Ibuot Efịtekiet

Buọt Idem ke Jehovah Kaban̄a Ndausụn̄ ye Ukpeme

Isaiah 20:1-6

1, 2. Nso n̄kpọndịk ke ikọt Abasi ẹsak iso ẹse ke ọyọhọ isua ikie itiaita M.E.N., ndien ediwak mmọ ẹnyene ntụhọ ediwọn̄ọde mbịne mmanie kaban̄a ukpeme?

 NTE ikokụtde ke mme ibuot oro ẹkebemde iso ke n̄wed emi, ikọt Abasi ẹsak iso ẹse ata n̄kpọndịk ke ọyọhọ isua ikie itiaita M.E.N. Mbon Assyria oro ẹnyenede udọn̄ uduọkiyịp ke ẹsobo idụt ke adiana ke adiana, ndien ayak esisịt mmọ ndida ekọn̄ ndụk obio ubọn̄ edem usụk edide Judah. Mme andidụn̄ idụt oro ẹdiwọn̄ọde ẹbịne anie kaban̄a ukpeme? Mmọ ẹdu ke itie ebuana ediomi ye Jehovah ẹkpenyụn̄ ẹnyene ndiberi edem ke enye kaban̄a un̄wam. (Exodus 19:5, 6) Se Edidem David akanamde edi oro. Enye ama enyịme ete: “Jehovah edi akwa itiat mi, ye ufọk ekọn̄ mi, ye andinọ mi ubọhọ.” (2 Samuel 22:2) Nte an̄wan̄ade, ediwak owo ke ọyọhọ isua ikie itiaita M.E.N. ibuọtke idem ke Jehovah nte ufọk ekọn̄ mmọ. Mmọ ẹnen̄ede ẹnyene ntụhọ ediberi edem ke Egypt ye Ethiopia, ẹdoride enyịn nte ke idụt mbiba ẹyenọ mmimọ ukpeme ndibiọn̄ọ ndịghe ekọn̄ oro Assyria esịnde. Mmọ ẹnam ndudue.

² Ebede ke prọfet esie Isaiah, Jehovah ọtọt ete ke ndiyom ubọhọ ke Egypt m̀mê ke Ethiopia edidi n̄kpọ nsobo. Mme ikọ prọfet eke odudu spirit ẹmi ẹnọ mbon eyo esie ukpepn̄kpọ oro ẹnyenede ufọn kaban̄a mbon ukem iduọk ini esie ẹnyụn̄ ẹnyene nti ukpepn̄kpọ ẹnọ nnyịn kaban̄a nte edibuọt idem ye Jehovah edide akpan n̄kpọ.

 Idụt Afai

3. Tịn̄ ban̄a nsọn̄uyo oro Assyria odoride ke ukeme un̄wana ekọn̄.

³ Ẹma ẹdiọn̄ọ mbon Assyria ke ntak ukeme un̄wana ekọn̄ mmọ. N̄wed oro Ancient Cities ọdọhọ ete: “Mmọ ẹketuak ibuot ẹnọ odudu, ẹnyụn̄ ẹbọn̄ akam ẹnọ sụk ikpọ ndisọi n̄kpọ itiat, anawụri ekpe ye nyara enan̄ ẹmi ikpọ ubọk ye ukot, mba ntrukpom, ye mme ibuot owo ẹkedade ẹban̄a odudu, uko, ye edikan. En̄wan ekedi ubọkutom idụt oro, ndien mme oku ẹkedi mme andisịn nsọk nnọ ekọn̄ kpukpru ini.” Edi ye eti ntak ke prọfet Nahum eke Bible etịn̄ aban̄a Nineveh, ibuot obio Assyria, nte “obio afai!”—Nahum 3:1.

4. Didie ke mbon Assyria ẹkesịn ndịk ke esịt mme idụt efen?

⁴ Mme usụn̄ un̄wana ekọn̄ mbon Assyria ẹkesidi ata ibak ibak. Mme utom usọ ini oro ẹmi ẹkapde-kap ẹwụt nte mbonekọn̄ Assyria ẹdade mbon ntan̄mfep ẹwọrọ ye n̄kpọkọbi oro ẹdọn̄de mmọ ke ibuo m̀mê ke n̄kpọkinua. Mmọ ẹma ẹda eduat ẹtịbi mbon ntan̄mfep enyịn. Uwetn̄kpọ kiet  etịn̄ aban̄a edikan kiet emi udịmekọn̄ Assyria okokpokde mbon ntan̄mfep esie ndido onyụn̄ obok mmọ ke ebok iba ke edem obio—kiet eke ibuot ndien enye eken eke ukot ye ubọk. Ẹma ẹfọp nditọ mbon oro ẹkekande ke ikan̄. Anaedi ndịk emi utọ ibak oro ekesịnde ama enyene ufọn ọnọ mbon Assyria ke n̄kan̄ ekọn̄, akpande mme asua ndisịn ubiọn̄ọ.

Ẹn̄wana Ekọn̄ ye Ashdod

5. Anie ekedi okopodudu andikara Assyria ke eyo Isaiah, ndien didie ke ẹkewụt ke mbụk Bible aban̄ade enye enen?

⁵ Ke eyo Isaiah Obio Ukara Assyria ama esịm anana-mbiet udomo ke odudu ke idak Edidem Sargon. a Ke ediwak isua, mme okụt ndudue ẹma ẹyịk m̀mê andikara emi ama odu, sia mmọ mîkekwe mme n̄wed ererimbot oro ẹtịn̄de ẹban̄a enye. Nte ededi, nte ini akakade, mme ọdọkisọn̄ nyom n̄kpọeset ẹma ẹkụt mme n̄wụre ufọk ubọn̄ Sargon, ndien emi ama owụt ke mbụk Bible enen.

6, 7. (a) Nso ikeme ndidi mme ntak oro Sargon ọnọde uyo ete ẹn̄wana ye Ashdod? (b) Didie ke iduọ Ashdod otụk mme mbọhọidụn̄ Philistia?

⁶ Isaiah etịn̄ ibio ibio aban̄a kiet ke otu ubịnikọt ekọn̄ oro Sargon akanamde ete: “Tartan [edi] ke Ashdod, ke ini Sargon edidem Assyria ọdọn̄de enye utom, enye onyụn̄ an̄wana ekọn̄ ye Ashdod; onyụn̄ ada enye.” (Isaiah 20:1) b Ntak emi Sargon ọnọde uyo ete ẹn̄wana ye obio Ashdod ke Philistia? N̄kpọ kiet edi, Philistia edi ufan Egypt, ndien Ashdod, obio emi temple Dagon odude, odu ke usụn̄ mbenesụk emi otode ke Egypt aka Palestine. Ke ntre obio oro odu ke eti itie. Ẹkeme ndise edikan enye nte ntọn̄ọ usio-ukot ndikan Egypt. Ke adianade do, mme n̄wetnnịm n̄kpọ Assyria ẹtọt ẹte ke Azuri, edidem Ashdod, ama odụk odu aban̄a Assyria. Ntem, Sargon  ama odorode ọsọn̄-ibuot edidem oro ẹfep onyụn̄ odori Ahimiti, ekpri eyeneka edidem, ke ebekpo. Edi, oro ikọkke mme mfịna. En̄wan efen ama asiaha, ndien isan̄ enye emi Sargon anam n̄kpọ ke usụn̄ emi etịmde okop odudu akan. Enye ọnọ uyo ete ẹka ekọn̄ ye Ashdod, ndien ẹkan enye ẹkụk ẹnyụn̄ ẹkan enye. Eyedi Isaiah 20:1 etịn̄ aban̄a n̄kpọntịbe emi.

⁷ Iduọ Ashdod esịn mme mbọhọidụn̄ esie ndịk ke idem, akpan akpan Judah. Jehovah ọfiọk ete ke ikọt esie ẹnyene ntụhọ ndidori enyịn ke “ubọk-obụkidem,” utọ nte Egypt m̀mê Ethiopia ke edem usụk. Ke ntre, enye ọdọn̄ Isaiah utom ndinọ enyene-ndịk ntọt.—2 Chronicles 32:7, 8.

“Iferi ye Ukot Ikpîkpu”

8. Nso edinam ntịn̄nnịm ikọ eke odudu spirit ke Isaiah anam?

⁸ Jehovah ọdọhọ Isaiah ete: “Ka katat ọfọn̄-ikpo ke isịn fo fep, nyụn̄ sio ikpa-ukot fo ke ukot fo fep.” Isaiah anam ewụhọ Jehovah oro. “Ndien enye anam ntre, asan̄a iferi ye ukot ikpîkpu.” (Isaiah 20:2) Ọfọn̄ikpo edi nsọsọn̄ edisịnen̄kpọ oro mme prọfet ẹsiwakde ndisịne, ndusụk ini ke ini ẹtobode etop. Ẹsisịne enye n̄ko ke ini afanikọn̄ m̀mê ke adan̄aemi ẹkopde etop nsobo. (2 Ndidem 19:2; Psalm 35:13; Daniel 9:3) Ndi Isaiah enen̄ede asan̄a ata iferi ke usụn̄ifiọk editre ndisịne n̄kpọ ndomokiet ndida mfụk iferi? Idịghe ntre. Ikọ Hebrew oro ẹkabarede “iferi” ekeme n̄ko nditịn̄ mban̄a editre ndisịne ọfọn̄ mfụk ofụri idem. (1 Samuel 19:24, ikọ idakisọn̄, NW) Ntre ekeme ndidi Isaiah n̄kukụre okosion̄o ekụra esie, ke adan̄aemi osụk esịnede ibio n̄kpọhọde oro ẹkesiwakde ndisịne ke esịt idem. Ẹsiwak ndiwụt mbon ntan̄mfep oro ẹdide irenowo ke utọ usụn̄ emi ke mme utom usọ Assyria oro ẹbotde-bot.

9. Nso ke edinam Isaiah ọwọrọ ke ntịn̄nnịm ikọ?

⁹ Eyịghe idụhe iban̄a se esen esen edinam Isaiah ọwọrọde: “Jehovah ọdọhọ enye, ete, Kpa nte owo emi Isaiah asan̄ade iferi ye ukot ikpîkpu ke isua ita, ke n̄kpọ idiọn̄ọ, ye ndyọ aban̄a Egypt ye Ethiopia; kpasụk ntre ke edidem Assyria  edida mbuot ekọn̄ ke Egypt, ye mbon ntan̄-mfep ke Ethiopia, nditọwọn̄ ye n̄kani iren, ọnyọn̄ iferi ye ukot ikpîkpu, ifụhi onyụn̄ ofụhọde mmọ anam Egypt n̄kpọ bụt.” (Isaiah 20:3, 4) Ih, ẹyewara nditan̄ mbon Egypt ye Ethiopia nnyọn̄ nte mbuotekọn̄. Owo ndomokiet idisụhọke. Ẹyekam ẹbọ “nditọwọn̄ ye n̄kani iren” kpukpru se mmọ ẹnyenede ẹnyụn̄ ẹda mmọ ẹka ntan̄mfep. Ebede ke mfụhọ mfụhọ uwụtn̄kpọ emi, Jehovah odụri mme andidụn̄ Judah utọn̄ ete ke edidi ikpîkpu n̄kpọ ọnọ mmọ ndikọn̄ mbuọtidem mmọ ke Egypt ye Ethiopia. Iduọ idụt ẹmi ayada ekesịm mmọ ndisan̄a “iferi”—n̄kponn̄kan esuene mmọ!

Ibetedem Ọduọ, Ubọn̄ Akpa Mmọn̄

10, 11. (a) Didie ke Judah edinam n̄kpọ ke ini enye ọfiọkde ete ke Egypt ye Ethiopia inyeneke odudu ke iso Assyria? (b) Ntak emi mme andidụn̄ Judah ẹkemede ndinyene ntụhọ edibuọt idem ke Egypt ye Ethiopia?

¹⁰ Ekem, Jehovah etịn̄ ke ntịn̄nnịm ikọ nte ikọt esie ẹdinamde n̄kpọ ke ini mmọ ẹfiọkde ẹte ke Egypt ye Ethiopia, ebiet ubọhọ oro mmọ ẹdoride enyịn, inyeneke odudu ke iso mbon Assyria. “Ndien ndịk ye bụt ẹyenam mmọ ẹban̄a Ethiopia ibetedem mmọ, ye Egypt ubọn̄ mmọ. Ndien owo eke odụn̄de ke edem inyan̄ emi ọyọdọhọ ke usen oro, ete, Sese, ntem ke ibetedem nnyịn etie, emi nnyịn ifehede itiene enye, iyom ubọhọ man ẹnyan̄a nnyịn ẹfep ke iso edidem Assyria: ndien nnyịn idinam didie ibọhọ?”—Isaiah 20:5, 6.

¹¹ Judah etie nte ekpri ubak isọn̄ mben inyan̄ ke ẹmende ẹdomo ye odudu Egypt ye Ethiopia. Eyedi ndusụk mme andidụn̄ “edem inyan̄ emi” ẹnen̄ede ẹma uyai Egypt—ikpọ ibombom ufọk, mme edikon̄ temple, ye ikpọ ufọkidụn̄ esie ẹmi ẹnyenede mme in̄wan̄esa, in̄wan̄ flawa, ye mme obube mmọn̄ ẹkan ẹkụk. Etie nte n̄kokon̄ ifiọk ubọpn̄kpọ Egypt ẹdi uyarade edinyene iwụk ye nsọn̄ọ. Ke akpanikọ owo ikemeke ndisobo idụt emi! Eyedi mme Jew n̄ko ẹma mme otop idan̄, mme chariot, ye mbon horse Ethiopia.

12. Judah ọkpọbuọt idem ke anie?

 ¹² Ke ikerede iban̄a ntọt oro Isaiah ọnọde ọkọrọ ye mme ntịn̄nnịm ikọ Jehovah, ikọt Abasi ekededi oro ẹbuọtde idem ke Egypt ye Ethiopia ẹnyene ndusụk akpan n̄kpọ ndikere. Ọkpọfọn didie ntem mmọ ndibuọt idem ke Jehovah utu ke owo! (Psalm 25:2; 40:4) Nte mme n̄kpọ ẹsude, Judah ọbọ ufen idiọk idiọk ke ubọk edidem Assyria, ndien ke ukperedem, enye okụt mbon Babylon ẹsobode temple ye ibuot obio esie. Edi, ẹsụhọ “ọyọhọ ubak duop,” “edisana n̄kpasịp,” nte etak akwa eto. (Isaiah 6:13) Ini ama ekem, etop Isaiah eyenen̄ede ọsọn̄ọ mbuọtidem ekpri otu oro emi akade iso ndibuọt idem ke Jehovah!

 Buọt Idemfo ke Jehovah

13. Mme mfịghe ewe ẹtụk kpukpru owo mfịn—edide mbon ẹmi ẹnịmde ke akpanikọ m̀mê mbon oro mînịmke ke akpanikọ?

¹³ Ntọt oro ke n̄wed Isaiah emi owụtde nte mînyeneke ufọn owo ndibuọt idem ke Egypt ye Ethiopia idịghe sụk ikpîkpu mbụk. Enye enyene ufọn ọnọ eyo nnyịn. Nnyịn idu uwem ke “ndiọkeyo.” (2 Timothy 3:1) Mme mfịna okụk, ntatara unana, unana iwụk ke ukaraidem, ndutịme mbio obio, ye ikpọ ye n̄kpri ekọn̄ ẹnyene mme akama-nsobo utịp—idịghe ke idem mbon oro ẹsịnde itie edikara Abasi kpọt edi n̄ko ke idem mbon oro ẹtuakde ibuot ẹnọ Jehovah. Mbụme oro asakde iso ese owo kiet kiet edi, ‘Anie ke ndiwọn̄ọde mbịne kaban̄a un̄wam?’

14. Ntak emi nnyịn ikpọbuọtde idem ke Jehovah ikpọn̄îkpọn̄?

¹⁴ Ndusụk owo ẹkeme ndima mbon oro ẹnyenede okụk, mbon mbre ukara, ye ntaifiọk eyomfịn, ẹmi ẹdọhọde ke imekeme ndida ikike ye ifiọk ubotn̄kpọ eke owo n̄kọk mme mfịna owo. Nte ededi, Bible etịn̄ in̄wan̄în̄wan̄ ete: “Ọfọn ndibuọt Jehovah n̄kan ndibuọt mbọn̄.” (Psalm 118:9) Kpukpru ediomi owo kaban̄a emem ye ifụre ẹdiwọrọ ikpîkpu kaban̄a ntak emi prọfet Jeremiah ọnọde mi in̄wan̄în̄wan̄ ete: “O Jehovah, mmọfiọk nte ke usụn̄ owo idụhe owo ke ubọk: owo eke asan̄ade inyụn̄ ikemeke ndinen̄ede ikpat esiemmọ.”—Jeremiah 10:23.

15. M̀mọ̀n̄ ke n̄kukụre idotenyịn ubonowo oro odude ke nnanenyịn odu?

¹⁵ Ke ntre, edi akpan n̄kpọ ete mme asan̄autom Abasi ẹkûma se itiede nte odudu m̀mê ọniọn̄ ererimbot emi nte mîdotke. (Psalm 33:10; 1 Corinth 3:19, 20) N̄kukụre idotenyịn emi odude ọnọ ubonowo oro odude ke nnanenyịn ọkọn̄ọ ke Andibot, Jehovah. Mbon oro ẹkọn̄de mbuọtidem mmọ ke enye ẹyebọhọ. Nte apostle John emi ẹkenọde odudu spirit ekewetde, “ererimbot ke ebebe efep, ye mbumek esie; edi owo eke anamde se Abasi amade ododu ke nsinsi.”—1 John 2:17.

[Mme Ikọ idakisọn̄]

[Mme Mbụme Ukpepn̄kpọ]

[Ndise ke page 209]

Mbon Assyria ẹma ẹsitịbi ndusụk mbon ntan̄mfep enyịn

[Mme ndise ke page 213]

Ndusụk owo ẹkeme ndima mme n̄kpọ oro owo anamde, edi mfọnn̄kan n̄kpọ edi ndibuọt idem ke Jehovah