Ibuot Edịp Ye Itiaita

Paradise Oro Ẹfiakde Ẹwụk!

Isaiah 35:1-10

1. Ntak emi ediwak ido ukpono ẹnyenede idotenyịn uwem ke paradise?

 “ETIE nte ekikere aban̄ade paradise edi kiet ke otu mme ekikere ẹmi ẹsiwakde ndifịna mme owo. Ekeme ndidi enye edi enye emi okopde odudu onyụn̄ etiede uyịre uyịre akan kpukpru. Udọn̄ ndidu ke paradise odu ke kpukpru ido ukpono.” Ntre ke The Encyclopedia of Religion ọdọhọ. Utọ ekikere oro akam edi ndammana n̄kpọ, sia Bible asiande nnyịn ete ke uwem owo ọkọtọn̄ọ ke Paradise—kpa ediye in̄wan̄ emi udọn̄ọ ye n̄kpa mîdụhe. (Genesis 2:8-15) Idịghe n̄kpọ n̄kpaidem nte ke ediwak ido ukpono ererimbot ẹnyene idotenyịn uwem ini iso ke orụk paradise kiet m̀mê eken.

2. M̀mọ̀n̄ ke nnyịn ikeme ndikụt ata idotenyịn kaban̄a Paradise ini iso?

² Nnyịn imekeme ndikot mban̄a ata idotenyịn aban̄ade Paradise ini iso ke ediwak ikpehe ke Bible. (Isaiah 51:3) Ke uwụtn̄kpọ, ikpehe ntịn̄nnịm ikọ Isaiah emi ẹwetde ke Isa ibuot 35 etịn̄ aban̄a edinam mme ikpehe wilderness ẹkabade ẹdi mme itie inemesịt ẹmi ẹbietde in̄wan̄esa ye mme in̄wan̄ mbun̄wụm. Nnan ẹkụt usụn̄, imụm ẹtịn̄ ikọ, inan ẹnyụn̄ ẹkeme ndikop ikọ. Ke Paradise oro ẹn̄wọn̄ọde mi, mfụhọ m̀mê eseme idụhe, emi owụtde ete ke idem n̄kpa idụhe aba. Nso utịbe utịbe un̄wọn̄ọ ke emi edi ntem! Didie ke mme ikọ ẹmi ẹkpen̄wan̄a owo? Ndi mmọ ẹnọ nnyịn idotenyịn mfịn? Ndikere mban̄a ibuot Isaiah emi ọyọnọ ibọrọ ke mme mbụme ẹmi.

 Isọn̄ Emi Akanade Ndon Adara

3. Nte ekemde ye ntịn̄nnịm ikọ Isaiah, ẹdinam isọn̄ oro akabade edi nso?

³ Ntịn̄nnịm ikọ Isaiah eke odudu spirit aban̄ade Paradise oro ẹfiakde ẹwụk ọtọn̄ọ ye mme ikọ ẹmi: “Wilderness ye nsat-isọn̄ ẹyedara; desert oyonyụn̄ ebre, onyụn̄ asiaha ikọn̄ nte rose. Ọyọdiọn̄ asiaha ikọn̄, onyụn̄ ebre mbre, onyụn̄ ọkwọ: ẹyenọ enye ubọn̄ Lebanon, ye uyai Carmel ye Sharon; mmọ ẹyekụt ubọn̄ Jehovah, uyai Abasi nnyịn.”—Isaiah 35:1, 2.

4. Ini ewe ndien didie ke isọn̄ emana mme Jew akakabade etie nte wilderness?

⁴ Isaiah ewet mme ikọ ẹmi ke n̄kpọ nte isua 732 M.E.N. N̄kpọ nte isua 125 ke ukperedem, mbon Babylon ẹsobo Jerusalem ẹnyụn̄ ẹtan̄ mbon Judah ẹka ntan̄mfep. Isọn̄ emana mmọ anana mme andidụn̄, ana ndon. (2 Ndidem 25:8-11, 21-26) Ke usụn̄ emi ntọt Jehovah nte ke mbon Israel ẹyeka ntan̄mfep edieke mmọ mînamke akpanikọ osu. (Deuteronomy 28:15, 36, 37; 1 Ndidem 9:6-8) Ke ini idụt Israel akabarede edi mbuotekọn̄ ke esen idụt, ẹtre ndise enyịn ke mme in̄wan̄ ye mme mfri mmọ ẹmi ẹsiduọkde mmọn̄ ke isua 70 ndien enye akabade etie nte wilderness.—Isaiah 64:10; Jeremiah 4:23-27; 9:10-12.

5. (a) Didie ke ẹfiak ẹnam mme idaha ẹbietde paradise ẹdu ke isọn̄ oro? (b) Ke nso usụn̄ifiọk ke mme owo ẹkụt “ubọn̄ Jehovah”?

⁵ Nte ededi, ntịn̄nnịm ikọ Isaiah ebem iso etịn̄ ete ke isọn̄ oro idinaha ndon ke nsinsi. Ẹyenam enye afiak edi ediye paradise. Ẹyenọ enye “ubọn̄ Lebanon” ye “uyai Carmel ye Sharon.” a Didie? Ke ẹma ẹkenyọn̄ọ ntan̄mfep ẹdi,  mme Jew ẹkeme ndifiak ntọ nnyụn̄ nduọk mmọn̄ ke mme in̄wan̄, ndien isọn̄ mmọ afiak osion̄o akpakịp mbun̄wụm nte ekedide ke mbemiso. Itoro kaban̄a emi ekeme n̄kukụre ndika mbịne Jehovah. Oto ke uduak esie ye un̄wam ye edidiọn̄ esie ke mme Jew ẹdara mme utọ idaha paradise ẹmi. Mme owo ẹkeme ndikụt “ubọn̄ Jehovah, uyai Abasi [mmọ]” ke ini mmọ ẹfiọkde ẹte ke Jehovah enyene ubọk ke ndinam isọn̄ mmọ okpụhọde ntem.

6. Ewe akpan edisu ke ẹkụt nte mme ikọ Isaiah ẹnyenede?

⁶ Nte ededi, ke isọn̄ Israel emi ẹfiakde ẹwụk, mme ikọ Isaiah ẹnyene ata akpan edisu. Ke usụn̄ifiọk eke spirit, Israel odu ke nsasat idaha emi ebietde eke desat ke ediwak isua. Ke adan̄aemi mbon ntan̄mfep ẹkedude ke Babylon, ẹma ẹbiọn̄ọ edisana utuakibuot idiọk idiọk. Temple ikodụhe, itieuwa ikodụhe, ndutịm itie oku ikonyụn̄ idụhe. Ẹma ẹtre edifọp uwa eke usen ke usen. Ke emi, Isaiah ebem iso etịn̄ ukpụhọde oro edidude. Ke idak ndausụn̄ mme utọ owo nte Zerubbabel, Ezra, ye Nehemiah, mme andida ke ibuot ofụri esien Israel 12 ẹfiak ẹnyọn̄ọ Jerusalem, ẹfiak ẹbọp temple, ẹnyụn̄ ẹtuak ibuot ẹnọ Jehovah ifụre ifụre. (Ezra 2:1, 2) Emi ke akpanikọ edi paradise eke spirit!

Ifiopesịt ke Spirit

7, 8. Ntak oyomde mme Jew mbon ntan̄mfep ẹnyene in̄wan̄în̄wan̄ edu, ndien didie ke mme ikọ Isaiah ẹnọ nsịnudọn̄?

⁷ Mme ikọ Isaiah ibuot 35 ẹnọ ekikere idatesịt. Prọfet oro atan̄a nyayama ini iso ọnọ idụt emi akabarede esịt mi. Ke akpanikọ, enye etịn̄ ye uko ye idotenyịn. Isua ikie iba ke ukperedem, ekperede ndisịm edifiak n̄wụk mmọ, mme Jew ẹkedude ke ntan̄mfep ẹyom ukem uko ye idotenyịn oro. Ebede ke Isaiah, Jehovah ọnọ mmọ item ke ntịn̄nnịm ikọ ete: “Mbufo ẹsọn̄ mmeme ubọk, ẹnyụn̄ ẹsịn odudu ke edọn̄ eke ẹfịmde. Mbufo ẹdọhọ mbon nnyekesịt, ẹte, Mbufo ẹsọn̄ esịt, ẹkûdịghe: sese Abasi mbufo: ufen ke  edi, usiene Abasi; enye eyedi edinyan̄a mbufo.”—Isaiah 35:3, 4.

⁸ Utịt anyan ini ntan̄mfep oro edi ini edinam. Edidem Cyrus eke Persia, enye emi Jehovah adade ndisio usiene nnọ Babylon, atan̄a ete ke ẹnyene ndifiak n̄wụk utuakibuot Jehovah ke Jerusalem. (2 Chronicles 36:22, 23) Oyom ubon mme Hebrew ke mme itie tọsịn ẹtịm idem ndinam enyene-ndịk isan̄ emi nto Babylon n̄ka Jerusalem. Ke ini mmọ ẹsịmde do, mmọ ẹdinyene ndibọp ediwak ufọkidụn̄ ẹnyụn̄ ẹben̄e idem ẹnọ akwa utom edibọp temple ye obio emi. Ye ndusụk mme Jew ke Babylon, eyedi emi anam mmọ ẹkop mmemidem. Nte ededi, emi idịghe ini ndikop mmemidem m̀mê ndịk. Mme Jew ẹnyene ndisọn̄ọ kiet eken idem nnyụn̄ nnyene mbuọtidem ke Jehovah. Enye ọsọn̄ọ ọdọhọ mmọ ete ke mmọ ẹyebọhọ.

9. Akwa un̄wọn̄ọ ewe odu ọnọ mme Jew ẹmi ẹnyọn̄ọde ẹdi?

 ⁹ Mbon ẹmi ẹsion̄ode ke ntan̄mfep ke Babylon ẹyenyene eti ntak ndidara, koro utịbe utịbe ini iso anade ebet mmọ ke ẹfiakde ẹnyọn̄ọ Jerusalem. Isaiah ebem iso etịn̄ ete: “Ndien enyịn ẹyen̄wan̄a mme nnan, utọn̄ ẹyenyụn̄ ẹsịrede mbon inan. Ndien mbụn̄ọ ẹyenek nte edop, edeme imụm oyonyụn̄ ọkwọ.”—Isaiah 35:5, 6a.

10, 11. Ntak anade mme ikọ Isaiah ẹnyene se ẹwọrọde ke n̄kan̄ eke spirit ẹnọ mme Jew ẹmi ẹnyọn̄ọde ẹdi, ndien nso ke mmọ ẹwọrọ?

¹⁰ Nte an̄wan̄ade, Jehovah enyene idaha eke spirit ikọt esie ke ekikere. Ẹma ẹnọ mmọ ufen ndidu ke ntan̄mfep ke isua 70 ke ntak emi mmọ ẹkesọn̄de ibuot ke mbemiso. Edi, ke ndinọ ntụnọ, Jehovah ikọtọhọ ikọt esie nnan, inan, mbụn̄ọ, ye imụm. Ntem, ndifiak n̄wụk idụt Israel iyomke ukọkudọn̄ọ ikpọkidem. Jehovah afiak owụk se ikosopde, oro edi, nsọn̄idem eke spirit.

¹¹ Ẹkọk mme Jew oro ẹkabarede esịt udọn̄ọ koro mmọ ẹfiakde ẹfiọk n̄kpọ ke n̄kan̄ eke spirit—mmọ ndikụt usụn̄ ke n̄kan̄ eke spirit ye ukeme mmọ ndikop, ndisụk ibuot, nnyụn̄ ntịn̄ ikọ Jehovah. Mmọ ẹfiọk ẹte ke oyom mmimọ ikpere Jehovah. Ebede ke eti ido mmọ, mmọ ‘ẹkwọ’ itoro ẹnọ Abasi mmọ. Owo emi ke akpa ekedide “mbụn̄ọ” akabade enyene ifiopesịt onyụn̄ esịn ifịk ke utuakibuot Jehovah. Ke ndamban̄a usụn̄, enye “eyenek nte edop.”

Jehovah Anam Ikọt Esie Ẹfiak Ẹkop Odudu

12. Adan̄a didie ke Jehovah edida mmọn̄ ọdiọn̄ isọn̄ emi?

¹² Ọsọsọn̄ ndikere mban̄a paradise emi mmọn̄ mîdụhe. Akpa Paradise ke Eden ama enyene ekese mmọn̄. (Genesis 2:10-14) N̄ko, isọn̄ oro ẹkenọde Israel ekedi “isọn̄ akpa, ye eke idịm, ye editụn̄ọ obube emi [mmọn̄ ọwọrọde].” (Deuteronomy 8:7) Nte odotde, ndien, Isaiah ọnọ un̄wọn̄ọ emi anamde ẹfiak ẹkop odudu: “Koro mmọn̄ asiahade ke wilderness, idịm n̄ko ke desert. Ndien mirage ayakabade  edi n̄kpọdiọhọ-mmọn̄, nsat-isọn̄ ayakabade edi ebiet eke mmọn̄ otopde ọwọrọ: ke idụn̄ jackal, emi enye anade ke esịt, mbiet eyetịbe ye nnyanyan̄a isantịm, ye n̄kpọn̄-isọn̄.” (Isaiah 35:6b, 7) Ke ini nditọ Israel ẹfiakde ẹse ẹban̄a isọn̄ oro, awawa mfụhọ ikọt ama ọkọri ke mme ebiet oro ẹkenade ndon ẹmi mme jackal ẹkesiyode ini kiet ko. Ẹyenam nsasat ye ntọn̄ ntọn̄ isọn̄ akabade edi “mbat” emi n̄kukịp ye mme nnyanyan̄a mmọn̄ eken ẹkemede ndikọri.—Job 8:11.

13. Nso akpakịp mmọn̄ eke spirit edidu ọnọ idụt oro ẹfiakde ẹnyọn̄ọ mi?

¹³ Nte ededi, se idide akpan n̄kpo ikan edi mmọn̄ akpanikọ eke spirit, emi mme Jew oro ẹkefiakde ẹnyọn̄ọ ẹdin̄wọn̄de uwak uwak. Jehovah ọyọnọ ifiọk, nsịnudọn̄, ye ndọn̄esịt ebe ke Ikọ esie. Akan oro, mme anam-akpanikọ iren ye mbọn̄ ẹyebiet “akpa mmọn̄ ke edisat isọn̄.” (Isaiah 32:1, 2) Mbon oro ẹsịnde udọn̄ ẹnọ edisana utuakibuot, utọ nte Ezra, Haggai, Jeshua, Nehemiah, Zechariah,  Zerubbabel, ke akpanikọ ẹyedi mme odu-uwem ntiense ẹban̄a edisu ntịn̄nnịm ikọ Isaiah.—Ezra 5:1, 2; 7:6, 10; Nehemiah 12:47.

“Usụn̄ Edinen Owo”

14. Tịn̄ nte ndito ke Babylon n̄ka Jerusalem etiede.

¹⁴ Nte ededi, mbemiso mme Jew ẹdide mbon ntan̄mfep ẹkeme ndidara mme utọ idaha paradise eke obụk ye eke spirit oro, mmọ ẹdinyene ndinam anyan isan̄ emi enyenede ndịk nto Babylon n̄ka Jerusalem. Ndisan̄a nnennen usụn̄ ediwọrọ ndibe ikpehe n̄kpotụk n̄kpotụk nsat isọn̄ emi edide n̄kpọ nte kilomita 800. Usụn̄ emi mîtịmke ikama n̄kpọ-ata edidi isan̄ kilomita 1,600. Usụn̄ ekededi emi ẹsan̄ade ediwọrọ ndisio idem nnyan nnọ mme idaha eyo ye n̄kpọndịk edisobo ndiọi unam ye mme owo ẹbietde unam. Edi, mbon oro ẹnịmde ntịn̄nnịm ikọ Isaiah itịmekede esịt ibe nde. Ntak-a?

15, 16. (a) Nso ukpeme ke Jehovah ọnọ mme anam-akpanikọ Jew ke isan̄ oro ẹnamde ndinyọn̄ isọn̄ emana mmọ? (b) Ke nso usụn̄ifiọk ke Jehovah ọnọ mme Jew ọkpọusụn̄ ubọhọ?

¹⁵ Ebede ke Isaiah, Jehovah ọn̄wọn̄ọ ete: “Ndien ọkpọ-usụn̄ oyodu do, ye usụn̄, ndien enye eyekere usụn̄ edinen owo; baba edidehe n̄kpọ kiet idinyụn̄ isan̄ake ke esịt ibe; ndien eyedi eke mmọ; mbon isan̄, idem mme anana ibuot, ididuehe. Lion ididụhe do, idiọk unam idinyụn̄ idọkke ke esịt, idikwe enye do; edi mmọ eke ẹfakde mmọ ẹyesan̄a do.” (Isaiah 35:8, 9) Jehovah afiak edep ikọt esie! Mmọ ẹdi ‘mmọ eke enye afakde,’ enye onyụn̄ ọnọ ubiọn̄ nte ke iyekpeme mmọ ke usụn̄ emi mmọ ẹdisan̄ade ẹnyọn̄ọ ufọk. Ndi odu ata ata usụn̄ oro ẹduọkde itai, ẹdiọn̄de, ẹnyụn̄ ẹsịnde ọkọ ọtọn̄ọde ke Babylon esịm Jerusalem? Baba, edi ukpeme oro Jehovah ekpemede ikọt esie ke isan̄ mmọ enen̄ede enyene nsọn̄ọ nte n̄kpọ eke ẹdọhọde ke mmọ ẹdu ke utọ ọkpọusụn̄ oro.—Men Psalm 91:1-16 domo.

 ¹⁶ Ẹkpeme mme Jew n̄ko ẹbiọn̄ọ mme n̄kpọndịk eke spirit. Ndamban̄a ọkpọusụn̄ edi “usụn̄ edinen owo.” Mbon oro mîwụtke ukpono inọ ndisana n̄kpọ m̀mê mbon oro ẹdehede ke n̄kan̄ eke spirit idotke ndisan̄a ke esịt. Owo iyomke mmọ ke isọn̄ emi ẹfiakde ẹwụk. Mbon oro ẹnọde unyịme ẹnyene eti uduakesịt. Mmọ ifiakke inyọn̄ọ Judah ye Jerusalem ke edu ntan̄idem eke idụt m̀mê ndibịne mme udọn̄ idemmọ. Mme Jew ẹmi ẹkerede ẹban̄a n̄kpọ eke spirit ẹfiọk ẹte ke akpan uduak mmimọ ndifiak nnyọn̄ọ edi ndifiak n̄wụk edisana utuakibuot Jehovah ke idụt oro.—Ezra 1:1-3.

Ikọt Jehovah Ẹdat Esịt

17. Didie ke ntịn̄nnịm ikọ Isaiah ọnọ mme anam-akpanikọ Jew ndọn̄esịt ke anyan ini ntan̄mfep mmọ?

¹⁷ Ntịn̄nnịm ikọ Isaiah ke ibuot 35 eberi idara idara ete: “Ndien mmọ eke Jehovah akafakde ẹyefiak ẹdi ke Zion ẹkwọ ikwọ, nsinsi idatesịt onyụn̄ ayara mmọ ke ibuot: mbre ye idatesịt ẹyesịm mmọ, mfụhọ ye eseme ẹyefen̄e.” (Isaiah 35:10) Ekeme ndidi mme Jew ẹdide mbon ntan̄mfep ẹmi ẹkedoride enyịn ke ntịn̄nnịm ikọ emi kaban̄a ndọn̄esịt ye idotenyịn ke ini ntan̄mfep mmọ ẹma ẹkere nte nsio nsio ikpehe esie ẹdisude. Eyedi ediwak ikpehe ntịn̄nnịm ikọ emi ikan̄wan̄ake mmọ. Edi, ana ata in̄wan̄în̄wan̄ nte ke mmọ “ẹyefiak ẹdi ke Zion.”

18. Ke nso usụn̄ ke mbre ye idatesịt ke isọn̄ emi ẹfiakde ẹwụk mi ẹda itie mfụhọ ye eseme Babylon?

¹⁸ Ntem, ke isua 537 M.E.N., n̄kpọ nte irenowo 50,000 (esịnede se ikande ifụn 7,000) ọkọrọ ye iban ye nditọwọn̄ ẹnam isan̄ ọfiọn̄ inan̄ ẹfiak ẹnyọn̄ọ Jerusalem, ye ọyọhọ mbuọtidem ke Jehovah. (Ezra 2:64, 65) Ọfiọn̄ ifan̄ kpọt ke ukperedem, ẹfiak ẹbọp itieuwa Jehovah, ẹdiọn̄de usụn̄ ẹnịm ẹnọ ọyọhọ utom edibọp temple. Ntịn̄nnịm ikọ Isaiah emi ebịghide ke isua 200 omosu. Mbre ye idatesịt ke isọn̄ emi ẹfiakde ẹwụk ẹda itie mfụhọ ye eseme idụt oro ke adan̄aemi ẹdude ke Babylon. Jehovah omosu un̄wọn̄ọ esie. Ẹfiak ẹwụk ata ata  Paradise ye paradise eke spirit!

Emana Obufa Idụt

19. Ntak ẹdọhọde ke anaedi ntịn̄nnịm ikọ Isaiah enyene sụk edisu oro enyenede-nyene adan̄a ke isua ikie itiokiet M.E.N.?

¹⁹ Nte ededi, ke ọyọhọ isua ikie itiokiet M.E.N., edisu oro Isaiah ibuot 35 osude enyene adan̄a. Mme idaha eke paradise oro mme Jew ẹmi ẹkefiakde ẹnyọn̄ọ ẹkedarade ibịghike. Nte ini akade, mme nsunsu ukpepn̄kpọ ido ukpono ye ufreidụt ẹbiat edisana utuakibuot. Ke n̄kan̄ eke spirit, mme Jew ẹfiak ẹsobo mfụhọ ye eseme. Ke akpatre Jehovah esịn mmọ nte ikọt esie. (Matthew 21:43) Ke ntak ndifiak nsọn̄ ibuot, idatesịt mmọ ibịghike. Kpukpru ẹmi anyan ubọk owụt n̄kaiso edisu eke Isaiah ibuot 35 ke usụn̄ okponde akan.

20. Obufa Israel ewe ekedidu ke akpa isua ikie E.N.?

²⁰ Ke edikem ini Jehovah, Israel efen, enye oro edide eke spirit, ama edidu. (Galatia 6:16) Jesus ama etịm itie enịm ọnọ emana obufa Israel emi ke ini utom ukwọrọikọ esie ke isọn̄. Enye ama afiak owụk edisana utuakibuot, ndien ye mme ukpepn̄kpọ esie, mmọn̄ akpanikọ ama afiak ọtọn̄ọ  ndifiọrọ. Enye ama ọkọk mbon udọn̄ọ, eke obụk ye eke spirit. Ẹma ẹfiori n̄kpo idara nte ẹketan̄ade eti mbụk Obio Ubọn̄ Abasi. Urua itiaba ke enye ama akakpa onyụn̄ eset, Jesus emi ẹnọde ubọn̄ ama ọtọn̄ọ esop Christian, kpa Israel eke spirit emi esịnede mme Jew ye mbon eken ẹmi ẹfakde ke iyịp Jesus oro ẹduọkde, ẹbonde nte nditọ Abasi eke spirit ye nditọete Jesus, ẹnyụn̄ ẹyetde aran ke edisana spirit.—Utom 2:1-4; Rome 8:16, 17; 1 Peter 1:18, 19.

21. Kaban̄a esop Christian akpa isua ikie, mme n̄kpọntịbe ewe ke ẹkeme ndida nte edisu mme akpan ikpehe ke ntịn̄nnịm ikọ Isaiah?

²¹ Ke ini ewetde n̄wed ọnọ ẹsọk mme andibuana ke Israel eke spirit, apostle Paul ama etịn̄ aban̄a mme ikọ eke Isaiah 35:3 ke ndidọhọ ete: “Ẹsọn̄ọ ubọk eke ẹma ẹkemem mbufo, ye edọn̄ eke ẹma ẹkedoro ibikpai.” (Mme Hebrew 12:12) Do, nte an̄wan̄ade ke akpa isua ikie E.N., mme ikọ Isaiah ibuot 35 ẹma ẹsu. Ke ata ata usụn̄ifiọk, Jesus ye mme mbet esie ke utịbe utịbe usụn̄ ẹma ẹnam mme nnan ẹkụt usụn̄ ẹnyụn̄ ẹnam mme inan ẹkop ikọ. Mmọ ẹma ẹnam “mbụn̄ọ” ẹsan̄a ndien imụm ẹnyụn̄ ẹtịn̄ ikọ. (Matthew 9:32; 11:5; Luke 10:9) Ke edide akpan n̄kpọ akan, mbon eti esịt ẹma ẹbọhọ nsunsu ido ukpono ẹnyụn̄ ẹdi ẹdidara paradise eke spirit ke esịt esop Christian. (Isaiah 52:11; 2 Corinth 6:17) Nte ekedide ye mme Jew ẹmi ẹwọn̄ọde ke Babylon, mme andibọhọ ẹmi ẹma ẹkụt ẹte ke oyom ẹnyene in̄wan̄în̄wan̄, uko uko edu.—Rome 12:11.

22. Didie ke mme Christian ẹmi ẹnyenede esịt akpanikọ, ẹmi ẹyomde akpanikọ ẹkedidu ke ntan̄mfep Babylon?

²² Nso kaban̄a eyo nnyịn? Nte ntịn̄nnịm ikọ Isaiah enyene edisu efen, enye oro etịmde edi ọyọhọ ọyọhọ emi abuanade esop Christian mfịn? Ih. Ke mme apostle ẹma ẹkekpan̄a, ibat mme Christian oro ẹyetde aran ama enen̄ede osụhọde, ndien mme nsunsu Christian, kpa “idiọk n̄kpasịp,” ẹma ẹkọri ke ererimbot. (Matthew 13:36-43; Utom 20:30; 2 Peter 2:1-3) Idem ke ini mme owo ẹmi ẹnyenede  esịt akpanikọ ẹketọn̄ọde ndibahade idemmọ n̄kpọn̄ Christendom nnyụn̄ nyom edisana utuakibuot ke ọyọhọ isua ikie 19, mme ukpepn̄kpọ oro mîkemke ye N̄wed Abasi ẹma ẹbiat ifiọk mmọ. Ke 1914, ẹma ẹdori Jesus ke ebekpo nte Edidem Messiah, edi ibịghike ke oro ebede, mme idaha ẹma ẹkabade ẹtie mfụhọ mfụhọ ẹnọ mme oyom-akpanikọ ẹmi ẹnyenede esịt akpanikọ mi. Ke ndisu ntịn̄nnịm ikọ, mme idụt ‘ẹma ẹn̄wana ekọn̄ ye mmọ, ẹnyụn̄ ẹkan mmọ,’ ẹnyụn̄ ẹwot mme ukeme oro mme Christian ẹmi ẹnyenede esịt akpanikọ mi ẹsịnde ndikwọrọ eti mbụk. Ke nditịm ntịn̄, mmọ ẹma ẹka ntan̄mfep ke Babylon.—Ediyarade 11:7, 8.

23, 24. Ke mme usụn̄ ewe ke mme ikọ Isaiah ẹsu ke otu ikọt Abasi toto ke 1919?

²³ Nte ededi, ke 1919, mme n̄kpọ ẹma ẹkpụhọde. Jehovah ama osion̄o ikot esie ke ntan̄mfep. Mmọ ẹma ẹtọn̄ọ ndisịn mme nsunsu ukpepn̄kpọ ẹmi ẹkebiatde ido ukpono mmọ ke mbemiso. Nte utịp, mmọ ẹma ẹdara ukọkudọn̄ọ. Mmọ ẹma ẹdidu ke paradise eke spirit, emi akam akade iso nditara mfịn ke ofụri isọn̄. Ke usụn̄ifiọk eke spirit, mme nnan ke ẹkpep ndikụt usụn̄, mme inan ẹnyụn̄ ẹkop ikọ—ẹdude ke edidemede ọyọhọ ọyọhọ ẹban̄a nte edisana spirit Abasi anamde utom, ẹdiọn̄ọde ufọn ndidu kpukpru ini n̄kpere Jehovah. (1 Thessalonica 5:6; 2 Timothy 4:5) Ke mîdịghe aba imụm, mme ata Christian ẹnyene ifiopesịt ‘ndikwọ,’ ẹtan̄ade mme akpanikọ Bible ẹnọ mmọ efen. (Rome 1:15) Mbon oro ẹkekopde mmemidem m̀mê ẹdide “mbụn̄ọ” ke n̄kan̄ eke spirit, idahaemi ẹnyene ifịk ye idatesịt. Ke ndamban̄a usụn̄, mmọ ẹkeme ‘ndinek nte edop.’

²⁴ Mme Christian ẹmi ẹfiakde ẹnam ẹkop nsọn̄idem mi ẹsan̄a ke “usụn̄ edinen owo.” “Usụn̄” oro ẹsan̄ade ẹwọrọ ke Akwa Babylon mi ẹdụk paradise eke spirit, eberede ọnọ kpukpru mme andituak ibuot ẹmi ẹsanade ke n̄kan̄ eke spirit. (1 Peter 1:13-16) Mmọ ẹkeme ndiberi  edem ke Jehovah kaban̄a ukpeme ẹnyụn̄ ẹnyene mbuọtidem nte ke Satan idikwe unen ke ibak ibak en̄wan esie ndisọhi utuakibuot akpanikọ mfep. (1 Peter 5:8) Owo iyakke mbon nsọn̄ibuot ye owo ekededi ẹmi ẹnyenede edu idiọk unam ẹbiat mbon oro ẹdude ke ọkpọusụn̄ edinen ido Abasi. (1 Corinth 5:11) Ke esịt n̄kann̄kụk emi ẹnọde ukpeme mi, mbon ẹmi Jehovah afakde—mbon oro ẹyetde aran ye “mme erọn̄ en̄wen”—ẹkụt idatesịt ke ndinam n̄kpọ nnọ ata Abasi kierakiet.—John 10:16.

25. Ndi Isaiah ibuot 35 oyosu ke ata ata usụn̄? Nam an̄wan̄a.

²⁵ Nso kaban̄a ini iso? Ndi tutu amama ntịn̄nnịm ikọ Isaiah oyosu ke ata ata usụn̄? Ih. Utịbe utịbe ukọkudọn̄ọ oro Jesus ye apostle esie ẹkenamde ke akpa isua ikie ẹkewụt udọn̄ ye ukeme oro Jehovah enyenede ndinam mme utọ udọn̄ọ oro ẹkụre ke akamba udomo ke ini iso. Psalm eke odudu spirit etịn̄ aban̄a nsinsi uwem ke mme emem emem idaha ke isọn̄. (Psalm 37:9, 11, 29) Jesus ama ọn̄wọn̄ọ ndinọ uwem ke Paradise. (Luke 23:43) Tutu esịm akpatre n̄wed esie, Bible ọnọ idotenyịn kaban̄a ata ata paradise. Ke ini oro, ẹyekọk nnan, inan, mbụn̄ọ, ye imụm eke ikpọkidem ke nsinsi. Mfụhọ ye eseme ẹyefen̄e. Ke akpanikọ, idatesịt oyodu ke nsinsi nsinsi.—Ediyarade 7:9, 16, 17; 21:3, 4.

26. Didie ke mme ikọ Isaiah ẹsọn̄ọ mme Christian idem mfịn?

²⁶ Ke adan̄aemi mme ata Christian ẹbetde edifiak n̄wụk ata Paradise ke isọn̄, idem idahaemi mmọ ẹdara mme edidiọn̄ paradise eke spirit. Mmọ ẹsobo mme idomo ye mme ukụt ye idotenyịn. Ye mbuọtidem oro mîsehekede ke Jehovah, mmọ ẹsịn udọn̄ ẹnọ kiet eken, ẹnamde item emi: “Mbufo ẹsọn̄ mmeme ubọk, ẹnyụn̄ ẹsịn odudu ke edọn̄ eke ẹfịmde. Mbufo ẹdọhọ mbon nnyekesịt, ẹte, Mbufo ẹsọn̄ esịt, ẹkûdịghe.” Mmọ ẹnyene ọyọhọ mbuọtidem ke nsọn̄ọ emi ntịn̄nnịm ikọ emi ọnọde, ete: “Sese Abasi mbufo: ufen ke edi, usiene Abasi; enye eyedi edinyan̄a mbufo.”—Isaiah 35:3, 4.

[Ikọ idakisọn̄]

[Mme Mbụme Ukpepn̄kpọ]

 [Ndise ke page 370]

[Mme ndise ke page 375]

Mme isọn̄ desert ẹkabade ẹdi mme itie nnyanyan̄a ye n̄kukịp ẹmi mmọn̄ asiahade

[Ndise ke page 378]

Jesus ama ọkọk mbon udọn̄ọ eke spirit ye eke ikpọkidem