Jehovah Edi Edidem
Ibuot Edịp
Jehovah Edi Edidem
1, 2. (a) Mmanie ẹdisobo iyatesịt Jehovah? (b) Ndi Judah ọyọbọhọ ufen, ndien nnyịn isan̄a didie ifiọk?
BABYLON, Philistia, Moab, Syria, Ethiopia, Egypt, Edom, Tyre, Assyria—kpukpru ẹyesobo iyatesịt Jehovah. Isaiah ebem iso etịn̄ aban̄a nsobo oro edisịmde mme idụt ye mme obio usua ẹmi. Nte ededi, nso kaban̄a Judah? Ndi mme andidụn̄ Judah ẹyebọhọ ufen ndiọi usụn̄ mmọ? N̄wetnnịm n̄kpọ mbụkeset ọbọrọ in̄wan̄în̄wan̄ ete baba!
2 Kere ban̄a se iketịbede inọ Samaria, ibuot obio ubọn̄ esien duop eke Israel. Idụt oro ikenịmke ediomi esie ye Abasi. Enye ikadaha san̄asan̄a ikpọn̄ ndiọi edinam mme idụt ẹmi ẹkekande ẹkụk. Utu ke oro, mme andidụn̄ Samaria “ẹnam oburobụt ido, enyụn̄ ẹyat Jehovah esịt . . . Ndien Jehovah ayat esịt ye Israel eti-eti, ndien enye emen mmọ ke iso esie efep.” Ke adade odudu osion̄o mmọ ke isọn̄ mmọ, ‘Israel ama ọkpọn̄ isọn̄ aka ntan̄mfep ke Assyria.’ (2 Ndidem 17:9-12, 16-18, 23; Hosea 4:12-14) Se iketịbede inọ Israel owụt se inade ibet obio ubọn̄ Judah, eyeneka esie.
Isaiah Ebem Iso Etịn̄ Aban̄a Nsobo Judah
3. (a) Ntak emi Jehovah esịnde obio ubọn̄ esien iba eke Judah? (b) Nso ke Jehovah ebiere ndinam?
3 Ndusụk ndidem ke Judah ẹma ẹnam akpanikọ, edi ata ekese ikanamke. Idem ke idak anam-akpanikọ edidem, utọ nte Jotham, mme owo ikọwọn̄ọkede ofụri ofụri ikpọn̄ nsunsu utuakibuot. (2 Ndidem 15:32-35) Idiọkido Judah esịm akpatre udomo ke ini ukara Edidem Manasseh emi ekenyenede udọn̄ uduọkiyịp, emi nte mbụk mme Jew ọdọhọde, okowotde anam-akpanikọ prọfet Isaiah ebe ke ndinọ ewụhọ ete ẹyọk enye ẹsịbe iba. (Men Mme Hebrew 11:37 domo.) Idiọk edidem emi “akanam Judah ye mme andidụn̄ Jerusalem ẹdue, ẹnyụn̄ ẹnam idiọk ẹkan mme idụt oro Jehovah okosobode ke iso nditọ Israel efep.” (2 Chronicles 33:9) Ke idak ukara Manasseh, ẹma ẹkam ẹtetịm ẹsabade isọn̄ ẹkan nte ekedide ke ini emi mbon Canaan ẹkekarade. Ntem, Jehovah ọdọhọ ete: “Sese, ami m̀mọ̀n̄ nda idiọkn̄kpọ ntiene Jerusalem ye Judah, emi utọn̄ mbiba ẹdiduatde kpukpru owo eke ẹkopde. . . . Nyonyụn̄ n̄kwọhọde Jerusalem, nte owo ọkwọhọrede usan, ke ọkwọhọde, onyụn̄ akabade okụbi. Nyonyụn̄ mmen ubak udeme mi emi osụhọde, nduọk, nnyụn̄ nda mmọ nsịn mme asua mmọ ke ubọk: ndien mmọ ẹyedi se kpukpru mme asua mmọ ẹbụmede ẹdia; koro mmọ ẹnamde idiọk ke iso mi, ẹnyụn̄ ẹyatde mi esịt.”—2 Ndidem 21:11-15.
4. Nso ke Jehovah edinam ye Judah, ndien didie ke ntịn̄nnịm ikọ emi osu?
4 Nte usan emi ẹkabarede ẹkụbi, ẹduọkde kpukpru se idọn̄ọde ke esịt, idụt oro ayanana mme owo. Nsobo Judah ye Jerusalem emi edide afiak edi ibuot nneme ntịn̄nnịm ikọ Isaiah. Enye ọtọn̄ọ ete: “Sese, Jehovah, an̄wan̄a n̄kpọ ke isọn̄ efep, anam enye edi ukpọk, onyụn̄ okụbi iso esie, onyụn̄ asuan mme andidụn̄ enye.” (Isaiah 24:1) Ntịn̄nnịm ikọ emi osu ke ini mbonekọn̄ Babylon ke idak Edidem Nebuchadnezzar ẹsobode Jerusalem ye temple esie ye ke ini ẹdade ofụt, akan̄, ye udọn̄ọ ẹsobo mme andidụn̄ Judah. Ẹtan̄ ekese mme Jew oro ẹbọhọde ẹka ntan̄mfep ke Babylon, ndien owo ifan̄ ẹmi ẹsụhọde ẹfen̄e ẹka Egypt. Ntem isọn̄ Judah ana ndon onyụn̄ anana owo fapfap. Idem ufene isụhọke. Idụt oro anade ukpọk mi akabade wilderness emi mme unam ikọt ye mme inuen ẹdụn̄de ke n̄wụre esie.
5. Ndi ẹyesio owo ndomokiet eto ke ubiereikpe Jehovah? Nam an̄wan̄a.
5 Ndi ẹyeten̄e owo ndomokiet ke Judah enyịn ke ini ubiereikpe edide? Isaiah ọbọrọ ete: “Nte etiede ye mbio-obio, kpa ntre ke editie ye oku; nte etiede ye ofụn, kpa ntre ye ete esie; nte ye ofụn an̄wan, kpa ntre ye eka esie; nte ye andidep, kpa ntre ye andinyam; nte ye owo eke ọnọde n̄kpọ ke ebuọt, kpa ntre ye owo eke ọbuọtde; nte ye owo isọn, kpa ntre ye owo eke enye akamade enye isọn. Ẹyekọrọde ofụri isọn̄, ẹnyụn̄ ẹbụme enye kpukpru: koro edi Jehovah ọdọhọ ikọ emi.” (Isaiah 24:2, 3) Inyene ye mme ifetutom ke temple idinamke ukpụhọde ndomokiet odu. Owo idisioho owo ndomokiet eto. Isọn̄ abiara tutu kpukpru owo eke ẹbọhọde—mme oku, ifịn ye mme eteufọk, mme andidep ye mme andinyam—ẹka ntan̄mfep.
6. Ntak emi Jehovah mînọhọ isọn̄ edidiọn̄ esie?
6 Man n̄kpọ an̄wan̄a owo, Isaiah etịn̄ aban̄a nte afanikọn̄ emi edide edidide ọyọhọ ọyọhọ onyụn̄ etịn̄ ntak ete: “Ererimbot atua, akpa, ekondo eyemede, akpa, ata ikpọ mbon ererimbot ẹyemede. Isọn̄ onyụn̄ edehe ke idak mmọ ẹmi ẹdụn̄de ke esịt: koro mmọ ẹduede mbet, ẹbiatde ewụhọ, ẹnịm nsinsi ediomi ke ikpîkpu. Oro esịn isụn̄i adiade isọn̄, ẹnyụn̄ ẹnọ mme andidụn̄ ke esịt ufen: oro esịn mme andidụn̄ isọn̄ ẹfọbọde, mbio ẹmi ẹsụhọde ẹnyụn̄ edi esisịt.” (Isaiah 24:4-6) Ke ini ẹkenọde nditọ Israel isọn̄ Canaan, mmọ ẹma ẹkụt ke enye ekedi “isọn̄ emi ọfiọrọde mmọn̄-eba ye aran-ọkwọk.” (Deuteronomy 27:3) Kpa ye oro, mmọ ẹkeka iso ndiberi edem ke mme edidiọn̄ Jehovah. Edieke mmọ ẹnịmde mme ewụhọ ye mbet esie ke edinam akpanikọ, “isọn̄ oyonyụn̄ odụk ekese,” edi edieke mmọ ẹduede ibet ye mme ewụhọ esie, mme ukeme mmọ nditọ n̄kpasịp ẹdidi “ke ikpîkpu” ndien isọn̄ “idinyụn̄ in̄wụmke mfri mmọ.” (Leviticus 26:3-5, 14, 15, 20) Isụn̄i Jehovah ‘ayadia isọn̄ oro.’ (Deuteronomy 28:15-20, 38-42, 62, 63) Ana Judah odori enyịn idahaemi ndikụt utọ isụn̄i oro.
7. Didie ke Ibet ediomi edidi edidiọn̄ ọnọ nditọ Israel?
7 N̄kpọ nte isua 800 mbemiso eyo Isaiah, nditọ Israel ke unyịmesịt ẹma ẹdụk itie ebuana ediomi ye Jehovah ẹnyụn̄ ẹnyịme ndinịm enye. (Exodus 24:3-8) Mme ikọ Ibet ediomi ẹkewụt ẹte ke edieke mmọ ẹnịmde ibet Jehovah, mmọ ẹyenyene akpakịp edidiọn̄ esie edi edieke mmọ ẹbiatde ediomi oro, mmọ ẹyetaba edidiọn̄ esie ndien mme asua mmọ ẹyetan̄ mmọ ẹka ntan̄mfep. (Exodus 19:5, 6; Deuteronomy 28:1-68) Ibet ediomi oro ẹkenọde ebe ke Moses mi, ekenyene ndidu ke edinam ke adan̄a anyan ini emi owo mîsiakke. Enye eyekpeme nditọ Israel tutu Messiah owụt idem.—Galatia 3:19, 24.
8. (a) Didie ke mme owo ẹmi “ẹdue ibet” ẹnyụn̄ ‘ẹbiat nsinsi ediomi’? (b) Ke nso usụn̄ ke “ikpọ owo” ẹdi akpa ‘ndiyemede’?
8 Edi mme owo ‘ẹbiat nsinsi ediomi.’ Mmọ ẹdue ibet ẹmi Abasi ọnọde, ẹfụmide mmọ. Mmọ ‘ẹbiat ibet,’ ẹtienede mme edinam ibet ẹmi ẹkpụhọrede ẹkpọn̄ mmọ oro Jehovah ọkọnọde. (Exodus 22:25; Ezekiel 22:12) Ntem, ẹyesion̄o mme owo ẹmi ẹfep ke isọn̄. Owo idituaha mbọm ndomokiet ke ubiereikpe Abasi emi edide. Mbon ẹmi ẹdibemde iso ‘iyemede’ ke ntak emi Jehovah edimende ukpeme ye mfọn esie efep edidi “ikpọ owo,” mbon uku. Ke ndisu emi, nte nsobo Jerusalem asan̄ade ekpere, mbon Egypt ndien ekem mbon Babylon ẹnam ndidem Judah ẹdu ke idak mmọ. Ke etienede oro, Edidem Jehoiachin ye mme andibuana eken ke ufọk ubọn̄ ẹkedi mme akpa owo ẹmi ẹketan̄de ẹka ntan̄mfep ke Babylon.—2 Chronicles 36:4, 9, 10.
Idatesịt Ọkpọn̄ Isọn̄
9, 10. (a) Nso udeme ke utọ in̄wan̄ enyene ke Israel? (b) Nso ke owo kiet kiet ‘nditie ke idak vine ye ke idak fig esie’ ọwọrọ?
9 Idụt Israel edi obio oro ẹnamde utom in̄wan̄. Toto ke ini oro nditọ Israel ẹkedụkde Isọn̄ Un̄wọn̄ọ, mmọ ẹnam utom editọ n̄kpasịp ye edibọk ufene. Ntem, utọ in̄wan̄ ama enyene akpan itie ke ibet oro ẹkenọde Israel. Ẹwụk ẹte ẹnịm sabbath nduọkodudu ẹnọ isọn̄ kpukpru isua itiaba man isọn̄ afiak ọfọn n̄kpọ. (Exodus 23:10, 11; Leviticus 25:3-7) Usọrọ ita eke isua ke isua oro ẹwụkde idụt oro ẹte ẹnịm ẹsan̄a ẹkekem ye mme ini utọ in̄wan̄.—Exodus 23:14-16.
10 Mme in̄wan̄ vine ẹdi barasuene ke ofụri idụt oro. N̄wed Abasi asiak wine, n̄kpọ oro ẹdade vine ẹnam, nte enọ otode Abasi oro ‘enemde owo esịt.’ (Psalm 104:15) Owo kiet kiet ‘nditie ke idak vine esie ye ke idak fig esie,’ owụt uforo, emem, ye ifụre ke idak edinen ukara Abasi. (1 Ndidem 4:25; Micah 4:4) Ẹda isua eti idọk nte edidiọn̄ ye ntak ndikwọ nnyụn̄ ndat esịt. (Judges 9:27; Jeremiah 25:30) Se idide isio edi akpanikọ n̄ko. Ke ini mme vine ẹyemerede m̀mê mîn̄wụmke mfri ndien mme in̄wan̄ vine ẹkabarede ẹtịbe n̄kukịm, ana in̄wan̄în̄wan̄ nte ke Jehovah emen edidiọn̄ esie efep—ini akwa mfụhọ.
11, 12. (a) Didie ke Isaiah anam mme idaha oro ẹdisụn̄ọde ẹto ubiereikpe Jehovah ẹn̄wan̄a? (b) Nso mfụhọ mfụhọ idotenyịn ke Isaiah etịn̄ aban̄a?
11 Do, nte odotde, Isaiah ada mme in̄wan̄ vine ye mme mfri mmọ ndiwụt mme idaha ẹmi ẹsụn̄ọde ẹto Jehovah ndimen mme edidiọn̄ esie mfep ke isọn̄ oro: “Obufa wine ke atua, vine ke eyemede, kpukpru mbon idatesịt ẹmụm. Idara ekọmọ etre, n̄kpo mme ebre mbre odop, idara harp etre. Mmọ idin̄wọn̄ke wine ke ikwọ; mmịn oyodoro mmọ eke ẹn̄wọn̄de enye. Ikpîkpu obio amanuaha mbak-mbak: ẹmekọbi kpukpru ufọk, owo idụkke-dụk. Ẹseme vine ke an̄wa; ofụri idatesịt omokụre, idara ererimbot amatak. Se isụkde ke obio edi n̄wụre, itịm onyụn̄ abiara fap.”—Isaiah 24:7-12.
12 Ekọmọ ye harp ẹdi inem inem n̄kpọ mbre oro ẹdade nditoro Jehovah nnyụn̄ n̄wụt idatesịt. (2 Chronicles 29:25; Psalm 81:2) Owo idikopke uyo ikwọ mmọ ke ini ufen Abasi emi. Idara idara ini ukpen̄e grape ididụhe. Uyom idatesịt ididụhe ke mme n̄wụre Jerusalem, emi inuaotop esie ‘abiarade fap’ ẹnyụn̄ ‘ẹkọbide’ mme ufọk esie, man owo ndomokiet okûkeme ndidụk. Nso mfụhọ mfụhọ idotenyịn ke emi edi ntem ọnọ mme andidụn̄ isọn̄ emi ekedide eti isọn̄ toto ke obot!
Nsụhọ ‘Ẹkwọ ke Idatesịt’
13, 14. (a) Nso idi ibet Jehovah kaban̄a ukpen̄e? (b) Didie ke Isaiah ada ibet aban̄ade ukpen̄e ndiwụt nte ke ndusụk owo ẹyebọhọ ubiereikpe Jehovah? (c) Okposụkedi mfụhọ mfụhọ ini idomo ẹdide, nso ke mme anam-akpanikọ mbon Judah ẹkeme nditịm mfiọk?
13 Man ẹtet olive, nditọ Israel ẹsida ukwak ẹmia mme eto man mfri ẹbehe. Nte ekemde ye Ibet Abasi, ẹkpan mmọ ndifiak n̄ketet mme olive oro ẹsụhọde ke n̄kọk. Mmọ ikponyụn̄ itan̄ke nsụhọ grape ke ẹma ẹkekụre ukpen̄e ke in̄wan̄ vine mmọ. Ẹnyene ndikpọn̄ se isụhọde ke ini idọk man mme ubuene—“esen owo, ye eyen-akpa, ye ebe-akpa”—ẹtan̄. (Deuteronomy 24:19-21) Ọkọn̄ọde ke ibet emi ẹtịmde ẹdiọn̄ọ mi, Isaiah owụt akpanikọ oro ọnọde ndọn̄esịt mi nte ke mme andibọhọ ubiereikpe Jehovah oro edide ẹyedu: “Ntem ke editie ke ufọt ererimbot ke otu mme idụt, nte ẹtuakde olive, ye nte mfiọhọ grape ke ẹmade utet. Mmọ ẹyemenede uyo mmọ ke enyọn̄, ẹkwọ, ubom Jehovah eyesịn mmọ eke ẹdude ke inyan̄ ẹfiori. Mbufo ke edem un̄wana ẹkpono ndien Jehovah, mbufo ke isuo inyan̄ ẹkpono enyịn̄ Jehovah Abasi Israel. Nnyịn itie ke utịt ererimbot ikop ikwọ, ete, ‘Nọ eti owo ubọn̄.’”—Isaiah 24:13-16a.
14 Kpa nte ndusụk mfri ẹsụhọde ke eto m̀mê vine ke ẹma ẹkekụre ukpen̄e, ntre ndusụk owo ẹyedu ẹmi ẹsụhọde ke Jehovah ama ekebiere ikpe—“nte mfiọhọ grape ke ẹmade utet.” Nte ẹwetde ke Isa 24 ufan̄ikọ 6, prọfet oro etetịn̄ aban̄a ẹmi, ọdọhọde ete “mbio ẹmi ẹsụhọde ẹnyụn̄ ẹdi esisịt.” Edi, inamke n̄kpọ m̀mê ekpri adan̄a didie, mme andibọhọ nsobo Jerusalem ye Judah ẹnyene ndidu, ndien ekem nsụhọ ẹyeto ntan̄mfep ẹnyọn̄ọ ẹnyụn̄ ẹfiak ẹkedụn̄ ke isọn̄ oro. (Isaiah 4:2, 3; 14:1-5) Okposụkedi mfụhọ mfụhọ ini idomo edisịmde mbon eti esịt, mmọ ẹkeme ndinịm ke akpanikọ nte ke ubọhọ ye idatesịt ẹdu ke iso. Mme andibọhọ ẹyekụt ntịn̄nnịm ikọ Jehovah osude ẹnyụn̄ ẹfiọk ẹte ke Isaiah ekedi ata prọfet Abasi. Mmọ ẹyekop idatesịt nte mmọ ẹkụtde edisu mme ntịn̄nnịm ikọ edifiak n̄wụk. Ke ebiet ekededi oro mmọ ẹkesuanade ẹka—edide isuo Mediterranean ke Edem Usoputịn, Babylon ke “edem un̄wana” (usiahautịn, m̀mê Edem Usiahautịn), m̀mê itie efen ekededi emi oyomde usụn̄—mmọ ẹyetoro Abasi koro ẹnịmde mmọ uwem, mmọ ẹyenyụn̄ ẹkwọ ẹte: “Nọ eti owo ubọn̄.”
Owo Idibọhọke Ubiereikpe Jehovah
15, 16. (a) Didie ke se iditịbede inọ ikọt Isaiah otụk enye? (b) Nso iditịbe inọ mme andidụn̄ isọn̄ ẹmi mînamke akpanikọ?
15 Nte ededi, ke emi, ini ikemke kan̄a ndidara. Isaiah etịn̄ se idude idahaemi ọnọ mbon ẹmi ẹdude ke ukem iduọk ini ye enye, ọdọhọde ete: “Edi ami ndọhọ nte, Ọdiọk mi, ọdiọk mi, ifọnke-fọn inọ mi! Mbon n̄wo ke ẹwo n̄wo: mbon n̄wo ke ẹwo n̄wo. Ndịk, ye ukpe, ye mfịne, ke ẹna ẹnọ fi, O andidụn̄ isọn̄. Ndien ama ekem, owo eke efehede abak uyom ndịk ọyọduọ ke ukpe; ndien owo eke otode ke ufọt ukpe ọdọk ẹyemụm ke mfịne: koro ẹberede window ke enyọn̄, idak isọn̄ onyụn̄ enyek. Ererimbot obomo fap, ererimbot asiaha mbai-mbai, ererimbot enyek ọkpọsọn̄. Ererimbot eteten̄ nte owo mmịn, onyụn̄ ofofụm nte hammock; isop esie onyụn̄ odobi enye ke edem; ndien enye ọduọ, idinyụn̄ idahake aba ke enyọn̄.”—Isaiah 24:16b-20.
16 Isaiah enen̄ede ofụhọ aban̄a se iditịbede inọ ikọt esie. Nte mme n̄kpọ ẹtiede ye enye anam enye ọdọn̄ọ onyụn̄ odu ke nnama. Mbon n̄wo ẹyọyọhọ ẹnyụn̄ ẹsịn mme andidụn̄ isọn̄ ẹdu ke ndịk. Ke ini Jehovah emende ukpeme esie efep, mme andidụn̄ Judah oro mînamke akpanikọ ẹyedu ke ndịk uwemeyo ye okoneyo. Mmọ ẹyekop ndịk ẹban̄a uwem mmọ. Owo idibọhọke afanikọn̄ oro edisịmde mmọ ke ntak ndisịn mme ewụhọ Jehovah nnyụn̄ mfụmi ọniọn̄ Abasi. (Mme N̄ke 1:24-27) Nsobo eyedi idem okposụkedi mbon n̄wo ẹmi ẹdude ke isọn̄ oro, ẹmi ẹdomode ndinam mmọ ẹnịm ẹte ke kpukpru n̄kpọ ẹyefọn, ẹkamade nsu ye abian̄a nditụn mme owo usụn̄ n̄ka nsobo. (Jeremiah 27:9-15) Mme asua ẹtode an̄wa ẹyedụk ẹdi ẹnyụn̄ ẹbụme mmọ ẹnyụn̄ ẹtan̄ mmọ ẹka ntan̄mfep. Kpukpru ẹmi anam Isaiah ofụhọ etieti.
17. (a) Ntak emi owo mîdikemeke ndibọhọ? (b) Ke ini ẹsanade odudu ubiereikpe Jehovah ke heaven ẹyak, nso iditịbe inọ isọn̄?
17 Kpa ye oro, ana prọfet oro atan̄a ete ke owo ndomokiet idibọhọke. Ebiet ekededi emi mme owo ẹdidomode ndifehe n̄ka, ẹyemụm mmọ. Ndusụk owo ẹyekeme ndibọhọ afanikọn̄ kiet, edi mmọ ẹyedụk afanikọn̄ efen—ifụre idụhe. Editie ukem nte unam emi ẹbịnede oro ọbọhọde ndiduọ ndụk obube edi afia omụm enye. (Men Amos 5:18, 19 domo.) Ẹyesana odudu ubiereikpe Jehovah ke mme heaven ẹyak enye oyonyụn̄ enyen̄e isọn̄. Nte owo mmịn, isọn̄ oyụt onyụn̄ ọduọ, ọyọhọde ye ubiomikpe inyụn̄ ikemeke ndidaha nda aba. (Amos 5:2) Ubiereikpe Jehovah edi akpatre. Taktak nsobo ye n̄wụre ẹdisịm isọn̄ oro.
Jehovah Ayakara ke Ubọn̄
18, 19. (a) Nso ke “mme udịm enyọn̄” ẹkeme ndida mban̄a, ndien didie ke ẹtan̄ mmọ ẹmi ẹbon ọtọkiet “ke obube”? (b) Didie ke ekeme ndidi nte ke ẹyenọ “udịm enyọn̄” ufen ke “ediwak usen ẹma ẹbe”? (c) Didie ke Jehovah ọnọ “ndidem isọn̄” ufen?
18 Ke emi, ntịn̄nnịm ikọ Isaiah osu ke udomo oro okponde akan, anyande ubọk owụt akpatre edisu uduak Jehovah: “Ama ekem ke usen oro, Jehovah ayada ufen etiene udịm enyọn̄, etiene ndidem isọn̄ ke isọn̄. Ẹyenyụn̄ ẹtan̄ mmọ ẹbon ọtọ kiet, nte mbon n̄kpọkọbi ke obube, ẹnyụn̄ ẹkọbi mmọ ẹbaha ke ufọk ukwak, ndien ke ediwak usen ẹma ẹbe, ẹyenọ mmọ ufen. Ndien bụt ayanam ọfiọn̄, utịn oyonyụn̄ ofụk bụt ke iso, koro Jehovah mme udịm adade ubọn̄ ke obot Zion, ye ke Jerusalem, ubọn̄ onyụn̄ odu ke iso mbiowo esie.”—Isaiah 24:21-23.
19 “Udịm enyọn̄” ekeme ndida mban̄a mme demon ẹmi ẹdide “mme andikara ekịm ererimbot, ye udịm mme idiọk spirit eke ẹdude ke enyọn̄.” (Ephesus 6:12) Mmọ ẹmi ẹmenyene ọkpọsọn̄ odudu ke mme ukara ererimbot. (Daniel 10:13, 20; 1 John 5:19) Uduak mmọ edi ndiwọn̄ọde mme owo n̄kpọn̄ Jehovah ye edisana utuakibuot esie. Mmọ ẹkekụt unen didie ntem ke ndibian̄a Israel nditiene mme mbiara edinam mme idụt oro ẹkekande mmọ ẹkụk ndien ke ntem ẹdotde ndibọ ubiereikpe Abasi! Edi ana Satan ye mme demon esie ẹnam ibat ẹnọ Abasi ke ini enye ke akpatre ọwọn̄ọrede ntịn̄enyịn esie ọnọ mmọ ye mme andikara isọn̄, kpa “ndidem isọn̄ ke isọn̄,” ẹmi mmọ ẹnamde ẹwọn̄ọde ẹda ẹn̄wana ye Abasi ẹnyụn̄ ẹbiat mme ibet esie. (Ediyarade 16:13, 14) Ke etịn̄de ke ndamban̄a usụn̄, Isaiah ọdọhọ ete ke ẹyebon mmọ ọtọkiet ẹnyụn̄ “ẹkọbi mmọ ẹbaha ke ufọk ukwak.” “Ke ediwak usen ẹma ẹbe,” ndusụk ke ini ẹkpọhọrede Satan ye mme demon esie (edi idịghe “ndidem isọn̄ ke isọn̄”) ẹyak ke ibio ini ke utịt Tọsịn Isua Ukara Jesus Christ, Abasi ọyọnọ mmọ akpatre ufen oro odotde ye mmọ.—Ediyarade 20:3, 7-10.
20. Didie ndien ini ewe ke Jehovah “ada ubọn̄” ke eset ye ke eyomfịn?
20 Ntem ikpehe ntịn̄nnịm ikọ Isaiah enye emi ama ọnọ mme Jew utịbe utịbe nsọn̄ọ. Ke edikem ini Jehovah, enye ayanam Babylon ọduọ onyụn̄ anam mme Jew ẹfiak ẹnyọn̄ọ isọn̄ emana mmọ. Ke 537 M.E.N., ke ini enye owụtde odudu ye itie edikara esie ke usụn̄ emi, ẹkeme nditịm ndọhọ mban̄a mmọ nte: ‘Abasi mbufo ada ubọn̄!’ (Isaiah 52:7) Ke eyomfịn, Jehovah ‘akada ubọn̄’ ke 1914 ke ini enye okodoride Jesus Christ nte Edidem ke Obio Ubọn̄ Esie eke heaven. (Psalm 96:10) Enye n̄ko ‘ama ada ubọn̄’ ke 1919 ke ini enye okowụtde odudu itie ubọn̄ esie ebe ke ndision̄o Israel eke spirit ke ufụn Akwa Babylon.
21. (a) Didie ke ‘bụt anam ọfiọn̄ ndien utịn onyụn̄ ofụhọ bụt ke iso’? (b) Nso ọkpọsọn̄ ikot edinyene n̄kponn̄kan edisu esie?
21 Jehovah ayafiak “ada ubọn̄” ke ini enye adade utịt ọsọk Akwa Babylon ye ikpehe eken eke idiọk editịm n̄kpọ emi. (Zechariah 14:9; Ediyarade 19:1, 2, 19-21) Ke oro ebede, ukara Obio Ubọn̄ Jehovah oyokpon tutu edi se ọfiọn̄ ke okoneyo m̀mê utịn ke ufọt uwemeyo mîdikemeke ndimen udomo ye ubọn̄ esie. (Men Ediyarade 22:5 domo.) Bụt ayanam mmọ, yak idọhọ, ndidomo idem ye ubọn̄ ubọn̄ Jehovah mme udịm. Jehovah eyedi akakan andikara. Kpukpru owo ẹyekụt ata ọkpọsọn̄ odudu ye ubọn̄ esie. (Ediyarade 4:8-10; 5:13, 14) Nso utịbe utịbe idotenyịn ke emi edidi ntem! Adan̄aoro, ẹyekop ikot eke Psalm 97:1 ke ofụri isọn̄ ke n̄kponn̄kan edisu esie: “Jehovah edi edidem; yak ererimbot ebre; yak uwak isuo ẹdat esịt.”
[Mme Mbụme Ukpepn̄kpọ]
[Ndise ke page 262]
Owo idikopke aba uyo ikwọ ye idara ke isọn̄ oro
[Ndise ke page 265]
Ndusụk owo ẹyebọhọ ubiereikpe Jehovah, ukem nte mfri osụhọde ke eto ke ẹma ẹkekụre ukpen̄e
[Ndise ke page 267]
Isaiah enen̄ede ofụhọ aban̄a se iditịbede inọ ikọt esie
[Ndise ke page 269]
Utịn m̀mê ọfiọn̄ idimenke udomo ye Jehovah ke ubọn̄
