Ibuot Ita

‘Ẹdi Nnyịn Ikpe Ikọ’

Isaiah 1:10-31

1, 2. Jehovah emen mme andikara ye mbio Jerusalem ye Judah odomo ye mmanie, ndien ntak emi enende?

 EKEME ndidi mme andidụn̄ Jerusalem ẹnyene ntụhọ ediwụt ke mmimọ imenen ke ẹma ẹkekop ubiomikpe oro ẹwetde ke Isaiah 1:1-9. Mmọ nte eyịghe mîdụhe ẹkpema nditịn̄ ke ntan̄idem mban̄a mme uwa oro mmọ ẹsiwade ẹnọ Jehovah. Nte ededi, Isa 1 ufan̄ikọ 10 esịm 15 ẹwụt ibọrọ nsobo oro Jehovah ọnọde kaban̄a mme utọ edu oro. Enye ọtọn̄ọ ntem: “Mbufo mme ebiereikpe Sodom, ẹkop uyo Jehovah; mbio Gomorrah, ẹkpan̄ utọn̄ ke ibet Abasi nnyịn.”—Isaiah 1:10.

² Owo ikosoboke Sodom ye Gomorrah ke ntak oburobụt edinam idan̄ mmọ kpọt edi n̄ko ke ntak isọn̄esịt ye edu ntan̄idem mmọ. (Genesis 18:20, 21; 19:4, 5, 23-25; Ezekiel 16:49, 50) Anaedi idem akpa otuowo oro Isaiah etịn̄de ikọ ọnọ ndikop nte ẹmende mmọ ẹdomo ye mbon obio isụn̄i oro. a Edi Jehovah okụt ikọt esie kpa nte mmọ ẹtiede, ndien Isaiah isiakke mmọn̄ ke etop Abasi man ‘enem mmọ ke utọn̄.’—2 Timothy 4:3.

3. Ikọ Jehovah ọwọrọ nso ke ini enye ọdọhọde ke ‘imoyụhọ’ uwa mme owo, ndien ntak emi edide ntre?

³ Tịm fiọk nte Jehovah ekerede aban̄a enyọn̄ enyọn̄ ido  utuakibuot ikọt esie. “Jehovah ọdọhọ, ete, Uwak uwa mbufo ọfọn mi nso? Mmoyụhọ edifọp uwa okukịm, ye ikpọn̄ edisehe unam; iyịp enan̄, ye eke nditọ erọn̄, ye eke okpo ebot inyụn̄ inemke mi esịt.” (Isaiah 1:11) Mme owo ẹfre ẹte ke Jehovah iberike edem ke mme uwa mmọ. (Psalm 50:8-13) Enye iyomke n̄kpọ ekededi oro mme owo ẹkemede ndinọ enye. Ntre edieke mme owo ẹkerede ke mmimọ ifọn Jehovah mfọn ebe ke ndiwa uwa mmọ oro mîtoho esịt, mmọ ẹnam ndudue. Jehovah ada okopodudu ndamban̄a ikọ. Ẹkeme n̄ko ndikabade ikọ oro “mmoyụhọ” nte “efek mi” mîdịghe “akak mi.” Nte afo ọmọfiọk nte edinen̄ede nyụhọ udia esitiede owo ke idem tutu edikam n̄kụt udia efen efen edidi n̄kpọ itekesịt? Mme uwa oro ẹketie Jehovah ke idem ntre—ata n̄kpọ itekesịt!

4. Didie ke Isaiah 1:12 ayarade ukpọk ukpọk idaha mme andika temple ke Jerusalem?

⁴ Jehovah aka iso ete: “Ke ini mbufo ẹdide ndiwụt mi idem mbufo, anie oyom emi ke ubọk mbufo, ete ẹdidịghi okụre mi?” (Isaiah 1:12) Nte idịghe ibet Jehovah oyom ete mme owo ‘ẹdi ẹdiwụt enye idem,’ oro edi, ẹdu ke temple esie ke Jerusalem? (Exodus 34:23, 24) Ih, edi mmọ ẹdi do nte ikpîkpu ediwụt enyọn̄ enyọn̄ edinam, ẹkam ẹnamde enyọn̄ enyọn̄ edisana utuakibuot, ye unana eti uduakesịt. Ye Jehovah, mmọ ndika okụre esie ediwak ini ọwọrọ sụk “edidịghi,” inamke ufọn ndomokiet ikan ndisọk isọn̄ufọk.

5. Nso idi ndusụk edinam utuakibuot oro mme Jew ẹnamde, ndien ntak emi mmọ ẹkabarede ẹdi ‘mbiomo’ ẹnọ Jehovah?

⁵ Eyịghe idụhe Jehovah ke emi adade usem oro akam ọsọn̄de akan! “Mbufo ẹkûda aba uwa nsu ẹdi; mmese incense ke n̄kpọ mbubiam; kpa ntre ke nse ọfiọn̄, ye sabbath, ye edikot esop: n̄kwe nte nyọde idiọk ido [odudu oro akande eke owo, NW] ye ederi. Ukpọn̄ mi asasua mbufa ọfiọn̄ mbufo, ye ini esop mbufo: mmọ ẹmekabade ẹdobi mi; mmobiom mmọ tutu n̄kpa mba.” (Isaiah 1:13, 14) Uwa, incense, Sabbath, ye edikot esop kpukpru ẹdi ubak Ibet oro Abasi  ọkọnọde Israel. Amaedi “mbufa ọfiọn̄,” Ibet n̄kukụre eteme ete ẹsinịm mmọ, edi nti ido edinam ẹma ẹdiyọhọ edinam emi. (Numbers 10:10; 28:11) Ẹda obufa ọfiọn̄ nte sabbath, ke ini emi mme owo ẹtrede utom ẹnyụn̄ ẹkam ẹsopde idem ndibọ item nto mme prọfet ye mme oku. (2 Ndidem 4:23; Ezekiel 46:3; Amos 8:5) Mme utọ edinam oro ikwan̄ake. Mfịna odu ke ndinam mmọ ke n̄wụtidem. Akan oro, mme Jew ẹwọn̄ọde ẹbịne “odudu oro akande eke owo,” mme edinam ubụpekpo, ọkọrọ ye enyọn̄ enyọn̄ edinịm Ibet Abasi. b Ntem, mme edinam utuakibuot mmọ nnọ Jehovah ẹdi ‘mbiomo’ ẹnọ enye.

6. Ke nso usụn̄ifiọk ke Jehovah ‘akpa mba’?

⁶ Didie, ndien, ke Jehovah ekeme ‘ndikpa mba’? Kamse, enye “ọsọn̄ odudu . . . Enye ikpaha mba, inyụn̄ ikpọtke.” (Isaiah 40:26, 28) Jehovah ada in̄wan̄în̄wan̄ ndamban̄a ikọ ndin̄wam nnyịn ifiọk nte etiede enye ke idem. Nte akanam omobiom ndodobi mbiomo ke anyan ini tutu afo enen̄ede akpa mba ndien akam ọdọn̄ fi ndibiomode enye nnịm? Oro edi nte etiede Jehovah ke idem aban̄a mbubịk mbubịk edinam utuakibuot ikọt esie.

7. Ntak emi Jehovah etrede ndikop akam ikọt esie?

⁷ Jehovah ke emi etịn̄ aban̄a ata akpan ye ọkpọkpọ edinam utuakibuot. “Ke ini mbufo ẹmenerede ubọk mbufo, ndịp mbufo enyịn mi: ndien n̄ko ke ini mbufo ẹwakde ndibọn̄ akam, ami n̄kopke: iyịp ọmọyọhọ mbufo ke ubọk.” (Isaiah 1:15) Nditat ekaubọk, ndimenede ubọk ke enyọn̄, edi edinam n̄kpeubọk. Ye Jehovah, edinam emi inyeneke ufọn ndomokiet, koro iyịp ọmọyọhọ mme owo ẹmi ke ubọk. Afai ọyọhọ idụt oro. Edifịk mme usụhọde owo edi ọsọ n̄kpọ. Utọ  ndiọi, ibụk ibụk owo oro ndibọn̄ akam nnọ Jehovah nnyụn̄ mben̄e mme edidiọn̄ edi n̄kpọ itekesịt. Eyịghe idụhe Jehovah ọdọhọde, “ami n̄kopke”!

8. Nso ndudue ke Christendom anam mfịn, ndien didie ke ndusụk Christian ẹduọ ẹdụk ukem afia oro?

⁸ Ke eyo nnyịn, Christendom omokpu kpasụk ntre ndinyene mfọn Abasi kpa ye editịn̄ mfiak ntịn̄ mme ikpîkpu akam esie ye mme ‘utom’ ido ukpono esie eken. (Matthew 7:21-23) Edi ata akpan n̄kpọ ete nnyịn ikûduọ idụk ukem afia oro. Ke ini ke ini, Christian esiduọ odụk edinam akwa idiọkn̄kpọ, ekem ekere ete ke edieke imọ idịpde se inamde inyụn̄ inam ekese ke utom imọ ke esop Christian, mme edinam imọ nte ededi oyofụk idiọkn̄kpọ imọ. Utọ enyọn̄ enyọn̄ utom oro inemke Jehovah esịt. Usọbọ kiet kpọt odu ọnọ udọn̄ọ eke spirit, nte mme ufan̄ikọ oro ẹtienede ke Isaiah ẹwụtde.

 Usọbọ Kaban̄a Udọn̄ọ eke Spirit

9, 10. Edisana idaha edi akpan n̄kpọ adan̄a didie ke utuakibuot Jehovah?

⁹ Jehovah, Abasi mbọm, idahaemi akabade ada ufiop ufiop, uyo n̄kpeubọk. “[Ẹyet idem mbufo; ẹnam idem mbufo ẹsana, NW]; ẹmen mme idiọk ido mbufo ke enyịn mi ẹfep; ẹtre ndinam idiọk; ẹkpep ndinam eti: ẹyom se inende, ẹnen̄ede se ikwan̄ade, ẹkpe edinen ikpe ẹnọ eyen-akpa, ẹda ye ebe-akpa ke ikpe.” (Isaiah 1:16, 17) Mi nnyịn ikụt udịm udịm n̄kpọ usụkkiet ẹmi anade ẹnam, m̀mê ewụhọ. Akpa n̄kpọ inan̄ ẹdi se mîfọnke koro mmọ ẹsịne edisio idiọkn̄kpọ mfep; akpatre ition ẹdi nti edinam oro ẹdade ẹsịm edinyene edidiọn̄ Jehovah.

¹⁰ Ediyere mmọn̄ ye edinam idem asana kpukpru ini ẹsidi akpan ubak edisana utuakibuot. (Exodus 19:10, 11; 30:20; 2 Corinth 7:1) Edi Jehovah oyom edinam idem asana aka anyan akan oro, esịm ata esịt mme andituak ibuot nnọ enye. Ata akpan n̄kpọ ẹdi edisana idaha eke ido uwem ye eke spirit, ndien emi edi se Jehovah etịn̄de aban̄a. Akpa ewụhọ iba ke Isa 1 ufan̄ikọ 16 idịghe sụk edifiak ntịn̄. Owo kiet emi edide ata ke nte ẹbonde ikọ ke usem Hebrew ọnọ ekikere ete ke akpa oro, “ẹyet idem,” etịn̄ aban̄a akpa utom edinam idem asana, ke adan̄aemi ọyọhọ iba, “ẹnam idem mbufo ẹsana,” etịn̄de aban̄a mme n̄kaiso ukeme ẹmi ẹsịnde man ẹmụm edisana idaha oro ẹkama.

11. Man ikan idiọkn̄kpọ, nso ke nnyịn ikpanam, ndien nso ke nnyịn mîkpedehede inam?

¹¹ Nnyịn ikemeke ndidịp Jehovah n̄kpọ ndomokiet. (Job 34:22; Mme N̄ke 15:3; Mme Hebrew 4:13) Ntre ewụhọ esie oro, “Ẹmen mme idiọk ido mbufo ke enyịn mi ẹfep,” ekeme ndiwọrọ n̄kpọ kiet kpọt—nditre ndinam idiọk. Oro ọwọrọ nditre ndidomo ndidịp ikpọ idiọkn̄kpọ, koro ndinam ntre edi idiọkn̄kpọ ke idemesie. Mme N̄ke 28:13 odụri owo utọn̄ ete: “Owo eke edịpde idiọkido esie idikwe unen: edi owo eke ayararede, onyụn̄ ọkpọn̄de mmọ, oyokụt mbọm.”

12. (a) Ntak edide akpan n̄kpọ ‘ndikpep ndinam eti’? (b) Didie ke mbiowo akpan akpan ẹda mme item oro ‘ẹyom se inende’ ẹnyụn̄ “ẹnen̄ede se ikwan̄ade” ẹsịn ke edinam?

 ¹² Ekese odu ndikpep nto in̄wan̄în̄wan̄ edinam oro Jehovah owụkde ke Isaiah ibuot 1 ufan̄ikọ 17. Fiọk ete enye n̄kukụre idọhọke ‘ẹnam eti’ edi ‘ẹkpep ndinam eti.’ Oyom ọkpọkpọ ukpepn̄kpọ Ikọ Abasi man ẹdiọn̄ọ se idide eti ke enyịn Abasi ẹnyụn̄ ẹyom ndinam enye. N̄ko-n̄ko, Jehovah n̄kukụre idọhọke “ẹnam se inende” edi ‘ẹyom se inende.’ Oyom idem mbiowo ẹmi ẹnyenede mbufiọk ẹnen̄ede ẹdụn̄ọde Ikọ Abasi man ẹkụt nnennen usụn̄ unam n̄kpọ ke ndusụk mfịna oro awakde n̄kukọhọ. Mbiomo mmọ n̄ko edi ‘ndinen̄ede se ikwan̄ade,’ nte Jehovah afiakde owụk. Item ẹmi ẹdi akpan n̄kpọ ọnọ mme Christian ekpemerọn̄ mfịn, koro mmọ ẹyom ndikpeme otuerọn̄ nsio “mme idiọk unam” ke ubọk.—Utom 20:28-30.

13. Didie ke nnyịn mfịn ikeme ndida mme ewụhọ ẹban̄ade eyenakpa ye ebeakpa nsịn ke edinam?

¹³ Akpatre ewụhọ iba abuana ndusụk ke otu ikọt Abasi ẹmi ẹnen̄erede ẹdu ke itiendịk—nditọakpa ye mme ebeakpa. Ererimbot enen̄ede eben̄e idem ndida mme utọ owo ẹmi nnam se amade; inaha emi edi ntre ke otu ikọt Abasi. Ima ima mbiowo “ẹkpe edinen ikpe” ẹnọ nditọakpa ke esop, ẹn̄wamde mmọ ndinyene unenikpe ye ukpeme ke ererimbot emi oyomde ndida mmọ nnam se amade nnyụn̄ mbiat mmọ. Mbiowo “ẹda” ye ebeakpa mîdịghe, nte ikọ Hebrew oro ekemede n̄ko ndiwọrọ, “ẹn̄wana” ke ibuot esie. Ke akpanikọ, kpukpru mme Christian ẹyom ndidi ebiet ubọhọ, ndọn̄esịt, ye unenikpe nnọ mbon unana ke otu nnyịn koro mmọ ẹdi nsọn̄urua n̄kpọ ẹnọ Jehovah.—Micah 6:8; James 1:27.

14. Nso in̄wan̄în̄wan̄ etop ke Isaiah 1:16, 17 akama?

¹⁴ Nso ọkpọsọn̄, in̄wan̄în̄wan̄, etop ke Jehovah ọnọ ntem ebe ke ewụhọ usụkkiet ẹmi. Ndusụk ini mbon oro ẹnamde idiọkn̄kpọ ẹsisọn̄ idemmọ esịt nte ke ndinam se inende  akam ọsọn̄ akan mmimọ ubọk. Mme utọ ekikere oro ẹkama mmemidem. Akan oro, mmọ inenke. Jehovah ọfiọk—onyụn̄ oyom nnyịn ifiọk—ite ke ebede ke un̄wam Imọ, anamidiọk ekededi ekeme nditre idiọk usụn̄ uwem esie, ọwọn̄ọde ọkpọn̄, onyụn̄ akabade anam se inende.

Mbọm Mbọm, Edinen N̄kpeubọk

15. Didie ke ẹsida ubak udịm ikọ oro ‘ẹdi nnyịn ikpe ikọ’ ke ukwan̄ usụn̄ ndusụk ini, ndien nso ke enye enen̄ede ọwọrọ?

¹⁵ Uyo oro Jehovah adade etịn̄ ikọ idahaemi akam etịm owụt ufiop ye mbọm akan. “Mbufo ẹdi ndien, nnyịn ikpe ikọ: mme idiọk ido mbufo ẹkpetie nte iduot, ẹyefia nte snow; ẹkpeyịbe nte crimson, ẹyekabade nte idet erọn̄.” (Isaiah 1:18) Ẹsiwak ndida ikot oro ọtọn̄ọde inem inem ufan̄ikọ emi ke ukwan̄ usụn̄. Ke uwụtn̄kpọ, The New English Bible ọdọhọ, “Ẹyak nnyịn ifan̄a ikọ”—nte n̄kpọ eke edide ana edem mbiba ẹnyịme man ẹsịm ubiere. Idịghe ntre! Jehovah inyeneke nduduọhọ ndomokiet, ndomo ata esisịt ke mme edinam esie ye mme ọsọn̄-ibuot, ibụk ibụk mbon ẹmi. (Deuteronomy 32:4, 5) Ufan̄ikọ oro etịn̄ ikọ, idịghe nneme edikpe ikọ ke ufọt owo iba ẹmi ẹdide n̄ka, edi eke esopikpe ndiwụt unenikpe. Etie nte n̄kpọ eke Jehovah okotde Israel ete edi ikpe ke esop.

16, 17. Nnyịn isan̄a didie ifiọk ite ke Jehovah enyịme ndifen ikpọ idiọkn̄kpọ?

¹⁶ Oro ekeme ndidi ekikere oro akamade ndịk, edi Jehovah edi Ebiereikpe oro owụtde mbọm ye edikere mban̄a akan. Ukeme esie ndifen inyeneke mbiet. (Psalm 86:5) Enye ikpọn̄ ekeme ndiyet idiọkn̄kpọ Israel emi etiede “nte crimson,” anamde mmọ ‘ẹfia nte snow.’ Idụhe ukeme eke owo, usụn̄ edinam, uwa, m̀mê mme akam oro ẹkemede ndisio ọkọp idiọkn̄kpọ mfep. Edifen nnọ otode Jehovah kpọt ekeme ndiyet idiọkn̄kpọ mfep. Abasi ọnọ utọ edifen nnọ oro ebe ke mme idaha oro enye enịmde, emi esịnede ata ata edikabade esịt.

 ¹⁷ Akpanikọ emi edi ata akpan n̄kpọ tutu Jehovah afiak etịn̄ enye ke isio isio ikọ uto—idiọkn̄kpọ oro ẹtiede nte “crimson” ẹyekabade ẹtie nte obufa, afia ideterọn̄ oro owo mîsịnke uduot. Jehovah oyom nnyịn ifiọk ite ke imọ ke akpanikọ idi Andifen mme idiọkn̄kpọ, idem ata ikpọ idiọkn̄kpọ, enye ama akam okụt ke nnyịn imatua ata n̄kpọfiọk. Mbon oro ọsọn̄de mmọ ndinịm ke akpanikọ nte ke emi edi ntre ye mmọ ẹyenam ọfọn ndikere mban̄a utọ uwụtn̄kpọ nte Manasseh. Enye ama anam idiọkn̄kpọ ke usụn̄ enyenede ndịk—ke ediwak isua. Edi, enye ama akabade esịt ndien ẹma ẹfen enye. (2 Chronicles 33:9-16) Jehovah oyom kpukpru nnyịn, esịnede mbon oro ẹkenamde ikpọ idiọkn̄kpọ, ẹfiọk ẹte ke ini ibehe ikaha ‘ndikpe ikọ’ ye imọ.

18. Nso edimek ke Jehovah enịm mme ọsọn̄-ibuot ikọt esie ke iso?

¹⁸ Jehovah eti ikọt esie ete ke mmọ ẹnyene edimek ndinam. “Mbufo ẹma ẹnyịme, ẹnyụn̄ ẹkop, ẹyedia ufọn isọn̄; edi ẹma ẹsịn, ẹnyụn̄ ẹsọn̄ ibuot, ofụt ayadia mbufo: koro edi inua Jehovah ọdọhọ.” (Isaiah 1:19, 20) Mi Jehovah odori nsọn̄uyo ke mme edu, ndien enye ada in̄wan̄în̄wan̄ ndamban̄a ikọ efen ndisọn̄ọ akpan n̄kpọ oro enye etịn̄de. Emi edi se Judah enyenede ndimek: Ẹdia mîdịghe ẹdia mbufo. Edieke mmọ ẹnyenede edu edinyịme ndikpan̄ utọn̄ nnyụn̄ n̄kop uyo Jehovah, mmọ ẹyedia eti mbun̄wụm idụt oro. Nte ededi, edieke mmọ ẹsọn̄ọde ẹyịre ke edu nsọn̄ibuot mmọ, ofụt mme asua ayadia mmọ! Ekpere nditie nte se owo mîkemeke ndikere nte ke mme owo ẹkpemek ofụt mme asua mmọ utu ke mbọm ye uforo otode Abasi emi awakde ndidahado. Edi, se itịbede inọ Jerusalem edi oro, nte mme ufan̄ikọ oro ẹtienede ke Isaiah ẹwụtde.

Ediseme Mban̄a Edima Obio

19, 20. (a) Didie ke Jehovah owụt abian̄a ye edikpu oro enye okopde? (b) Ke nso usụn̄ ke ‘edinen ido okodụn̄ ke Jerusalem’?

¹⁹ Ke Isaiah 1:21-23, nnyịn imokụt idiọkido Jerusalem ke  ọyọhọ udomo ke ini emi. Isaiah ke emi ọtọn̄ọ uto eke odudu spirit ke ido eseme ete: “Anam didie obio akpanikọ akabade edi akpara! se inende ọkọyọhọ ke esịt; eti ido [okodụn̄] ke esịt; edi ke emi mme owot-owo.”—Isaiah 1:21.

²⁰ Anam didie obio, Jerusalem, ọduọ ntem! Ini kiet ko ekedide n̄wanndọ oro anamde akpanikọ, idahaemi enye amakabade akpara. Nso ikpowụt abian̄a ye edikpu oro Jehovah okokụtde ke usụn̄ enyenede odudu akan emi? “Se inende ọkọyọhọ ke” obio emi. Ini ewe? Ọfọn, idem mbemiso Israel ekedide edidu, ko ke eyo Abraham, ẹkekot obio emi Salem. Owo emi ekedide edidem ye oku akakara enye. Enyịn̄ esie, Melchizedek, ọwọrọ “Edidem Edinen Ido,” ndien emi nte an̄wan̄ade ama etịm odot ye enye. (Mme Hebrew 7:2; Genesis 14:18-20) N̄kpọ nte isua 1,000 ke Melchizedek ama akakpa,  Jerusalem ama esịm n̄kon̄n̄kan idaha, ke idak ukara David ye Solomon. ‘Se inende ọkọyọhọ ke enye,’ akpan akpan ke ini ndidem esie ẹkenịmde uwụtn̄kpọ ẹnọ mme owo ebe ke ndisan̄a ke mme usụn̄ Jehovah. Etisịm eyo Isaiah, nte ededi, mme utọ ini oro ẹma ẹbe ẹfep.

21, 22. Nso ke mbukpen̄ ye wine oro akabarede mmọn̄ ẹda ẹban̄a, ndien ntak emi mme adausụn̄ Judah ẹdotde se ẹtịn̄de emi-e?

²¹ Etie nte mme adausụn̄ mme owo ẹkedi ntak mfịna ke akamba udomo. Isaiah aka iso ke eseme esie ete: “Silver fo amakabade edi ifuọ [mbukpen̄, NW], wine fo amakabade edi mmọn̄. Mbọn̄ fo ẹdi mbon nsọn̄ibuot, ye nsan̄a inọ: kpukpru mmọ ẹsụk ẹmama enọ, ẹnyụn̄ ẹbịne utịp: mmọ ikpehe ikpe eyen akpa, ikọ ebe-akpa inyụn̄ isịmke mmọ.” (Isaiah 1:22, 23) In̄wan̄în̄wan̄ uwụtn̄kpọ iba oro ẹtịbede usọp usọp ke adiana ke adiana ẹtịm owo idem ẹben̄e se inyenede nditiene. Odomutịm ke ufọk utịm odon̄ode mbukpen̄ ke silver oro atarade otop ọduọk. Mbọn̄ ye mme ebiereikpe Israel ẹtie nte mbukpen̄, idịghe silver. Oyom ẹtop mmọ ẹduọk. Mmọ inyeneke ufọn kpa nte wine emi ẹbuakde mmọn̄ mînyụn̄ inyeneke inem aba. Utọ mmịn oro ọfọn n̄kukụre ndidi se ẹn̄wan̄ade ẹduọk!

²² Isa 1 Ufan̄ikọ 23 owụt ntak emi ẹtịn̄de ẹban̄a mme adausụn̄ ke utọ usụn̄ emi. Ibet Moses ama emenede ikọt Abasi, enịmde mmọ san̄asan̄a ọkpọn̄ mme idụt eken. Ke uwụtn̄kpọ, enye ama anam ntre ebe ke ndinịm ewụhọ ndikpeme nditọakpa ye mme ebeakpa. (Exodus 22:22-24) Edi ke eyo Isaiah, eyenakpa ekenyene esisịt idotenyịn ndinyene unen ke ikpe. Amaedi ebeakpa, enye ikemeke ndinyene owo ekededi ndikam n̄kop ikọ esie, idịghe nditetịn̄ mban̄a ndin̄wam enye. Baba, mme ebiereikpe ye mme adausụn̄ ẹmi ẹnana ini ẹkaha, ẹsede ẹban̄a mme udọn̄ idemmọ—ẹbọde ubọkedem, ẹyomde ẹnọ, ẹnyụn̄ ẹdide nsan̄a mme inọ, nte an̄wan̄ade ẹnọde mme inọ ukpeme ke adan̄aemi ẹyakde mbon oro mmọ ẹwode ẹbọ ufen. Ke ọdiọkde akan, mmọ ‘ẹsọn̄ ibuot,’  m̀mê ẹsọn̄ esịt, ke idiọk usụn̄ uwem mmọ. Nso mbọm mbọm idaha ke emi edi ntem!

Jehovah Ayanam Ikọt Esie Ẹsana

23. Nso ntụk ke Jehovah owụt aban̄a mme asua esie?

²³ Jehovah idiyọhọ utọ edida odudu ntre nnam n̄kpọ ke idiọk usụn̄ ke nsinsi. Isaiah aka iso ete: “Oro esịn Ọbọn̄ Jehovah mme udịm, Ọkpọsọn̄ Abasi Israel ọdọhọ, ete, Ah, nyobiomode mme asua mi ke idem mi mfep, nnyụn̄ nsio usiene ye mbon utọk mi.” (Isaiah 1:24) Ẹnọ Jehovah enyịn̄ ita mi, ẹsọn̄ọde ẹtịn̄ unen esie nte ọbọn̄ ye akwa odudu esie. Ikọ oro “Ah” ekeme ndidi owụt nte ke mbọm oro Jehovah owụtde idahaemi asan̄a ye ubiere ndinam n̄kpọ ke iyatesịt esie. Ke akpanikọ emi enyene ntak.

24. Nso usụn̄ edinam asana ke Jehovah aduak ọnọ ikọt esie?

²⁴ Ikọt Jehovah ẹkabade ẹdi mme asua esie. Mmọ ẹdot ndibọ usiene Abasi ọyọhọ ọyọhọ. Jehovah ‘oyobiomode,’ m̀mê odorode mmọ ke idemesie efep. Ndi emi ọwọrọ edisọhi ikọt enyịn̄ esie mfep taktak? Baba, koro Jehovah aka iso ọdọhọ ete: “Ndien nyada ubọk mi mfiak ntiene fi, nnyụn̄ [ndụhọde mbukpen̄, NW] fo mfep nnam asana, nnyụn̄ ndianade kpukpru n̄ket fo mfep.” (Isaiah 1:25) Jehovah ke emi ada usụn̄ edinam n̄kpọ asana nte uwụtn̄kpọ. Ke eset etem silver ama esiwak ndisịn akan̄ man abahade mbukpen̄ osio ye eti silver. Ke ukem usụn̄ oro, Jehovah, emi mîsehe ikọt esie nte ẹdiọkde ofụri ofụri, ‘oyotụnọ mmọ ke ufat.’ Enye edisio sụk “n̄ket”—kpa ndiọi, mbon nsọn̄ibuot, ẹmi ẹsịnde ndikpep n̄kpọ nnyụn̄ n̄kop item. c (Jeremiah 46:28) Isaiah enyene ifet ndida mme ikọ ẹmi mbem iso n̄wet mbụk nnịm.

25. (a) Didie ke Jehovah akanam ikọt esie ẹsana ke 607 M.E.N.? (b) Ini ewe ke Jehovah akanam ikọt esie ẹsana ke eyomfịn?

²⁵ Jehovah ke akpanikọ ama anam ikọt esie ẹsana, osion̄ode  mbukpen̄ ndiọi adausụn̄ oro ye mbon nsọn̄ibuot eken efep ke idem. Ke 607 M.E.N., anyan ini ke eyo Isaiah ama ekebe, ẹma ẹsobo Jerusalem ẹnyụn̄ ẹtan̄ mme andidụn̄ ẹka ntan̄mfep isua 70 ke Babylon. Emi ke ndusụk usụn̄ ebiet edinam oro Abasi akanamde ke ata ukperedem. Ntịn̄nnịm ikọ ke Malachi 3:1-5, emi ẹkewetde anyan ini ke ntan̄mfep eke Babylon ama ekebe, okowụt nte ke Abasi ayafiak anam utom edinam asana. Enye anyan ubọk owụt ini emi Jehovah Abasi edisan̄ade ye “isụn̄utom ediomi” esie, Jesus Christ, edi temple esie eke spirit. Emi nte an̄wan̄ade eketịbe ke utịt Ekọn̄ Ererimbot I. Jehovah ama asan̄a ese kpukpru mbon oro ẹdọhọde ke idi mme Christian, asatde nti osion̄o ke ndiọi. Nso ikedi utịp?

26-28. (a) Ewe akpa edisu ke Isaiah 1:26 ekenyene? (b) Didie ke ntịn̄nnịm ikọ emi osu ke eyo nnyịn? (c) Didie ke ntịn̄nnịm ikọ emi ekeme ndinyene ufọn nnọ mbiowo mfịn?

²⁶ Jehovah ọbọrọ ete: “Nnyụn̄ nnam mme ebiereikpe fo ẹfiak kpa nte ke akpa, ye mbon item fo, kpa nte ke editọn̄ọ: ndien ke n̄kpọ emi ebede, ẹyekot fi, ẹte, Obio eti ido, obio akpanikọ. Ẹyeda ikpe ẹfak Zion, ẹnyụn̄ ẹda eti ido ẹfak nditọ esie ẹmi ẹkabarede.” (Isaiah 1:26, 27) Jerusalem eset ama okụt akpa edisu eke ntịn̄nnịm ikọ emi. Ke mbon ntan̄mfep ẹma ẹkefiak ẹnyọn̄ edima obio mmọ ke 537 M.E.N., mme anam-akpanikọ ebiereikpe ye mme ọnọitem ẹma ẹfiak ẹdu nte eke akpa. Prọfet Haggai ye Zechariah, Joshua oku, Ezra ewetn̄wed, ye Zerubbabel andikara kpukpru ẹkenam utom ndinọ mme anam-akpanikọ nsụhọ oro ẹkefiakde ẹnyọn̄ ukpeme ye ndausụn̄ ndisan̄a ke mme usụn̄ Abasi. Nte ededi, edisu oro edide akpan n̄kpọ akan akakam etịbe ke ọyọhọ isua ikie 20.

²⁷ Ke 1919, ikọt Jehovah eke eyomfịn ẹma ẹto ke ini udomo ẹwọrọ. Ẹma ẹnyan̄a mmọ ẹsio ke ufụn eke spirit ke Akwa Babylon, kpa ukara ererimbot eke nsunsu ido ukpono. Ukpụhọde ke ufọt mme anam-akpanikọ nsụhọ oro ẹyetde aran ye  mme ọkwọrọ ederi mbon nsọn̄ibuot eke Christendom ama ana in̄wan̄în̄wan̄. Abasi ama afiak ọdiọn̄ ikọt esie, ‘afiak ọnọ mmọ mme ebiereikpe ye mbon item’—mme anam-akpanikọ iren ẹmi ẹnọde ikọt Abasi item nte ekemde ye Ikọ esie idịghe nte ekemde ye item owo. Mfịn ediwak tọsịn utọ mbon oro ẹdu ke otu “ekpri otu erọn̄” oro ibat akade-ka iso ndisụhọde ye ediwak miliọn nsan̄a mmọ ẹdide “mme erọn̄ en̄wen” ẹmi ibat mmọ akade-ka iso ndikọri.—Luke 12:32; John 10:16; Isaiah 32:1, 2; 60:17; 61:3, 4.

²⁸ Mbiowo ẹfiọk ẹte ke mmimọ, ke ndusụk idaha, imesinam n̄kpọ nte “mme ebiereikpe” ke esop man ẹnam enye asana ke n̄kan̄ ido uwem ye eke spirit ẹnyụn̄ ẹnen̄ede mme anamidiọk. Mmọ ẹnen̄ede ẹnyene udọn̄ ndinam mme n̄kpọ ke usụn̄ Abasi, ẹkpebede mbọm mbọm, usụn̄ unenikpe esie oro adade ukem ukem. Ke ediwak idaha, nte ededi, mmọ ẹsinam utom nte “mbon item.” Emi, ke akpanikọ, edi ata isio ye edidi mbọn̄ m̀mê mme akara ukara ufịk, ndien mmọ ẹsịn ofụri ukeme nditre ‘ndibre odudu ye mbon oro ẹdide inyene Abasi.’—1 Peter 5:3.

29, 30. (a) Nso ke Jehovah etịn̄ aban̄a mbon oro ẹsịnde ndibọ ufọn nto utom edinam asana? (b) Ke nso usụn̄ifiọk ke mme owo ‘ẹdia bụt’ ẹban̄a mme eto ye in̄wan̄esa?

²⁹ Nso kaban̄a “mbukpen̄” oro ẹtịn̄de ke ntịn̄nnịm ikọ Isaiah? Nso itịbe inọ mbon oro ẹsịnde ndibọ ufọn nto usụn̄ edinam asana oro Abasi adade? Isaiah aka iso ete: “Edi  ẹyesobo mme oburobụt owo ye mme anam idiọk ini kiet, ndien mmọ eke ẹkpọn̄de Jehovah ẹyetak. Koro mmọ ẹyeda bụt ẹban̄a ofriyo emi enemde mbufo esịt; mbufo ẹyenyụn̄ ẹkop esuene ẹban̄a in̄wan̄ esa emi mbufo ẹmekde.” (Isaiah 1:28, 29) Mbon oro ẹsọn̄de ibuot ẹnyụn̄ ẹnamde idiọk ẹdian Jehovah, ẹfụmide mme etop ntọt mme prọfet esie tutu ini ebe akaha, ke akpanikọ ẹkụt ‘nsobo’ ẹnyụn̄ ‘ẹtak.’ Emi etịbe ke 607 M.E.N. Nte ededi, nso ke editịn̄ mban̄a mme eto ye in̄wan̄esa ọwọrọ?

³⁰ Mbon Judea ẹnyene uyịre uyịre mfịna ukpono ndem. Mme eto, in̄wan̄esa, ye mme in̄wan̄ mfri ẹsiwak ndinyene ebuana ke oburobụt edinam mmọ. Ke uwụtn̄kpọ, mme andituak ibuot nnọ Baal ye n̄wan esie, Ashtoreth, ẹnịm ke akpanikọ ẹte ke ndem iba ẹmi ẹsikpan̄a ke ndaeyo, ndien ẹbụk mmọ. Man ẹn̄wam mmọ ẹdemede ẹnyụn̄ ẹnyene ebuana idan̄, ẹnamde isọn̄ ọfọn n̄kpọ, mme okpono ndem ẹyesop idem ndinam mme oburobụt edinam idan̄ ke idak “ndisana” eto ke mme in̄wan̄ olive m̀mê in̄wan̄esa. Ke ini edịm edepde ndien isọn̄ osion̄ode mbun̄wụm, ẹyetoro mme nsunsu abasi ẹmi; mme okpono ndem ẹnen̄ede ẹnịm mme nsunsu ekikere mmọ ẹmi ke akpanikọ. Edi ke ini Jehovah adade iduọ nsobo esịm mme ọsọn̄-ibuot okpono ndem oro, ndem ndomokiet ikpemeke mmọ. Mbon nsọn̄ibuot oro ẹkop “bụt” ẹban̄a mme anana-ukeme eto ye in̄wan̄esa ẹmi.

31. Nso ke mme okpono ndem ẹsobo emi ọdiọkde akan bụt?

³¹ Nte ededi, mme okpono-ndem mbon Judah ẹsak iso ẹse n̄kpọ oro ọdiọkde akan bụt. Ke okpụhọrede uwụtn̄kpọ oro, idahaemi Jehovah emen okpono ndem ke idemesie odomo ye eto. “Mbufo ẹyebiet ofriyo emi ikọn̄ esie ẹken̄ede, ẹbiet in̄wan̄ eke mmọn̄ mîdụhe ke esịt.” (Isaiah 1:30) Ke ufiop ndaeyo ke Ufọt Ufọt Edem Usiahautịn, uwụtn̄kpọ emi etịm odot. Eto m̀mê in̄wan̄ ndomokiet ikemeke ndidu mbịghi ke owo mîduọkke mmọn̄ kpukpru ini. Sia ẹsatde, utọ in̄wan̄  ye eto oro ẹkeme ndisọp nta ikan̄. Ntem, uwụtn̄kpọ oro ke Isa 1 ufan̄ikọ 31 etiene ke ndammana usụn̄.

32. (a) Anie edi ‘ọkpọsọn̄ owo’ oro ẹtịn̄de ẹban̄a ke Isa 1 ufan̄ikọ 31? (b) Ke nso usụn̄ifiọk ke enye edikabade edi “uduese,” ewe “ebua ikan̄” edita enye, ndien ye nso utịp?

³² “Ndien n̄kpọsọn̄ owo ẹyekabade ẹdi mfịbe, n̄kpọ eke enye anamde ẹyenyụn̄ ẹdi ebua ikan̄, ndien mmọ mbiba ẹyeta ikan̄, baba owo kiet eke enịmede idinyụn̄ idụhe.” (Isaiah 1:31) Anie edi ‘ọkpọsọn̄ owo’ emi? Ikọ Hebrew oro ọnọ ekikere odudu ye uforo. Ekeme ndidi enye etịn̄ aban̄a uforo uforo, mme atan̄-idem anditiene nsunsu abasi. Ke eyo Isaiah, nte edide ke eyo nnyịn, mbon oro ẹsịnde Jehovah ye edisana utuakibuot esie ẹyọyọhọ. Etie nte ndusụk owo ẹsikam ẹnyene uforo. Edi, Jehovah ọnọ item ete ke mme utọ owo oro ẹditie nte mfịbe, urụk ndidi “uduese,” oro ememde onyụn̄ asatde tutu mmọ ẹkịbe, yak idọhọ, ke ini ẹkopde utebe ikan̄. (Judges 16:8, 9) Utịp edinam ukpono ndem—edide ndem esie, uforo esie, m̀mê se ededi oro enye atuakde ibuot ọnọ utu ke Jehovah—editie nte “ebua ikan̄” emi obụberede. Ikan̄ oro owo ndomokiet mîdikemeke ndinịme ayata uduese. Idụhe odudu ndomokiet ke ekondo oro ekemede ndikpụhọde mfọnmma ubiereikpe Jehovah.

33. (a) Mme ntọt Abasi oro ẹban̄ade ubiereikpe emi edide ẹwụt nso n̄ko ẹban̄a mbọm esie? (b) Nso ifet ke Jehovah ọnọ ubonowo idahaemi, ndien didie ke emi otụk nnyịn owo kiet kiet?

³³ Nte akpatre etop emi ekem ye etop mbọm ye edifen nnọ ke Isa 1 ufan̄ikọ 18? Ata ọyọhọ ọyọhọ! Jehovah anam mme asan̄autom esie ẹwet ẹnịm ẹnyụn̄ ẹtobo mme utọ etop oro koro enye edi Abasi mbọm. Kamse, ‘enye iyomke baba owo kiet atak, edi oyom kpukpru owo ẹtua n̄kpọfiọk ẹkabade esịt.’ (2 Peter 3:9) Edi ifet kpukpru mme ata Christian mfịn nditan̄a mme etop Abasi nnọ ubonowo man mbon oro ẹkabarede esịt ẹkeme ndibọ ufọn nto edifen nnọ esie ke ntatubọk nnyụn̄ ndu uwem ke nsinsi. Edi mfọnido didie ntem ke n̄kan̄ Jehovah ndinọ ubonowo ifet ‘ndikpe ikọ’ ye enye mbemiso ini ebede akaha!

[Mme Ikọ idakisọn̄]

[Mme Mbụme Ukpepn̄kpọ]