Jehovah Ekpep Nnyịn N̄kpọ Kaban̄a Ufọn Nnyịn
Ibuot Usụkkiet
Jehovah Ekpep Nnyịn N̄kpọ Kaban̄a Ufọn Nnyịn
1. Didie ke mbon oro ẹdide ọniọn̄ ẹnam n̄kpọ ẹban̄a mme ikọ Jehovah?
KE INI Jehovah etịn̄de ikọ, mbon oro ẹdide ọniọn̄ ẹsikpan̄ utọn̄ ye ọyọhọ ukpono ẹnyụn̄ ẹnam n̄kpọ ẹban̄a mme ikọ esie. Kpukpru ikọ oro Jehovah etịn̄de ẹdi ke ufọn nnyịn, ndien enye enen̄ede enyene udọn̄ ke mfọnọn̄kpọ nnyịn. Ke uwụtn̄kpọ, nso inem inem n̄kpọ ke edi ntem ndikere mban̄a usụn̄ oro Jehovah eketịn̄de ikọ ye ikọt ediomi esie eke eset ete: “Afo akpakam akpan̄ utọn̄ ke mbet mi!” (Isaiah 48:18) Uyarade ufọn oro mme ukpepn̄kpọ Abasi ẹnyenede ekpenyene ndinụk nnyịn ndikpan̄ utọn̄ nnọ enye nnyụn̄ ntiene ndausụn̄ esie. N̄wetnnịm n̄kpọ aban̄ade ntịn̄nnịm ikọ oro osude abiat eyịghe ekededi oro aban̄ade ubiere Jehovah ndisu mme un̄wọn̄ọ esie.
2. Ẹkewet mme ikọ Isaiah 48 ẹnọ mmanie, ndien mmanie efen ẹkeme ndibọ ufọn nto mmọ?
2 Nte an̄wan̄ade, ẹkewet mme ikọ ọyọhọ ibuot 48 eke n̄wed Isaiah ẹnọ mme Jew oro ẹkedude ke ntan̄mfep ke Babylon. Ke adianade do, mme ikọ emi ẹsịne etop oro mme Christian mfịn mîkemeke ndifụmi. Ke Isaiah ibuot 47, Bible ama ebem iso etịn̄ aban̄a iduọ Babylon. Idahaemi Jehovah etịn̄ se enye ekerede aban̄a mme Jew oro ẹdude ke ntan̄mfep ke obio oro. Jehovah okop mfụhọ aban̄a mbubịk ido eke ndimek ikọt esie ye mmọ nditre ndinịm mme un̄wọn̄ọ esie ke akpanikọ. Kpa ye oro, enye oyom ndikpep mmọ n̄kpọ kaban̄a ufọn mmọ. Enye ebem iso ada okụt ini edinam asana oro adade ekesịm edida mme anam-akpanikọ nsụhọ mfiak nnyọn̄ obio emana mmọ.
3. Nso ikakwan̄a ye utuakibuot Judah?
3 Ikọt Jehovah ẹwọn̄ọde ẹkpọn̄ edisana utuakibuot adan̄a didie ntem! Mme ntọn̄ọikọ Isaiah ẹtịm ẹnam owo ekere n̄kpọ: “Ẹkop n̄kpọ emi, mbufo ufọk Jacob, emi ẹkerede enyịn̄ Israel, emi ẹkenyụn̄ ẹtode ke mmọn̄ Judah, emi ẹtomode enyịn̄ Jehovah, ẹnyụn̄ ẹtịn̄de enyịn̄ Abasi Israel, edi idịghe ke akpanikọ, inyụn̄ idịghe ke eti ido. Koro ẹdade edisana obio ẹsio idem mmọ enyịn̄, ẹnyụn̄ ẹbuọtde idem mmọ ye Abasi Israel; Jehovah mme udịm edi enyịn̄ esie.” (Isaiah 48:1, 2) Nso mbubịk ido! Nte an̄wan̄ade, ‘nditomo enyịn̄ Jehovah’ idịghe n̄kpọ efen ikan enyọn̄ enyọn̄ edikot enyịn̄ Abasi. (Zephaniah 1:5) Mbemiso ẹkade ntan̄mfep ke Babylon, mme Jew ẹketuak ibuot ẹnọ Jehovah ke Jerusalem, kpa “edisana obio.” Edi utuakibuot mmọ ikedịghe ke ofụri esịt. Esịt mmọ akada nsannsan ye Abasi, ndien mme edinam utuakibuot mmọ ‘ikedịghe ke akpanikọ, ikonyụn̄ idịghe ke eti ido.’ Mmọ ikenyeneke mbuọtidem oro mme ete ekpụk mmọ ẹkenyenede.—Malachi 3:7.
4. Nso orụk utuakibuot enem Jehovah esịt?
4 Mme ikọ Jehovah ẹti nnyịn ẹte ke utuakibuot ikpenyeneke ndidi enyọn̄ enyọn̄. Enye enyene ndidi ke ofụri esịt. Utom enyịn owo—eyedi ẹnamde n̄kukụre man ẹnem mbon en̄wen esịt—idịghe “mme edinam uten̄e Abasi.” (2 Peter 3:11, NW) Owo ndikot idemesie Christian inamke Abasi enyịme utuakibuot esie. (2 Timothy 3:5) Ndifiọk nte ke Jehovah odu edi akpan n̄kpọ, edi oro edi ntọn̄ọ kpọt. Jehovah oyom utuakibuot oro edide ke ofụri esịt ye enye oro ntotụn̄ọ ima ye esịtekọm ẹnụkde.—Colossae 3:23.
Ndibem Iso Ntịn̄ Mbufa N̄kpọ
5. Nso idi ndusụk ke otu “mbemiso n̄kpọ” oro Jehovah ekebemde iso etịn̄?
5 Eyedi oyom ẹfiak ẹti mme Jew oro ẹdude ke Babylon mme n̄kpọ. Ntem, Jehovah afiak eti mmọ nte ke imọ idi Abasi ntịn̄nnịm ikọ akpanikọ: “N̄kasiak mbemiso n̄kpọ ke ini oro; mmọ ẹkenyụn̄ ẹwọrọ mi ke inua, n̄konyụn̄ nnam ẹkop mmọ: nnam mmọ ke ibụmede, ndien mmọ ẹdi.” (Isaiah 48:3) “Mbemiso n̄kpọ” ẹdi mme n̄kpọ oro Abasi ama akananam, utọ nte edision̄o nditọ Israel ke Egypt ye edinọ mmọ Isọn̄ Un̄wọn̄ọ nte n̄kpọ akpa. (Genesis 13:14, 15; 15:13, 14) Mme utọ ntịn̄nnịm ikọ oro ẹto Abasi ke inua ẹwọn̄ọ; mmọ ẹto Abasi. Abasi anam mme owo ẹkop mme ewụhọ esie, ndien se mmọ ẹkopde ekpenyene ndinụk mmọ ndikop item. (Deuteronomy 28:15) Enye anam n̄kpọ usọp usọp man anam se enye ekebemde iso etịn̄. Akpanikọ oro nte ke Jehovah edi Ata Ọkpọsọn̄ ọnọ nsọn̄ọ nte ke uduak esie osu.—Joshua 21:45; 23:14.
6. Mme Jew ‘ẹsọn̄ ibuot ẹnyụn̄ ẹtie emiom emiom’ ẹkesịm nso udomo?
6 Ikọt Jehovah ẹmekabade ‘ẹsọn̄ ibuot ẹnyụn̄ ẹtie emiom emiom.’ (Psalm 78:8) Enye asian mmọ in̄wan̄-in̄wan̄ ete: “Afo ọsọsọn̄ ibuot, itọn̄ fo onyụn̄ edi idụt ukwak, ọkpọ-iso fo onyụn̄ edi okpoho.” (Isaiah 48:4) Ukem nte ukwak, owo ikemeke ndinụk mme Jew—ẹsọn̄ ibuot. Oro edi ntak kiet emi Jehovah ayararede mme n̄kpọ mbemiso mmọ ẹtịbede. Mîdịghe ntre, ikọt esie ẹkpetịn̄ ẹban̄a mme n̄kpọ oro Jehovah anamde ẹte: “Idem mi akanam mmọ, edisọi mbiet mi, ye editara mbiet mi ẹnyụn̄ ẹwụk mmọ.” (Isaiah 48:5) Nte se Jehovah etịn̄de idahaemi oyotụk mme Jew oro mînamke akpanikọ? Abasi ọdọhọ mmọ ete: “Afo ama okop, se enye ofụri; nte mbufo iditịn̄ke ndien? Nsiak mbufa n̄kpọ nnọ fi ke idem ini emi, ye n̄kpọ eke ẹnịmde, ndien afo ufiọkke mmọ. Ke emi ke ẹmebot mmọ, tutu esịm mfịn emi; mbak afo edidọhọ, ete, Sese, mma mfọfiọk mmọ.”—Isaiah 48:6, 7.
7. Nso ke mme Jew mbon ntan̄mfep ẹdinyene ndinyịme, ndien nso ke mmọ ẹkeme ndidori enyịn mban̄a?
7 Anyan ini ke mbemiso Isaiah ama ewet ntịn̄nnịm ikọ aban̄ade iduọ Babylon enịm. Idahaemi, nte mbon ntan̄mfep ke Babylon, ẹwụk mme Jew ke ntịn̄nnịm ikọ ẹte ẹkere ẹban̄a ntịn̄nnịm ikọ oro ndisu. Nte mmọ ẹkeme ndidọhọ ke Jehovah idịghe Abasi emi osude ntịn̄nnịm ikọ? Ndien sia mme andidụn̄ ke Judah ẹkụtde ẹnyụn̄ ẹkopde ẹte ke Jehovah edi Abasi akpanikọ, nte inaha mmọ n̄ko ẹtan̄a akpanikọ emi ẹnọ mbon en̄wen? Ikọ oro Jehovah ayararede ebem iso owụt mbufa n̄kpọ oro mîtịbeke kan̄a, utọ nte Cyrus ndikan Babylon ye edisana mme Jew nyak. (Isaiah 48:14-16) Etie nte mme utọ aduai-owo-idem n̄kpọntịbe oro ẹtịbe ke mbuari. Owo ndomokiet ikpekemeke ndibem iso n̄kụt mmọ ebe ke ikpîkpu edikere mban̄a n̄kọri ke mme idaha ererimbot. Mmọ ẹtịbe nte n̄kpọ eke mînyeneke akpan ntak. Anie anam mme n̄kpọntịbe emi ẹda itie? Sia edide Jehovah ebem iso etịn̄ mmọ n̄kpọ nte isua 200 ke mbemiso, ibọrọ ana in̄wan̄-in̄wan̄.
8. Nso mbufa n̄kpọ ke mme Christian mfịn ẹdori enyịn, ndien ntak emi mmọ ẹnyenede ọyọhọ mbuọtidem ke ntịn̄nnịm ikọ Jehovah?
8 Akan oro, Jehovah osu ikọ esie nte ekemde ye ndutịm ubatini esiemmọ. Mme ntịn̄nnịm ikọ oro ẹsude iwụtke sụk mme Jew eke eset idaha esie nte Abasi edi owụt n̄ko mme Christian mfịn. N̄wetnnịm n̄kpọ aban̄ade ediwak ntịn̄nnịm ikọ oro ẹkesude ke eset—“mbemiso n̄kpọ”—edi nsọn̄ọ nte ke mbufa n̄kpọ oro Jehovah ọn̄wọn̄ọde—“akwa ukụt” emi edide, “akwa otu owo” ndibọhọ akwa ukụt oro, “obufa isọn̄,” ye ekese eken—ẹyesu. (Ediyarade 7:9, 14, 15; 21:4, 5; 2 Peter 3:13) Nsọn̄ọ oro onụk mbon eti esịt mfịn nditịn̄ mban̄a enye ifịk ifịk. Mmọ ẹnyene ekikere andiwet psalm, emi ọkọdọhọde ete: “Mmọkwọrọ eti ido ke akwa esop: sese, n̄kịbike n̄kpọk-inua mi.”—Psalm 40:9.
Jehovah Afara ke Idem
9. Didie ke idụt Israel edi “anam-idiọk toto nte akamamana”?
9 Mme Jew nditre ndinịm mme ntịn̄nnịm ikọ Jehovah ke akpanikọ ọbiọn̄ọ mmọ ndinam mme item esie. Ntak edi oro enye akade iso ọdọhọ mmọ ete: “Afo ukokopke n̄ko; unyụn̄ ufiọkke n̄ko; utọn̄ fo ikonyụn̄ itarake tutu ko: koro n̄kọfiọkde nte ke afo ayabian̄a eti-eti; afo onyụn̄ ekere anam-idiọk toto nte akamamana.” (Isaiah 48:8) Judah etre ndikpan̄ utọn̄ n̄kop eti mbụk Jehovah. (Isaiah 29:10) Usụn̄ oro ikọt ediomi Abasi ẹnamde n̄kpọ owụt idụt oro nte edide “anam-idiọk toto nte akamamana.” Toto ke emana ye ke ofụri mbụk esie, idụt Israel ọwọrọ etop nsọn̄ibuot. Nsọn̄ibuot ye abian̄a ẹdi nnam-mmehe idiọkn̄kpọ mbon emi, idịghe mme ikpîkpu idiọkn̄kpọ oro ẹnamde ke ini ke ini.—Psalm 95:10; Malachi 2:11.
10. Ntak emi Jehovah edifarade idem?
10 Nte idotenyịn okụre ofụri ofụri? Baba. Idem okposụkedi Judah ọsọn̄de ibuot onyụn̄ abian̄ade abian̄a, Jehovah ananam akpanikọ kpukpru ini. Man ẹkpono akwa enyịn̄ esie, enye oyosụhọde nte owụtde iyatesịt esie. Enye ọdọhọ ete: “Nyọkpọnọde kan̄a iyatesịt mi nnịm mban̄a enyịn̄ mi, nyonyụn̄ mmụm enye n̄kama nnọ fi mban̄a itoro mi, mbak ndisịbe fi mfep.” (Isaiah 48:9) Nso ukpụhọde ke emi edi ntem! Ikọt Jehovah, Israel ye Judah, inamke akpanikọ inọ enye. Edi Jehovah ayanam enyịn̄ esie asana, anamde n̄kpọ ke usụn̄ oro adade itoro ye ukpono ọsọk enye. Ke ntak emi, enye idisịbeke ndimek ikọt esie ifep.—Joel 2:13, 14.
11. Ntak emi Abasi mîdiyakke ẹsobo ikọt esie ofụri ofụri?
11 Nsuannọ otode Abasi edemede mbon eti esịt ke otu mme Jew mbon ntan̄mfep onyụn̄ anam mmọ ẹbiere ndikpan̄ utọn̄ nnọ mme ukpepn̄kpọ esie. Ntọt etienede mi enen̄ede akama nsọn̄ọ ọnọ utọ mbon oro: “Sese, mmatara fi [“mmanam fi asana,” NW], edi idịghe [nte] silver; ndomo fi ke akamba ikan̄ ukụt. Nyanam mban̄a idem mi, kpa idem mi: koro ẹdinam didie ẹsabade enyịn̄ mi? Ndinyụn̄ ndaha ubọn̄ mi nnọ owo efen.” (Isaiah 48:10, 11) Mme idomo idomo afanikọn̄—nte eke “akamba ikan̄ ukụt”—oro Jehovah ayakde esịm ikọt esie omodomo mmọ onyụn̄ anam mmọ ẹsana, ayararede se idude mmọ ke esịt. Ukem n̄kpọ oro ama etịbe ediwak isua ikie ke mbemiso ke ini Moses ọkọdọhọde mme ete ete mmọ ete: “Jehovah Abasi fo [akada] fi asan̄a ke ofụri isua aba emi ke wilderness, man enye anam fi osụk idem, onyụn̄ odomo fi, ete ifiọk se idude fi ke esịt.” (Deuteronomy 8:2) Kpa ye edu nsọn̄ibuot mmọ, Jehovah ikosoboke idụt oro ini oro, enye idinyụn̄ isoboke idụt oro ofụri ofụri idahaemi. Ntem ẹyemenede enyịn̄ ye ukpono esie ke enyọn̄. Edieke mbon Babylon ẹkpekesobode ikọt esie, ediomi esie ikpedịghe akpanikọ ndien ẹkpesabade enyịn̄ esie. Ekpetie nte ke Abasi Israel inyeneke odudu ndinyan̄a ikọt esie.—Ezekiel 20:9.
12. Didie ke ẹkenam mme ata Christian ẹsana ke ini akpa ekọn̄ ererimbot?
12 Ke eyomfịn n̄ko, oyom ẹnam ikọt Jehovah ẹsana. Ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ ọyọhọ isua ikie 20, ediwak owo ke ekpri otu Nditọ Ukpepn̄kpọ Bible ẹkenam n̄kpọ Abasi ye ata udọn̄ edinem enye esịt, edi ndusụk owo ẹkenyene idiọk uduak, utọ nte udọn̄ uwọrọiso. Mbemiso ekpri otu oro ekeme ndida usụn̄ ke utom edikwọrọ eti mbụk ke ofụri ererimbot oro ẹketịn̄de ntịn̄nnịm ikọ ẹban̄a ke utịt ini, oyoyom ẹnam mmọ ẹsana. (Matthew 24:14) Prọfet Malachi ama etịn̄ ntịn̄nnịm ikọ nte ke utọ utom edinam asana oro edi nnennen se ẹdinamde ke ebuana ye Jehovah ndidi temple esie. (Malachi 3:1-4) Mme ikọ esie ẹma ẹsu ke 1918. Mme ata Christian ẹma ẹsobo ikan̄ ikan̄ idomo ke ini ọkpọsọn̄ afanikọn̄ eke akpa ekọn̄ ererimbot ndien idomo oro akada ekesịm ndisịn Joseph F. Rutherford, etieibuot Watch Tower Society ini oro, ye ndusụk mme akamautom ke ufọk-n̄kpọkọbi. Mme anam-akpanikọ Christian oro ẹma ẹbọ ufọn ẹto edinam asana oro. Mmọ ẹma ẹbọhọ Ekọn̄ Ererimbot I, ẹsọn̄ọde ẹbiere ndinam n̄kpọ akwa Abasi mmọ akan nte akanam edide ke usụn̄ ekededi oro enye owụtde.
13. Didie ke ikọt Jehovah ẹnam n̄kpọ ẹban̄a idomo toto ke mme isua akpa ekọn̄ ererimbot?
13 Toto ke ini oro, Mme Ntiense Jehovah ẹmesobo mme ata ibak ibak orụk ukọbọ ndien ndien. Emi inamke mmọ ẹyịk ikọ Andibot mmọ. Utu ke oro, mmọ ẹtịm ẹfiọk mme ikọ oro apostle Peter ekewetde ọnọ ẹsọk mme Christian oro ẹkekọbọde ke eyo esie ete: “Nsio nsio idomo ẹnam mbufo ẹdu ke mfụhọ . . . man mbuọtidem mbufo emi ẹma ẹdomo ẹwụt . . . ọkpọwọrọ edi n̄kpọ itoro ye ubọn̄ ye ukpono ọnọ mbufo ke adan̄aemi Jesus Christ ediyararede idem.” (1 Peter 1:6, 7) Ikan̄ ikan̄ ukọbọ ibiatke nsọn̄ọnda mme ata Christian. Utu ke oro, enye ayarade nte uduak mmọ edide in̄wan̄-in̄wan̄. Enye anam mbuọtidem mmọ edi enye oro ẹma ẹkedomo ẹse onyụn̄ owụt nte utuakibuot ye ima mmọ otụn̄ọde.—N̄ke 17:3.
“Ami Ndi Mbemiso, Ami N̄ko Ndi Akpatre”
14. (a) Ke mme usụn̄ ewe ke Jehovah edi “mbemiso” ye “akpatre”? (b) N̄kpọsọn̄ utom ewe ke Jehovah akanam ke “ubọk” esie?
14 Idahaemi Jehovah ekpe ikọt ediomi esie ubọk ke ima ima usụn̄ ete: “Kop uyo mi, O Jacob, ye Israel, emi n̄kotde; ami ndi enye; ami ndi mbemiso, ami n̄ko ndi akpatre. Ubọk mi n̄ko ekenịm ererimbot ke itie esie, ubọk nnasia mi onyụn̄ enen̄ede ikpa-enyọn̄: n̄kot mmọ ẹdi, mmọ ẹdaha ẹda ini kiet.” (Isaiah 48:12, 13) Ke mîbietke owo, Abasi edi nsinsi inyụn̄ ikpụhọkede. (Malachi 3:6) Ke Ediyarade, Jehovah atan̄a ete: “Ami ndi Alpha ye Omega, mbemiso ye akpatre, ntọn̄ọ ye utịt.” (Ediyarade 22:13) Ata ọkpọsọn̄ Abasi ndomokiet ikodụhe mbemiso Jehovah, efen inyụn̄ itieneke enye edem. Enye edi Akakan ye Nsinsi, Andibot. “Ubọk” esie—odudu emi enye adade anam n̄kpọ—okowụk isọn̄ onyụn̄ ebri ikpaenyọn̄ emi ọyọhọde ye mme ntantaọfiọn̄. (Job 38:4; Psalm 102:25) Ke ini enye okotde mme edibotn̄kpọ esie, mmọ ẹdu ke mben̄eidem ndinam n̄kpọ nnọ enye.—Psalm 147:4.
15. Ke nso usụn̄, ndien kaban̄a nso uduak ke Jehovah “ama” Cyrus?
15 Ẹnọ mme Jew ye mbon oro mîdịghe mme Jew akpan ikot ẹte: “Mbufo kpukpru ẹsop idem, ẹnyụn̄ ẹkop; anie ke otu mmọ akasiak n̄kpọ emi? Jehovah ama enye; enye ayanam se amade ke Babylon, ubọk esie oyonyụn̄ anam mme Chaldean. Ami, kpa ami, n̄kọdọhọ; n̄kot enye edi n̄ko: nda enye ndi, ndien enye okụt unen ke usụn̄ esie.” (Isaiah 48:14, 15) Jehovah ikpọn̄ enyene ofụri odudu onyụn̄ ekeme ndibem iso ntịn̄ mme n̄kpọntịbe nnennen nnennen. Idụhe ndomokiet ke otu “mmọ,” mme ikpîkpu ndisọi mbiet, emi ekemede nditịn̄ mme n̄kpọ emi. Idịghe ndisọi mbiet, edi edi Jehovah “ama enye,” Cyrus—oro edi nte ke Jehovah emek enye kaban̄a akpan uduak. (Isaiah 41:2; 44:28; 45:1, 13; 46:11) Enye ebem iso ada okụt ke Cyrus ayamana ke ererimbot onyụn̄ osio enye enịm nte andikan Babylon ini iso.
16, 17. (a) Ntak emi ẹkemede ndidọhọ ke Abasi itịn̄ke mme ntịn̄nnịm ikọ esie ke ndịbe? (b) Didie ke Jehovah anam ẹfiọk mme uduak esie an̄wan̄wa mfịn?
16 Jehovah ada inem inem uyoikọ aka iso ete: “Mbufo ẹsan̄a ẹkpere mi, ẹkop n̄kpọ emi: n̄kọdọhọke ke ndịbe ke editọn̄ọ; toto nte enye okodu, ami ndu do.” (Isaiah 48:16a) Owo itịn̄ke mme ntịn̄nnịm ikọ Jehovah ke ndịbe inyụn̄ inamke sụk ibat ibat owo oro ẹdide nta ẹdiọn̄ọ enye. Mme prọfet Jehovah ẹkedi mme in̄wan̄-in̄wan̄ etịn̄ikọ ke ibuot Abasi. (Isaiah 61:1) Mmọ ẹma ẹtan̄a uduak Abasi an̄wan̄wa. Ke uwụtn̄kpọ, mme n̄kpọntịbe ẹnyenede ẹbuana ye Cyrus ikedịghe obufa inọ Abasi inyụn̄ idịbeke enye ke enyịn. N̄kpọ nte isua 200 ke mbemiso, Abasi ama ebem iso ada Isaiah etịn̄ mmọ in̄wan̄-in̄wan̄.
17 Ke ukem usụn̄ oro mfịn, Jehovah idịpke mme uduak esie. Ediwak miliọn owo ke ata ediwak idụt ye mme isuo inyan̄ibom ẹtan̄a ntọt aban̄ade utịt editịm n̄kpọ emi edide ye eti mbụk aban̄ade mme edidiọn̄ oro ẹdide ke idak Obio Ubọn̄ Abasi ke ufọk ke ufọk, ke mme efak, ye ke mme ebiet efen ekededi oro mmọ ẹkemede. Ke akpanikọ, Jehovah edi Abasi oro etịn̄de mme uduak esie.
‘Kpan̄ Utọn̄ ke Mbet Mi!’
18. Nso udọn̄ ke Abasi enyene aban̄a ikọt esie?
18 Ke ẹnọde odudu spirit Jehovah, prọfet oro atan̄a ete: “Ọbọn̄ Jehovah ọmọdọn̄ mi [utom] ye spirit esie. Ntem ke Jehovah, andifak fi, kpa Edisana Abasi Israel, ọdọhọ, ete, Ami ndi Jehovah Abasi fo, emi n̄kpepde fi usụn̄ udori, nda fi usụn̄ eke afo edisan̄ade.” (Isaiah 48:16b, 17) Ima ima ikọ ẹwụtde ke Jehovah ekere aban̄a mi ẹkpenyene ndinọ Israel nsọn̄ọ nte ke Abasi ọmọn̄ afak mmọ osion̄o ke Babylon. Enye edi Andifak mmọ. (Isaiah 54:5) Udọn̄ ofụri esịt Jehovah edi Israel ndifiak nnyene itie ebuana mmọ ye enye nnyụn̄ n̄kpan̄ utọn̄ ke mbet esie. Utuakibuot akpanikọ ọkọn̄ọ ke ndinịm mme item Abasi. Nditọ Israel ikemeke ndisan̄a ke nnennen usụn̄ ibọhọke ẹkpep mmọ ‘usụn̄ eke mmọ ẹdisan̄ade.’
19. Nso n̄kpeubọk ofụri esịt ke Jehovah anam?
19 Ẹtịn̄ uduak Jehovah nte ikọt esie ẹfep afanikọn̄ ẹnyụn̄ ẹdara uwem ke inem inem usụn̄ ẹte: “Afo akpakam akpan̄ utọn̄ ke mbet mi! ndien emem fo ekpebiet akpa mmọn̄, edinen ido fo ekpebiet mbufụt inyan̄.” (Isaiah 48:18) Nso n̄kpeubọk ofụri esịt otode ata ọkpọsọn̄ Andibot ke emi edi ntem! (Deuteronomy 5:29; Psalm 81:13) Utu ke ndika ntan̄mfep, nditọ Israel ẹkeme ndinyene emem oro edikponde nte mmọn̄ emi ọfiọrọde ke akpa. (Psalm 119:165) Mme edinam edinen ido mmọ ẹkeme ndiwak nte mbufụt inyan̄. (Amos 5:24) Nte enye emi enen̄erede enyene udọn̄ ke idem mmọ, Jehovah ekpe nditọ Israel ubọk, adade ima owụt mmọ usụn̄ eke mmọ ẹkpesan̄ade. Ubaha-e nte mmọ ẹkpekpan̄de utọn̄!
20. (a) Nso ke Abasi oyom Israel ẹnyene kpa ye nsọn̄ibuot mmọ? (b) Nso ke nnyịn ikpep iban̄a Jehovah ito mme edinam esie ye ikọt esie? (Se ekebe ke page 133.)
20 Mme edidiọn̄ ewe ke ẹdinyene edieke Israel ẹdikabarede esịt? Jehovah ọdọhọ ete: “Nditọ fo ẹkpebiet ntan, se iwọrọde fi ke idịbi okponyụn̄ ebiet se iwọrọde enye ke idịbi; ikpesịbeke ikponyụn̄ isoboke enyịn̄ esie ifep ke iso mi.” (Isaiah 48:19) Jehovah eti mbon emi aban̄a un̄wọn̄ọ esie oro nte ke mfri Abraham ayawak “nte ntantaọfiọn̄ enyọn̄, ye nte ntan emi odude ke mben inyan̄.” (Genesis 22:17; 32:12) Nte ededi, mme andito ubon Abraham emi ẹsọn̄ ibuot, ndien mmọ inyeneke unen ndibọ edisu un̄wọn̄ọ oro. Ke akpanikọ, mbụk mmọ enen̄ede ọdiọk tutu edieke ẹtienede Ibet Jehovah, odot ẹsọhi enyịn̄ mmọ ẹfep nte idụt. (Deuteronomy 28:45) Kpa ye oro, Jehovah iyomke ndisobo ikọt esie, enye inyụn̄ iyomke ndikpọn̄ mmọ ofụri ofụri.
21. Mme edidiọn̄ ewe ke nnyịn ikeme ndibọ mfịn edieke nnyịn iyomde item Jehovah?
21 Mme edumbet ẹdude ke okopodudu etop emi ẹbuana mme andituak ibuot nnọ Jehovah mfịn. Jehovah edi Obube mmọn̄ uwem, ndien enye ọfiọk nte nnyịn ikpadade uwem nnyịn inam n̄kpọ ọfọn akan owo ekededi. (Psalm 36:9) Enye ọnọ nnyịn ndausụn̄, idịghe man ọbọ nnyịn inemesịt, edi man ọfọn ye nnyịn. Mme ata Christian ẹnam n̄kpọ ẹban̄a ebe ke ndiyom Jehovah ekpep mmimọ. (Micah 4:2) Ndausụn̄ esie ekpeme idaha eke spirit nnyịn ye itie ebuana nnyịn ye enye, mmọ ẹkpeme nnyịn ẹsio ke mbiara odudu Satan. Ke ini nnyịn iwụtde esịtekọm iban̄a mme edumbet oro ẹdude ke mme ibet Abasi, nnyịn ikụt ite ke Jehovah ekpep nnyịn kaban̄a ufọn nnyịn. Nnyịn imọfiọk ite ke “mbet Esie ibiakke owo idem.” Ndien owo idisoboke nnyịn ifep.—1 John 2:17; 5:3.
“Ẹto ke Babylon Ẹwọn̄ọ”
22. Nso ke ẹkpak mme anam-akpanikọ Jew ẹte ẹnam, ndien nso nsọn̄ọ ke ẹnọ mmọ?
22 Ke ini Babylon ọduọde, nte owo Jew ekededi oyowụt nnennen idaha ekikere? Nte mmọ ẹyebọ ufọn ẹto edinyan̄a Abasi, ẹfiak ẹnyọn̄ọ obio emana mmọ, ẹnyụn̄ ẹfiak ẹkewụk edisana utuakibuot akpanikọ? Ih. Mme ikọ efen oro Jehovah etịn̄de ẹwụt mbuọtidem esie nte ke emi eyetịbe. “Mbufo ẹto ke Babylon ẹwọn̄ọ, ẹbọhọ ke otu mme Chaldean, ẹsio n̄kpo idara ẹtịn̄ emi, ẹbụk enye, ẹkwọrọ enye tutu esịm ke utịt ererimbot; mbufo ẹdọhọ, ẹte, Jehovah amafak owo esie Jacob. Ndien itọn̄ ikasatke mmọ ke wilderness, eke enye akadade mmọ asan̄a ke esịt: enye osio mmọn̄ ke akwa itiat ọnọ mmọ: onyụn̄ asiak akwa itiat, ndien mmọn̄ ọwọrọ ke esịt.” (Isaiah 48:20, 21) Ẹkpak ikọt Jehovah ke ntịn̄nnịm ikọ ẹte ẹwọn̄ọ ke Babylon ye unana ubiatini. (Jeremiah 50:8) Ẹnyene ndinam ẹdiọn̄ọ ẹban̄a edinyan̄a mmọ tutu esịm ke utịt ererimbot. (Jeremiah 31:10) Ke ẹma ẹkewọn̄ọ ke Egypt, Jehovah ama ọnọ ikọt esie se ẹyomde nte mmọ ẹkesan̄ade ẹbe isọn̄ desat. Kpasụk ntre, enye ọyọnọ ikọt esie se ẹyomde nte mmọ ẹwọn̄ọde ke Babylon ẹnyọn̄ọ ebietidụn̄ mmọ.—Deuteronomy 8:15, 16.
23. Mmanie mîdinyeneke emem Abasi?
23 Odu akpan edumbet efen oro anade mme Jew ẹti kaban̄a mme edinam edinyan̄a Jehovah. Mbon oro ẹmade edinen ido ẹkeme ndibọ ufen ke ntak idiọkn̄kpọ mmọ, edi owo idisoboke mmọ. Nte ededi, idịghe ntre ye mme idiọkowo. “Jehovah ọdọhọ, ete, Mme idiọk owo inyeneke emem.” (Isaiah 48:22) Mme anamidiọk oro mîkabakede esịt idinyeneke emem oro Abasi enịmde ọnọ mbon oro ẹmade enye. Edinyan̄a inyeneke mbon oro ẹsọn̄de ibuot ẹnam idiọkn̄kpọ m̀mê ẹtrede ndinịm ke akpanikọ. Mme utọ edinam oro ẹnyene sụk mbon oro ẹnyenede mbuọtidem. (Titus 1:15, 16; Ediyarade 22:14, 15) Mme idiọkowo inyeneke emem Abasi.
24. Nso ida idatesịt isọk ikọt Abasi ke eyomfịn?
24 Ke 537 M.E.N., ifet ndiwọrọ ke Babylon ama ada akwa idatesịt ọsọk mme anam-akpanikọ nditọ Israel. Ke 1919 edisana ikọt Abasi emi ẹkedude ke ntan̄mfep Babylon nyak ama anam mmọ ẹkop idatesịt. (Ediyarade 11:11, 12) Mmọ ẹma ẹnen̄ede ẹnyene idotenyịn, ndien mmọ ẹma ẹda ifet oro nditat utom mmọ. Edi akpanikọ, ama oyom uko man ekpri otu mme Christian oro ẹda mbufa ifet oro ẹkeberede ẹnọ ukwọrọikọ ẹnam n̄kpọ nte ọfọnde ke ererimbot usua. Edi ye un̄wam Jehovah, mmọ ẹma ẹnọ ntịn̄enyịn ke utom edikwọrọ eti mbụk. Mbụk owụt ete ke Jehovah ama ọdiọn̄ mmọ.
25. Ntak emi edide akpan n̄kpọ nditịn̄ enyịn ke ndinen ewụhọ Abasi?
25 Ikpehe ntịn̄nnịm ikọ Isaiah enye emi ọsọn̄ọ etịn̄ ete ke Jehovah ọnọ nnyịn ukpep ke ufọn nnyịn. Edi ata akpan n̄kpọ nditịn̄ enyịn ke ndinen ewụhọ Abasi. (Ediyarade 15:2-4) Edieke nnyịn itide idem nnyịn iban̄a ọniọn̄ ye ima Abasi, ayan̄wam nnyịn ndinam n̄kpọ ekekem ye se Jehovah ọdọhọde ke edi edinen. Kpukpru ewụhọ esie ẹdi ke ufọn nnyịn.—Isaiah 48:17, 18.
[Mme Mbụme Ukpepn̄kpọ]
[Ekebe/Mme ndise ke page 133]
Ata Ọkpọsọn̄ Abasi Omụm Idemesie Akama
“Nyọkpọnọde kan̄a iyatesịt mi nnịm . . . nyonyụn̄ mmụm [idemmi] n̄kama,” ntre ke Jehovah ọkọdọhọ mme ọsọn̄ibuot nditọ Israel. (Isaiah 48:9) Mme utọ ikọ oro ẹn̄wam nnyịn ndikụt nte ke Abasi enịm mfọnmma uwụtn̄kpọ ke nditre ndida odudu nnam n̄kpọ ke idiọk usụn̄. Edi akpanikọ nte ke owo ndomokiet inyeneke odudu oro okponde akan eke Abasi. Ntak edi oro nnyịn ikotde enye Enye oro enyenede ofụri odudu, Akakan ke odudu. Enye enen ndinọ idemesie udorienyịn̄ oro “Ata Ọkpọsọn̄.” (Genesis 17:1, NW) Idịghe sụk akakan odudu ke enye enyene edi enye akara kpukpru n̄kpọ ke ntak idaha esie nte Ọbọn̄ Andikara ekondo, emi enye okobotde. Ntak edi oro owo ndomokiet mîkemeke ndidede ntuak enye ubọk m̀mê ndidọhọ enye ete, “Afo [ananam] nso?”—Daniel 4:35.
Nte ededi, Abasi isọpke iyatesịt, idem ke ini oyomde enye owụt mme asua esie odudu esie. (Nahum 1:3) Jehovah ekeme ‘ndimụm iyatesịt esie n̄kama’ ndien ẹtịn̄ ẹban̄a enye ke nnennen usụn̄ ẹte ke enyene “anyan ime” koro ima—idịghe iyatesịt—edi n̄wọrọnda edu esie. Ke ini owụtde iyatesịt esie, enye esidi edinen kpukpru ini, odot kpukpru ini, afara ke idem kpukpru ini.—Exodus 34:6; 1 John 4:8.
Ntak emi Jehovah anamde n̄kpọ ke usụn̄ emi? Koro enye adade ata ọkpọsọn̄ odudu esie anam n̄kpọ ke mfọnmma usụn̄ oro adade ukem ukem ye n̄wọrọnda edu esie ita eken—ọniọn̄, unenikpe, ye ima. Nte enye adade odudu anam n̄kpọ kpukpru ini esidu ke n̄kemuyo ye mme edu emi.
[Ndise ke page 122]
Etop Isaiah aban̄ade edifiak n̄wụk ọnọ mme anam-akpanikọ Jew ẹdude ke ntan̄mfep idotenyịn
[Mme ndise ke page 124]
Mme Jew ẹma ẹnyene ntụhọ ndidọhọ ke ndisọi mbiet ẹkenam mme n̄kpọ oro Jehovah akanamde
1. Ishtar 2. N̄kpọ mbana emi ẹdade nsemnsem kọrikọri ẹbot otode Inuaotop Usọrọ eke Babylon 3. Mbiet dragon Marduk.
[Ndise ke page 127]
“Akamba ikan̄ ukụt” ekeme ndiyarade m̀mê uduak nnyịn ndinam n̄kpọ Jehovah edi eti m̀mê idịghe
[Mme ndise ke page 128]
Mme ata Christian ẹmesobo mme ata ibak ibak orụk ukọbọ
