Ibuot Kiet

Prọfet Eset Emi Akamade Etop Eyomfịn

Isaiah 1:1

1, 2. (a) Nso mfụhọ mfụhọ idaha ke nnyịn ikụt ke ererimbot mfịn? (b) Didie ke owo akwa ufọkmbet United States kiet eketịn̄ nte enye ekerede aban̄a idiọk idaha n̄kaowo?

 ANIE mfịn ke mîdọn̄ke ndibọhọ mfịna ẹmi ubonowo osobode? Edi, udọn̄ nnyịn ẹsiwak ndikpu didie ntem! Nnyịn imoyom emem, edi ekọn̄ ọnọmọ nnyịn. Nnyịn imama ibet ye ewụhọ, edi nnyịn ikemeke ndibiọn̄ọ uwo n̄wo, idan̄ n̄kanubọk, ye uwotowo ẹmi ẹkade-ka iso ndikọri. Nnyịn imoyom ndiberi edem ke mbọhọidụn̄ nnyịn, edi nnyịn inyene ndikọbi usụn̄ufọk nnyịn man inyene ukpeme. Nnyịn imama nditọ nnyịn inyụn̄ idomo ndikpep mmọ nti ido, edi ata ediwak ini nnyịn ise ye unana un̄wam nte mmọ ẹyakde idem ẹnọ idiọk odudu otode ubọkn̄ka mmọ.

² Nnyịn imekeme ndinen̄ede nnyịme ye Job, emi ọkọdọhọde ke ibio ibio uwem owo “oyụhọ ukụt.” (Job 14:1) Emi enen̄ede edi ntre mfịn, koro n̄kaowo ke ọdiọk ke udomo oro akanam owo mîkwe. Owo akwa ufọkmbet United States kiet ọkọdọhọ ete: “En̄wan Ukaraidem omokụre idahaemi, edi ke usụn̄ifiọk oro enyenede ndịk, ererimbot ke emi amakabade edi itie emi edisio usiene ye obom eke ekpụk ye eke ido ukpono ẹkemede ndida itie mmemmem mmemmem. Nnyịn imasiak mmọn̄ ke mme idaha ido uwem nnyịn ikesịm udomo oro ediwak uyen nnyịn ẹdude ke n̄kpaidem, mmemidem ye ke ọkpọsọn̄ mfịna. . . . Nnyịn ke idọk utịp unana mme ete ye eka ndinọ ntịn̄enyịn, usiondọ, edisabade nditọwọn̄, uyomo idịbi nditọwọn̄, ediwọrọ n̄kpọn̄ ufọkn̄wed, n̄kpọsọn̄ ibọk oro ibet mînyịmeke, ye mme efak oro ẹyọhọde ye afai. Emi etie nte n̄kpọ eke ebu atade ufọk nnyịn ke enye ama ọkọbọhọ akwa unyekisọn̄ oro ikotde En̄wan Ukaraidem.”

3. Ewe n̄wed Bible akpan akpan ọnọ idotenyịn kaban̄a ini iso?

 ³ Nte ededi, owo ikpọn̄ke nnyịn ye unana idotenyịn. N̄kpọ nte isua 2,700 ẹmi ẹkebede, Abasi ama ọnọ eren kiet ke Ufọt Ufọt Edem Usiahautịn odudu spirit nditịn̄ udịm udịm ntịn̄nnịm ikọ ẹmi ẹnyenede akpan n̄kpọ oro ẹwọrọde ẹnọ eyo nnyịn. Ẹwet mme etop ẹmi ke n̄wed Bible emi ekerede enyịn̄ prọfet oro—Isaiah. Anie ke Isaiah ekedi, ndien ntak emi nnyịn ikemede ndidọhọ ke ntịn̄nnịm ikọ esie, emi ẹkewetde ke se ikperede ndisịm isua tọsịn ita ẹmi ẹkebede, ọnọ ofụri ubonowo un̄wana mfịn?

Edinen Owo ke Ini Afanikọn̄

4. Anie ke Isaiah ekedi, ndien ini ewe ke enye akanam utom nte prọfet Jehovah?

⁴ Ke akpa ufan̄ikọ n̄wed esie, Isaiah anam ẹdiọn̄ọ enye nte “eyen Amoz,” a ndien enye asian nnyịn ete ke imọ ikanam utom nte prọfet Abasi “ke eyo Uzziah, ye Jotham, ye Ahaz, ye Hezekiah, ndidem Judah.” (Isaiah 1:1) Emi ọkpọwọrọ ete ke Isaiah ama aka iso anam utom nte prọfet Abasi ọnọ idụt Judah ke nsụhọde  n̄kaha isua 46, eyedi ọtọn̄ọde ke utịt ukara Uzziah—n̄kpọ nte isua 778 M.E.N.

5, 6. Nso ikeme ndidi akpanikọ aban̄ade uwem ubon Isaiah, ndien ntak-a?

⁵ Ke ẹmende ẹdomo ye se idiọn̄ọde iban̄a mme prọfet eken, nnyịn ifiọk esisịt n̄kpọ iban̄a ọkpọkpọ uwem Isaiah. Nnyịn imọfiọk ite ke enye ama ọdọ ndọ ye nte ke enye ama etịn̄ aban̄a n̄wan esie nte “prophet an̄wan.” (Isaiah 8:3) Nte ekemde ye Cyclopedia of Biblical, Theological, and Ecclesiastical Literature eke McClintock ye Strong, se ẹtịn̄de emi owụt nte ke uwem Isaiah nte ọdọ ndọ “ikodụhe ke n̄kemuyo ye utom esie kpọt, edi ama enen̄ede akpaha adiana ke enye.” Ukem nte ndusụk iban eken ẹmi ẹketen̄ede Abasi ke Israel eset, ekeme ndidi n̄wan Isaiah ama enyene esiemmọ utom ntịn̄nnịm ikọ ndinam.—Judges 4:4; 2 Ndidem 22:14.

⁶ Isaiah ye n̄wan esie ẹma ẹnyene nditọiren iba ke nsụhọde n̄kaha, ẹsiode kiet kiet enyịn̄ oro enyenede se ọwọrọde ke ntịn̄nnịm ikọ. Akpan, Shear-jashub, ama asan̄a ye Isaiah ke ini enye okotobode idiọk Edidem Ahaz mme etop Abasi. (Isaiah 7:3) Ana in̄wan̄în̄wan̄ nte ke Isaiah ye n̄wan esie ẹma ẹnam utuakibuot nnọ Abasi edi edinam ubon—eti uwụtn̄kpọ ọnọ mme ọdọ ndọ mfịn!

7. Tịn̄ nte mme idaha ẹketiede ke Judah ke eyo Isaiah.

⁷ Isaiah ye ubon esie ẹkedu uwem ke ini ndutịme ke mbụk Judah. Ndutịme ukaraidem ekedi ọsọ n̄kpọ, ubọkedem ama abiat esopikpe, ndien mbubịk ama abiat ndutịm ido ukpono ke n̄kaowo. Mme etịn̄e obot ẹkeyọhọ ye mme itieuwa nsunsu abasi. Ndusụk ndidem ẹma ẹkam ẹsịn udọn̄ ẹnọ ukpono ndem. Ke uwụtn̄kpọ, Ahaz ikenyịmeke ukpono ndem ke otu ikọt esie kpọt edi enye ke idemesie ama etiene abuana, anamde eyen esie “ebe odụk ke ikan̄” ke ndifọp uwa nnọ abasi Molech eke Canaan. b  (2 Ndidem 16:3, 4; 2 Chronicles 28:3, 4) Ndien kpukpru ẹmi ẹkeda itie ke otu mme owo ẹmi ẹkedude ke itie ebuana ediomi ye Jehovah!—Exodus 19:5-8.

8. (a) Nso uwụtn̄kpọ ke Edidem Uzziah ye Jotham ẹkenịm, ndien ndi mme owo ẹma ẹtiene uwụtn̄kpọ mmọ? (b) Didie ke Isaiah okowụt uko ke ufọt mbon nsọn̄ibuot?

⁸ Nte odotde itoro, ndusụk mbon ukem iduọk ini ye Isaiah—esịnede ibat ibat mme andikara—ẹma ẹdomo ndisịn udọn̄ nnọ utuakibuot akpanikọ. Edidem Uzziah, emi akanamde “se inende ke iso Jehovah,” ekedi kiet ke otu mmọ. Kpa ye oro, ke ini ukara esie mme owo ẹma ẹsụk “ẹwa uwa ẹnyụn̄ ẹfọp incense ke mme n̄kokon̄o ebiet.” (2 Ndidem 15:3, 4) Edidem Jotham n̄ko ama “anam se inende ke iso Jehovah.” Nte ededi, “mbio obio [ẹma] ẹsụk ẹnam idiọk.” (2 Chronicles 27:2) Ih, ke ofụri ini utom ntịn̄nnịm ikọ Isaiah, obio ubọn̄ Judah okodu ke idiọk idaha eke spirit ye eke ido uwem. Ke ofụri ofụri, mme owo ẹma ẹfụmi eti odudu ekededi oro okotode ndidem mmọ. Nte an̄wan̄ade, nditobo mbon nsọn̄ibuot ẹmi mme etop Abasi ikedịghe mmemmem n̄kpọ. Edi, ke ini Jehovah okobụpde mbụme ete, “Anie ke ndidọn̄ utom? Anie edinyụn̄ aka n̄kpọ ọnọ nnyịn?” Isaiah ikemen̄eke. Enye ama ọdọhọ ete: “Se mi, dọn̄ mi utom.”—Isaiah 6:8.

Etop Edinyan̄a

9. Nso ke enyịn̄ Isaiah ọwọrọ, ndien didie ke emi enyene ebuana ye ibuotikọ n̄wed esie?

⁹ Enyịn̄ Isaiah ọwọrọ “Edinyan̄a Jehovah,” ndien nte odotde ẹkeme ndidọhọ ke emi edi ibuotikọ etop esie. Edi akpanikọ, ndusụk ke otu ntịn̄nnịm ikọ Isaiah ẹdi ubiereikpe. Kpa ye oro, ibuotikọ edinyan̄a enen̄ede ọwọrọ ada. Isaiah ama etịn̄ ndien ndien nte Jehovah edisiode nditọ Israel ke ntan̄mfep Babylon ke edikem ini, ayakde nsụhọ ẹfiak ẹnyọn̄ Zion onyụn̄ anamde idụt oro afiak enyene akani uyai esie. Nte eyịghe mîdụhe, ifet editịn̄ ye ediwet mme ntịn̄nnịm ikọ ẹban̄ade edifiak n̄wụk edima Jerusalem esie ama ọnọ Isaiah akakan idatesịt!

10, 11. (a) Ntak emi n̄wed Isaiah edide n̄kpọ udọn̄ ọnọ nnyịn mfịn? (b) Didie ke n̄wed Isaiah odụri ntịn̄enyịn owụt Messiah?

 ¹⁰ Edi nso ke mme etop ubiereikpe ye eke edinyan̄a ẹmi ẹnyene ndinam ye nnyịn? Ke inemesịt, Isaiah itịn̄ke ntịn̄nnịm ikọ n̄kukụre ke ufọn obio ubọn̄ esien iba eke Judah. Ke edide isio, mme etop esie ẹnyene san̄asan̄a n̄kpọ ẹmi ẹwọrọde ẹnọ eyo nnyịn. Isaiah etịn̄ ubọn̄ ubọn̄ aban̄a nte Obio Ubọn̄ Abasi edisọpde ada ikpọ edidiọn̄ ọsọk isọn̄ nnyịn. Ke afan̄ emi, akwa ikpehe ke mme uwetn̄kpọ Isaiah owụk ntịn̄enyịn ke Messiah oro ẹkebemde iso ẹtịn̄ ẹban̄a, emi edikarade nte Edidem Obio Ubọn̄. (Daniel 9:25; John 12:41) Ke akpanikọ idịghe ke mbuari ke enyịn̄ Jesus ye Isaiah ekpere nditịn̄ ukem n̄kpọ, sia enyịn̄ oro Jesus ọwọrọde “Jehovah Edi Edinyan̄a.”

¹¹ Edi akpanikọ, Jesus ikamanake tutu isua ikie itiaba ke eyo Isaiah ama ekebe. Edi, mme ntịn̄nnịm ikọ ẹban̄ade Messiah ẹmi ẹdude ke n̄wed Isaiah ẹdi ata ọyọhọ ọyọhọ tutu mmọ ẹtie ukem nte mbụk emi owo oro okokụtde ke enyịn obụkde aban̄a uwem Jesus ke isọn̄. N̄wed kiet ọdọhọ ete ke ẹkerede ẹban̄a emi, ndusụk ini ẹsikot n̄wed Isaiah “Ọyọhọ Gospel Ition.” Ntem, idịghe n̄kpọ n̄kpaidem nte ke Isaiah ekedi n̄wed Bible emi Jesus ye mme apostle esie ẹkesikotde ẹto ndien ndien man ẹnam ẹtịm ẹdiọn̄ọ enye emi Messiah edide.

12. Ntak emi nnyịn ye ọkpọsọn̄ udọn̄ itọn̄ọde ndikpep n̄wed Isaiah?

¹² Isaiah etịn̄ ubọn̄ ubọn̄ aban̄a “mbufa enyọn̄ ye obufa isọn̄” emi ‘edidem edikamade obio nte enende’ mbọn̄ ẹdinyụn̄ ẹdade ubọn̄ ke eti ido. (Isaiah 32:1, 2; 65:17, 18; 2 Peter 3:13) Ntem n̄wed Isaiah anyan ubọk owụt inem inem idotenyịn aban̄ade Obio Ubọn̄ Abasi, ke ubọk Messiah Jesus Christ nte Edidem emi ẹdoride ke ebekpo. Nso nsịnudọn̄ ke emi edi ntem ọnọ nnyịn ndidu uwem kpukpru usen ke ndinyene idara idara idotenyịn ‘edinyan̄a Jehovah’! (Isaiah 25:9; 40:28-31) Ẹyak nnyịn, ndien, ye ọkpọsọn̄ udọn̄ idụn̄ọde ọsọn̄urua etop oro odude ke n̄wed Isaiah. Nte nnyịn inamde ntre, iyenen̄ede isọn̄ọ mbuọtidem nnyịn ke mme un̄wọn̄ọ Abasi. N̄ko, ayan̄wam nnyịn inen̄ede inịm ke akpanikọ ite ke Jehovah edi Abasi edinyan̄a nnyịn.

[Mme Ikọ idakisọn̄]

[Mme Mbụme Ukpepn̄kpọ]

[Ekebe/Ndise ke page 7]

Anie ke Isaiah Ekedi?

SE ENYỊN̄ ỌWỌRỌDE: “Edinyan̄a Jehovah”

UBON: Ọdọ ndọ, enyene nditọiren iba ke nsụhọde n̄kaha

EBIETIDỤN̄: Jerusalem

ISUA UTOM: Isụhọkede ikan isua 46, ọtọn̄ọde ke n̄kpọ nte 778 M.E.N. esịm ndusụk ini ke 732 M.E.N. ama ekebe

NDIDEM JUDAH ẸKEDUDE KE UKEM IDUỌK INI: Uzziah, Jotham, Ahaz, Hezekiah

MME PRỌFET ẸKEDUDE KE UKEM IDUỌK INI: Micah, Hosea, Oded

 [Ndise ke page 6]

Isaiah ye n̄wan esie ẹma ẹnam utuakibuot Abasi edi edinam ubon