Ada Adat Esịt
Ibuot Efịt
Ada Adat Esịt
1. Ntak emi ọkọdọn̄de Sarah ndiman nditọ, ndien nso ikedi ifiọk n̄kpọntịbe esie ke afan̄ emi?
AMA ọdọn̄ Sarah ndiman nditọ. Ke mfụhọ, enye ekedi ada, ndien oro ama enen̄ede anam enye ofụhọ. Ke eyo esie, ẹkesise owo ndidi ada nte isụn̄i, edi se ikanamde Sarah ofụhọ ama akan oro. Ama ọdọn̄ enye ndikụt nte un̄wọn̄ọ oro Abasi ọkọn̄wọn̄ọde ọnọ ebe esie osude. Akana Abraham edi ete mfri oro edidade edidiọn̄ ọsọk kpukpru ubon ke isọn̄. (Genesis 12:1-3) Nte ededi, ediwak iduọk isua ke Abasi ama akanam en̄wọn̄ọ oro, eyen ikosụk idụhe. Sarah ama ọkọri ọsọn̄ ndien osụk edi ada. Ke ndusụk idaha, eyedi enye ama esikere m̀mê idotenyịn imọ ekedi ikpîkpu. Nte ededi, usen kiet, mfụhọ esie ama akabade edi idatesịt!
2. Ntak emi ntịn̄nnịm ikọ oro ẹwetde ke Isaiah ibuot 54 ekpedide n̄kpọ udọn̄ ọnọ nnyịn?
2 Nnanenyịn Sarah an̄wam nnyịn ndifiọk se ntịn̄nnịm ikọ oro ẹwetde ke Isaiah ibuot 54 ọwọrọde. Ẹtịn̄ do ẹban̄a Jerusalem nte n̄kpọ eke enye edide ada emi edide edinyene akwa idatesịt eke edinyene ediwak nditọ. Ke ndidian ikọt esie eke eset ọtọkiet n̄wụt nte n̄wan esie, Jehovah owụt ima ima edikere oro enye ekerede aban̄a mmọ. Akan oro, ibuotn̄wed Isaiah enye emi an̄wam nnyịn ndidiọn̄ọ akpan ikpehe kiet ke se Bible okotde “edisana ndịbe-n̄kpọ.” (NW) (Rome 16:25, 26) Se ẹdade ẹdiọn̄ọ “n̄wan” oro ye mme ifiọk n̄kpọntịbe esie oro ẹkebemde iso ẹtịn̄ ke ntịn̄nnịm ikọ emi esịn akpan un̄wana ke edisana utuakibuot mfịn.
Ẹyarade “N̄wan” Oro
3. Ntak emi “ada” edinyenede ntak ndidat esịt?
3 Ibuot 54 ọtọn̄ọ ye ikọ inemesịt: “Kwọ, O ada emi mûmanke eyen: bụmede kwọ, nyụn̄ fiori, afo emi uman mîtụkke fi: koro nditọ ikpọn̄ an̄wan ẹwakde ẹkan nditọ an̄wan owo: Jehovah ọdọhọ.” (Isaiah 54:1) Anaedi Isaiah okokop nduaidem didie ntem nditịn̄ mme ikọ emi! Ndien nso ndọn̄esịt ke mmọ ndisu edida ntem ọsọk mme Jew mbon ntan̄mfep ke Babylon! Ke ini oro Jerusalem edisụk ana ndon. Ke ekikere owo, editie nte idotenyịn idụhe nte ke ẹyefiak ẹdụn̄ ke esịt esie tutu amama, ukem nte ada, nte ido edide mîdikemeke ndidori enyịn ndiman nditọ ke ini usọn̄. Edi “n̄wan” emi enyene akwa edidiọn̄ ke ini iso esie—enye ayaman nditọ. Jerusalem eyenen̄ede okop idatesịt. “Nditọ,” m̀mê mme andidụn̄ ẹyefiak ẹyọhọ ke esịt esie.
4. (a) Didie ke apostle Paul an̄wam nnyịn ndikụt nte ke Isaiah ibuot 54 enyene edisu oro okponde akan eke 537 M.E.N.? (b) Nso idi “Jerusalem emi odude ke enyọn̄”?
4 Ekeme ndidi Isaiah idiọn̄ọke, edi ntịn̄nnịm ikọ esie eyenyene se ibede edisu kiet. Apostle Paul okot oto Isaiah ibuot 54 onyụn̄ anam an̄wan̄a nte ke “n̄wan” oro ada aban̄a se idide ata akpan n̄kpọ ikan obio Jerusalem eke isọn̄. Enye ewet ete: “Jerusalem emi odude ke enyọn̄ edi amana-isọn̄, onyụn̄ edi enye edi eka nnyịn.” (Galatia 4:26) Nso idi “Jerusalem emi odude ke enyọn̄” mi? Nte an̄wan̄ade enye idịghe obio Jerusalem emi odude ke Isọn̄ Un̄wọn̄ọ. Obio oro edi eke isọn̄, idịghe eke “enyọn̄” ke n̄kan̄ heaven. “Jerusalem emi odude ke enyọn̄” edi “n̄wan” Abasi eke heaven, esop esie eke mme okopodudu edibotn̄kpọ eke spirit.
5. Ke ndamban̄a uwụtn̄kpọ oro ẹsiode ẹwụt ke Galatia 4:22-31, anie ke (a) Abraham, (b) Sarah, (c) Isaac, (d) Hagar, ye (e) Ishmael ada aban̄a?
5 Nte ededi, didie ke Jehovah ekeme ndinyene ndamban̄a iban iba—kiet eke enyọn̄ ndien enye eken eke isọn̄? Nte ndusụk orụk ntuaha odu mi? Idụhe ndomo esisịt. Apostle Paul owụt nte ke ibọrọ odu ke ntịn̄nnịm uwụtn̄kpọ ubon Abraham. (Galatia 4:22-31; se “Ubon Abraham—Ntịn̄nnịm Uwụtn̄kpọ,” ke page 218.) Sarah, “amana-isọn̄” onyụn̄ edide n̄wan Abraham, ada aban̄a esop Jehovah eke mme edibotn̄kpọ eke spirit oro ẹbietde n̄wanndọ. Hagar, ofụn an̄wan onyụn̄ edide udiana an̄wan Abraham, m̀mê n̄wan esa, ada aban̄a Jerusalem emi odude ke isọn̄.
6. Ke nso usụn̄ifiọk ke esop Abasi eke heaven ekedi ada ke anyan ini?
6 Ye idaha oro, nnyịn imọtọn̄ọ ndikụt se Isaiah 54:1 ọwọrọde ntotụn̄ọ ntotụn̄ọ. Ke ediwak iduọk isua unana eyen ẹma ẹkebe, Sarah ama aman Isaac ke ini enye ekedide isua 90 ke emana. Kpasụk ntre, esop Jehovah eke heaven ama edi ada ke anyan ini. Ko ke Eden, Jehovah ama ọn̄wọn̄ọ ete ke “n̄wan” imọ oyosio “mfri” edi. (Genesis 3:15, NW) Ke se ibede isua 2,000 ke ukperedem, Jehovah ama anam ediomi ye Abraham aban̄a Mfri un̄wọn̄ọ oro. Edi “n̄wan” Abasi eke heaven ekenyene ndibet ke ata ediwak isua ikie mbemiso osiode Mfri oro edi. Edi, ini ama odu emi nditọ akani “ada” emi ẹkewakde ẹkan eke Israel eke obụk. Uwụtn̄kpọ ada emi an̄wam nnyịn ndikụt ntak emi mme angel ẹkenyenede ọkpọsọn̄ udọn̄ ndikụt nte Mfri emi ẹkebemde iso ẹtịn̄ mi edide edisịm. (1 Peter 1:12) Ini ewe ke oro eketịbe ke akpatre?
7. Ini ewe ke “Jerusalem emi odude ke enyọn̄” ekenyene ini idatesịt, nte ẹkebemde iso ẹtịn̄ ke Isaiah 54:1, ndien ntak emi afo ọbọrọde ntre?
7 Jesus ndimana nte eyen owo ekenen̄ede edi ini idatesịt ọnọ mme angel. (Luke 2:9-14) Edi oro ikedịghe n̄kpọntịbe oro ẹkebemde iso ẹtịn̄ ẹban̄a ke Isaiah 54:1. N̄kukụre ke ẹma ẹkebon Jesus ke edisana spirit ke 29 E.N. ke enye akakabade edi eyen eke spirit ọnọ “Jerusalem emi odude ke enyọn̄,” Abasi ke idemesie enyịmede enye an̄wan̄wa nte “edima Eyen” imọ. (Mark 1:10, 11; Mme Hebrew 1:5; 5:4, 5) Ini oro ndien ke “n̄wan” Abasi eke heaven ekenyene ntak ndidara, ke edisu Isaiah 54:1. Ke akpatre enye ama osio Mfri oro ẹken̄wọn̄ọde, kpa Messiah, edi! Ediwak isua ikie emi enye ekedide ada ẹma ẹbe. Nte ededi, oro ikedịghe utịt idatesịt esie.
Ada Enyene Ediwak Nditọ
8. Ntak emi “n̄wan” Abasi eke heaven ekenyenede ntak ndidat esịt ke ama okosio Mfri oro ẹken̄wọn̄ọde edi?
8 Ke Jesus ama akakpa onyụn̄ eset, “n̄wan” Abasi eke heaven ama adara ndifiak mbọ Eyen emi ẹwụtde mfọn mi nte enye “emi ekebemde iso amana ke otu mme akpa-n̄kpa.” (Colossae 1:18) Ekem enye ama ọtọn̄ọ ndiman nditọ eke spirit efen efen. Ke Pentecost 33 E.N., ẹma ẹyet n̄kpọ nte owo 120 ẹdide mme anditiene Jesus aran ke edisana spirit, ke ntre ẹbonde mmọ nte nsan̄a mme ada udeme nnyene ye Christ. Nte ini akakade kpa ke usen oro ẹma ẹdian owo 3,000 efen. (John 1:12; Utom 1:13-15; 2:1-4, 41; Rome 8:14-16) Otu nditọ emi ama aka iso ndikọri. Ke mme ntọn̄ọ ntọn̄ọ isua ikie eke nsọn̄ibuot Christendom, n̄kọri emi ekedi sụn̄sụn̄. Nte ededi, oro ekenyene ndikpụhọde ke ọyọhọ isua ikie 20.
9, 10. Nso ke item oro nte ‘ẹn̄wan̄ade ebiet tent’ ọkpọwọrọ ọnọ n̄wan oro odụn̄de ke ataya ke eset, ndien ntak emi edide ini idatesịt ọnọ utọ an̄wan oro?
9 Isaiah aka iso nditịn̄ ntịn̄nnịm ikọ mban̄a ini n̄wọrọnda n̄kọri ete: “N̄wan̄ade ebiet tent fo, yak mmọ ẹnyụn̄ ẹnen̄ede ikpehe idụn̄ fo ẹkọn̄: kûfat ubọk, nam urụk fo ọniọn̄, nyụn̄ nam ọkpọhọ fo ẹsọn̄ọ: koro afo ayasiaha ke nnasia ye ke ufien; ubon fo ẹyenyụn̄ ẹda mme idụt ẹnyene, ẹnyụn̄ ẹda ndiwụre obio ẹdụn̄. Kûfehe: koro bụt mîdinamke fi; kûnyụn̄ uyak nsia oyomo fi: koro afo mûdukwe esuene: koro afo eyefre bụt uyen fo; udunyụn̄ utịghi aba itie-ebe-akpa fo.”—Isaiah 54:2-4.
10 Ẹtịn̄ ikọ mi ẹban̄a Jerusalem nte n̄kpọ eke enye edide n̄wanndọ ye eka emi odụn̄de ke ataya, kpa nte Sarah. Ke ini enyenede ubon oro ọkọride, oro edi ini ọnọ utọ eka oro ndinam ufọk esie atara. Oyom enye ofụk mme ọfọn̄ onyụn̄ eyịri mme urụk ataya oro ẹniọn̄de onyụn̄ owụk ọkpọhọ ke mbufa itie mmọ ẹsọn̄ọ. Emi edi utom inemesịt ọnọ enye, enye ekeme ndisọsọp mfre mme isua oro enye ekesitiede ekere ye editịmede esịt m̀mê imọ iyaman nditọ tutu amama man ẹnam udịm ubon aka iso.
11. (a) Didie ke ẹkediọn̄ “n̄wan” Abasi eke heaven ke 1914? (Se ikọ idakisọn̄.) (b) Tọn̄ọde ke 1919 ka iso, nso edidiọn̄ ke mbon oro ẹyetde aran emi ẹdude ke isọn̄ ẹnyene?
11 Ẹma ẹda utọ ini edifiak ndiọn̄ oro ẹdiọn̄ Jerusalem eke isọn̄ ke ẹma ẹkenyọn̄ọ ke ntan̄mfep Babylon ẹdi. “Jerusalem emi odude ke enyọn̄” enyene edidiọn̄ emi akam okponde akan oro. a Akpan akpan ọtọn̄ọde ke 1919, “nditọ” esie oro ẹyetde aran ẹmetọt ẹwak ke obufa idaha paradise mmọ eke spirit oro ẹfiakde ẹwụk. (Isaiah 61:4; 66:8) Mmọ “ẹda mme idụt ẹnyene” ke mmọ ndisuana nyọhọ ediwak idụt man ẹyom kpukpru mbon oro ẹdidianade ye mmọ ke ubon eke spirit mmọ. Nte utịp, usọp usọp n̄kọri amada itie ke editan̄ nditọ oro ẹyetde aran mbok. Etie nte akpatre ibat eke 144,000 ama ọyọhọ ke n̄kpọ nte ufọt ufọt iduọk isua 1930. (Ediyarade 14:3) Ke ini oro utom ukwọrọikọ ikowụkke ntịn̄enyịn aba ke editan̄ mbon oro ẹyetde aran mbok. Kpa ye oro, n̄kọri iketreke ye mbon oro ẹyetde aran.
12. Ke adianade ye mbon oro ẹyetde aran, mmanie ke ẹtan̄ ẹdọn̄ ke esop Christian toto ke mme iduọk isua 1930?
12 Jesus ke idemesie ama ebem iso etịn̄ ete ke ẹsiode “ekpri otu erọn̄” eke nditọete esie oro ẹyetde aran ẹfep, imọ iyenyene “mme erọn̄ en̄wen” oro anade ẹda ẹdisịn ke otuerọn̄ eke mme ata Christian. (Luke 12:32; John 10:16) Okposụkedi mîsịneke ke otu nditọ “Jerusalem emi odude ke enyọn̄” oro ẹyetde aran, nsan̄a mme anam-akpanikọ oro ẹyetde aran mi ẹnyene akpan utom ndinam ẹnyụn̄ ẹnyene udeme ke ntịn̄nnịm ikọ eke anyan ini emi. (Zechariah 8:23) Tọn̄ọde ke mme iduọk isua 1930 tutu esịm mfịn, ke ẹtan̄ “akwa otu” mmọ ẹbok, emi osụn̄ọde ke anana-mbiet n̄kọri ke esop Christian. (Ediyarade 7:9, 10) Mfịn akwa otuowo oro awak esịm ediwak miliọn. Kpukpru n̄kọri emi anam ẹyom mme Ufọkmbono Obio Ubọn̄, Mme Ufọk Mbono, ye mme okụre n̄kọk itieutom efen efen usọp usọp. Etie nte mme ikọ Isaiah ẹtetịm ẹdot. Nso ifet ke edi ntem ndidi ubak n̄kọri oro ẹkebemde iso ẹtịn̄ do!
Eka Emi Ekerede Aban̄a Nditọ Esie
13, 14. (a) Nso in̄wan̄-in̄wan̄ mfịna ke ẹkụt ke ndusụk ikọ oro ẹdade ẹtịn̄ ẹban̄a “n̄wan” Abasi eke heaven? (b) Nso ikike ke nnyịn ikeme ndinyene ke Abasi ndida mme itie ebuana ubon nnọ uwụtn̄kpọ?
13 Nnyịn imokụt ite ke n̄kponn̄kan edisu oro, “n̄wan” eke ntịn̄nnịm ikọ emi ada aban̄a esop Jehovah eke heaven. Edi ke ima ikokot Isaiah 54:4, ekeme ndikpa nnyịn idem nte esop eke mme edibotn̄kpọ eke spirit oro akasan̄ade adia esuene m̀mê ọbọ isụn̄i. Mme ufan̄ikọ oro ẹtienede ẹdọhọ ẹte ke ẹyesịn “n̄wan” Abasi, ẹnam enye okụt ukụt, ẹnyụn̄ ẹn̄wana ye enye. Enye ayakam anam esịt ayat Abasi. Didie ke mme utọ ikọ oro ẹkeme ndibuana esop mme mfọnmma edibotn̄kpọ eke spirit oro akanam mînamke idiọkn̄kpọ? Ibọrọ ọkọn̄ọ ke nte ubon etiede.
14 Jehovah ada mme itie ebuana ubon—ebe ye n̄wan, eka ye nditọ—ndikpep ntotụn̄ọ akpanikọ eke spirit koro mme utọ mbiet n̄kpọ oro ẹnyenede se ẹwọrọde ẹnọ mme owo. Inamke n̄kpọ m̀mê nso idi udomo m̀mê uduot ifiọk n̄kpọntịbe ubon nnyịn, eyedi nnyịn imenyene ifiọk iban̄a nte eti itie ebuana ndọ m̀mê eti itie ebuana ke ufọt eka m̀mê ete ye eyen akpanade etie. Do, Jehovah ekpep nnyịn in̄wan̄-in̄wan̄ didie ntem nte ke imọ imenyene ufiop ufiop, ntotụn̄ọ, itie ebuana oro ẹkemede ndiberi edem ye akwa udịm mme asan̄autom imọ ẹdide spirit. Ndien enye ekpep nnyịn ke inem inem usụn̄ didie ntem nte ke esop esie eke heaven ekere aban̄a nditọ esie oro ẹyetde aran mi ke isọn̄! Ke ini mme asan̄autom ẹdide owo ẹbọde ufen, mme anam-akpanikọ asan̄autom eke heaven, kpa “Jerusalem emi odude ke enyọn̄,” ẹbọ ufen. Kpasụk ntre, Jesus ọkọdọhọ ete: “Adan̄a nte mbufo ẹkenamde n̄kpọ emi ẹnọ kiet ke otu nditọ-ete Mi [emi ẹyetde aran ke spirit], kpa ata n̄kpri emi, mbufo ẹkenam ẹnọ Mi.”—Matthew 25:40.
15, 16. Ewe edi akpa edisu eke Isaiah 54:5, 6, ndien ewe edi n̄kponn̄kan edisu?
15 Do, idịghe n̄kpọ n̄kpaidem nte ke ekese se ẹtịn̄de ẹban̄a “n̄wan” Jehovah eke heaven owụt mme ifiọk n̄kpọntịbe nditọ n̄wan oro ke isọn̄. Kere ban̄a mme ikọ emi: “Andibot fi [edi] uberi; Jehovah mme udịm edi enyịn̄ esie; andifak fi onyụn̄ edi Edisana Abasi Israel; enye eyekere Abasi ofụri ererimbot. Koro Jehovah okotde fi, kpa nte n̄wan eke owo ọduọkde, eke esịt onyụn̄ ọduọde enye, ye nte n̄wan eyen, ke ẹsiode enye, Abasi fo ọdọhọ.”—Isaiah 54:5, 6.
16 Anie edi n̄wan oro ẹtịn̄de ẹban̄a mi? Ke akpa edisu, enye edi Jerusalem, emi adade aban̄a ikọt Abasi. Ke isua ntan̄mfep 70 oro mmọ ẹkedude ke Babylon, editie mmọ ke idem nte ke Jehovah ọduọk mmọ onyụn̄ esịn mmọ ofụri ofụri. Ke n̄kponn̄kan edisu, mme ikọ emi ẹban̄a “Jerusalem emi odude ke enyọn̄” ye ifiọk n̄kpọntịbe esie eke edisio “mfri” (NW) ndi ke akpatre ke ndisu Genesis 3:15.
Ntụnọ ke Esisịt Ini, Mme Nsinsi Edidiọn̄
17. (a) Didie ke Jerusalem emi odude ke isọn̄ edisobo “ibụmede” iyatesịt Abasi? (b) “Ibụmede” nso ke nditọ “Jerusalem emi odude ke enyọn̄” ẹkesobo?
17 Ntịn̄nnịm ikọ oro aka iso ete: “N̄kọduọk fi ini esisịt; ndien nyatan̄ fi ke akwa mbọm. Ke ibụmede iyatesịt ke n̄kedịp fi iso mi ini esisịt; ndien nda nsinsi ima ntua fi mbọm; Jehovah andifak fi ọdọhọ.” (Isaiah 54:7, 8) “Ibụmede” iyatesịt Abasi ofụk Jerusalem emi odude ke isọn̄ ke ini udịmekọn̄ Babylon adade ekọn̄ odụk ke 607 M.E.N. Isua 70 emi enye odude ke ntan̄mfep ekeme nditie nte anyan ini. Kpa ye oro, mme utọ idomo oro ẹbịghi ke “ini esisịt” ke ẹmende ẹdomo ye nsinsi edidiọn̄ oro ẹnade ẹbet mbon oro ẹnamde n̄kpọ ke eti usụn̄ ẹban̄a ntụnọ oro. Kpasụk ntre, eketie nditọ “Jerusalem emi odude ke enyọn̄” nte n̄kpọ eke ibụmede iyatesịt Abasi okofụkde mmọ, ke ini Jehovah akayakde ukara ukaraidem ada en̄wan etiene mmọ ke ntak nsọk oro Akwa Babylon ekesịnde. Edi eketie nte ntụnọ oro edi ke esisịt ini didie ntem, ke ẹmende ẹdomo ye ini mme edidiọn̄ eke spirit oro ẹketienede ọtọn̄ọde ke 1919!
18. Nso akpan edumbet ke ẹkeme ndikụt kaban̄a iyatesịt Jehovah ke idem ikọt esie, ndien didie ke emi ekeme nditụk nnyịn ọkpọkpọ?
18 Mme ufan̄ikọ emi ẹtịn̄ n̄wọrọnda akpanikọ efen—iyatesịt Abasi edi ke esisịt ini, edi mbọm esie ebịghi ke nsinsi. Enye ayat esịt aban̄a idiọk edinam, edi enye esikara iyatesịt esie kpukpru ini, esinyene uduak kpukpru ini. Ndien edieke nnyịn ibọde ntụnọ Jehovah, iyatesịt esie edibịghi ke “ini esisịt,” ndien osụhọde. “Akwa mbọm”—edifen nnọ ye ima-mfọnido esie, ẹda itie iyatesịt esie. Mmọ emi ẹdibịghi ke “nsinsi.” Do, ke ini nnyịn inamde idiọkn̄kpọ, nnyịn ikpedehede imen̄e ndikabade esịt nnyụn̄ nyom usụn̄ ndinam edinen̄ede ke iso Abasi. Edieke edide akwa idiọkn̄kpọ, nnyịn ikpenyene ndisọsọp n̄kosobo ye mbiowo esop. (James 5:14) Edi akpanikọ, ekeme ndiyom ẹnọ ntụnọ, ndien oro ekeme ndidi ọkpọsọn̄ n̄kpọ ndibọ. (Mme Hebrew 12:11) Edi enye edidi ke esisịt ini ke ẹmende ẹdomo ye mme nsinsi edidiọn̄ oro ẹtode edinyene edifen nnọ emi otode Jehovah Abasi!
19, 20. (a) Nso idi ediomi akpara, ndien didie ke enye enyene ebuana ye ntan̄mfep ke Babylon? (b) Nso nsọn̄ọ ke “ediomi emem” ọnọ mme Christian oro ẹyetde aran mfịn?
19 Idahaemi Jehovah afiak ọnọ ikọt esie nsọn̄ọ oro ọnọde ndọn̄esịt: “Koro emi etiede nte mmọn̄ Noah ye ami: kpa nte n̄kọn̄wọn̄ọde, nte ke mmọn̄ Noah idiyọhọke aba ifụk isọn̄; kpa ntre ke n̄kọn̄wọn̄ọ nte ke nditọhọke aba ye afo, ndinyụn̄ nduarike aba fi. Koro ikpọ obot ẹyesehede, n̄kpri ẹyenyụn̄ ẹnyek: edi ima mi idisehekede ikpọn̄ fi, ediomi emem mi idinyụn̄ inyekke; emi edi uyo Jehovah emi atuade fi mbọm.” (Isaiah 54:9, 10) Ke Ukwọ ama ekebe, Abasi ama anam ediomi—emi ẹdiọn̄ọde ndusụk ini nte ediomi akpara—ye Noah ye kpukpru odu-uwem ukpọn̄ eken. Jehovah ama ọn̄wọn̄ọ ete ke tutu amama imọ ididaha aba ukwọ ofụri ererimbot isobo isọn̄. (Genesis 9:8-17) Nso ke oro ọwọrọ ọnọ Isaiah ye ikọt esie?
20 Edi n̄kpọ ndọn̄esịt ndifiọk nte ke ufen oro anade mmọ ẹbọ—ntan̄mfep isua 70 ke Babylon—edidi ini kiet kpọt. Ke ini enye ebede, enye iditịbeke aba tutu amama. Ke oro ebede, ẹyetọn̄ọ “ediomi emem” Abasi. Ikọ Hebrew oro adade ọnọ “emem” inọhọ ekikere unana ekọn̄ kpọt edi eke kpukpru orụk mfọnọn̄kpọ. Ediomi emi edi nsinsi ke n̄kan̄ Abasi. Kpa nte n̄kpri ye ikpọ obot mîdibehe ifep, ima mfọnido emi enye owụtde mme anam-akpanikọ ikọt esie idibehe ifep. Ke mfụhọ, idụt esie eke isọn̄ ke akpatre oyokpu ndidu uwem ekekem ye ediomi oro ke n̄kan̄ mmọ ndien ẹyebiat emem mmọ ebe ke ndisịn Messiah. Nte ededi, n̄kpọ ẹnen̄ede ẹfọn ye nditọ “Jerusalem emi odude ke enyọn̄.” Ke ndondo oro ọkpọsọn̄ ini ntụnọ mmọ ekebede, ẹma ẹnọ mmọ nsọn̄ọ nte ke mmọ ẹyenyene ukpeme Abasi.
Ifụre eke Spirit Ikọt Abasi
21, 22. (a) Ntak emi ẹdọhọde ke “Jerusalem emi odude ke enyọn̄” okụt ukụt oyobio onyụn̄ ọbọn̄ enye? (b) Nso ke eti idaha “n̄wan” Abasi eke heaven owụt aban̄a “nditọ” esie ke isọn̄?
21 Jehovah aka iso ndibem iso ntịn̄ ifụre oro mme anam-akpanikọ ikọt esie ẹdinyenede ete: “[N̄wan, NW] ukụt, ọbọn̄ oyobio, ukopke ndọn̄esịt, sese, ami nyenịm mme itiat fo ke antimony, nnyụn̄ ntọn̄ọ ndibọp fi ke mme sapphire. Nyonyụn̄ nnam mme tower fo ke ruby, nyanam enyịn-usụn̄ fo ke edisem itiat, ye kpukpru mme adan̄a fo ke edifọn itiat. Jehovah oyonyụn̄ eteme kpukpru nditọ fo; ndien emem nditọ fo okpon. Eti ido ayanam fi ọsọn̄ọ ada: nyomonsia oyoyom usụn̄ ye afo: koro afo mûdudịgheke; afo oyoyom usụn̄ ke akpakop ndịk: koro enye mîdisan̄ake ikpere fi. Sese, mmọ ẹyesop idem, edi itoho ye ami. Anie osop ntem aban̄a fi? enye ayakabade adian idem ye afo.”—Isaiah 54:11-15.
22 Nte ededi, akananam “n̄wan” Jehovah emi odude ke obio mme spirit ikwe ukụt m̀mê oyobio ndibọn̄ enye nnennen nnennen. Edi enye ama okụt ukụt ke ini “nditọ” esie oro ẹyetde aran ke isọn̄ ẹkekụtde ukụt, akpan akpan ke ini mmọ ẹkedude ke ntan̄mfep eke spirit ke 1918-1919. Ke edide isio, ke ini ẹmenerede “n̄wan” eke heaven ke enyọn̄, emi owụt idaha oro odude kpukpru ini ke otu nditọ esie. Do, kere ban̄a se ẹtịn̄de inem inem ẹban̄a “Jerusalem emi odude ke enyọn̄.” Mme ọsọn̄urua itiat emi ẹdude ke inua-otop, ọsọn̄urua “antimony,” mme itiat idakisọn̄, ye idem mme adan̄a esie ẹnọ ekikere ẹban̄a “uyai, akwa uyama, edisana idaha, odudu, ye nsọn̄ọ,” nte n̄wed kiet ọdọhọde. Nso idida mme Christian oro ẹyetde aran ikesịm utọ eti idaha ye edidiọn̄ oro?
23. (a) Ndidi se ‘Jehovah etemede’ enyene nso utịp ke idem mme Christian oro ẹyetde aran ke utịt ini? (b) Ke nso usụn̄ ke ẹda ‘mme adan̄a edifọn itiat’ ẹdiọn̄ ikọt Abasi?
23 Isaiah ibuot 54, ufan̄ikọ 13 ọnọ isọn̄—‘Jehovah eyeteme’ kpukpru mmọ. Jesus ke idemesie akabuan mme ikọ emi ye mme anditiene enye oro ẹyetde aran. (John 6:45) Prọfet Daniel ama ebem iso etịn̄ ete ke ama ekem ke “utịt ini” emi, mbon oro ẹyetde aran ẹyenyene ekese ifiọk akpanikọ ye ikike eke spirit. (Daniel 12:3, 4) Utọ ikike oro anam mmọ ẹda usụn̄ ke n̄kponn̄kan ubịnikọt unọ ukpep ke mbụk, ẹsuande ukpepn̄kpọ Abasi ke ofụri isọn̄. (Matthew 24:14) Ke ukem ini oro, utọ ikike oro an̄wam mmọ ndikụt ukpụhọde ke ufọt nsunsu ido ukpono ye eke akpanikọ. Isaiah 54:12 etịn̄ aban̄a ‘mme adan̄a edifọn itiat.’ Toto ke 1919, Jehovah ọnọ mbon oro ẹyetde aran in̄wan̄-in̄wan̄ ifiọk aban̄a mme adan̄a—ubahade ke mme idaha eke spirit—oro adianarede mmọ ọkpọn̄ nsunsu ido ukpono ye mbon ererimbot oro mîbakke Abasi. (Ezekiel 44:23; John 17:14; James 1:27) Ke ntem ẹsio mmọ ẹnịm san̄asan̄a nte ikọt Abasi.—1 Peter 2:9.
24. Didie ke nnyịn ikeme ndikụt nte ke Jehovah eteme nnyịn?
24 Ntem, owo nnyịn kiet kiet ayanam ọfọn ndibụp idemesie, ‘Nte Jehovah ke eteme mi’? Nnyịn ibọhọ utọ ukpep oro ke mbuari. Ana nnyịn isịn ukeme. Edieke nnyịn ikotde Ikọ Abasi kpukpru ini inyụn̄ itiede ikere enye, edieke nnyịn inyụn̄ ibọde item ebe ke ndikot mme n̄wed oro ẹkọn̄ọde ke Bible emi “asan̄autom emi anamde akpanikọ, onyụn̄ enyenede ọniọn̄” osion̄ode inyụn̄ itịmde idem inọ inyụn̄ itiene ibuana ke mme mbono esop Christian, Jehovah eyenen̄ede eteme nnyịn. (Matthew 24:45-47) Edieke nnyịn idomode ndida se ikpepde nsịn ke edinam inyụn̄ idude ke edidemede ke n̄kan̄ eke spirit, ukpepn̄kpọ Abasi ayanam nnyịn idi isio ye mbon oro ẹdude ke ererimbot emi mîbakke Abasi mi. (1 Peter 5:8, 9) Ke akam ọfọnde akan, enye ayan̄wam nnyịn ‘isan̄a ikpere Abasi.’—James 1:22-25; 4:8.
25. Nso ke un̄wọn̄ọ Abasi aban̄ade emem ọwọrọ ọnọ ikọt esie ke eyomfịn?
25 Ntịn̄nnịm ikọ Isaiah owụt n̄ko ete ke ẹyeda ediwak emem ẹdiọn̄ mbon oro ẹyetde aran. Ndi emi ọwọrọ ete ke akananam owo in̄wanake ye mmọ? Baba, edi Abasi ọnọ nsọn̄ọ nte ke idịghe imọ idinọ uyo ite ẹn̄wana ye mmọ m̀mê ndiyak mme andin̄wana ẹkụt unen. Nnyịn ikot ite: “Sese, edi ami mbot odom-utịm eke ofụkde utịm ke ikan̄ ukan̄, onyụn̄ osiode n̄kpọ unam utom esie; edi ami nnyụn̄ mbot osobo-nsobo, nte enye abiat. Baba n̄kpọ ekọn̄ kiet eke ẹbotde ẹban̄a fi idikwe unen; afo oyonyụn̄ anam ikọ etịp kpukpru edeme eke ẹdahade ẹda ẹnam ikọ ye afo. Jehovah ọdọhọ ete, Emi edi udeme ikọt Jehovah, edinen ido mmọ onyụn̄ oto ye ami.”—Isaiah 54:16, 17.
26. Ntak emi ọnọde ndọn̄esịt ndifiọk nte ke Jehovah edi Andibot ofụri ubonowo?
26 Jehovah eti mme asan̄autom esie ọyọhọ ikaba ke ibuotn̄wed Isaiah emi ete ke imọ idi Andibot. Enye ama ebebem iso asian ndamban̄a n̄wan esie ete ke imọ idi Akwa “Andibot” enye. Idahaemi enye ọdọhọ ete ke imọ idi Andibot ofụri ubonowo. Ufan̄ikọ 16 etịn̄ aban̄a odomutịm oro abarade ikan̄ ke ukan̄ utịm esie nte enye obotde n̄kpọekọn̄ nsobo esie ye an̄wanaekọn̄, ‘osobo-nsobo emi abiatde.’ Mme utọ owo oro ẹkeme ndisịn ekemmọ owo ndịk ke idem, edi didie ke mmọ ẹkeme ndidori enyịn ndin̄wana n̄kan Andibot mmọ? Ntre mfịn, idem ke ini ata n̄kpọsọn̄ udịmekọn̄ ererimbot ẹn̄wanade ye ikọt Jehovah, mmọ idinyeneke ifet ndikụt unen ọyọhọ ọyọhọ. Didie ke oro ekeme ndidi ntre?
27, 28. Nso nsọn̄ọ ke nnyịn ikeme ndinyene ke mme ini afanikọn̄ emi, ndien ntak emi nnyịn ifiọkde ite ke en̄wan oro Satan an̄wanade ye nnyịn idikwe unen?
27 Ini edida akama-nsobo en̄wan ntiene ikọt Abasi ye utuakibuot mmọ ke spirit ye ke akpanikọ emebe. (John 4:23, 24) Jehovah ama ayak Akwa Babylon an̄wana en̄wan oro eketiede nte okụt unen ke esisịt ini. Ke esisịt ini “Jerusalem emi odude ke enyọn̄” ama okụt ẹnamde nditọ esie ẹkpere ndidop uyo nte utom ukwọrọikọ ke isọn̄ ekekperede nditre ofụri ofụri. Oro iditịbeke aba tutu amama! Idahaemi enye adara aban̄a nditọ esie, koro mmọ ẹdide se owo mîkemeke ndikan, ke usụn̄ifiọk eke spirit. (John 16:33; 1 John 5:4) Kamse, ẹmebot mme n̄kpọekọn̄ ndida n̄n̄wana ye mmọ, ndien ẹyebot ediwak efen efen. (Ediyarade 12:17) Edi mmọ emi ikwe, idinyụn̄ ikwe unen. Satan inyeneke n̄kpọekọn̄ oro ekemede ndibiat mbuọtidem ye ọkpọsọn̄ ifịk mbon oro ẹyetde aran ye mme nsan̄a mmọ. Emem eke spirit emi edi “udeme ikọt Jehovah,” owo ndomokiet ikemeke ndiwabade mmọ mbọ.—Psalm 118:6; Rome 8:38, 39.
28 Baba, tutu amama n̄kpọ ndomokiet oro ererimbot Satan ekemede ndinam iditreke utom emi ye nsinsi edisana utuakibuot Abasi eke mme asan̄autom esie oro ẹma ẹkeyak idem ẹnọ. Nditọ “Jerusalem emi odude ke enyọn̄” oro ẹyetde aran ẹbọ akwa ndọn̄esịt ẹto nsọn̄ọ oro. Mme andibuana ke akwa otuowo ẹnam kpa ntre. Adan̄a nte nnyịn inyenede ifiọk iban̄a esop Jehovah eke heaven ye mme usụn̄ edinam esie ye mme andituak ibuot nnọ enye ke isọn̄, ntre ke mbuọtidem nnyịn editịm ọsọn̄. Adan̄a nte mbuọtidem nnyịn akade iso ọsọn̄, mme n̄kpọekọn̄ Satan ẹdidi ikpîkpu ke en̄wan oro enye an̄wanade ye nnyịn!
[Ikọ idakisọn̄]
a Nte ekemde ye Ediyarade 12:1-17, ẹma ẹnen̄ede ẹdiọn̄ “n̄wan” Abasi ebe ke enye ndiman ata akpan “eyen”—idịghe eyen edide spirit, edi Obio Ubọn̄ Messiah eke heaven. Uman oro akada itie ke 1914. (Se Ediyarade—Ubọn̄ Ubọn̄ Ata-Utịt Esie Emekpere!, page 177-186.) Ntịn̄nnịm ikọ Isaiah owụk ntịn̄enyịn ke idatesịt oro enye enyenede nte utịp edidiọn̄ oro Abasi ọdiọn̄de nditọ esie oro ẹyetde aran ke isọn̄.
[Mme Mbụme Ukpepn̄kpọ]
[Ekebe ke page 218, 219]
Ubon Abraham—Ntịn̄nnịm Uwụtn̄kpọ
Apostle Paul ama anam an̄wan̄a nte ke ubon Abraham edi ndamban̄a, ntịn̄nnịm uwụtn̄kpọ itie ebuana Jehovah ye esop esie eke heaven ye idụt Israel eke isọn̄ ke idak Ibet ediomi Moses.—Galatia 4:22-31.
Abraham, nte ibuot ufọk, ada aban̄a Jehovah Abasi. Abraham ndinyịme ndinọ edima eyen esie Isaac nte uwa ada aban̄a Jehovah ndinyịme ndinọ edima Eyen esie nte uwa kaban̄a mme idiọkn̄kpọ ubonowo.—Genesis 22:1-13; John 3:16.
Sarah ada aban̄a “n̄wan” Abasi eke heaven, kpa esop mme edibotn̄kpọ eke spirit esie. Ẹtịn̄ ẹban̄a esop eke heaven oro ke usụn̄ oro odotde nte n̄wan Jehovah, koro enye enyenede ntotụn̄ọ ebuana ye Jehovah, osụkde ibuot ọnọ itieibuot esie, onyụn̄ anamde n̄kpọ ke ọyọhọ edidiana kiet ke ndisu mme uduak esie. Ẹkot enye n̄ko “Jerusalem emi odude ke enyọn̄.” (Galatia 4:26) Kpasụk “n̄wan” oro ke ẹtịn̄ ẹban̄a ke Genesis 3:15, enye ke ẹnyụn̄ ẹwụt ke n̄kukụt ke Ediyarade 12:1-6, 13-17.
Isaac ada aban̄a Mfri eke spirit n̄wan Abasi. Ke akpa ifet, emi edi Jesus Christ. Nte ededi, mfri emi ama edisịne nditọete Christ oro ẹyetde aran n̄ko, emi ẹdade ẹnyene nte nditọ eke spirit ẹnyụn̄ ẹkabarede ẹdi nsan̄a mme ada udeme nnyene ye Christ.—Rome 8:15-17; Galatia 3:16, 29.
Hagar, udiana n̄wan, m̀mê n̄wanesa Abraham, ekedi ofụn. Enye enen̄ede ada aban̄a Jerusalem eke isọn̄, emi Ibet Moses akarade, owụtde kpukpru anditiene enye nte ifịn idiọkn̄kpọ ye n̄kpa. Paul ọkọdọhọ ete ke “Hagar oro edi Sinai, obot emi odude ke Arabia,” koro edi do ke ẹkewụk Ibet ediomi.—Galatia 3:10, 13; 4:25.
Ishmael, eyen Hagar, ada aban̄a mme Jew eke akpa isua ikie, nditọ Jerusalem emi ẹsụk ẹdude ke ufụn Ibet Moses. Nte Ishmael ọkọkọbọde Isaac, ntre ke mme Jew oro ẹkekọbọ mme Christian, emi ẹkedide nditọ ndamban̄a Sarah oro ẹkeyetde aran, kpa “Jerusalem emi odude ke enyọn̄.” Ndien kpa nte Abraham ekebịnde Hagar ye Ishmael efep, Jehovah ke akpatre ama esịn Jerusalem ye mme ọsọn̄ibuot nditọ esie.—Matthew 23:37, 38.
[Ndise ke page 220]
Ke ama akana baptism, ẹma ẹyet Jesus aran ke edisana spirit, ndien Isaiah 54:1 ama ọtọn̄ọ ndinyene ata akpan edisu esie
[Ndise ke page 225]
Jehovah ama edịp Jerusalem iso esie “ke ini esisịt”
[Ndise ke page 231]
Nte an̄wanaekọn̄ ye odomutịm ẹkeme ndin̄wana n̄kan Andibot mmọ?
