40?

³⁰ Mme ufan̄ikọ ẹmi ẹdade ẹberi Isaiah ibuot 40 mi ẹdọn̄ọ mme ikọ ndọn̄esịt ẹnọ mme ata Christian ẹmi ẹdude ke ukperedem ini eke idiọk editịm n̄kpọ emi. Ye ata ekese mfịghe ye mfịna oro ẹsịnde owo okop mmemidem, edi se inọde nsọn̄ọ ndifiọk nte ke Abasi nnyịn ọfiọk nsọn̄ọn̄kpọ oro nnyịn iyọde ye mme ukwan̄ikpe oro isobode. Nnyịn imekeme ndinịm nte ke Andibot kpukpru n̄kpọ, Enye Emi “ifiọk esie [akande] nte owo obụkde,” eyenen̄ede kpukpru ukwan̄ikpe ke ini ye usụn̄ esie. (Psalm 147:5, 6) Kan̄a ke emi, inaha nnyịn iyọ ke odudu idem nnyịn. Jehovah, emi mme ukeme esie mînyeneke adan̄a, akam ekeme ndinọ mme asan̄autom esie “akwa ubom odudu” ke mme ini idomo.—2 Corinth 4:7.

31. Un̄wọn̄ọ ewe kaban̄a un̄wana ke ntịn̄nnịm ikọ Isaiah esịne ọnọ mme Jew mbon ntan̄mfep ke Babylon, ndien nnyịn ikpenyene ọyọhọ mbuọtidem ke nso?

³¹ Kere ban̄a mme Jew mbon ntan̄mfep oro ke Babylon ke ọyọhọ isua ikie itiokiet M.E.N. Ke odude oyom usụn̄ ediwak kilomita ke mme itie ikie, edima Jerusalem ana ndon, temple esie owụre. Ye mmọ, ntịn̄nnịm ikọ Isaiah esịne un̄wọn̄ọ emi ọnọde un̄wana ye idotenyịn—Jehovah ayanam mmọ ẹfiak ẹnyọn̄ọ isọn̄ emana mmọ! Ke 537 M.E.N., Jehovah ama ada ikọt esie usụn̄ esịm ufọk, owụtde ete ke imọ idi Andisu mme un̄wọn̄ọ. Nnyịn n̄ko imekeme ndinyene ọyọhọ mbuọtidem ke Jehovah. Mme un̄wọn̄ọ Obio Ubọn̄ esie, ẹmi ẹtịn̄de enye inem inem ke ntịn̄nnịm ikọ Isaiah, ẹyedi ata idem n̄kpọ. Oro enen̄ede edi eti mbụk—etop un̄wana ofụri ubonowo!

[Mme Ikọ idakisọn̄]

[Mme Mbụme Ukpepn̄kpọ]

 [Ekebe/Ndise ke page 405]

Jehovah, Ima Ima Ekpemerọn̄

Isaiah emen Jehovah odomo ye ima ima ekpemerọn̄ emi akamade nditọerọn̄ ke ikpanaesịt esie. (Isaiah 40:10, 11) Isaiah nte an̄wan̄ade ọkọkọn̄ inem inem uwụtn̄kpọ emi ke ata ata edinam eke mme ekpemerọn̄. Anam-ndụn̄ọde eyomfịn kiet oro eketiede ese mme ekpemerọn̄ ke usụk usụk Obot Hermon ke Ufọt Ufọt Edem Usiahautịn obụk ete: “Ekpemerọn̄ kiet kiet etịm ekpeme otuerọn̄ esie man ese nte n̄kpọ etiede ye mmọ. Ke ini enye okụtde erọn̄ emi amanade obufa enye emen enye esịn ke ekpat . . . akwa ekụra esie, sia enye mîsọn̄ke idem ikem ndisan̄a ye eka. Ke ini ẹyọhọde ikpanaesịt esie, enye odori nditọerọn̄ ke afara esie, omụmde mmọ ke ikpat, mîdịghe ọdọn̄ ke ekpat m̀mê ke akpasa odori ke edem enan̄-mbiomo, tutu n̄kpri erọn̄ oro ẹkeme nditiene mme eka mmọ nsan̄a.” Nte idịghe n̄kpọ ndọn̄esịt ndifiọk nte ke nnyịn inam n̄kpọ inọ Abasi emi enyenede utọ ima ima edikere mban̄a oro ọnọ ikot esie?

 [Ekebe/Ndise ke page 412]

Isọn̄ Etie Didie?

Ke eset mme owo ke ofụri ofụri ẹkenịm ke akpanikọ ẹte ke ererimbot edi mbatmbat. Ko ke edem ke ọyọhọ isua ikie itiokiet M.E.N., nte ededi, owo akwa ifiọk Greece oro Pythagoras ama ọnọ ekikere ete ke anaedi ererimbot edi ekara ekara. Edi, isua ikie iba mbemiso Pythagoras okosiode ekikere esie oro edi, prọfet Isaiah ama ewet ke usụn̄ emi etịmde an̄wan̄a onyụn̄ enyenede nsọn̄ọ ete: “Enye emi odorode ke ekara ererimbot.” (Isaiah 40:22, sịghisịghi ubọkn̄wed edi eke nnyịn.) Ẹkeme ndikabade chugh, ikọ Hebrew oro ẹkabarede “ekara” mi, nte “ekara ekara.” Nte enemde, edi n̄kpọ oro etiede ekara ekara kpọt edi ekara ke kpukpru ikpehe. f Do, ke akade anyan akan eyo esie, prọfet Isaiah ama ewet ikọ oro enende ke n̄kan̄ ifiọk ntaifiọk mînyụn̄ isịneke n̄ke eset.

[Ikọ idakisọn̄]

 [Ndise ke page 403]

John Andinịm Owo Baptism ekedi “uyo andifiori ke desert”