Akam Edikabade Esịt
Ibuot Edịp Ye Ition
Akam Edikabade Esịt
1, 2. (a) Nso idi uduak ntụnọ Abasi? (b) Nso edimek edina mme Jew ke iso ke ẹma ẹkebọ ntụnọ Jehovah?
NSOBO Jerusalem ye temple esie ke 607 M.E.N. ekedi ntụnọ Jehovah, kpa akwa uyarade unana unyịme esie. Ọsọn̄ibuot idụt Judah ama odot ndibọ ọkpọsọn̄ ufen oro. Edi, uduak Jehovah ikedịghe ndisọhi mme Jew mfep. Apostle Paul ama etịn̄ aban̄a uduak ntụnọ Jehovah ke ini enye ọkọdọhọde ete: “Idahaemi kan̄a kpukpru ntụnọ itiehe inem-inem, edi ababiak; edi ke ukperedem, enye on̄wụm mfri emem ọnọ mmọ emi ẹkebede ke nsịn̄ede esie, kpa mfri edisana ido.”—Mme Hebrew 12:11.
2 Didie ke mme Jew ẹdinam n̄kpọ iban̄a ọkpọsọn̄ ifiọk n̄kpọntịbe emi? Nte mmọ ẹyesua ntụnọ Jehovah? (Psalm 50:16, 17) Mîdịghe nte mmọ ẹyebọ enye nte ukpep? Nte mmọ ẹyekabade esịt man ẹkọk mmọ? (Isaiah 57:18; Ezekiel 18:23) Ntịn̄nnịm ikọ Isaiah ọnọ ekikere ete ke nsụhọde n̄kaha ndusụk ke otu n̄kani mbon oro ẹkedụn̄de ke Judah ẹyenam n̄kpọ nte ọfọnde ẹban̄a ntụnọ oro. Ọtọn̄ọde ke mme akpatre ufan̄ikọ 15-19 ke Isa ibuot 63 tutu esịm Isa ibuot 64, ẹwụt idụt Judah nte mme atua n̄kpọfiọk emi ẹdade n̄kpeubọk ofụri esịt ẹka ẹbịne Jehovah. Prọfet Isaiah ọbọn̄ akam edikabade esịt ke ibuot mbio obio esie oro ẹdidude ke ntan̄mfep ke ini iso. Ke adan̄aemi anamde oro, enye etịn̄ aban̄a n̄kpọntịbe ini iso emi nte n̄kpọ eke edide mmọ ke ẹtịbe idahaoro.
Ete Mbọm
3. (a) Didie ke akam ntịn̄nnịm ikọ Isaiah otoro Jehovah? (b) Didie ke akam Daniel owụt ke akam ntịn̄nnịm ikọ Isaiah etịn̄ ekikere mme Jew emi ẹkabarede esịt ke Babylon? (Se ekebe ke page 362.)
3 Isaiah ọbọn̄ akam ọnọ Jehovah ete: “Tie ke heaven tịn̄ enyịn, nyụn̄ tie ke edisana ebiet idụn̄ fo, ye idụn̄ ubọn̄ fo, se.” Prọfet emi etịn̄ aban̄a heaven eke spirit, emi Jehovah ye mme edibotn̄kpọ esie eke spirit ẹdụn̄de. Ke etịn̄de ekikere mme Jew emi ẹdude ke ntan̄mfep, Isaiah aka iso ete: “Ufụp fo ye nsọn̄idem fo ẹdu m̀mọ̀n̄? Nte ẹmụm uyom nsia fo ye mbọm fo oro afo ekenyenede ye ami.” (Isaiah 63:15) Jehovah omụm odudu esie akama onyụn̄ akara ọkpọsọn̄ ntụk esie—“uyom nsia [esie] ye mbọm [esie]”—kaban̄a ikọt esie. Kpa ye oro, Jehovah edi “Ete” idụt mme Jew oro. Abraham ye Israel (Jacob) ẹkedi mme ata ete ete mmọ, edi edieke ẹkpenamde mmọ emi ẹfiak ẹdidu uwem, mmọ ẹkeme ndikpesịn mme ọsọn̄ibuot nditọ mmọ. Jehovah atua n̄kponn̄kan mbọm. (Psalm 27:10) Isaiah etịn̄ ye esịtekọm ete: “Afo, O Jehovah, edi ete nnyịn; andifak nnyịn edi enyịn̄ fo ke nsinsi.”—Isaiah 63:16.
4, 5. (a) Ke nso usụn̄ifiọk ke Jehovah anam ikọt esie ẹdiyo ẹkpọn̄ usụn̄ esie? (b) Nso orụk utuakibuot ke Jehovah oyom?
4 Isaiah aka iso etịn̄ ke ofụri esịt ete: “O Jehovah, nsinam afo ayakde nnyịn idiyo ikpọn̄ usụn̄ fo, ayak esịt nnyịn ọsọn̄, ete ikûbak fi? Fiak di ban̄a ikọt fo, mme esien udeme fo.” (Isaiah 63:17) Ih, Isaiah ọbọn̄ akam ete Jehovah afiak ọwọn̄ọde ntịn̄enyịn esie ọnọ mme asan̄autom esie. Nte ededi, ke nso usụn̄ ifiọk ke Jehovah anam mme Jew ẹdiyo ẹkpọn̄ usụn̄ esie? Nte Jehovah edi ntak isọn̄esịt mmọ oro adade mmọ ekesịm nditre ndibak enye? Baba, edi enye ayak oro etịbe, ndien ke ẹdude ke idaha unana idotenyịn mmọ mme Jew ẹseme nte Jehovah ọkọnọde mmimọ utọ ifụre oro. (Exodus 4:21; Nehemiah 9:16) Etie mmọ nte Jehovah ekpekesịbe odụk ọbiọn̄ọ mmọ ndinam ukwan̄n̄kpọ.
5 Nte ededi, Abasi inamke n̄kpọ ye mme owo ntre. Nnyịn idi mme owo oro inyenede ifụre ndibiere n̄kpọ nnọ idem, ndien Jehovah ayak nnyịn ibiere inọ idem nnyịn m̀mê nnyịn iyosụk ibuot inọ enye m̀mê idisụkke. (Deuteronomy 30:15-19) Jehovah oyom utuakibuot oro otode esịt oro ata ima onụkde. Ntem, enye ama ayak mme Jew ẹda ifụre uduak mmọ ẹnam n̄kpọ, idem okposụkedi emi akanamde mmọ ẹsọn̄ ibuot ye enye. Edi ke usụn̄ emi ke enye akanam esịt mmọ ọsọn̄.—2 Chronicles 36:14-21.
6, 7. (a) Mme Jew ndikpọn̄ usụn̄ Jehovah okosụn̄ọ ke nso? (b) Nso ikpîkpu udọn̄ ke ẹwụt, edi ntak emi mme Jew mînyeneke unen ndidori enyịn ke utọ n̄kpọ oro?
6 Nso idi utịp? Isaiah etịn̄ ke ntịn̄nnịm ikọ ete: “Edisana ikọt fo ẹkenyene (obio) ini esisịt: mme asua nnyịn ẹdịghi edisana ebiet fo. Nnyịn ikodu ke eyo oko; afo ukakarake mmọ; mmọ ikekereke enyịn̄ fo.” (Isaiah 63:18, 19) Ikọt Jehovah ẹkenyene edisana ebiet esie ke ini esisịt. Ekem Jehovah ayak ẹsobo mmọ ẹnyụn̄ ẹtan̄ idụt esie ẹka ntan̄mfep. Ke ini oro eketịbede, eketie nte n̄kpọ eke ediomi mîkodụhe aba ke ufọt esie ye nditọ Abraham ye nte n̄kpọ eke owo mîkokotke mmọ idian enyịn̄ esie. Idahaemi nte mbon ntan̄mfep ke Babylon, mme Jew ẹseme ke unana idotenyịn ẹte: “Afo akpakam asiak enyọn̄, osụhọde, man ikpọ obot [ẹtara] ẹwet ke iso fo, kpa nte ikan̄ atade ikọt, nte ikan̄ anamde mmọn̄ ofụt; man anam mme asua fo ẹfiọk enyịn̄ fo, mme idụt ẹyenyek idem ke iso fo.” (Isaiah 64:1, 2) Ke akpanikọ, Jehovah enyene odudu ndinyan̄a. Enye ekpekekeme ndinen̄ede nsụhọde ndi ndin̄wana nnọ ikọt esie, owụride ndutịm ukara oro eketiede nte enyọn̄ onyụn̄ anamde mme obio ukara oro ẹbietde ikpọ obot ẹwụre. Jehovah ekpekekeme ndinam ẹfiọk enyịn̄ esie ebe ke ndiwụt ikan̄ ikan̄ ufụp esie ke ibuot ikọt esie.
7 Jehovah ama anam mme utọ n̄kpọ oro ke eset. Isaiah eti ete: “Ke ini afo anamde n̄kpọ ndịk eke nnyịn mîdorike enyịn, afo osụhọde, ikpọ obot ẹtara ẹwet ke iso fo.” (Isaiah 64:3) Utọ ikpọ edinam oro ẹma ẹwụt odudu ye idaha Jehovah nte Abasi. Nte ededi, mme Jew eyo Isaiah oro mîkanamke akpanikọ inyeneke unen ndidori enyịn Jehovah ndinam n̄kpọ ke utọ usụn̄ oro ke ufọn mmọ.
Jehovah Ikpọn̄ Ekeme Ndinyan̄a
8. (a) Nso idi usụn̄ kiet emi Jehovah okpụhọrede ye mme nsunsu abasi mme idụt? (b) Ntak emi Jehovah mînamke n̄kpọ ndinyan̄a ikọt esie kpa ye oro ekemede ndinam ntre? (c) Didie ke Paul okot oto Isaiah 64:4 onyụn̄ abuan enye? (Se ekebe ke page 366.)
8 Mme nsunsu abasi inamke n̄kpọsọn̄ edinam edinyan̄a inọ mme andituak ibuot nnọ mmọ. Isaiah ewet ete: “Toto ke nsinsi owo ikopke, inyụn̄ ikpan̄ke utọn̄, enyịn inyụn̄ ikwe Abasi, ke mîbọhọke afo, eke anamde n̄kpọ ọnọ mmọ eke ẹbetde enye. Afo osobo ye owo eke adatde esịt ke edinam edinen ido, eke adade usụn̄ fo eti fi.” (Isaiah 64:4, 5a) Jehovah ikpọn̄ edi “Andinọ mmọ emi ẹyomde Enye utịp.” (Mme Hebrew 11:6) Enye anam n̄kpọ ndikpeme mbon oro ẹnamde edinen ido ye mbon oro ẹtide enye. (Isaiah 30:18) Nte mme Jew ẹma ẹnam n̄kpọ ke usụn̄ emi? Baba. Isaiah ọdọhọ Jehovah ete: “Sese, afo amayat esịt: ndien nnyịn inam idiọk: nsinsi ubịghi odu mmọ oro ke esịt, ndien ẹyenyan̄a nnyịn.” (Isaiah 64:5b) Ke ntak emi ikọt Abasi ẹkọbọde ke ndinam idiọk ke anyan ini, ntak idụhe Jehovah ndimụm iyatesịt esie n̄kama nnyụn̄ nnam n̄kpọ kaban̄a edinyan̄a mmọ.
9. Nso ke mme Jew oro ẹkabarede esịt ẹkeme ndidori enyịn mban̄a, ndien nso ke nnyịn ikeme ndikpep nto emi?
9 Mme Jew ikemeke ndikpụhọde se ikebede, edi edieke mmọ ẹkabarede esịt ẹnyụn̄ ẹfiakde ẹbịne edisana utuakibuot, mmọ ẹkeme ndidori enyịn ndinyene edifen nnọ ye mme edidiọn̄ ke ini iso. Jehovah ọyọnọ mbon oro ẹkabarede esịt utịp ke ekemini esie ebe ke ndision̄o mmọ ke ntan̄mfep Babylon. Edi, oyom mmọ ẹnyene ime. Kpa ye oro mmọ ẹkabarede esịt, Jehovah idikpụhọkede ini esie. Nte ededi, edieke mmọ ẹdude ke edidemede ẹnyụn̄ ẹnamde n̄kpọ ẹtiene uduak Jehovah, ẹnọ mmọ nsọn̄ọ ndinyene ubọhọ ke akpatre. Kpasụk ntre, mme Christian mfịn ẹbet Jehovah ke ime. (2 Peter 3:11, 12) Nnyịn inam item apostle Paul, emi ọkọdọhọde ete: “Ẹyak nnyịn ikûkpa mba ke edinam eti n̄kpọ; koro ke edikem ini nnyịn iyọdọk mbun̄wụm, edieke nnyịn mîyakke idem emem nnyịn.”—Galatia 6:9.
10. Nso unana ukeme ke ẹtịn̄ in̄wan̄-in̄wan̄ ke akam Isaiah?
10 Akam ntịn̄nnịm ikọ Isaiah akan sụk ediyarade idiọkn̄kpọ. Enye enen̄ede owụt unana ukeme idụt oro ndinyan̄a idemesie. Prọfet oro ọdọhọ ete: “Nnyịn kpukpru inyụn̄ ibiet n̄kpọ ndek, kpukpru nti ido nnyịn ẹnyụn̄ ẹbiet edidehe ọfọn̄idem; kpukpru nnyịn inyụn̄ iyemede nte ikọn̄; mme idiọk ido nnyịn ẹnyụn̄ ẹmen nnyịn ẹfep nte ofụm.” (Isaiah 64:6) Etisịm utịt ntan̄mfep oro, eyedi mme Jew oro ẹkabarede esịt ẹtre ndisọn̄ ibuot. Eyedi mmọ ẹwọn̄ọde ẹtiene Jehovah ke ndinam edinen ido. Edi mmọ ẹsụk ẹdi mme anana-mfọnmma. Ke adan̄aemi nti ido mmọ ẹdotde itoro, mmọ ifọnke ikan edidehe ọfọn̄idem ke ini edide edisịm usio-isop idiọkn̄kpọ. Edifen otode Jehovah edi enọ oro owo mîdotke emi otode mbọm esie. Enye idịghe n̄kpọ oro owo ekemede ndibọ nte utịp eti ido.—Rome 3:23, 24.
11. (a) Nso idiọk idaha eke spirit odu ke otu ata ediwak mme Jew ke ntan̄mfep, ndien ntak emi ekemede ndidi ntem? (b) Mmanie ẹkedi ata nti uwụtn̄kpọ mbuọtidem ke ini ntan̄mfep oro?
11 Nte Isaiah esede, nso ke enye okụt? Prọfet oro ọbọn̄ akam ete: “Ndien baba owo kiet idụhe eke okotde fi enyịn̄, onyụn̄ edemerede idem esie ete imụm fi ikama: koro afo emedịp nnyịn iso fo, onyụn̄ anam nnyịn itak ke mme idiọk ido nnyịn.” (Isaiah 64:7) Idaha eke spirit idụt oro osụhọde idiọk idiọk. Mme owo oro ikesibọn̄ke akam ke enyịn̄ Abasi. Ke adan̄aemi mînyeneke aba ubiomikpe akwa idiọkn̄kpọ aban̄ade ukpono ndem, etie nte mmọ ẹfụmi utuakibuot mmọ, ndien idụhe owo eke “edemerede idem esie ete imụm [Jehovah] ikama.” Nte an̄wan̄ade, mmọ inyeneke eti itie ebuana ye Andibot. Eyedi ndusụk owo ẹkere ke mmimọ idotke ndibọn̄ akam nnọ Jehovah. Mbon eken ẹkeme ndinam mme mbubehe mmọ eke usen ke usen ye unana edikere mban̄a enye. Nte ededi, mme utọ owo nte Daniel, Hananiah, Mishael, Azariah, ye Ezekiel ẹdu ke otu mbon ntan̄mfep, ndien mmọ emi ẹdi nti uwụtn̄kpọ mbuọtidem. (Mme Hebrew 11:33, 34) Nte isua ntan̄mfep 70 oro asan̄ade ekpere utịt, mme utọ owo nte Haggai, Zechariah, Zerubbabel, ye Akwa Oku Joshua ẹdu ke mben̄eidem ndinọ eti ndausụn̄ ke ndikot enyịn̄ Jehovah. Edi, etie nte akam ntịn̄nnịm ikọ Isaiah etịn̄ aban̄a idaha n̄wakn̄kan owo ke otu mbon ntan̄mfep.
“N̄kopuyo Ọfọn Akan Uwa”
12. Didie ke Isaiah etịn̄ aban̄a unyịme mme Jew oro ẹkabarede esịt ndikpụhọde edu mmọ?
12 Mme Jew oro ẹkabarede esịt ẹben̄e idem ndinam ukpụhọde. Ke adade ke ibuot mmọ, Isaiah ọbọn̄ akam ọnọ Jehovah ete: “Ke emi, ndien, O Jehovah, afo edi ete nnyịn; nnyịn idi mbateso, ndien edi [afo edi] andibot nnyịn; nnyịn kpukpru inyụn̄ idi se ubọk fo akanamde.” (Isaiah 64:8) Mme ikọ emi ẹfiak ẹsọn̄ọ unen Jehovah nte Ete, m̀mê Andinọ Uwem. (Job 10:9) Ẹmen mme Jew emi ẹkabarede esịt ẹdomo ye mmemmem mbateso. Ẹkeme ndinen̄ede, m̀mê ndibot mbon oro ẹnyịmede ntụnọ Jehovah nte ekemde ye mme idaha Abasi ke ndamban̄a usụn̄. Edi ẹkeme ndinam emi n̄kukụre edieke Jehovah, kpa Obot-Eso, efende ọnọ mmọ. Ntem, Isaiah ekpe enye ubọk ikaba ete eti ke mme Jew ẹdi ikọt esie: “Kûyat esịt ukaha, O Jehovah, kûnyụn̄ uti idiọk ido ke nsinsi: sese, mbọk, se, nnyịn kpukpru idi ikọt fo.”—Isaiah 64:9.
13. Idụt Israel eketie didie ke adan̄aemi ikọt Abasi ẹdude ke ntan̄mfep?
13 Ke ini ntan̄mfep oro, mme Jew ẹma ẹyọ se ikande ikpîkpu ntan̄mfep ke idụt ukpono ndem. Jerusalem ye temple esie ndina ndon ama ada esuene ọsọk mmọ ye Abasi mmọ. Akam edikabade esịt Isaiah asiak ndusụk ke otu mme n̄kpọ oro ẹkedide ntak esuene emi: “Ndisana obio fo ẹmekabade ẹdi wilderness, Zion edi wilderness, Jerusalem edi ndon. Edisana ye ediye ufọk nnyịn emi mme ete nnyịn ẹketorode fi, ama ata ikan̄: kpukpru ndinem ebiet ẹmenyụn̄ ẹbiara.”—Isaiah 64:10, 11.
14. (a) Didie ke Jehovah okodụri owo utọn̄ aban̄a idaha oro odude ke emi? (b) Ke adan̄aemi Jehovah okokopde idatesịt aban̄a temple esie ye mme uwa oro ẹkewade do, nso idi akpan n̄kpọ ikan?
14 Edi akpanikọ, Jehovah etịm ọfiọk nte n̄kpọ etiede ke idụt mme ete ete mme Jew oro. Ke n̄kpọ nte isua 420 mbemiso nsobo Jerusalem, enye ama odụri ikọt esie utọn̄ ete ke edieke mmọ ẹwọn̄ọrede ẹkpọn̄ mme ewụhọ imọ ẹkenam n̄kpọ mme abasi efen, imọ ‘iyesịbe mmọ ifep ke iso isọn̄,’ ndien ediye temple oro “ayakabade edi eboho n̄wụre.” (1 Ndidem 9:6-9, NW) Edi akpanikọ, Jehovah ama okop idatesịt ke isọn̄ oro enye ọkọnọde ikọt esie, akwa temple oro ẹkebọpde ndinọ enye ukpono, ye mme uwa oro ẹkewade ẹnọ enye. Edi edinam akpanikọ ye n̄kopuyo ẹdi akpan n̄kpọ ẹkan mme n̄kpọ obụkidem, idem ye mme uwa. Prọfet Samuel ama ọdọhọ Edidem Saul nte odotde ete: “Nte edifọp uwa ye uwa emem ẹnem Jehovah esịt nte edikop uyo Jehovah? Sese n̄kopuyo ọfọn akan uwa, n̄kpan̄utọn̄ onyụn̄ ọfọn akan ikpọn̄ okukịm.”—1 Samuel 15:22.
15. (a) Nso n̄kpeubọk ke Isaiah anam ke ntịn̄nnịm ikọ ọnọ Jehovah, ndien didie ke ẹbọrọ enye? (b) Mme n̄kpọntịbe ewe ẹkeda ẹsịm Jehovah ndisịn Israel nte idụt ke akpatre?
15 Kpa ye oro, nte Abasi Israel ekeme ndikụt afanikọn̄ ikọt esie oro ẹkabarede esịt ndien inụkke enye nditua mbọm? Oro edi mbụme emi Isaiah adade etre akam ntịn̄nnịm ikọ esie. Ke ibuot mme Jew mbon ntan̄mfep, enye ekpe ubọk ete: “Nte afo edimụm idem fo akama aban̄a n̄kpọ emi, O Jehovah? M̀mê afo edidop, onyụn̄ ọdọdiọn̄ otụk nnyịn?” (Isaiah 64:12) Ke akpatre, Jehovah ama efen ikọt esie ke akpanikọ, ndien ke 537 M.E.N., enye ama ada mmọ afiak ọnyọn̄ edi idụt mmọ man mmọ ẹkeme nditọn̄ọ edisana utuakibuot do. (Joel 2:13) Nte ededi, ediwak isua ikie ke ukperedem, ẹma ẹfiak ẹsobo Jerusalem ye temple esie, ndien Abasi ama esịn idụt ediomi esie ke akpatre. Ntak-a? Koro ikọt Jehovah ẹma ẹdian̄ade sụn̄sụn̄ ẹkpọn̄ mme ewụhọ esie, ẹma ẹnyụn̄ ẹsịn Messiah. (John 1:11; 3:19, 20) Ke ini oro eketịbede, Jehovah ama ada obufa idụt, kpa idụt eke spirit, ẹkotde “Israel Abasi,” edinịm ke itie Israel.—Galatia 6:16; 1 Peter 2:9.
Jehovah, “Enye Emi Okopde Akam”
16. Nso ke Bible ekpep aban̄a Jehovah ndifen nnọ owo?
16 Ẹkeme ndikpep mme akpan ukpepn̄kpọ nto se iketịbede inọ Israel. Nnyịn imokụt ite ke Jehovah “ọmọfọn, omonyụn̄ ama ndidahado.” (Psalm 86:5) Nte mme anana-mfọnmma edibotn̄kpọ, nnyịn iberi edem ke mbọm ye edifen nnọ esie ndibọ edinyan̄a. Idụhe utom oro ẹkemede ndinam nnyịn idot ndibọ mme edidiọn̄ emi. Nte ededi, Jehovah ifenke ntịme ntịme. Sụk mbon oro ẹkabarede esịt ẹkpọn̄ mme idiọkn̄kpọ mmọ ẹnyụn̄ ẹtrede ndika iso nnam idiọk ẹdu ke idaha ndibọ edifen Abasi.—Utom 3:19.
17, 18. (a) Nnyịn isan̄a didie ifiọk ke Jehovah enen̄ede enyene udọn̄ ke mme ekikere ye ntụk nnyịn? (b) Ntak emi Jehovah enyenede ime ye mme anamidiọk?
17 Nnyịn imekpep n̄ko nte ke Jehovah enen̄ede enyene udọn̄ ke mme ekikere ye ntụk nnyịn ke ini nnyịn itịn̄de mmọ ke akam inọ enye. Enye edi “[enye emi] okopde akam.” (Psalm 65:2, 3) Apostle Peter ọsọn̄ọ ọnọ nnyịn ete: “Enyịn Jehovah ke esese ndinen owo, utọn̄ Esie onyụn̄ ọbiọn̄ọ eseme mmọ.” (1 Peter 3:12) Ke adianade do, nnyịn imekpep nte ke ana akam edikabade esịt esịne ediyarade mme idiọkn̄kpọ ke nsụhọdeidem. (Mme N̄ke 28:13) Nte ededi, emi iwọrọke ite ke nnyịn imekeme ndida mbọm Abasi didie didie. Bible odụri mme Christian utọn̄ ete “ẹkûyak mfọn Abasi, emi mbufo ẹkebọde, ọwọrọ ikpîkpu.”—2 Corinth 6:1.
18 Ke akpatre, nnyịn imekpep iban̄a uduak ime Abasi ye mme anamidiọk ikọt esie. Apostle Peter ama anam an̄wan̄a ete ke Jehovah enyene ime koro enye “iyomke baba owo kiet atak, edi oyom kpukpru owo ẹtua n̄kpọfiọk ẹkabade esịt.” (2 Peter 3:9) Edi, ke akpatre ẹyesobo mbon oro ẹkade iso ẹda ime Abasi ẹnam n̄kpọ ke idiọk usụn̄. Kaban̄a emi nnyịn ikot ite: “[Jehovah ọyọnọ] kpukpru owo kiet kiet nte ekemde ye utom esie. Enye ayada nsinsi uwem ọnọ mmọ emi ẹyịrede ke edinam eti ido ẹyom ubọn̄ ye ukpono ye uwem eke mîdibiarake: edi iyatesịt ye ifụtesịt ẹyetiene mmọ emi ẹdide mbon ndomo-idem, mînyụn̄ isụkke ibuot inọ akpanikọ, edi ẹsụkde idem ẹnọ ukwan̄ido.”—Rome 2:6-8.
19. Mme edu ewe emi owo mîkemeke ndikpụhọde ke Jehovah ediwụt kpukpru ini?
19 Emi edi usụn̄ oro Jehovah akanamde n̄kpọ ye Israel eset. Kpa mme ukem edumbet oro ẹkara itie ebuana nnyịn ye Jehovah mfịn koro enye mîkpụhọkede. Ke adan̄aemi mîtreke ndinọ ufen oro odotde, kpukpru ini enye edi “Jehovah, Abasi mbọm, ye mfọn, ye anyan ime, awak ima ye akpanikọ, enịm ima ọnọ ediwak tọsịn, efen mme ukwan̄-n̄kpọ, ye ndudue, ye idiọk ido.”—Exodus 34:6, 7.
[Mme Mbụme Ukpepn̄kpọ]
[Ekebe/Mme ndise ke page 362]
Akam Edikabade Esịt Daniel
Prọfet Daniel okodụn̄ ke Babylon ke ofụri isua 70 oro mme Jew ẹkedude ke ntan̄mfep. Ke n̄kpọ nte ọyọhọ isua ntan̄mfep 68, Daniel ama ọfiọk oto ntịn̄nnịm ikọ Jeremiah nte ke ini ntan̄mfep Israel ke ekekpere utịt. (Jeremiah 25:11; 29:10; Daniel 9:1, 2) Daniel ama aka ebịne Jehovah ke akam—akam edikabade esịt ke ibuot ofụri idụt mme Jew. Daniel obụk ete: “N̄wụk iso mi nse Ọbọn̄ Abasi, nnyụn̄ nyom n̄kpe-ubọk, ye eseme, ye utre-udia, ye ọfọn̄-ikpo, ye ntọn̄: ndien n̄kpe Jehovah Abasi mi ubọk, nnyụn̄ nyarade idiọk-n̄kpọ.”—Daniel 9:3, 4.
Daniel ọkọbọn̄ akam esie ke n̄kpọ nte isua ikie iba ke Isaiah ama ekewet akam ntịn̄nnịm ikọ oro ẹkụtde ke ibuot 63 ye 64 ke n̄wed esie. Nte eyịghe mîdụhe, ediwak mme Jew oro ẹkenyenede esịt akpanikọ ẹma ẹbọn̄ akam ẹnọ Jehovah ke n̄kpọsọn̄ isua ntan̄mfep oro. Nte ededi, Bible osio akam Daniel owụt, emi nte an̄wan̄ade okowụtde ntụk ediwak mme anam-akpanikọ Jew. Ntem, akam esie owụt nte ke mme ekikere akam ntịn̄nnịm ikọ Isaiah ẹkenen̄ede ẹdi ekikere mme anam-akpanikọ Jew ke Babylon.
Tịm fiọk ndusụk mbiet n̄kpọ oro ẹdude ke ufọt akam Daniel ye eke Isaiah:
Isaiah 64:10, 11 Daniel 9:16-18
[Ekebe ke page 366]
“Se Enyịn Mîkekwe”
Ke leta oro enye ekewetde ọnọ ẹsọk mbon Corinth, apostle Paul ama okot oto n̄wed Isaiah ke ini enye ekewetde ete: “Nte ẹwetde ẹte, Se enyịn mîkekwe, utọn̄ mîkonyụn̄ ikopke, se mîkonyụn̄ idụkke owo ke esịt ndikere, n̄kpọ ekededi eke Abasi ekeben̄ede enịm ọnọ mmọ emi ẹmade Enye.” (1 Corinth 2:9) a Utịn̄ikọ Paul m̀mê mme ikọ Isaiah itịn̄ke iban̄a mme n̄kpọ oro Jehovah ekeben̄ede enịm ọnọ ikọt esie ke n̄kpọ akpa ke heaven m̀mê ke paradise isọn̄ eke ini iso. Paul abuan mme ikọ Isaiah ye mme edidiọn̄ oro mme Christian ẹma ẹkenyenyene ke akpa isua ikie, utọ nte edidiọn̄ọ ata nditụn̄ọ n̄kpọ Abasi ye edibọ ifiọk eke spirit nto Jehovah.
Nnyịn ikeme ndidiọn̄ọ nditụn̄ọ n̄kpọ eke spirit n̄kukụre ke ini edide edikem ini Jehovah ndiyarade mmọ—idem kpa ye oro, n̄kukụre edieke nnyịn idide mme owo eke spirit emi inyenede n̄kpet n̄kpet itie ebuana ye Jehovah. Mme ikọ Paul ẹban̄a mbon oro ẹnyenede esisịt idaha eke spirit m̀mê oro mînyeneke-nyene. Enyịn mmọ ikemeke ndikụt, m̀mê ndifiọk, mme akpanikọ eke spirit, ndien utọn̄ mmọ ikemeke ndikop, m̀mê ndifiọk se mme utọ n̄kpọ oro ẹwọrọde. Ifiọk aban̄ade mme n̄kpọ oro Abasi eben̄ede enịm ọnọ mbon oro ẹmade enye ikam idụkke-dụk esịt utọ mme owo oro. Edi amaedi mbon oro ẹma ẹkeyak idem ẹnọ Abasi, nte Paul akayakde ọnọ, Abasi ayarade mme n̄kpọ emi ebe ke spirit esie.—1 Corinth 2:1-16.
[Ikọ idakisọn̄]
a Mme ikọ Paul idụhe ke N̄wed Abasi Usem Hebrew nnennen nnennen nte enye okotde oto mmọ. Etie nte enye adian ekikere eke Isaiah 52:15; 64:4; ye Isa 65:17 ọtọkiet.
[Mme ndise ke page 367]
Ikọt Abasi ẹkenyene Jerusalem ye temple esie “ini esisịt”
