Ibuot Efịteta

Mme Ukpepn̄kpọ Ẹban̄ade Unana Edinam Akpanikọ

Isaiah 22:1-25

1. Ekpetie didie ndidu ke esịt obio eset oro ẹkande ẹkụk?

 KERE nte eketiede ndidu ke obio eset oro ẹkande ẹkụk. Asua—emi okopde odudu onyụn̄ ọsọn̄de ido—odu ke edem ibibene. Afo ọmọfiọk ete ke enye ama akakan mme obio efen. Idahaemi enye ebiere ndikan nnyụn̄ mbụme obio fo nnyụn̄ ndan̄ mme owo ke n̄kanubọk nnyụn̄ n̄wot mme andidụn̄. Udịmekọn̄ asua ẹnen̄ede ẹkop odudu ẹkan se ẹkade ndin̄wana iso ye iso; afo n̄kukụre ekeme ndidori enyịn ete ibibene obio akpakam akpan mmọ ndidụk ndi. Nte afo esede an̄wa, afo emekeme ndikụt mme tọwa ekọn̄ oro mme asua ẹbọpde. Mmọ n̄ko ẹnyene mme engine oro ẹkemede nditop ikpọ itiat mbiat mme n̄kpọ ukpeme fo. Afo okụt mme n̄kpọ uwụri ibibene mmọ ye mme eberi, mme otop-idan̄ ye mme chariot, akwa otu mbonekọn̄ mmọ. Nso enyene-ndịk n̄kpọ ke emi edi ntem!

2. Ini ewe ke edikan obio n̄kụk oro ẹtịn̄de ke Isaiah 22 etịbe?

² Ke Isaiah ibuot 22, nnyịn ikot iban̄a utọ edikan obio n̄kụk oro—kpa edikan Jerusalem n̄kụk. Emi eketịbe ini ewe? Edi ọkpọsọn̄ n̄kpọ ndiwụt edikan obio n̄kụk ekededi oro kpukpru ikpehe oro ẹnemede mi ẹsude. Nte an̄wan̄ade, ntịn̄nnịm ikọ emi etịm an̄wan̄a owo nte ofụri se ididade itie ke nsio nsio edikan n̄kụk oro edisịmde Jerusalem, ntọt emi enyenede kpukpru owo kaban̄a se inade ke iso.

3. Didie ke mme andidụn̄ Jerusalem ẹnam n̄kpọ ẹban̄a edikan obio n̄kụk oro Isaiah etịn̄de aban̄a?

 ³ Ke ẹsobode edikan obio n̄kụk oro Isaiah etịn̄de aban̄a mi, nso ke mbio obio Jerusalem ẹnam? Nte ikọt ediomi Abasi, nte mmọ ẹseme ẹkot Jehovah ndinyan̄a mmọ? Baba, mmọ ẹwụt ata edu unana ibuot, utọ nte enye oro ẹkụtde mfịn ke otu ediwak mbon oro ẹdọhọde ke ituak ibuot inọ Abasi.

Obio Oro Ẹkande Ẹkụk

4. (a) Nso idi “ebeden̄ n̄kukụt,” ndien ntak ẹnọde enye enyịn̄ emi? (b) Nso idi idaha eke spirit mme andidụn̄ Jerusalem?

⁴ Ke Isaiah ibuot 21, ẹketọn̄ọ kiet kiet ke otu etop ubiereikpe ita oro ye ikọ emi “Uyo Abasi.” (Isaiah 21:1, 11, 13) Isa Ibuot 22 ọtọn̄ọ ke ukem usụn̄ oro: “Uyo Abasi emi aban̄a ebeden̄ n̄kukụt. Nsinam fi ndien, eke kpukpru mbufo ẹdọkde ke enyọn̄ ọkọm ufọk?” (Isaiah 22:1) “Ebeden̄ n̄kukụt” etịn̄ aban̄a Jerusalem. Ẹkot obio oro ebeden̄ koro okposụkedi enye okon̄de, ikpọ obot ẹkan enye ẹkụk. Ẹbuan enye ye “n̄kukụt” koro do ke ẹnọ ediwak n̄kukụt ye ediyarade Abasi. Ke ntak emi, mme andidụn̄ obio oro ẹkpenyene ndinọ  ntịn̄enyịn ke mme ikọ Jehovah. Utu ke oro, mmọ ẹmefụmi enye ẹnyụn̄ ẹyo ẹbịne nsunsu utuakibuot. Asua oro akande obio oro okụk edi n̄kpọutom oro Abasi adade ndibiere ikpe nnọ otụt-utọn̄ ikọt esie.—Deuteronomy 28:45, 49, 50, 52.

5. Nso ikeme ndidi ntak emi mme owo ẹdọkde enyọn̄ ọkọm ufọk mmọ?

⁵ Fiọk ete ke mme andidụn̄ Jerusalem ‘ẹma ẹdọk kpukpru mmọ ke enyọn̄ ọkọm’ ufọk mmọ. Ke eset, ọkọm ufọk nditọ Israel ẹkesidi mbatmbat ndien mme ubon ẹma ẹsiwak ndisop idem do. Isaiah isianke nnyịn ntak emi mmọ ẹnamde ntre ke idaha enye emi, edi mme ikọ esie ẹwụt unana edinyịme. Do, eyedi mmọ ẹkedọk enyọn̄ ọkọm ufọk ndiseme nnọ mme nsunsu abasi mmọ. Nte mmọ ẹsinamde edi emi ke mme isua oro ẹdade ẹkesịm  nsobo Jerusalem ke 607 M.E.N.—Jeremiah 19:13; Zephaniah 1:5.

6. (a) Mme idaha ewe idu ke Jerusalem? (b) Ntak emi ndusụk owo ẹdatde esịt, edi nso idu ke iso?

⁶ Isaiah aka iso ete: “Ọyọhọ-ntịme, ama-iwok obio, obio mbre: idịghe ke ofụt ke ẹkewot nditọ fo ẹmi ẹwotde, mmọ inyụn̄ ikpan̄ake ke ekọn̄.” (Isaiah 22:2) Akwa udịmowo ẹmebụn̄ọ ẹdụk obio oro, ndien enye odu ke ndutịme. Mme owo ke mme efak ẹyomo ẹnyụn̄ ẹkop ndịk. Nte ededi, ndusụk owo ke ẹdara, eyedi koro mmọ ẹkere ke imenyene ifụre mîdịghe nte ke n̄kpọndịk ebe efep. a Nte ededi, edi ndisịme ndidara ke utọ ini emi. Ediwak owo ke obio ẹmọn̄ ẹkpan̄a n̄kpa oro ọdiọkde akan ediwot ke iso ofụt. Obio oro  ẹkande ẹkụk ikemeke ndinyene udia nto ebiet efen. Se ẹkekọde ẹbon ke obio osụhọde. Mme owo nditie biọn̄ nnyụn̄ n̄wak n̄kaha ada udọn̄ọ emi ekemede ndibe owo edi. Ntem ediwak owo ke Jerusalem ẹyekpan̄a ke akan̄ ye udọn̄ọ. Emi etịbe ke 607 M.E.N. ye ke 70 E.N.—2 Ndidem 25:3; Eseme 4:9, 10. b

7. Nso ke mme andikara Jerusalem ẹnam ke ini ẹkande enye ẹkụk, ndien nso itịbe inọ mmọ?

⁷ Ke afanikọn̄ emi, nso ndausụn̄ ke mme andikara Jerusalem ẹnọ. Isaiah ọbọrọ ete: “Kpukpru mme etubom fo ẹfehe ọtọ kiet; ẹbọp mmọ, idịghe ke utịgha: ẹda kpukpru nditọ fo eke mmọ ẹkụtde ẹbọp ọtọ kiet, mmọ ẹto ke anyan ebiet ẹfen̄e.” (Isaiah 22:3) Mme andikara ye mbon uko ẹfen̄e ndien ekem ẹmụm mmọ! Ke owo mîkam inyanke mmọ utịgha ke iso, ẹmụm mmọ ẹnyụn̄ ẹda mmọ ẹdaha nte mbon n̄kpọkọbi. Emi etịbe ke 607 M.E.N. Ke ẹma ẹkewụri ibibene Jerusalem, Edidem Zedekiah efehe ke okoneyo ye mbon uko esie. Asua ọdiọn̄ọ aban̄a emi, ebịne mmọ, onyụn̄ esịm mmọ ke unaisọn̄ Jericho. Mbon uko ẹfen̄e. Ẹmụm Zedekiah, ẹtịbi enye enyịn, ẹsịn enye ke ebuka, ẹnyụn̄ ẹda enye ẹka Babylon. (2 Ndidem 25:2-7) Nso enyene-ndịk utịp unana enye ndinam akpanikọ ke emi edi ntem!

Ẹfụhọ Ẹban̄a Afanikọn̄ Oro

8. (a) Didie ke Isaiah anam n̄kpọ aban̄a ntịn̄nnịm ikọ aban̄ade nsobo Jerusalem? (b) N̄kpọ editie didie ke Jerusalem?

⁸ Ntịn̄nnịm ikọ emi otụk Isaiah ntotụn̄ọ ntotụn̄ọ. Enye ọdọhọ ete: “Mbufo ẹkabade ẹkûse mi; yak ntua ndot-ndot eyet, mbufo ẹkûn̄wana ndidọn̄ mi esịt mban̄a nsobo eke ẹsobode adiaha mbio-obio nnyịn.” (Isaiah 22:4) Isaiah ofụhọ aban̄a n̄kpọntịbe oro ẹtịn̄de ntịn̄nnịm ikọ ẹban̄a Moab  ye Babylon mi. (Isaiah 16:11; 21:3) Idahaemi mfụhọ ye eseme esie ẹtetịm ẹkponi nte enye ekerede aban̄a afanikọn̄ oro edisịmde ikọt esie. Owo ikemeke ndidọn̄ enye esịt. Ntak-a? “Koro Ọbọn̄ Jehovah mme udịm enịmde usen ndutịme, ye eke udịghi, ye eke nnanenyịn ke ebeden̄ n̄kukụt, ke ẹwụri ibibene, ke ẹseme ẹnọ ikpọ obot.” (Isaiah 22:5) Ọkpọsọn̄ ndutịme ọyọyọhọ ke Jerusalem. Mme owo ẹyeyo ke ndịk inyeneke uduak. Nte asua ọtọn̄ọde ndiwụri mme ibibene obio, mme owo ‘ẹyeseme ẹnọ ikpọ obot.’ Ndi emi ọwọrọ ke mme andidụn̄ obio ẹdiseme ẹnọ Abasi ke edisana temple esie ke Obot Moriah? Ekeme ndidi. Nte ededi, ke ẹkerede ẹban̄a unana edinam akpanikọ mmọ, ekeme ndiwọrọ nte ke mmọ ndiseme mban̄a ndịk idikaha ebiet en̄wen ikan ikpọ obot n̄kann̄kụk.

9. Tịn̄ ban̄a udịmekọn̄ oro ẹkedịghede Jerusalem.

⁹ Nso utọ asua edịghe Jerusalem? Isaiah asian nnyịn ete: “Elam akama edịbe-idan̄ ke chariot, ye mme asan̄a ikpat, ye mme odoro horse, Kir onyụn̄ ofụhọde otu-ekọn̄.” (Isaiah 22:6) Mme asua ẹnyene n̄kpọekọn̄ ẹkem. Mmọ ẹnyene mme otop-idan̄ emi idan̄ ẹyọhọde mme edịp-idan̄ mmọ. Mbonekọn̄ ẹtịm otuekọn̄ mmọ ẹben̄e ekọn̄. Mme chariot ye mme horse oro ẹnọde ukpep ekọn̄ ẹdu. Udịmekọn̄ ẹsịne mbonekọn̄ ẹtode Elam, emi odude idahaemi ke edem edere ebiet emi edide Itụn̄ Inyan̄ibom Persia, ye oro ẹtode Kir, ndusụk odude ekpere Elam. Ndisiak mme idụt oro ẹwụt ata anyan usụn̄ emi mbonekọn̄ oro ẹtode ẹdi. Enye n̄ko owụt nte ke ekeme ndidi mme otop-idan̄ Elam ẹma ẹdu ke otu udịmekọn̄ oro ekedịghede Jerusalem ke eyo Hezekiah.

Mme Ukeme ke Ndinyan̄a Idem

10. Nso idaha idi afanikọn̄ inọ obio oro?

¹⁰ Isaiah etịn̄ aban̄a idaha oro odude ete: “Edikem, mme chariot ẹyọhọ ke ata nti ebeden̄ fo, mbio horse ẹnyụn̄ ẹtuak ẹda ẹkpere inua-otop. Ndien ẹfụhọde Judah ufụhọ-n̄kpọ.”  (Isaiah 22:7, 8a) Mme chariot ye mme horse ẹyọhọ ke ebeden̄ ke edem obio Jerusalem ẹnyụn̄ ẹda itie mmọ ndibụn̄ mme inuaotop obio. Nso idi ‘ufụhọ-n̄kpọ Judah’ oro ẹfụhọrede? Ekeme ndidi inuaotop obio oro, emi edikan esie edide afanikọn̄ ọnọ mme andikpeme. c Ke ini ẹfụhọrede ufụhọ-n̄kpọ ukpeme emi, mme andin̄wana ye enye ẹkeme ndibe ndụk obio.

11, 12. Nso usụn̄ unyan̄a idem ke mme andidụn̄ Jerusalem ẹda?

¹¹ Isaiah idahaemi owụk ntịn̄enyịn ke mme ukeme oro mme owo ẹsịnde ndikpeme idemmọ. Akpa ekikere mmọ—mme n̄kpọekọn̄! “Ndien afo etịn̄ enyịn ke n̄kpọ-ekọn̄ ufọk akai ke usen oro. Mbufo ẹmenyụn̄ ẹkụt ebiet obio David emi ẹwụrede, nte ẹwakde: ẹnyụn̄ ẹbon mmọn̄ n̄kpọdiọhọ-mmọn̄ ke usụhọde.” (Isaiah 22:8b, 9) Ẹbon n̄kpọekọn̄ ke itie ubon n̄kpọekọn̄ ke ufọk akai. Solomon ọkọbọp itie ubon n̄kpọekọn̄ emi. Sia ẹkedade mme cedar ẹmi ẹdade ẹto Lebanon ẹbọp, ẹkedidiọn̄ọ enye nte “ufọk akai Lebanon.” (1 Ndidem 7:2-5) Ẹdụn̄ọde mme nsiaha ke ibibene. Ẹbọ mmọn̄—akpan usụn̄ ke ndinọ ukpeme. Mme owo ẹyom mmọn̄ man ẹdu uwem. Ke enye mîdụhe, obio ikemeke ndidu. Nte ededi, tịm fiọk ete ke owo itịn̄ke n̄kpọ ndomokiet iban̄a mmọ ndise Jehovah kaban̄a edinyan̄a. Utu ke oro, mmọ ẹberi edem ke mme inyene mmọ. Ẹyak nnyịn ikûdede inam utọ ndudue oro!—Psalm 127:1.

¹² Nso ke ẹkeme ndinam mban̄a mme nsiaha oro ke ibibene obio? “Mbufo ẹmenyụn̄ ẹbat mme ufọk Jerusalem, ẹnyụn̄ ẹwụri ufọk, man ẹda ẹdiọn̄ ibibene.” (Isaiah 22:10) Ẹmedụn̄ọde ekọmurua ufọk man ẹfiọk m̀mê ewe ke ẹkpewụri man ẹda mme n̄kpọ ẹdiọn̄ mme nsiaha. Emi edi ukeme ẹsịnde ndikpan asua ndinyene odudu ofụri ofụri ke ibibene emi.

 Mbon Unana Mbuọtidem

13. Didie ke mme owo ẹkụt ẹte mmimọ imenyene mmọn̄, edi anie ke mmọ ẹfre?

¹³ “Mbufo ẹmenyụn̄ ẹnam n̄kpọdiọhọ-mmọn̄ ke ufọt ibibene mbiba ẹnọ mmọn̄ akani n̄kpọdiọhọ-mmọn̄. Edi itịn̄ke enyịn ke andinam enye, inyụn̄ isehe Enye emi okobotde enye tutu ko.” (Isaiah 22:11) Mme ukeme oro ẹsịnde ndibọ mmọn̄, oro ẹtịn̄de mi ye ke Isa 22 ufan̄ikọ 9, ẹti nnyịn ẹban̄a se Edidem Hezekiah akanamde ndikpeme obio mbiọn̄ọ mbonekọn̄ Assyria. (2 Chronicles 32:2-5) Nte ededi, mbio obio oro ke ntịn̄nnịm ikọ Isaiah emi ẹnen̄ede ẹnana mbuọtidem. Nte mmọ ẹnamde utom ndikpeme obio, mmọ idọn̄ke enyịn ke Andibot, ke mîbietke Hezekiah.

14. Kpa ye etop ntọt oro Jehovah ọnọde, nso edu oro mîwụtke eti ibuot ke mme owo ẹnyene?

¹⁴ Isaiah aka iso ete: “Ndien ke usen oro Ọbọn̄ Jehovah mme udịm okot eyet, ye eseme, ye ibọ, ye ukụne ọfọn̄-ikpo. Ndien sese mbre ye idara, ke ẹwot enan̄, ke ẹwot erọn̄, ke ẹta unam, ẹnyụn̄ ẹn̄wọn̄ wine: ‘Ẹyak nnyịn ita inyụn̄ in̄wọn̄, koro iyakpa n̄kpa n̄kpọn̄.’” (Isaiah 22:12, 13) Mme andidụn̄ Jerusalem ituaha n̄kpọfiọk iban̄a nsọn̄ibuot mmọ ye Jehovah. Mmọ ituaha, ikporoke idet mmọ, m̀mê ndisịne ọfọn̄ikpo nte idiọn̄ọ edikabade esịt. Ke mmọ ẹkpenamde ntre, ekeme ndidi Jehovah akpanyan̄a mmọ osio ke mme n̄kpọndịk oro ẹdide. Utu ke oro, mmọ ẹsịn idem ke inemesịt obụkidem. Ukem edu oro odu mfịn ke otu ediwak mbon oro mîbuọtke idem ye Abasi. Sia mmọ mînyeneke idotenyịn—edide eke ediset ke n̄kpa m̀mê eke uwem ke Paradise isọn̄ ke ini iso—mmọ ẹdu uwem ediyụhọ udọn̄ idemowo, ẹdọhọde ẹte: “Yak idia inyụn̄ in̄wọn̄, koro iyakpa n̄kpa n̄kpọn̄.” (1 Corinth 15:32) Nso unana edikụt n̄kpọ nyom usụn̄! Ke ekpedide mmọ ẹbuọt idem ye Jehovah, mmọ ẹkpenyene idotenyịn oro ebịghide!—Psalm 4:6-8; Mme N̄ke 1:33.

15. (a) Nso etop ubiereikpe ke Jehovah ọnọ Jerusalem, ndien mmanie ẹnam ubiereikpe esie? (b) Ntak emi Christendom edibọde ukem ufen oro ekesịmde Jerusalem?

 ¹⁵ Mme andidụn̄ Jerusalem oro ẹkande ẹkụk idinyeneke ifụre. Isaiah ọdọhọ ete: “Jehovah mme udịm ayarade mi ke utọn̄, ete, Ididahake do ke idiọk ido emi inọ mbufo tutu mbufo ẹkpan̄a n̄kpa. Ọbọn̄ Jehovah mme udịm ọdọhọ ntre.” (Isaiah 22:14) Ke ntak isọn̄esịt mme owo, edidahado nnọ ididụhe. N̄kpa iditreke ndidi. Emi edi akpanikọ. Ọbọn̄ Andikara, Jehovah mme udịm, ọdọhọ. Ke ndisu ntịn̄nnịm ikọ Isaiah emi, ẹsobo Jerusalem oro mînamke akpanikọ utịm ikaba. Udịmekọn̄ Babylon osobo enye ndien ekem eke Rome. Ntre, n̄ko, nsobo eyesịm Christendom oro mînamke akpanikọ, emi mme andibuana ke enye ẹdọhọde ke ituak ibuot inọ Abasi edi emi ẹkan̄de enye ebe ke edinam mmọ. (Titus 1:16) Mme idiọkn̄kpọ Christendom, ọkọrọ ye eke mme ido ukpono ererimbot eken ẹsuene ndinen usụn̄ Abasi, ẹnyụn̄ “ẹboho ẹkon̄ ẹsịm enyọn̄.” Ukem nte idiọkn̄kpọ ọsọn̄-ibuot Jerusalem, idiọkn̄kpọ mmọ ẹkponi ẹkan se ẹsiode isop ẹnọ.—Ediyarade 18:5, 8, 21.

Ibụk Ibụk Akama-Ukpọhọde

16, 17. (a) Anie ọbọ etop ntọt idahaemi oto Jehovah, ndien ntak-a? (b) Ke ntak ọkpọsọn̄ udọn̄ esie, nso iditịbe inọ Shebna?

¹⁶ Prọfet oro ọwọn̄ọde ntịn̄enyịn esie ọkpọn̄ mbon oro mînamke akpanikọ ebịne owo kiet kiet emi mînamke akpanikọ. Isaiah ewet ete: “Ntem ke Ọbọn̄ Jehovah mme udịm ọdọhọ ete, Ka kodụk ke ọtọ akama-ukpọhọde emi, ke ọtọ Shebna, emi akarade ufọk, ete, Afo enyene nso mi? Onyụn̄ enyene anie mi eke esịnde fi etịbi udi ọnọ idem fo mi? Enye etịbi udi esiemmọ ke enyọn̄, otụn̄ idụn̄ ke itiat ọnọ idem esie.”—Isaiah 22:15, 16.

¹⁷ Shebna edi ‘akama-ukpọhọde ufọk,’ eyedi ufọk Edidem Hezekiah. Ke ntre, enye enyene akamba itie, emi edidem kpọt okponde akan enye. Ẹyom ekese  ẹto enye. (1 Corinth 4:2) Edi, ke adan̄aemi enye ekpebemde iso ọnọ ntịn̄enyịn ke mme mbubehe idụt, Shebna ebịne ubọn̄ idemesie. Enye enyene udi oro ọsọn̄de urua eti eti—ukem nte eke edidem ke ẹmende ẹdomo—otụn̄de ke enyọn̄ akamba itiat ọnọ idemesie. Ke Jehovah okụtde emi, ọnọ Isaiah odudu spirit nditọt akama-ukpọhọde oro mînamke akpanikọ mi ete: “Sese, Jehovah ọmọn̄ ọduọk fi ọkpọsọn̄ ediduọk, onyụn̄ omụm fi ata edimụm. Enye ọyọsọn̄ afiak fi anam afiaha, nte nyụri eke ẹkpọrọde ke isọn̄ eke an̄wan̄ade: do ke afo edikpa, do n̄ko ke mme chariot ubọn̄ fo ẹdika, afo bụt ufọk usọ! Nyonyụn̄ nnụk fi ke itie fo mfep, nnyụn̄ ndụri fi nsio ke idaha fo.” (Isaiah 22:17-19) Ke ntak ibụk esie, Shebna idikam inyeneke ikpîkpu udi ke Jerusalem. Utu ke oro, ẹyetop enye nte bọl, ndikakpa ke anyan idụt. Ntọt odu mi ọnọ kpukpru mme akama odudu ukara ke otu ikọt Abasi. Edida odudu nnam n̄kpọ ke idiọk usụn̄ edida ekesịm editaba odudu ukara oro onyụn̄ ekeme ndida n̄kesịm edisio mfep.

18. Anie edida itie Shebna, ndien owo emi ndibọ edisịnen̄kpọ Shebna ye ukpọhọde ufọk David ọwọrọ nso?

¹⁸ Nte ededi, didie ke ẹdisio Shebna ke itie esie ẹfep?  Ebede ke Isaiah, Jehovah anam an̄wan̄a ete: “Ndien ama ekem ke usen oro, nyokot owo mi Eliakim, eyen Hilkiah: ndien nyada ekụra fo nsịne enye ke idem, nnyụn̄ mbọp enye ke ubọp-isịn fo, nnyụn̄ nda ubọn̄ fo nsịn enye ke ubọk: ndien enye eyedi ete mme etubom Jerusalem, ye eke ufọk Judah. Nyonyụn̄ ndori enye ukpọhọde ufọk David ke afara; ndien enye ọyọkpọhọde, ndien baba owo kiet idiberike; onyụn̄ eberi, ndien baba owo kiet idikpọhọkede.” (Isaiah 22:20-22) Ke ẹkpụhọde Shebna, ẹyenọ Eliakim edisịnen̄kpọ akama-ukpọhọde ọkọrọ ye ukpọhọde ufọk David. Bible ada ikọ oro “ukpọhọde” nditịn̄ mban̄a odudu, m̀mê ukara. (Men Matthew 16:19 domo.) Ke eset, owo oro ọnọde edidem item, emi akamade ukpọhọde, ekeme ndise enyịn ke ofụri ufọk ubọn̄, idem ebierede m̀mê mmanie ẹdinam utom ufọk edidem. (Men Ediyarade 3:7, 8 domo.) Ntem, itieutom akama-ukpọhọde edi akpan n̄kpọ, ndien ẹyom ekese ẹto owo ekededi oro anamde utom nte akama-ukpọhọde. (Luke 12:48) Ekeme ndidi Shebna enyene ukeme, edi sia enye mîkanamke akpanikọ, Jehovah oyokpụhọ enye.

Ndamban̄a Ntok Iba

19, 20. (a) Didie ke Eliakim edidi edidiọn̄ ọnọ ikọt esie? (b) Nso iditịbe inọ mbon oro ẹkade iso ndiberi edem ke Shebna?

¹⁹ Ke akpatre, Jehovah ada ndamban̄a usem nditịn̄ mban̄a edibọ Shebna odudu nnọ Eliakim. Enye ọdọhọ ete: “Nyonyụn̄ n̄kọn̄ enye nte ntok nsịn ke ọkpọsọn̄ ebiet: enye oyonyụn̄ akabade edi ebekpo ubọn̄ ufọk ete esie. Ndien mmọ ẹyekọn̄ enye ofụri ubọn̄ ete esie ke idem, ubon ye nditọ, kpukpru n̄kpri n̄kpoduoho, ọtọn̄ọde ke n̄kpoduoho eke ẹnịmde ke cup, tutu esịm ke kpukpru n̄kpoduoho eke ẹnịmde ke aban̄. Uyo Jehovah mme udịm edi emi: Ke usen oro ẹyedịbede ntok [Shebna] eke ẹkekọn̄de ẹsịn ke ọkpọsọn̄ ebiet, ẹnyụn̄ ẹsiak enye ẹduọk ke isọn̄; ẹnyụn̄ ẹsịbe mbiomo eke ọkọn̄ọde ke esịt ẹfep: koro Jehovah ọdọhọde.”—Isaiah 22:23-25.

 ²⁰ Ke mme ufan̄ikọ ẹmi, akpa ntok edi Eliakim. Enye ayakabade edi “ebekpo ubọn̄” ufọk ete esie, Hilkiah. Ke mîbietke Shebna, enye ididaha esuene isọk ufọk m̀mê enyịn̄ ete esie. Eliakim edidi ọkpọsọn̄ ibetedem ọnọ n̄kpoduoho ufọk, oro edi, ọnọ mbon efen ke utom ufọk edidem. (2 Timothy 2:20, 21) Ke edide isio, ọyọhọ ntok iba aban̄a Shebna. Okposụkedi etiede nte ke enye odu ke ifụre, ẹyesio enye ẹfep. Owo ekededi emi akade iso ndiberi edem ke enye ọyọduọ.

21. Ke eyomfịn, anie ke ẹkekpụhọ ukem nte Shebna, ntak-a, ndien anie ke ẹda ẹkpụhọ enye?

²¹ Ifiọk n̄kpọntịbe Shebna eti nnyịn ete ke otu mbon oro ẹdọhọde ke ituak ibuot inọ Abasi, mbon oro ẹbọde mme ifetutom ẹkpenyene ndida mmọ nnam n̄kpọ ke ufọn mmọ efen ye ke ndida itoro nsọk Jehovah. Mmọ ikpenyeneke ndida ifetutom mmọ nnam n̄kpọ ke idiọk usụn̄ man ẹforo m̀mê ẹnyene uwọrọiso. Ke uwụtn̄kpọ,  Christendom ke anyan ini ememenede idemesie nte akama-ukpọhọde oro ẹmekde, kpa andida ke ibuot Jesus Christ ke isọn̄. Nte ededi, kpa nte Shebna akadade esuene ọsọk ete esie ebe ke ndiyom ubọn̄ idemesie, mme adaiso Christendom ẹmeda esuene ẹsọk Andibot ebe ke ndikọ inyene ye odudu nnọ idemmọ. Ntem, ke ini ekedide edikem ọnọ ikpe ‘nditọn̄ọ ke ufọk Abasi’ ke 1918, Jehovah ama osio Christendom efep. Ẹma ẹdiọn̄ọ akama-ukpọhọde efen—“akama-ukpọhọde, emi anamde akpanikọ onyụn̄ edide ọniọn̄”—ẹnyụn̄ ẹmek enye ndise mban̄a mbonufọk Jesus ke isọn̄. (1 Peter 4:17; Luke 12:42-44) Ntan̄ndian otu emi omowụt ke imodot ndikama “ukpọhọde” ufọk ubọn̄ David. Ukem nte “ntok” emi ẹkemede ndibuọt idem, enye omowụt nte idide eti ibetedem inọ kpukpru nsio nsio “n̄kpoduoho,” mme Christian oro ẹyetde aran ẹmi ẹnyenede nsio nsio mbiomo ẹnyụn̄ ẹberide edem ke enye kaban̄a un̄wam eke spirit. “Mme erọn̄ en̄wen” n̄ko, ukem nte ‘mme ododụn̄ ke inuaotop’ Jerusalem eset, ẹberi edem ke “ntok” emi, kpa Eliakim eyomfịn.—John 10:16; Deuteronomy 5:14.

22. (a) Ntak emi edikpụhọ Shebna nte akama-ukpọhọde ekedide ke ekemini? (b) Ke eyomfịn, ntak emi edimek “akama-ukpọhọde, emi anamde akpanikọ onyụn̄ edide ọniọn̄,” edide ke ekemini?

 ²² Eliakim akada itie Shebna ke ini Sennacherib ye akwa otu esie ẹkedịghede Jerusalem. Ukem ntre, ẹma ẹmek “akama-ukpọhọde, emi anamde akpanikọ onyụn̄ edide ọniọn̄,” ndinam utom ke utịt ini, emi edisịmde utịt ke ini Satan ye udịmekọn̄ esie ẹn̄wanade akpatre en̄wan ye “Israel Abasi” ye mme nsan̄a mmọ ẹdide mme erọn̄ en̄wen. (Galatia 6:16) Kpa nte ekedide ke eyo Hezekiah, en̄wan oro edisịm utịt ke nsobo oro ẹdisobode mme asua edinen ido. Mbon oro ẹberide edem ke ‘ntok oro ẹkọn̄de ẹsịn ke ọkpọsọn̄ ebiet,’ kpa akama-ukpọhọde, ẹyebọhọ, kpa nte mme anam-akpanikọ mme andidụn̄ Jerusalem ẹkebọhọde ekọn̄ oro Assyria akadade odụk Judah. Do, owụt eti ibuot didie ntem nditre ndiberi edem ke esuene esuene “ntok” eke Christendom!

23. Nso itịbe inọ Shebna ke akpatre, ndien nso ke nnyịn ikeme ndikpep nto emi?

²³ Nso itịbe inọ Shebna? Nnyịn inyeneke n̄wetnnịm n̄kpọ iban̄a nte ntịn̄nnịm ikọ oro aban̄ade enye, emi ẹwetde ke Isaiah 22:18, okosude. Ke ini enye emenerede idemesie ndien ekem ẹsuene enye, enye ebiet Christendom, edi ekeme ndidi enye ama ekpep n̄kpọ oto ntụnọ oro. Ke ntak emi enye edi ata isio ye Christendom. Ke ini Rabshakeh eke Assyria oyomde Jerusalem ọkọn̄ọ mfan̄, Eliakim, obufa akama-ukpọhọde Hezekiah, ada mme isụn̄utom ndikosobo ye enye. Nte ededi, Shebna odu enye ke n̄kan̄ nte ewetn̄wed edidem. Nte an̄wan̄ade, Shebna osụk ododu ke utom ufọk edidem. (Isaiah 36:2, 22) Nso eti ukpepn̄kpọ ke emi edi ntem ọnọ mbon oro ẹtabade mme ifetutom ke esop Abasi! Utu ke ndikop iyatesịt nnyụn̄ ntọhọ, mmọ ẹwụt eti ibuot ndika iso nnam n̄kpọ Jehovah ke ifetutom ekededi oro enye enyịmede. (Mme Hebrew 12:6) Ke ndinam ntre, mmọ ẹyefep afanikọn̄ oro edisịmde Christendom. Mmọ ẹyenyene mfọn ye edidiọn̄ Abasi ke nsinsi.

[Mme Ikọ idakisọn̄]

[Mme Mbụme Ukpepn̄kpọ]

[Ndise ke page 231]

Ke ini Zedekiah efehede, ẹmụm enye ẹnyụn̄ ẹtịbi enye enyịn

[Ndise ke page 232, 233]

Idotenyịn idụhe inọ mme Jew oro ẹkụkde ẹdọn̄ ke Jerusalem

[Ndise ke page 239]

Hezekiah anam Eliakim edi ‘ntok oro ẹkọn̄de ẹsịn ke ọkpọsọn̄ ebiet’

[Ndise ke page 241]

Ukem nte Shebna, ediwak mme adaiso Christendom ẹmeda esuene ẹsọk Andibot ebe ke ndikọ inyene

[Mme ndise ke page 242]

Ke eyomfịn ẹmemek otu akama ukpọhọde emi anamde akpanikọ ndise mban̄a mbonufọk Jesus