Be ka se isịnede

Be ka se isịnede

Ifọnke-Fọn Inọ In̄wan̄ Vine Eke Mînamke Akpanikọ!

Ifọnke-Fọn Inọ In̄wan̄ Vine Eke Mînamke Akpanikọ!

Ibuot Itiaba

Ifọnke-Fọn Inọ In̄wan̄ Vine Eke Mînamke Akpanikọ!

Isaiah 5:1-30

1, 2. Nso ke “ufan” ọtọ, edi didie ke enye mîdịghe nte ẹkedoride enyịn?

 “EKPERE ndidi n̄ke emi inyeneke mbiet ke ẹtịn̄de ẹban̄a ata uyai oro odude ke usem ye ata usọ oro odude ke nneme oro okụtde unen.” Ntre ke etịn̄-n̄kpọ mban̄a Bible kiet ọkọdọhọ, ke etịn̄de aban̄a mme ufan̄ikọ oro ẹtọn̄ọde Isaiah ibuot 5. Sia mîdịghe ikpîkpu edinam usọ, mme ikọ Isaiah ẹtịn̄ mme n̄kpọ oro ẹtụkde owo ẹmi ẹban̄ade ima ima ntịn̄enyịn oro Jehovah ọnọde ikọt esie. Ke ukem ini oro, mme ikọ ẹmi ẹdụri nnyịn utọn̄ ẹban̄a mme n̄kpọ ẹmi mînemke enye esịt.

2 N̄ke Isaiah ọtọn̄ọ ntem: “Yak nda ndien ikwọ ufan mi eke aban̄ade in̄wan̄-vine esie, n̄kwọ nnọ ufan mi. Ufan mi ekenyene in̄wan̄-vine ke obot mbiri. Ndien enye ofụn̄ isọn̄, onyụn̄ atan̄ itiat ke esịt efep, onyụn̄ ọtọ enye akpan vine ke esịt, onyụn̄ ọbọp enye tower ke ufọt, onyụn̄ etịbi enye obube wine ke esịt. Ndien enye enịm enyịn, ete oyon̄wụm eti grape, edi enye on̄wụm ọbọrurụk.”—Isaiah 5:1, 2; men Mark 12:1 domo.

Ntịn̄enyịn Ẹnọde In̄wan̄ Vine

3, 4. Nso ima ima ntịn̄enyịn ke ẹnọ in̄wan̄ vine oro?

3 Edide Isaiah ọkwọ n̄ke emi ata edikọkwọ ọnọ mme andikpan̄ utọn̄ nnọ enye m̀mê ikwọhọ, enye ke akpanikọ omụm ntịn̄enyịn mmọ. Eyedi ekese mmọ ẹmehe ye utom utọ in̄wan̄ vine, ndien se Isaiah etịn̄de edi in̄wan̄în̄wan̄ ye ata idem n̄kpọ. Ukem nte mme anditọ vine mfịn, enyene-in̄wan̄ vine isitọhọ n̄kpasịp grape, edi “akpan,” m̀mê eti, “vine”—eto m̀mê nsek n̄kọk vine efen. Nte odotde, enye ọtọ in̄wan̄ vine emi “ke obot mbiri,” kpa itie emi in̄wan̄ vine edin̄wụmde ekese mfri.

4 Oyom ọkpọsọn̄ utom man in̄wan̄ vine on̄wụm. Isaiah etịn̄ aban̄a andinyene ‘ndifụn̄ isọn̄ nnyụn̄ ntan̄ itiat mfep’—ọkpọsọn̄ utom oro anamde owo akpa mba! Ekeme ndidi enye ada ikpọ itiat ‘ọbọp tower.’ Ke eset, mme utọ tower oro ẹkesidi mme itie mbon ukpeme ẹmi ẹkesikpemede mme mfri mbak inọ ye unam. a N̄ko, enye esịn ọkọ itiat akanade adan̄a in̄wan̄ vine oro. (Isaiah 5:5) Ẹkesinam emi man edịm okûyet mbiri isọn̄ osio.

5. Nso ke andinyene nte odotde odori enyịn ndinyene nto in̄wan̄ vine esie, edi nso ke enye enyene?

5 Ke ama akanam utom ọkpọsọn̄ ntre ndikpeme in̄wan̄ vine esie, andinyene enyene kpukpru ntak ndidori enyịn enye ndin̄wụm mbun̄wụm. Ke ndidori enyịn mban̄a emi, enye etịbi obube udịghi wine. Edi nte ẹma ẹdọk mbun̄wụm oro ẹkedoride enyịn? Baba, in̄wan̄ vine oro on̄wụm ọbọrurụk.

In̄wan̄ Vine ye Andinyene Enye

6, 7. (a) Anie edi andinyene in̄wan̄ vine oro, ndien nso idi in̄wan̄ vine oro? (b) Nso ubiereikpe ke andinyene ọnọ?

6 Anie edi andinyene, ndien nso idi in̄wan̄ vine? Andinyene in̄wan̄ vine oro anyan ubọk owụt mme ibọrọ mbụme ẹmi ke ini enye ke idemesie ọdọhọde ete: “Mbufo mme andidụn̄ Jerusalem, ye mbio Judah, ẹdi ndien ẹdikpe ikpe ye ami, ye in̄wan̄-vine mi. Nso n̄kpọ osụhọ eke n̄kpanamde ye in̄wan̄-vine mi, ndien mmen̄kanamke ke esịt? Nnam didie ndien, nnịm enyịn nte enye oyon̄wụm grape, ndien enye on̄wụm ọbọrurụk? Yak nsian mbufo, ndien, se ami ndinamde ye in̄wan̄-vine mi: nyedịbede ọkọ esie mfep, ndien enye ayakabade edi se ẹtade; n̄wụri ibibene esie, ndien enye ayakabade edi se ẹdịghide.”—Isaiah 5:3-5.

7 Ih, Jehovah edi andinyene in̄wan̄ vine oro, ndien enye, yak idọhọ, odu ke ufọkesop, eben̄ede ete ẹbiere ikpe ẹnọ imọ ye in̄wan̄ vine oro mîn̄wụmke. Nso, ndien, ke in̄wan̄ vine oro edi? Andinyene anam an̄wan̄a ete: “Ufọk Israel [edi] in̄wan̄-vine Jehovah mme udịm, mbio Judah ẹnyụn̄ ẹdi n̄kpụk n̄kpọ ẹmi ẹnemde enye.”—Isaiah 5:7a.

8. Nso idi akpan n̄kpọ ke Isaiah ndikot Jehovah “ufan mi”?

8 Isaiah okot Jehovah, andinyene in̄wan̄ vine, “ufan mi.” (Isaiah 5:1) Isaiah ekeme nditịn̄ mban̄a Abasi ke utọ ufan ufan usụn̄ oro n̄kukụre koro enye enyene n̄kpet n̄kpet itie ebuana ye Enye. (Men Job 29:4; Psalm 25:14 domo.) Nte ededi, ima oro prọfet oro enyenede ọnọ Abasi imenke-men udomo ye ima oro Abasi enyenede ọnọ “in̄wan̄-vine” esie—kpa idụt oro enye ‘ọkọtọde.’—Men Exodus 15:17; Psalm 80:8, 9 domo.

9. Didie ke Jehovah anam n̄kpọ ye idụt esie nte eti in̄wan̄ vine?

9 Jehovah ‘ama ọtọ’ idụt esie ke isọn̄ Canaan onyụn̄ ọnọ mmọ mme ibet ye mme ewụhọ esie, ẹmi ẹketiede nte ibibene ndikpeme mmọ mbak mme idụt efen ẹdibiat mmọ. (Exodus 19:5, 6; Psalm 147:19, 20; Ephesus 2:14) N̄ko-n̄ko, Jehovah ama ọnọ mmọ mme ebiereikpe, mme oku, ye mme prọfet nditeme mmọ. (2 Ndidem 17:13; Malachi 2:7; Utom 13:20) Ke ini mbonekọn̄ ẹkedade ẹn̄wan ẹtiene Israel, Jehovah ama ọnọ mmọ mme andinyan̄a. (Mme Hebrew 11:32, 33) Edi ye ntak ke Jehovah obụp ete: “Nso n̄kpọ osụhọ eke n̄kpanamde ye in̄wan̄-vine mi, ndien mmen̄kanamke ke esịt?”

Ndidiọn̄ọ In̄wan̄ Vine Abasi Mfịn

10. Nso n̄ke ke Jesus okotop aban̄a in̄wan̄ vine?

10 Ekeme ndidi Jesus ekenyene ikọ Isaiah ke ekikere ke ini enye okotopde n̄ke aban̄a mbon oro ẹkewotde mme ọtọin̄wan̄: “Owo kiet okodu emi edide ete-ufọk. Enye onyụn̄ ọtọ in̄wan̄-vine, onyụn̄ ọbọp ọkọ akan enye okụk, onyụn̄ etịbi obube unyịmi-wine ke esịt, onyụn̄ ọbọp tower, onyụn̄ ayak enye ọnọ mme ekpeme-in̄wan̄, ndien adaha aka idụt efen.” Ke mfụhọ, mme ekpeme-in̄wan̄ ẹma ẹnam enyene-in̄wan̄ okụt edikpu, idem ẹwotde eyen esie. Jesus ama aka iso ndiwụt nte ke n̄ke emi abuana se ikande ata ata Israel ke ini enye ọkọdọhọde ete: “Ẹyebọ mbufo [Israel eke obụk] Obio Ubọn̄ Abasi, ẹyak ẹnọ idụt emi edin̄wụmde mfri esie.”—Matthew 21:33-41, 43.

11. Nso in̄wan̄ vine eke spirit okodu ke akpa isua ikie, edi nso iketịbe ke mme apostle ẹma ẹkekpan̄a?

11 Obufa “idụt” oro ekedi “Israel Abasi”—idụt eke spirit eke mme Christian oro ẹyetde aran emi ofụri ibat mmọ edide 144,000. (Galatia 6:16; 1 Peter 2:9, 10; Ediyarade 7:3, 4) Jesus ekemen mme mbet ẹmi odomo ye “mme n̄kọk” ke “ata vine,” oro edi, idemesie. Nte ido edide, ẹdori enyịn mme n̄kọk ẹmi ndin̄wụm mfri. (John 15:1-5) Ana mmọ ẹwụt mbiet edu Christ ẹnyụn̄ ẹtiene ẹbuana ke utom edikwọrọ “gospel Ubọn̄ Abasi emi.” (Matthew 24:14; Galatia 5:22, 23) Edi tọn̄ọ nte mme apostle duopeba ẹkekpan̄a, ata ediwak mbon oro ẹdọhọde nte idide mme n̄kọk “ata vine” ẹdi eke abian̄a—ẹn̄wụmde ọbọrurụk utu ke nti mfri.—Matthew 13:24-30, 38, 39.

12. Didie ke mme ikọ Isaiah ẹbiom Christendom ikpe, ndien nso ukpepn̄kpọ ke mme ikọ oro ẹnọ mme ata Christian?

12 Ke ntre, ubiomikpe oro Isaiah obiomde Judah abuana Christendom mfịn. Ndidụn̄ọde mbụk esie—ekọn̄ esie, ekọn̄ ido ukpono esie, Ukara Ufịk esie—ẹyarade nte mfri esie akam ọdiọkde! Edi, ana ata in̄wan̄ vine eke mme Christian oro ẹyetde aran ye nsan̄a mmọ ẹdide “akwa otu owo” ẹnam mme ikọ Isaiah oro. (Ediyarade 7:9) Edieke mmọ ẹyomde ndinem enyene-in̄wan̄ vine esịt, ana mmọ nte owo kiet kiet ye nte otu, ẹn̄wụm mme mfri oro ẹnemde enye esịt.

“Ọbọrurụk”

13. Nso ke Jehovah edinam ye in̄wan̄ vine esie ke ntak emi enye on̄wụmde idiọk mfri?

13 Ke ama ekesịn ọkpọsọn̄ ukeme ndidiọn̄ nnyụn̄ n̄kpeme in̄wan̄ vine esie, Jehovah nte enende odori enyịn enye ndikabade ndi “in̄wan̄ vine oro ọyọhọde ọduọhọ ye wine!” (Isaiah 27:2, NW) Nte ededi, utu ke ndin̄wụm eti mfri, enye on̄wụm “ọbọrurụk,” ke ata ata usụn̄ “mme n̄kpọ ẹmi ẹn̄wahade” m̀mê “mbiara (mbumbu) mfri.” (Isaiah 5:2; ikọ idakisọn̄ NW; Jeremiah 2:21) Ke ntre, Jehovah ọdọhọ ete ke imọ iyedịbede “ọkọ” ukpeme imọ ifep ke idụt oro. Ẹyenịm idụt oro ‘ke n̄kpọ eke ẹbiatde’ ndien ẹyekpọn̄ enye, edịm idinyụn̄ idepke. (Kot Isaiah 5:6.) Moses ama odụri owo utọn̄ ete ke mmọ ẹyesobo mme utọ n̄kpọ oro edieke mmọ ẹtrede ndinịm Ibet Abasi.—Deuteronomy 11:17; 28:63, 64; 29:22, 23.

14. Nso mfri ke Jehovah odori enyịn ndinyene nto idụt esie, edi utu ke oro nso ke idụt oro on̄wụm?

14 Abasi odori enyịn idụt oro ndin̄wụm nti mfri. Micah, owo iduọk ini Isaiah ọdọhọ ete: “Nso ke Jehovah oyom ye afo, ke mîbọhọke ndinam se inende, nnyụn̄ mma ima Abasi, nnyụn̄ nsụk idem nsan̄a ye Abasi fo?” (Micah 6:8; Zechariah 7:9) Nte ededi, idụt oro okpu ndinam item Jehovah. “[Abasi] enịm enyịn ke ikpe, edi, sese, afai; enịm enyịn ke se inende, edi, sese, eseme.” (Isaiah 5:7b) Moses ama ebem iso etịn̄ ete ke idụt oro mînamke akpanikọ mi oyon̄wụm mfri vine ibọk ubio oto “vine Sodom.” (Deuteronomy 32:32) Do, eyedi oburobụt ido idan̄, esịnede idan̄ ukemuduot, ẹdi ndusụk usụn̄ oro mmọ ẹwọn̄ọrede ẹkpọn̄ Ibet Abasi. (Leviticus 18:22) Ẹkeme n̄ko ndikabade ikọ oro “afai” nte “ediduọk iyịp.” Utọ ibak ibak edinam oro nte eyịghe mîdụhe osụn̄ọ ke “eseme” mbon oro ẹnamde mmọ n̄kpọ ke idiọk usụn̄—kpa eseme oro ọdọkde esịm utọn̄ Anditọ in̄wan̄ vine oro.—Men Job 34:28 domo.

15, 16. Didie ke mme ata Christian ẹkeme ndifep ndin̄wụm ndiọi mfri oro Israel okon̄wụmde?

15 Jehovah Abasi “amama eti ido ye edinen ikpe.” (Psalm 33:5) Enye ama ọnọ mme Jew ewụhọ ete: “Mbufo ẹkûnam se mînenke ke ikpe: kûten̄e ubuene enyịn, kûnyụn̄ ukpono iso akamba owo: edi kpe ikpe mbọh-idụn̄ fo nte enende.” (Leviticus 19:15) Nnyịn ke ntre inyene ndifep editen̄e owo enyịn ke mme edinam nnyịn ye mbon efen, idehede iyak mme utọ n̄kpọ nte orụk, isua emana, inyene, m̀mê unana ẹtụk nte nnyịn isede mme owo. (James 2:1-4) Enen̄ede edi akpan n̄kpọ nte mbon oro ẹnamde n̄kpọ ke mme ifetutom edise enyịn ‘ẹkûnam baba n̄kpọ kiet ke uma,’ kpukpru ini ẹyomde ndikop ikọ nto edem mbiba mbemiso ẹnamde ubiere.—1 Timothy 5:21; Mme N̄ke 18:13.

16 N̄ko-n̄ko, ekeme ndidi mmemmem n̄kpọ mme Christian oro ẹdude uwem ke ntịme ntịme ererimbot emi ndikọri etikwo etikwo edu m̀mê edu nsọn̄ibuot kaban̄a mme idaha Abasi. Edi ana mme ata Christian ‘ẹwara ndinịm’ mme ibet Abasi. (James 3:17) Kpa ye oburobụt ido idan̄ ye afai eke “idiọk eyo emi odude ke emi,” oyom mmọ “ẹtịn̄ enyịn ẹkpeme nte ẹsan̄ade, ẹkûsan̄a nte ndisịme edi ẹsan̄a nte mbon eti ibuot.” (Galatia 1:4; Ephesus 5:15) Oyom mmọ ẹsọn ebeubọk ekikere idan̄, ndien ke ini mme eneni ẹdemerede, mmọ ẹkpenyene ndibiere ẹmi ye unana “ifụtesịt, ye iyatesịt, ye utọk, ye isụn̄i.” (Ephesus 4:31) Ebede ke ndikọri edinen ido, mme ata Christian ẹnọ Abasi ukpono ẹnyụn̄ ẹnyene mfọn esie.

Utịp Idiọkitọn̄

17. Nso idiọk edu ke ẹbiom ikpe ke akpa nnama oro Isaiah akatan̄ade?

17 Ke Isa 5 ufan̄ikọ 8, Isaiah ikotke ito mme ikọ Jehovah aba. Ke obiomde ndusụk “ọbọrurụk” ẹmi Judah okon̄wụmde ikpe, enye ke idemesie atan̄a akpa ke otu nnama itiokiet ete: “Ifọnke fọn inọ mmọ eke ẹkọtde ufọk ke ufọk, ẹdian in̄wan̄ ke in̄wan̄, tutu ebiet idụhe, mbufo ẹnyụn̄ ẹdụn̄ ikpọn̄ ke ufọt isọn̄. Jehovah mme udịm ọdọhọ mi ke utọn̄, ete, Kakpan ediwak ufọk, ikpọ ye nti, ẹyekabade ẹdi n̄wụre, koro owo eke odụn̄de mîdụhe. Koro in̄wan̄-vine eke enan̄ iba-iba ke itie duop ẹfụn̄de, ẹwọrọ aban̄ kiet, n̄kpasịp ke homer kiet oyonyụn̄ anam ephah.”—Isaiah 5:8-10.

18, 19. Didie ke mbon iduọk ini Isaiah ẹfụmi mme ibet Jehovah ẹban̄ade isọn̄, ndien nso ididi utịp inọ mmọ?

18 Ke Israel eset kpukpru isọn̄ ekenyene Jehovah. Ubon kiet kiet ama enyene n̄kpọ akpa emi Abasi ọnọde, emi mmọ ẹkemede ndinọ ke ukpe okụk m̀mê ke ebuọt edi idehede inyam “tak-tak.” (Leviticus 25:23) Ibet emi ama akpan edinam n̄kpọ ke idiọk usụn̄, utọ nte owo kiet ndinyene kpukpru isọn̄. Enye n̄ko ama ekpeme mme ubon osio ke ndidi ọkpọikpọi ubuene. Ndusụk owo ke Judah, nte ededi, ẹma ẹdiọk itọn̄ ẹbiat ibet Abasi aban̄ade inyene. Micah ekewet ete: “Mmọ ẹnyụn̄ ẹsịn esịt mmọ ke in̄wan̄, ndien ẹda mmọ ke n̄kanubọk: ẹnyụn̄ ẹsịn esịt ke ufọk, ndien ẹbọ mmọ: mmọ ẹnyụn̄ ẹtụk owo ye ufọk esie, ẹtụk owo ye udeme esie.” (Micah 2:2) Edi Mme N̄ke 20:21 odụri owo utọn̄ ete: “Inyene eke ẹwarade ndikọ ke editọn̄ọ idikwe ufọn ke akpatre.”

19 Jehovah ọn̄wọn̄ọ ndibọ mbon idiọkitọn̄ ẹmi kpukpru idiọk udori oro mmọ ẹdiade. Ufọk ẹmi mmọ ẹbọde ke ufịk ‘idinyeneke andidụn̄.’ Mme in̄wan̄ ẹmi mmọ ẹbọde ke n̄kanubọk ẹdin̄wụm sụk ata esisịt ke otu kpukpru mbun̄wụm oro mmọ ẹkpen̄wụmde. Owo itịn̄ke nnennen usụn̄ ye ini emi isụn̄i emi edisude. Ke nsụhọde n̄kaha, eyedi enye, ke ubak ubak etịn̄ aban̄a mme idaha oro ẹsụn̄ọde ẹto ntan̄mfep mbon Babylon oro odude ke iso.—Isaiah 27:10.

20. Didie ke mme Christian mfịn ẹkeme ndifep ndikpebe edu idiọkitọn̄ oro ndusụk owo ke Israel ẹkewụtde?

20 Ana mme Christian mfịn ẹsua idiọkitọn̄ nte enye oro ndusụk nditọ Israel ẹkediọkde ko ke ini oro. (Mme N̄ke 27:20) Ke ini ẹdade mme n̄kpọ obụkidem ke akpan n̄kpọ ẹkaha, edi mmemmem n̄kpọ ndiyak idem nsịn ke oburobụt usụn̄ uyom okụk. Owo ekeme ndiduọ mmemmem mmemmem ndụk afia ndiọi mbubehe m̀mê mme edinam edinyene uforo usọp usọp oro mîdotke. “Owo eke ọkọde wowo inyene idibọhọke ufen.” (Mme N̄ke 28:20) Edi akpan n̄kpọ didie ntem, ete, iyụhọ ke se nnyịn inyenede!—1 Timothy 6:8.

Afia Eyịghe Eyịghe Unọ Idem Inemesịt

21. Mme idiọkn̄kpọ ewe ke ẹbiom ikpe ke udiana nnama oro Isaiah akatan̄ade?

21 Nnama efen oro Isaiah atan̄ade edisịm: “Ifọnke fọn inọ mmọ eke ẹbakde ẹdaha ke usenubọk ẹbịne mmịn: ẹbịghi ke okoneyo, wine obụbede mmọ ibuot! Harp, ye viol, ye ekọmọ, ye ifiom, ye wine, ẹnyụn̄ ẹdu ke ikpọ udia mmọ: edi mmọ itịn̄ke enyịn ke utom Jehovah, inyụn̄ isehe se ubọk esie ẹnamde.”—Isaiah 5:11, 12.

22. Nso unana ufat iwụt idem ke Israel, ndien nso ididi utịp inọ idụt oro?

22 Jehovah edi “Abasi inemesịt” inyụn̄ itọhọke ke eti unọ idem inemesịt eke mme asan̄autom esie. (1 Timothy 1:11, NW) Nte ededi, mme oyom-inemesịt ẹmi ẹnam n̄kpọ ẹbe kpukpru adan̄a! Bible ọdọhọ ete: “Mmọ eke . . . ẹkpade mmịn ẹkpa mmịn ke okoneyo.” (1 Thessalonica 5:7) Edi mbon usọrọ eke ntịn̄nnịm ikọ oro ẹtọn̄ọ mme usọrọ ukpammịn mmọ ke usiere ẹnyụn̄ ẹka iso ndin̄wọn̄ n̄kpọ tutu ke mbubịteyo! Mmọ ẹnam n̄kpọ nte n̄kpọ eke Abasi mîdụhe, nte n̄kpọ eke enye mîdikotke mmọ ẹdinam ibat kaban̄a mme edinam mmọ. Isaiah ebem iso etịn̄ ete ke mme utọ owo oro ẹdinyene mfụhọ mfụhọ ini iso. “[Ẹtan̄] ikọt mi ẹfep, koro ifiọk mîdụhe: ndien mbọn̄ mmọ ẹkabade ẹdi mbon ọ-biọn̄, itọn̄ onyụn̄ asat mbio-obio mmọ.” (Isaiah 5:13) Ke ntak ẹsịnde ndinam n̄kpọ ekekem ye ifiọk akpanikọ, ikọt ediomi Abasi—ikpọ ye n̄kpri—ẹyesụhọde ke udi.—Kot Isaiah 5:14-17.

23, 24. Nso ukpeme ye mfara ke idem ke ẹyom mme Christian ẹwụt?

23 “Etịme etịme ido,” m̀mê “mme idat idat usọrọ,” ẹkedi mfịna n̄ko ke otu ndusụk Christian ke akpa isua ikie. (Galatia 5:21, Byington; 2 Peter 2:13) Ntre idịghe n̄kpọ n̄kpaidem nte ke ndusụk Christian mfịn inyeneke eti ubiere ke edide edisịm mme mboho n̄kaowo. Anana-ukpan edu un̄wọn̄ n̄kpọsọn̄ mmịn amanam ndusụk owo ẹkabade ẹtie uyom uyom ye ntịme ntịme. (Mme N̄ke 20:1) Esikam odu mbon oro ẹnamde oburobụt ido ke enyịn mmịn, ẹsinyụn̄ ẹyak ndusụk mboho ẹka iso ke ekperede ndidi ofụri okoneyo, ẹbiọn̄ọde mme edinam Christian ke ndan̄nsiere.

24 Mme Christian oro ẹdade ukem ukem, nte ededi, ẹsion̄o mfri uten̄e Abasi ẹnyụn̄ ẹwụt ukpeme ye mfara ke idem ke unọ idem inemesịt oro mmọ ẹmekde. Mmọ ẹnam item Paul oro ẹkụtde ke Rome 13:13: “Yak nnyịn isan̄a ukpono-ukpono, nte owo asan̄ade ke uwemeyo; ikûsan̄a ke etịme-etịme ido ye mbun̄wọn̄i.”

Ndisua Idiọkn̄kpọ Nnyụn̄ Mma Akpanikọ

25, 26. Ewe idiọk ekikere oro nditọ Israel ẹkenyenede ke Isaiah ayarade ke ọyọhọ nnama ita ye inan̄ oro enye atan̄ade?

25 Idahaemi kop ọyọhọ nnama ita ye inan̄ ẹmi Isaiah atan̄ade: “Ifọnke fọn inọ mmọ eke ẹdade urụk nsu ẹdụdi idiọk ido, ẹda idụt ukpat-n̄kpọ ẹdụdi ukwan̄-n̄kpọ: mmọ ẹmi ẹdọhọde ẹte, “Yak enye awara, yak ọsọp ubọk anam utom esie, man nnyịn ikụt: yak uduak Edisana Abasi Israel onyụn̄ asan̄a edikpere, man nnyịn ifiọk!” Ifọnke fọn inọ mmọ eke ẹdọhọde ẹban̄a idiọk, ẹte, Eti, ẹban̄a eti, ẹte, Idiọk: eke ẹnịmde ekịm ke un̄wana, ẹnịm un̄wana ke ekịm; eke ẹnịmde idot ke inịn̄e, ẹnịm inịn̄e ke idot!”—Isaiah 5:18-20.

26 Nso in̄wan̄în̄wan̄ ndise ke emi owụt ntem aban̄a mme anam idiọkn̄kpọ! Mmọ ẹsọn̄ọ ẹyịre ke idiọkn̄kpọ nte mme enan̄ mbiomo ẹmi ẹyịride ke ukpatn̄kpọ. Mme anamidiọk ẹmi ikopke ndịk iban̄a usen ubiereikpe ekededi oro edide. Mmọ ẹdọhọ ke emiom ẹte: “Yak [utom Abasi] ọsọp edi!” Utu ke ndisụk ibuot nnịm Ibet Abasi, mmọ ẹyụrọde mme n̄kpọ, ẹdọhọ ẹte ke ‘eti edi idiọk, idiọk edi eti.’—Men Jeremiah 6:15; 2 Peter 3:3-7 domo.

27. Didie ke mme Christian mfịn ẹkeme ndifep edu oro ebietde eke nditọ Israel?

27 Ana mme Christian mfịn ẹfep utọ edu oro ke kpukpru idaha. Ke uwụtn̄kpọ, mmọ inyịmeke ye ekikere ererimbot oro nte ke use ye idan̄ ukem uduot ẹdot. (Ephesus 4:18, 19) Edi akpanikọ, Christian ekeme ‘ndidụk idiọk usụn̄’ oro ekemede ndida nsịm edinam akwa idiọkn̄kpọ. (Galatia 6:1) Mbiowo ke esop ẹdu ke mben̄eidem ndin̄wam mbon oro ẹduọde ẹnyụn̄ ẹyomde un̄wam. (James 5:14, 15) Ye un̄wam akam ye item n̄wed ẹkọn̄ọde ke Bible, ẹkeme ndifiak n̄kop nsọn̄idem ke n̄kan̄ eke spirit. Mîdịghe ntre, n̄kpọndịk odu owo ndikabade ndi “ofụn idiọk-n̄kpọ.” (John 8:34) Utu ke ndimiom Abasi nnyụn̄ ntre ndidu ke edidemede mban̄a usen ubiereikpe Abasi oro edide, mme Christian ẹdomo ‘ndinana ntọi nnyụn̄ nnana ndo’ ke enyịn Jehovah.—2 Peter 3:14; Galatia 6:7, 8.

28. Mme idiọkn̄kpọ ewe ke ẹbiom ikpe ke akpatre nnama oro Isaiah atan̄ade, ndien didie ke mme Christian mfịn ẹkeme ndifep mme utọ idiọkn̄kpọ oro?

28 Nte odotde, Isaiah adian mme akpatre nnama ẹmi: “Ifọnke fọn inọ mmọ eke ẹsede idem mmọ ke mbon eti ibuot, ẹnyụn̄ ẹbatde idem mmọ ke ọniọn̄. Ifọnke fọn inọ mmọ eke ẹnamde uko ke edin̄wọn̄ wine, ẹnyụn̄ ẹdide n̄kpọsọn̄ owo ke edibuak mmịn: eke ẹnamde ikpe asana idiọk owo ẹban̄a enọ, ẹnyụn̄ ẹbọde owo utebe-ikpe ndinen owo!” (Isaiah 5:21-23) Nte an̄wan̄ade ẹketịn̄ mme ikọ ẹmi ẹnọ mbon oro ẹnamde utom nte mme ebiereikpe ke idụt oro. Mbiowo esop mfịn ẹfep ‘ndise idem mmọ ke mbon eti ibuot.’ Mmọ ẹsisụhọde idem ẹbọ item ẹto ekemmọ mbiowo ẹnyụn̄ ẹsọn̄ọ ẹyịre ke mme ndutịm esop. (Mme N̄ke 1:5; 1 Corinth 14:33) Mmọ ẹda n̄kpọsọn̄ mmịn ke ufat, idehede in̄wọn̄ n̄kpọsọn̄ mmịn mbemiso ẹsede ẹban̄a mme mbiomo esop. (Hosea 4:11) Mbiowo n̄ko ẹfep ndinam n̄kpọ eke etiede nte editen̄e owo enyịn. (James 2:9) Ẹmi okpụhọde didie ntem ye mme ọkwọrọ ederi Christendom! Ediwak ke otu mmọ isiduọhọke mme anamidiọk ẹmi ẹdide mme ọwọrọiso owo ye mbon inyene ke otu mmọ, ke edide ata isio ye item apostle Paul ke Rome 1:18, 26, 27; 1 Corinth 6:9, 10; ye Ephesus 5:3-5.

29. Nso akama-nsobo utịt ana ebet in̄wan̄ vine Jehovah edide Israel?

29 Isaiah eberi etop ntịn̄nnịm ikọ emi ke nditịn̄ mban̄a utịt emi edisụn̄ọde ke nsobo ọnọ mbon oro ‘ẹmende ibet Jehovah ẹduọk’ ẹnyụn̄ ẹkpude ndin̄wụm edinen mfri. (Isaiah 5:24, 25; Hosea 9:16; Malachi 4:1) Enye ọdọhọ ete: “[Jehovah] emenede n̄kpọ idiọn̄ọ ọnọ mme idụt ke anyan ebiet, onyụn̄ esi okot mmọ ke utịt ererimbot, ndien, sese, mmọ ke ẹwara ẹdi itọk-itọk.”—Isaiah 5:26; Deuteronomy 28:49; Jeremiah 5:15.

30. Anie edisop “mme idụt” ndin̄wana ye ikọt Jehovah, ndien ye nso utịp?

30 Ke eset adaha oro odude ke obot ekesidi “idiọn̄ọ,” m̀mê itie usop idem, ọnọ mme owo m̀mê mbonekọn̄. (Men Isaiah 18:3; Jeremiah 51:27 domo.) Idahaemi Jehovah ke idemesie edisop “mme idụt” oro owo mîsiakke enyịn̄ mi ndinam ubiereikpe esie. b Enye ‘eyesi okot mmọ,’ oro edi, odụri ntịn̄enyịn idụt oro owụt mbon nsọn̄ibuot oro nte n̄kpọ eke odotde ẹkan mmọ. Ekem prọfet oro etịn̄ aban̄a usọp usọp ye enyene-ndịk en̄wan eke mme andikan ẹmi ẹbietde n̄kparawa lion mi, ẹmi ‘ẹdimụmde unam,’ oro edi, idụt Abasi, “ẹnyụn̄ ẹmen enye ẹnyọn̄ ke ifụre” ke ntan̄mfep. (Kot Isaiah 5:27-30a.) Ndien nso mfụhọ mfụhọ utịp ke emi edi ntem ọnọ idụt ikọt Jehovah! “[Owo] oyonyụn̄ ese obot, ndien, sese, ekịm! Nnanenyịn, ye un̄wana! Ke ekịm ke mbubịt enyọn̄ esie.”—Isaiah 5:30b.

31. Didie ke mme ata Christian ẹkeme ndifep ndibọ ufen oro ẹkemiade in̄wan̄ vine Jehovah edide Israel?

31 Ih, in̄wan̄ vine oro Abasi ọkọtọde ke ima ama owụt nte ke imọ ikemeke ndin̄wụm mfri—odotde ndidi sụk se ẹsobode. Nso okopodudu ukpepn̄kpọ ke mme ikọ Isaiah ẹkama ntem ẹnọ kpukpru owo ẹmi ẹdinamde n̄kpọ Jehovah mfịn! Mmọ ẹkpekam ẹdomo ndin̄wụm edinen mfri kpọt, kaban̄a itoro Jehovah ye kaban̄a edinyan̄a mmọ!

[Mme Ikọ idakisọn̄]

a Ndusụk nditọ ukpepn̄kpọ ẹnịm ke akpanikọ ẹte ke n̄kpri ufọk ibio ini, utọ nte mme ataya, m̀mê efe, ẹma ẹsinen̄ede ẹwak ẹkan mme tower itiat. (Isaiah 1:8) Tower ndidu okowụt ete ke andinyene ama esịn san̄asan̄a ukeme ke “in̄wan̄ vine” esie.

b Ke mme ntịn̄nnịm ikọ efen, Isaiah owụt Babylon nte idụt oro Jehovah akadade ebiere ikpe nsobo ọnọ Judah.

[Mme Mbụme Ukpepn̄kpọ]

[Ndise ke page 83]

Anamidiọk ọsọn̄ọ eyịre ke idiọkn̄kpọ nte enan̄ emi ẹyịride ke ukpatn̄kpọ

[Ndise ke page 85]