“Ẹbụmede Ẹkwọ Uyo Kiet”!
Ibuot Duopeta
“Ẹbụmede Ẹkwọ Uyo Kiet”!
1. Ntak emi mme ntịn̄nnịm ikọ eke Isaiah ibuot 52 ẹdide ntak idatesịt, ndien ewe edisu iba ke mmọ ẹnyene?
UBỌHỌ-UFỤN! Nte mme owo emi ẹdude ke ntan̄mfep ẹkeme ndinyene idara idara idotenyịn emi akande oro? Sia akpan ibuotikọ ke n̄wed Isaiah edide ubọhọ-ufụn ye edifiak n̄wụk, idịghe n̄kpọ n̄kpaidem nte ke ẹsiode Mme Psalm ẹfep, n̄wed Bible emi esịne mme ikọ idatesịt awak akan n̄wed efen ekededi. Isaiah ibuot 52 enen̄ede ọnọ ikọt Abasi ntak ndidat esịt. Mme ntịn̄nnịm ikọ esie ẹsu Jerusalem ke idem ke 537 M.E.N. Ndien mmọ ẹnyene n̄kponn̄kan edisu emi abuanade “Jerusalem emi odude ke enyọn̄,” kpa esop Jehovah eke mme edibotn̄kpọ ẹdide spirit ke enyọn̄, emi ẹsitịn̄de ẹban̄a ndusụk ini nte eka ye n̄wan.—Galatia 4:26; Ediyarade 12:1.
“Sịne Odudu Fo ke Idem, O Zion”!
2. Ini ewe ke Zion edemede, ndien didie ke emi etịbe?
2 Ebede ke Isaiah, Jehovah ada okot edima obio Esie, Zion, ete: “Demede, demede, sịne odudu fo ke idem, O Zion; sịne edisịne-n̄kpọ uyai fo, O Jerusalem, edisana obio: koro owo edụt ye ndek mîditọn̄ọke aba ntak idụk fi ke esịt. Ken̄ ntan ke idem fo fep; daha ke enyọn̄ nen̄ede tie, O Jerusalem: kpọhọde n̄kpọkọbi itọn̄ fo, O adiaha Zion emi ẹtan̄de ẹfep.” (Isaiah 52:1, 2) Jerusalem ana ndon ke isua 70, koro mme andidụn̄ enye ẹmenam Jehovah ayat esịt. (2 Ndidem 24:4; 2 Chronicles 36:15-21; Jeremiah 25:8-11; Daniel 9:2) Idahaemi edi ini ọnọ enye ndidemede ke anyan ini unana edinam esie nnyụn̄ nsịne ediye ọfọn̄idem ubọhọ-ufụn. Jehovah edemede esịt Cyrus man anam ẹsana “adiaha Zion emi ẹtan̄de ẹfep” ẹyak man mbon oro ẹkedụn̄de ke Jerusalem ke mbemiso ye nditọ mmọ ẹkeme ndiwọn̄ọ ke Babylon, mfiak nnyọn̄ Jerusalem, nnyụn̄ mfiak n̄kowụk utuakibuot akpanikọ. Inaha ẹkụt owo edụt ye ndek ke Jerusalem.—Ezra 1:1-4.
3. Ntak emi ẹkemede ndikot esop mme Christian oro ẹyetde aran “adiaha Zion,” ndien ke nso usụn̄ ke ẹnam mmọ ẹbọhọ ufụn?
3 Mme ikọ Isaiah emi ẹnyene edisu ke esop Christian n̄ko. Ẹkeme nditịn̄ mban̄a esop mme Christian oro ẹyetde aran nte “adiaha Zion” eke eyomfịn, sia “Jerusalem emi odude ke enyọn̄” edide eka mmọ. a Ke ẹnamde ẹbọhọ ufụn ukpepn̄kpọ mme okpono ndem ye eke mbon nsọn̄ibuot, ana mbon oro ẹyetde aran ẹmụm edisana idaha ẹkama ke iso Jehovah, baba, idịghe ke ndina mbobi ke ikpọkidem, edi ebe ke ndina mbobi ke esịt mmọ. (Jeremiah 31:33; Rome 2:25-29) Emi esịne edimụm edisana idaha n̄kama ke n̄kan̄ eke spirit, eke ekikere, ye eke ido uwem ke iso Jehovah.—1 Corinth 7:19; Ephesus 2:3.
4. Okposụkedi akananam “Jerusalem emi odude ke enyọn̄” mîsọn̄ke ibuot ye Jehovah, mme ifiọk n̄kpọntịbe ewe ẹban̄ade mme andida ke ibuot esie ke isọn̄ ẹbiet eke mme andidụn̄ Jerusalem eset?
4 Edi akpanikọ, akananam “Jerusalem emi odude ke enyọn̄” isọn̄ke ibuot ye Jehovah. Nte ededi, ke ini akpa ekọn̄ ererimbot, mme andida ke ibuot esie emi ẹdude ke isọn̄—mme Christian oro ẹyetde aran—ẹma ẹbiat ibet Jehovah ye unana edidiọn̄ọ koro ata edida san̄asan̄a eke Christian iketịmke in̄wan̄a mmọ. Sia ẹketabade mfọn Abasi, mmọ ẹma ẹka ntan̄mfep eke spirit ke “Akwa Babylon,” kpa ukara ererimbot eke nsunsu ido ukpono. (Ediyarade 17:5) Itie ufụn mmọ ama esịm ata-utịt ke June 1918 ke ini ẹkesịnde owo itiaita oro ẹkedide mme akamautom Watch Tower Society ke ufọk-n̄kpọkọbi ke ntak nsunsu edori ikọ, esịnede idiọk odu. Edikwọrọ eti mbụk oro ẹdiomide-diomi ama ekpere nditre ini oro. Nte ededi, ke 1919, ẹma ẹnọ in̄wan̄-in̄wan̄ ikot ẹte ẹdu ke edidemede ke n̄kan̄ eke spirit. Mme Christian oro ẹyetde aran ẹma ẹtọn̄ọ ndidian̄ade idemmọ ata ofụri ofụri n̄kpọn̄ ndek eke ido uwem ye eke spirit Akwa Babylon. Mmọ ẹma ẹwọn̄ọ ke ntan ntan̄mfep, ndien “Jerusalem emi odude ke enyọn̄” ama edinyene uyai “edisana obio” emi owo mîyakke ndek eke spirit odu.
5. Ntak emi Jehovah enyenede ofụri unen ndifak ikọt esie ye unana edinọ mme anditan̄ mmọ mfep usiene?
5 Ke 537 M.E.N. ye ke 1919 E.N., Jehovah ama enyene ofụri unen ndisio ikọt esie ke ufụn. Isaiah anam an̄wan̄a ete: “Koro ntem ke Jehovah ọdọhọ ete, Ẹkenyam mbufo ke ikpîkpu; ndien ididaha okụk ifak mbufo.” (Isaiah 52:3) Babylon eset ye Akwa Babylon ikekpehe n̄kpọ ndomokiet ke ini mmọ ẹketan̄de ikọt ediomi Abasi nte ifịn. Sia mbubehe okụk mîkodụhe, Jehovah okosụk ededi Andinyene ikọt esie. Nte enye ekpekekere ke imakama owo ekededi isọn? Ke akpanikọ, ikpekereke. Ke idaha mbiba emi, Jehovah nte enende ekeme ndifak mme andituak ibuot nnọ enye ye unana edinọ mme anditan̄ mmọ mfep enọ ekededi.—Isaiah 45:13.
6. Mme ukpepn̄kpọ ewe ke mme asua Jehovah ẹkekpu ndikpep nto mbụkeset?
6 Mme asua Jehovah ikekpepke n̄kpọ ndomokiet ito mbụkeset. Nnyịn ikot ite: “Koro ntem ke Ọbọn̄ Jehovah ọdọhọ, ete, Ikọt mi ẹkesụhọde ke Egypt ke editọn̄ọ man ẹdụn̄ do; ndien mme Assyrian ẹkefịk mmọ ke mînyeneke ntak.” (Isaiah 52:4) Pharaoh Egypt ama esịn nditọ Israel, oro ẹkekotde ẹdidụn̄ nte isenowo ke idụt esie, ke ufụn. Edi Jehovah ama anam Pharaoh ye udịmekọn̄ esie ẹn̄wọn̄ mmọn̄ Ididuot Inyan̄ ẹkpan̄a. (Exodus 1:11-14; 14:27, 28) Ke ini Edidem Sennacherib eke Assyria ekedịghede Jerusalem, angel Jehovah ama owot mbonekọn̄ edidem oro 185,000. (Isaiah 37:33-37) Kpasụk ntre, Babylon eset ye Akwa Babylon ikemeke ndibọhọ ufen ke ndifịk ikọt Abasi.
“Ikọt Mi Ẹyefiọk Enyịn̄ Mi”
7. Didie ke nditan̄ ikọt Jehovah n̄ka ntan̄mfep otụk enyịn̄ esie?
7 Idaha ntan̄mfep ikọt Jehovah otụk enyịn̄ esie, nte ntịn̄nnịm ikọ emi owụtde: “Jehovah onyụn̄ ọdọhọ, ete, Nso n̄kpọ ke nnyene mi, ndien, emi ẹmende ikọt mi ẹfep ke ikpîkpu? Jehovah ọdọhọ, ete, Mmọ emi ẹkarade mmọ ẹfiori, ẹnyụn̄ ẹsụk ẹsuene enyịn̄ mi ke kpukpru ini ke ofụri usen. Mmọdo ikọt mi ẹyefiọk enyịn̄ mi: mmọdo ke usen oro mmọ ẹyefiọk, ẹte ke ami ndi enye emi ọdọhọde, ete, Se mi.” (Isaiah 52:5, 6) Nso udọn̄ ke Jehovah enyene ke n̄kpọ emi? Nso ibehe enye ke Israel ndidu ke ufụn ke Babylon? Ana Jehovah anam n̄kpọ koro Babylon amatan̄ ikọt esie aka ntan̄mfep onyụn̄ ofiori nte ikande mmọ. Utọ n̄wọkinua oro ada ekesịm Babylon ndisabade enyịn̄ Jehovah. (Ezekiel 36:20, 21) Enye omokpu ndifiọk nte ke Jerusalem ndina ndon edi ke ntak emi Jehovah ayatde esịt ye ikọt esie. Utu ke oro, Babylon ada mme Jew ndidu ke ufụn nte uyarade mmeme Abasi mmọ. Belshazzar, nsan̄a andikara Babylon, ama akam omiom Jehovah ke ndida n̄kpọ oro ẹketan̄de ke temple Jehovah nnam n̄kpọ ke ini usọrọ man ọnọ mme abasi Babylon ukpono.—Daniel 5:1-4.
8. Didie ke ẹkenam n̄kpọ ye enyịn̄ Jehovah tọn̄ọ nte mme apostle ẹkekpan̄a?
8 Didie ke kpukpru emi abuana “Jerusalem emi odude ke enyọn̄”? Tọn̄ọ nte nsọn̄ibuot ọkọdọn̄ n̄kam ke otu mbon oro ẹdọhọde nte idide mme Christian, ẹkeme ndidọhọ ke “oto [mmọ] ke ẹsụn̄i enyịn̄ Abasi ke otu mme [idụt, NW].” (Rome 2:24; Utom 20:29, 30) Ntre, mme Jew ke akpatre ẹma ẹtre ndikot enyịn̄ Abasi ke ntak nsunsu ekikere. Esisịt ini ke mme apostle ẹma ẹkekpan̄a, mme ọsọn̄ibuot Christian ẹma ẹtiene uwụtn̄kpọ mme Jew ẹnyụn̄ ẹtre ndikot ọkpọkpọ enyịn̄ Abasi. Nsọn̄ibuot oro okosụn̄ọ ke Christendom, kpa akpan ubak ikpehe Akwa Babylon, ndiwọrọ ndi. (2 Thessalonica 2:3, 7; Ediyarade 17:5) Ebeubọk oburobụt ido ye anana-mbọm ubiomikpe iyịp Christendom ẹmesụn̄i enyịn̄ Jehovah.—2 Peter 2:1, 2.
9, 10. Nso ntotụn̄ọ ifiọk aban̄ade mme idaha ye enyịn̄ Jehovah ke ikọt ediomi Abasi eke eyomfịn ẹdi ẹdinyene?
9 Ke ini Akamba Cyrus, kpa Jesus Christ, okosion̄ode ikọt ediomi Abasi ke ufụn Akwa Babylon ke 1919, mmọ ẹma ẹditịm ẹfiọk mme n̄kpọ oro Jehovah oyomde. Mmọ ẹma ẹnanam idemmọ asana ọbọhọ ediwak ukpepn̄kpọ Christendom oro ẹnyenede ntọn̄ọ ẹto ukpono ndem oro ẹkedude mbemiso eyo mme Christian, utọ nte Abasi-Ita-ke-Kiet, ukpọn̄ ikpaha ke nsinsi, ye nsinsi ndutụhọ ke ikan̄ ikan̄ hell. Idahaemi mmọ ẹdomo ndikịbe mbọhọ kpukpru odudu Babylon. Mmọ n̄ko ẹma ẹdifiọk nte edide akpan n̄kpọ ndisọn̄ọ mmụm ata edida san̄asan̄a n̄kama ke mbubehe ererimbot emi. Mmọ ẹkam ẹyom ndinam idemmọ asana ọbọhọ ubiomikpe iyịp ekededi oro ekemede ndidi ndusụk ke otu mmọ ẹma ẹnyene.
10 Mme asan̄autom Abasi eke eyomfịn ẹma ẹdinyene n̄ko ntotụn̄ọ ifiọk ẹban̄a nte enyịn̄ Jehovah edide akpan n̄kpọ. Ke 1931 mmọ ẹma ẹda enyịn̄ oro Mme Ntiense Jehovah ẹnyene, ke ntem ẹtọtde nte ke mmimọ imọnọ Jehovah ye enyịn̄ esie ibetedem an̄wan̄wa. Akan oro, ebede ke edisio New World Translation ọtọn̄ọde ke 1950, Mme Ntiense Jehovah ẹmefiak ẹda enyịn̄ Abasi ẹdisịn ke nnennen itie esie ke Bible. Ih, mmọ ẹdifiọk enyịn̄ Jehovah ndien ke ẹnam ẹdiọn̄ọ enye tutu esịm utịt isọn̄.
“Owo Eti Mbụk”
11. Ntak emi mfiori n̄kpaidem oro, “Abasi fo amakabade edi edidem!” odotde kaban̄a mme n̄kpọntịbe ẹdade itie ke 537 M.E.N.?
11 Idahaemi ẹwọn̄ọde ntịn̄enyịn nnyịn ẹfiak ẹka Zion ke ini enye osụk anade ndon. Isụn̄utom emi akamade eti mbụk asan̄a ekpere: “Ukot owo eti mbụk ẹye didie ke enyọn̄ ikpọ obot! ukot owo eke ọkwọrọde emem, eke obụkde eti n̄kpọ, eke ọkwọrọde edinyan̄a; ọdọhọ Zion, ete, Abasi fo [amakabade edi edidem, NW]!” (Isaiah 52:7) Ke 537 M.E.N., didie ke ẹkeme ndidọhọ ke Abasi Zion amakabade edi Edidem? Nte Jehovah idịghe Edidem kpukpru ini? Ke akpanikọ, enye edi “nsinsi Edidem”! (Ediyarade 15:3, NW) Edi mfiori n̄kpaidem oro “Abasi fo amakabade edi edidem!” odot koro iduọ Babylon ye ntọt edidem oro ẹnọde ẹte ẹfiak ẹbọp temple ke Jerusalem ẹnyụn̄ ẹfiak ẹwụk edisana utuakibuot do edi obufa uyarade itie edidem Jehovah.—Psalm 97:1.
12. Anie akada iso ke ‘ndikwọrọ eti mbụk,’ ndien didie?
12 Ke eyo Isaiah, idụhe owo ndomokiet m̀mê otuowo oro ẹkediọn̄ọde nte “owo eti mbụk.” Nte ededi, mfịn ẹdiọn̄ọ owo oro akamade eti mbụk. Jesus Christ edi n̄kponn̄kan isụn̄utom emem emi Jehovah enyenede. Ke adan̄aemi okodude ke isọn̄, enye ama ọkwọrọ eti mbụk ete ke ẹyenam mme owo ẹbọhọ kpukpru utịp idiọkn̄kpọ ẹdade ẹto Adam, esịnede udọn̄ọ ye n̄kpa. (Matthew 9:35) Jesus ama enịm ifịk ifịk uwụtn̄kpọ ke ndikwọrọ eti mbụk eti n̄kpọ, adade kpukpru ifet ndikpep mme owo mban̄a Obio Ubọn̄ Abasi. (Matthew 5:1, 2; Mark 6:34; Luke 19:1-10; John 4:5-26) Ndien mme mbet esie ẹma ẹtiene uwụtn̄kpọ esie.
13. (a) Didie ke apostle Paul anam se ikọ oro, “Ukot owo eti mbụk ẹye didie ke enyọn̄ ikpọ obot” ọwọrọde, atara? (b) Ntak emi ẹkemede ndidọhọ ke ukot mme isụn̄utom oro “ẹye”?
13 Ke leta oro enye ekewetde ọnọ ẹsọk mbon Rome, apostle Paul okot oto Isaiah 52:7 ndiwụt nte utom edikwọrọ eti mbụk edide akpan n̄kpọ. Enye ama obụp udịm udịm mbụme oro ẹnamde owo ekere n̄kpọ, esịnede, ‘Mme owo ẹdinam didie ẹkop, ke ọkwọrọ-ikọ mîdụhe?’ Ekem enye ọdọhọ ete: “Kpa nte ẹwetde ẹte, Ikpat mmọ emi ẹdade etop nti n̄kpọ ẹye adan̄a didie!” (Rome 10:14, 15) Ntem Paul anam ebuana oro Isaiah 52:7 enyenede atara, adade ikọ oro owụtde uwak ibat, “mmọ,” utu ke ikọ oro owụtde n̄kpọ kiet, “owo,” emi odude ke akpasarade uwetn̄kpọ Isaiah. Ke ndikpebe Jesus Christ, kpukpru Christian ẹdi mme isụn̄utom eti mbụk emem. Ukot mmọ “ẹye” didie? Isaiah etịn̄ ikọ nte n̄kpọ eke isụn̄utom oro otode n̄kpet n̄kpet obot Judah aka Jerusalem. Ke odude nsannsan, owo ikemeke ndida n̄kụt ukot isụn̄utom oro. Utu ke oro, ẹwụk ntịn̄enyịn mi ke isụn̄utom oro, ukot adade aban̄a isụn̄utom oro ke idemesie. Kpa nte Jesus ye mme mbet esie ẹkedide ndiye ndise ẹnọ mbon nsụkesịt ke akpa isua ikie, Mme Ntiense eke eyomfịn ẹdi mbon oro mbon nsụhọdeidem emi ẹkopde etop eti mbụk eke anyan̄ade uwem ẹnemde esịt ndikụt.
14. Didie ke Jehovah akabade edi Edidem ke eyomfịn, ndien ọtọn̄ọde ke ini ewe ke ẹketọt emi ẹnọ ubonowo?
14 Tọn̄ọde ke ini ewe ke eyomfịn ke ẹkop mfiori oro “Abasi fo amakabade edi edidem”? Tọn̄ọde ke 1919. Ke isua oro ke akamba mbono ke Cedar Point, Ohio, J. F. Rutherford, etieibuot Watch Tower Society ini oro, ama edemede udọn̄ mme andikpan̄ utọn̄ nnọ enye ke utịn̄ikọ oro ibuotikọ ekedide “Utịn̄ikọ Enyenede Nsan̄a Mbonutom.” Utịn̄ikọ oro, emi ọkọkọn̄ọde ke Isaiah 52:7 ye Ediyarade 15:2, ama esịn udọn̄ ọnọ kpukpru owo oro ẹkedude do nditọn̄ọ utom ukwọrọikọ. Ntem, ‘ndiye ikpat’ ẹma ẹtọn̄ọ ndisan̄a ke “enyọn̄ ikpọ obot.” Akpa, mme Christian oro ẹyetde aran ndien ekem nsan̄a mmọ ẹdide “mme erọn̄ en̄wen” ẹma ẹwọrọ ifịk ifịk ẹka man ẹkekwọrọ eti mbụk nte ke Jehovah ama akabade edi Edidem. (John 10:16) Didie ke Jehovah akakabade edi Edidem? Enye ama owụt obufa itie Edidem esie ke 1914 ke ini enye okodoride Eyen esie, Jesus Christ, ke ebekpo nte Edidem ke Obio Ubọn̄ eke heaven oro ọkọtọn̄ọde obufa obufa. Ndien Jehovah ama afiak owụt itie Edidem esie ke 1919 ke ini enye okosion̄ode “Israel Abasi” ke ufụn Akwa Babylon.—Galatia 6:16; Psalm 47:8; Ediyarade 11:15, 17; 19:6.
‘Mbon Ukpeme Fo Ẹmenede Uyo’
15. Mmanie ẹdi “mbon ukpeme” oro ẹmenerede uyo mmọ ke 537 M.E.N.?
15 Nte ẹnam n̄kpọ ẹban̄a mfiori oro “Abasi fo amakabade edi edidem”? Ih. Isaiah ewet ete: “(Kop!) uyo mbon ukpeme fo! mmọ ẹmenede uyo, ẹfiori uyo kiet: koro mmọ ẹyekụt enyịn ke enyịn, ke ini Jehovah afiakde ke Zion.” (Isaiah 52:8) Ata ata mbon ukpeme ndomokiet ikadaha ke Jerusalem ke 537 M.E.N. ndidara akpa mbon ntan̄mfep oro ẹkefiakde ẹnyọn̄ọ ẹdi. Obio oro ama ana ndon ke isua 70. (Jeremiah 25:11, 12) Ntre anaedi “mbon ukpeme” oro ẹkemenerede uyo ẹkedi nditọ Israel oro ẹkebemde iso ẹkop mbụk aban̄ade edifiak mbọp Zion oro ẹkenyụn̄ ẹnyenede mbiomo edisuan mbụk oro ebe esịm nditọ Zion eken. Ke ẹkụtde nte Jehovah ayakde Babylon esịn Cyrus ke ubọk ke 539 M.E.N., mbon ukpeme ikenyeneke eyịghe ndomokiet nte ke Jehovah ọmọn̄ anyan̄a ikọt esie. Ke adianade ye mbon oro ẹnamde n̄kpọ ẹban̄a ikot mmọ, mbon ukpeme oro ẹka iso ẹfiori uyo kiet ke idatesịt, ẹnamde mbon en̄wen ẹkop eti mbụk.
16. Anie ke “mbon ukpeme” ẹkụt “ke enyịn,” ndien ke nso usụn̄ifiọk?
16 Mbon ukpeme oro ẹdude ke edidemede ẹnyene n̄kpet n̄kpet, ọkpọkpọ itie ebuana ye Jehovah, yak idọhọ, ẹkụtde enye “ke enyịn,” m̀mê iso ye iso. (Numbers 14:14) N̄kpet n̄kpet itie ebuana mmọ ye Jehovah ye kiet eken owụt edidianakiet mmọ ye idara idara etop mmọ.—1 Corinth 1:10.
17, 18. (a) Didie ke otu owo ukpeme eke eyomfịn emenede uyo esie? (b) Ke nso usụn̄ifiọk ke otu owo ukpeme ofiori uyo kiet?
17 Ke edisu eke eyomfịn, otu owo ukpeme, kpa “asan̄autom emi anamde akpanikọ, onyụn̄ enyenede ọniọn̄,” imenekede uyo esie inọ sụk mbon oro ẹma ẹkedodu ke esop Abasi oro ẹkụtde ke enyịn edi emenede n̄ko ọnọ mbon an̄wa. (Matthew 24:45-47) Ẹma ẹnọ ikot ke 1919 ẹte ẹtan̄ nsụhọ mbon oro ẹyetde aran ẹbok, ndien ke 1922 ẹma ẹnam ikot oro atara ke akamba mbono Cedar Point, Ohio, ẹsịnde eben̄e ẹte “ẹtan̄a, ẹtan̄a, ẹtan̄a, Edidem ye obio ubọn̄ esie.” Tọn̄ọde ke 1935, ẹwọn̄ọde ntịn̄enyịn ẹnọ editan̄ akwa otuowo eke mbon mbieterọn̄ mbok. (Ediyarade 7:9, 10) Ke mme isua ndondo emi, ntọt aban̄ade itie edidem Jehovah amatara. Didie? Ke 2000, n̄kpọ nte owo miliọn itiokiet ẹkebuana ke nditịn̄ mban̄a itie edidem Jehovah ke se ibede idụt ye mme efakutom 230. Ke adianade do, Enyọn̄-Ukpeme, emi edide akpan n̄kpọutom otu owo ukpeme, ama asuan etop idatesịt emi ke se ibede usem 130.
18 Oyom nsụhọdeidem ye ima nditọete man ẹbuana ke utọ utom edidianakiet oro. Man ikot oro enyene uforo, ana kpukpru mbon oro ẹbuanade ẹkwọrọ ukem etop, ẹtịn̄de ẹban̄a enyịn̄ Jehovah, ndutịm ufak esie, ọniọn̄ esie, ima esie, ye Obio Ubọn̄ esie. Nte mme Christian ke ofụri ererimbot ẹnamde utom ọtọkiet, ẹnam ọkpọkpọ itie ebuana mmọ ye Jehovah ọsọn̄ idem man ẹtan̄a eti mbụk eti n̄kpọ uyo kiet.
19. (a) Didie ke “mme n̄wụre Jerusalem” ẹdara? (b) Ke nso usụn̄ifiọk ke Jehovah ‘ofụhọde edisana ubọk esie’?
19 Nte ikọt Abasi ẹfioride ke idatesịt, idem ebiet oro mmọ ẹdụn̄de ẹtie idara idara. Ntịn̄nnịm ikọ oro aka iso ete: “Mbufo mme n̄wụre Jerusalem, ẹbụmede ẹkwọ uyo kiet: koro Jehovah ọdọn̄de ikọt esie esịt: enye afak Jerusalem. Jehovah omofụhọde edisana ubọk esie ke enyịn kpukpru mme idụt; kpukpru mme utịt ererimbot ẹyenyụn̄ ẹkụt edinyan̄a Abasi nnyịn.” (Isaiah 52:9, 10) Ke mbon ntan̄mfep ke Babylon ẹfiakde ẹnyọn̄ọ ẹdi, mme ebiet oro ẹketiede mfụhọ mfụhọ ke Jerusalem oro akanade ndon ẹditie idara idara koro ẹkemede ndifiak n̄wụk edisana utuakibuot Jehovah idahaemi. (Isaiah 35:1, 2) Nte an̄wan̄ade, Jehovah enyene akpan ebuana ke edinam emi. Enye “omofụhọde edisana ubọk esie,” nte n̄kpọ eke enye efịtde ubọk-ọfọn̄ esie man anam utom edinyan̄a ikọt esie.—Ezra 1:2, 3.
20. Nso isụn̄ọ ndien nso idinyụn̄ isụn̄ọ ke Jehovah ndifụhọde edisana ubọk esie ke eyomfịn?
20 Ke “ukperedem ini” emi, Jehovah omofụhọde edisana ubọk esie man anyan̄a nsụhọ oro ẹyetde aran, kpa “ntiense iba” eke n̄wed Ediyarade. (2 Timothy 3:1; Ediyarade 11:3, 7-13) Tọn̄ọde ke 1919, ke ẹtan̄ mmọ emi ẹdidọn̄ ke paradise eke spirit, kpa idaha eke spirit oro mmọ ẹbuanade idahaemi ye ediwak miliọn nsan̄a mmọ, kpa mme erọn̄ en̄wen. Ke akpatre, Jehovah oyofụhọde edisana ubọk esie man ada edinyan̄a ọsọk ikọt esie ke “Har–Magedon.” (Ediyarade 16:14, 16) Ndien, “kpukpru mme utịt ererimbot ẹyenyụn̄ ẹkụt edinyan̄a Abasi nnyịn.”
Se Ẹyomde Usọp Usọp
21. (a) Nso ke ẹyom ẹto mbon oro ẹbiomde “n̄kpọ utom Jehovah”? (b) Ntak emi mme Jew oro ẹwọn̄ọde ke Babylon mînyeneke ntak ndinyek idem?
21 Mbon oro ẹwọn̄ọde ke Babylon ndifiak nnyọn̄ Jerusalem ẹnyene ndisịm se ẹyomde. Isaiah ewet ete: “Mbufo ẹdan̄a! ẹdan̄a! ẹwọn̄ọ ke esịt! ẹkûtụk n̄kpọ ndek: ẹwọn̄ọ enye ke ufọt; mbufo emi ẹbiomde n̄kpọ utom Jehovah, ẹnam idem mbufo ẹsana. Koro mbufo mîdiwọn̄ọke ke ibụmede, mîdinyụn̄ isan̄ake itọk-itọk: koro Jehovah eyebem mbufo iso asan̄a, Abasi Israel oyonyụn̄ asan̄a mbufo ke edem.” (Isaiah 52:11, 12) Ana nditọ Israel oro ẹnyọn̄ọde, ẹkpọn̄ n̄kpọ ekededi oro akamade ndek eke nsunsu utuakibuot Babylon do ke Babylon. Sia mmọ ẹbiomde n̄kpọ utom Jehovah oro ẹketode temple ke Jerusalem, ana mmọ ẹsana, idịghe sụk ke enyọn̄ enyọn̄ idem, ke ido edinam, edi akpan akpan ke esịt mmọ. (2 Ndidem 24:11-13; Ezra 1:7) Ke adianade do, Jehovah ebem mmọ iso asan̄a, ntre mmọ inyeneke ntak ndomokiet ndinyek idem, m̀mê ndifehe idat idat, nte n̄kpọ eke mme andibịne mmọ oro ẹnyenede udọn̄ uduọkiyịp ẹbịnede mmọ uyịre uyịre. Abasi Israel edi andisan̄a mmọ ke edem.—Ezra 8:21-23.
22. Didie ke Paul odori nsọn̄uyo ke ufọn edinam idem asana ọnọ mme Christian oro ẹyetde aran?
22 Mme ikọ Isaiah oro ẹban̄ade edinịm idem ke edisana ẹnyene akpan edisu ke idem nditọ “Jerusalem emi odude ke enyọn̄.” Ke ini Paul ọkọnọde mme Christian ke Corinth item ete ẹkûbọp idem utịn̄e utịn̄e ye mmọ eke mînịmke ke akpanikọ, enye okokot oto mme ikọ Isaiah 52:11: “Mbufo ẹdan̄a! ẹdan̄a! ẹwọn̄ọ ke esịt! ẹkûtụk n̄kpọ ndek: ẹwọn̄ọ enye ke ufọt; mbufo emi ẹbiomde n̄kpọ utom Jehovah, ẹnam idem mbufo ẹsana.” (2 Corinth 6:14-17) Ukem nte nditọ Israel ẹketode Babylon ẹnyọn̄ọ ufọk, ana mme Christian ẹsion̄o idem ofụri ofụri ẹfep ke nsunsu utuakibuot Babylon.
23. Ke mme usụn̄ ewe ke mme asan̄autom Jehovah mfịn ẹdomo ndinịm idemmọ ẹsana?
23 Emi ekenen̄ede edi ntre ye mme anditiene Jesus Christ emi ẹyetde aran oro ẹkewọn̄ọde ke Akwa Babylon ke 1919. Mmọ ẹnam idem mmọ ẹsana sụn̄sụn̄ ẹbọhọ kpukpru idiọn̄ọ nsunsu utuakibuot. (Isaiah 8:19, 20; Rome 15:4) Mmọ n̄ko ẹma ẹnen̄ede ẹdifiọk nte edisana ke ido uwem edide akpan n̄kpọ. Okposụkedi Mme Ntiense Jehovah ẹsisọn̄ọde ẹmụm n̄kokon̄ idaha ido uwem ẹkama kpukpru ini, Enyọn̄-Ukpeme ama akama mme ibuotikọ ke 1952 oro ẹkedoride nsọn̄uyo nte ke oyom ẹtụnọ mbon oro ẹnamde oburobụt ido man otodo ẹnịm esop asana. Utọ ntụnọ oro an̄wam anamidọk oro ke idemesie ndikụt ufọn edikabade esịt ke ofụri esịt.—1 Corinth 5:6, 7, 9-13; 2 Corinth 7:8-10; 2 John 10, 11.
24. (a) Nso idi “n̄kpọ utom Jehovah” ke eyomfịn? (b) Ntak emi mme Christian mfịn ẹnyenede mbuọtidem nte ke Jehovah ayaka iso ndibem mmọ iso nsan̄a nnyụn̄ nsan̄a mmọ ke edem?
24 Mme Christian oro ẹyetde aran ọkọrọ ye akwa otuowo eke mme erọn̄ en̄wen ẹbiere nditre nditụk n̄kpọ ekededi oro edehede ke n̄kan̄ eke spirit. Edisana idaha mmọ oro ananade ndo anam mmọ ẹdot ndidi mbon oro ẹbiomde “n̄kpọ utom Jehovah”—ọsọn̄urua ndutịm oro Abasi anamde ọnọ edisana utom eke ufọk ke ufọk ye ukpepn̄kpọ Bible ye mme orụk utom Christian eken. Ebede ke ndimụm edisana idaha n̄kama, ikọt Abasi mfịn ẹkeme ndinyene mbuọtidem nte ke Jehovah ayaka iso ndibem mmọ iso nsan̄a nnyụn̄ nsan̄a mmọ ke edem. Nte ndisana ikọt Abasi, mmọ ẹnyene ata ediwak ntak ‘ndibụmede n̄kwọ uyo kiet’!
[Ikọ idakisọn̄]
a Se Ibuot 15 ke n̄wed emi kaban̄a ntatara nneme aban̄ade itie ebuana odude ke ufọt “Jerusalem emi odude ke enyọn̄” ye nditọ esie eke isọn̄, oro ẹyetde aran.
[Mme Mbụme Ukpepn̄kpọ]
[Ndise ke page 183]
Ẹyesio Zion ke ntan̄mfep
[Ndise ke page 186]
Ọtọn̄ọde ke 1919, ‘ndiye ikpat’ ẹma ẹfiak ẹtọn̄ọ ndisan̄a ke “enyọn̄ ikpọ obot”
[Ndise ke page 189]
Mme Ntiense Jehovah ẹtịn̄ ikọ ke uyo kiet
[Ndise ke page 192]
Mbon oro “ẹbiomde n̄kpọ utom Jehovah” ẹnyene ndisana ke n̄kan̄ eke ido uwem ye eke spirit
