Jehovah Emenede Messiah Asan̄autom Esie ke Enyọn̄
Ibuot Duopenan̄
Jehovah Emenede Messiah Asan̄autom Esie ke Enyọn̄
1, 2. (a) Nam idaha oro ediwak mme Jew ẹkesobode ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ akpa isua ikie E.N. an̄wan̄a. (b) Nso ndutịm ke Jehovah akanam man an̄wam mme anam-akpanikọ Jew ndidiọn̄ọ Messiah?
DA NTE ke afo oyom ndika n̄kosobo ye ọwọrọiso owo. Ẹnịm ini ye ebiet emi mbufo ẹdisobode. Edi mfịna kiet odu: Afo ufiọkke nte enye etiede, ndien enye edisan̄a ọniọn̄ ọniọn̄, owo inyụn̄ inamke uyom. Afo edisan̄a didie ọdiọn̄ọ enye? Ọkpọfọn edieke afo ekpenyenede ọyọhọ ntọt aban̄a nte enye etiede.
2 Ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ akpa isua ikie E.N., ediwak mme Jew ẹma ẹsobo idaha oro etiede ntem. Mmọ ẹkedori enyịn ndikụt Messiah—kpa ata akpan owo oro akanam odude uwem. (Daniel 9:24-27; Luke 3:15) Edi mme anam-akpanikọ Jew ẹkesan̄a didie ẹdiọn̄ọ enye? Ebede ke mme prọfet ẹdide mme Hebrew, Jehovah ama ọnọ ọyọhọ ntọt oro ẹwetde-wet ndiwụt mme n̄kpọntịbe ẹban̄ade Messiah oro ẹkenamde mbon ọniọn̄ ẹkeme ndidiọn̄ọ enye ye unana ndudue.
3. Nso ke ẹtịn̄ ẹban̄a Messiah ke Isaiah 52:13–53:12?
3 Ke otu ntịn̄nnịm ikọ Hebrew ẹban̄ade Messiah, eyedi idụhe ndomokiet oro an̄wan̄ade akan enye oro ẹwetde ke Isaiah 52:13–53:12. Ke se ibede isua 700 ke mbemiso, Isaiah iketịn̄ke nte Messiah editiede ke ikpọkidem, edi ọkọnọ ọyọhọ ntọt oro ẹketịmde ẹdi akpan n̄kpọ—uduak ye orụk ndutụhọ esie ye mme akpan ntọt ẹban̄ade n̄kpa esie, edibụk, ye edimenede enye ke enyọn̄. Ndineme ntịn̄nnịm ikọ emi ye edisu esie ọyọnọ nnyịn inemesịt onyụn̄ ọsọn̄ọ mbuọtidem nnyịn.
“Asan̄autom Mi”—Anie ke Enye Edi?
4. Mme ekikere ewe ke ndusụk nditọ ukpepn̄kpọ Jew ẹkenọ ẹban̄a nte ẹdisan̄ade ẹdiọn̄ọ “asan̄autom” oro, edi ntak oro mmọ emi mîkemke ye ntịn̄nnịm ikọ Isaiah?
4 Isaiah ndisụk ntịn̄ mban̄a edisana mme Jew ke ntan̄mfep Babylon nyak edi oro. Idahaemi ke asakde iso ese n̄kpọntịbe oro enen̄erede okpon akan, enye ewet mme ikọ Jehovah ete: “Sese, [asan̄autom, NW] mi ayanam ọniọn̄ ọniọn̄, oyoforo, oyodoro ke enyọn̄, onyụn̄ okon̄ eti-eti.” (Isaiah 52:13) Anie ke “asan̄autom” emi enen̄ede edi? Ke ediwak isua ikie, nditọ ukpepn̄kpọ Jew ẹma ẹnọ nsio nsio ekikere. Ndusụk owo ẹkedọhọ ke enye ada aban̄a ofụri idụt Israel ke ini enye okodude ke ntan̄mfep Babylon. Edi utọ edinam an̄wan̄a oro ikemke ye ntịn̄nnịm ikọ oro. Asan̄autom Abasi ọbọ ufen ke unyịmesịt. Okposụkedi enye mîduehe, enye ọbọ ufen ke ntak idiọkn̄kpọ mbon en̄wen. Emi ikemeke ndida mban̄a idụt mme Jew, emi akakade ntan̄mfep ke ntak mme idiọkido esie. (2 Ndidem 21:11-15; Jeremiah 25:8-11) Mbon en̄wen ẹdọhọ ke Asan̄autom emi akada aban̄a mme ọwọrọiso owo Israel oro ẹkenịmde idem ke edisana ye nte ke mmọ emi ẹkebọ ufen ke ntak mme anamidiọk nditọ Israel. Nte ededi, ke ini ukụt ke Israel, idụhe akpan otu ndomokiet oro ọkọbọde ufen ke ntak owo en̄wen.
5. (a) Didie ke ndusụk nditọ ukpepn̄kpọ Jew ẹnam ntịn̄nnịm ikọ Isaiah an̄wan̄a? (Se ikọ idakisọn̄.) (b) Nso in̄wan̄-in̄wan̄ idiọn̄ọ ke ẹnọ ke n̄wed Utom eke Bible ẹban̄a Asan̄autom emi?
5 Mbemiso Ido Ukpono Christ edide ndien ke ndusụk udomo ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ akpa isua ikie eke Eyo Nnyịn, ibat ibat nditọ ukpepn̄kpọ ẹdide mme Jew ẹma ẹbuan ntịn̄nnịm ikọ emi ye Messiah. Ẹkụt ke emi edi nnennen ebuana oro enye enyenede ke N̄wed Abasi Christian Usem Greek. N̄wed Utom ọtọt ete ke ini eunuch owo Ethiopia ọkọdọhọde ke imọ idiọn̄ọke Asan̄autom eke ntịn̄nnịm ikọ Isaiah, Philip ama “ọkwọrọ Jesus ọnọ enye.” (Utom 8:26-40; Isaiah 53:7, 8) Mme n̄wed Bible eken ẹwụt Jesus Christ nte Messiah Asan̄autom eke ntịn̄nnịm ikọ Isaiah. a Nte nnyịn inemede ntịn̄nnịm ikọ emi, nnyịn iyokụt mme mbiet n̄kpọ oro owo mîkemeke ndifan̄a ke ufọt enye emi Jehovah okotde “asan̄autom mi” ye Jesus eyen Nazareth.
6. Didie ke ntịn̄nnịm ikọ Isaiah owụt ke Messiah oyokụt unen ke ndinam uduak Abasi?
6 Ntịn̄nnịm ikọ oro ọtọn̄ọ ke nditịn̄ mban̄a akwa unen oro Messiah okụtde ke ndinam uduak Abasi. Ikọ oro “asan̄autom” owụt ke enye oyosụk ibuot ọnọ uduak Abasi, nte asan̄autom anamde ye eteufọk esie. Ke ndinam ntre, enye “ayanam n̄kpọ ọniọn̄ ọniọn̄.” Ọniọn̄ edi ukeme ndifiọk idaha oro odude. Ndinam n̄kpọ ọniọn̄ ọniọn̄ edi ndinam n̄kpọ ye mbufiọk. Kaban̄a ikọ edinam Hebrew oro ẹdade mi, n̄wed ndụn̄ọde kiet ọdọhọ ete: “Enye esịne ekikere mbufiọk ye edinam ọniọn̄. Owo emi anamde n̄kpọ ọniọn̄ ọniọn̄ oyokụt unen.” Ẹkụt nte ke Messiah eyenen̄ede okụt unen koro ntịn̄nnịm ikọ oro ọdọhọde ete ke enye “oyodoro ke enyọn̄, onyụn̄ okon̄ eti-eti.”
7. Didie ke Jesus Christ akanam “n̄kpọ ọniọn̄ ọniọn̄,” ndien didie ke ‘ẹkemenede enye okon̄ eti-eti’?
7 Jesus ama anam “n̄kpọ ọniọn̄ ọniọn̄,” owụtde nte mme ntịn̄nnịm ikọ Bible oro ẹbuanade enye ẹken̄wan̄ade enye ẹnyụn̄ ẹdade enye usụn̄ ndinam uduak Ete esie. (John 17:4; 19:30) Ye nso utịp? Ke Jesus ama ekeset ke n̄kpa onyụn̄ ọdọk ke enyọn̄, “Abasi ekemenede Enye enịm ke enyọn̄, onyụn̄ ọnọ Enye enyịn̄ emi okon̄de akan kpukpru enyịn̄.” (Philippi 2:9; Utom 2:34-36) Ekem, ke 1914 ẹma ẹmenede Jesus oro ẹkenọde ubọn̄ enen̄ede okon̄. Jehovah ama emenede enye odori ke ebekpo Obio Ubọn̄ Messiah. (Ediyarade 12:1-5) Ih, ‘ẹma ẹmenede enye okon̄ eti-eti.’
‘Ẹse Enye ke N̄kpaidem’
8, 9. Ke ini Jesus oro ẹmenerede ke enyọn̄ edide ndinọ ubiereikpe, didie ke mme andikara ererimbot ẹdinam n̄kpọ, ndien ntak-a?
8 Didie ke mme idụt ye mme andikara mmọ ẹdinam n̄kpọ ye Messiah oro ẹmenerede ke enyọn̄? Edieke nnyịn ibede ikpọn̄ ubak udịmikọ emi ẹkemede ndisio mfep, oro odude ke udiana ikpehe ufan̄ikọ 14, ntịn̄nnịm ikọ oro okot ete: “Kpa nte ediwak owo ẹyịkde ẹban̄a fi [“ẹsede enye ke n̄kpaidem,” NW] . . . kpa ntre ke enye [edinam idem akpa, NW] ediwak mme idụt; ndidem ẹyekịbi inua ẹnọ enye: koro ẹmekụt se mîketịn̄ke inọ mmọ, ẹmenyụn̄ ẹnịm ibuot ke se mmọ mîkokopke.” (Isaiah 52:14a, 15) Isaiah idaha mme ikọ emi itịn̄ iban̄a akpa edidi Messiah, edi etịn̄ aban̄a akpatre en̄wan esie ye mme andikara isọn̄.
9 Ke ini Jesus oro ẹmenerede ke enyọn̄ edide ndibiere ikpe nnọ editịm n̄kpọ emi mîbakke Abasi mi, mme andikara isọn̄ ‘ẹyese enye ke n̄kpaidem.’ Edi akpanikọ, mme andikara ẹdide owo idikwe Jesus oro ẹnọde ubọn̄ ke ata enyịn. Edi mmọ ẹyekụt mme uyarade ẹkụtde ke enyịn ẹban̄ade odudu esie nte Andin̄wana nnọ Jehovah emi odude ke heaven. (Matthew 24:30) Ẹyenyịk mmọ ndinịm ibuot ke se mmọ mîkokopke nte mme ada iso ido ukpono ẹtịn̄de—nte ke Jesus edi Andinọ ubiereikpe Abasi! Asan̄autom oro ẹmenerede ke enyọn̄ oro mmọ ẹdisobode ayanam n̄kpọ ke usụn̄ oro mmọ mîdorike enyịn.
10, 11. Ke nso usụn̄ ke ẹkeme ndidọhọ ke ẹma ẹnam iso Jesus abiara ke akpa isua ikie, ndien didie ke ẹnam emi mfịn?
10 Nte ekemde ye ubak udịmikọ emi ẹkemede ndisio mfep, oro odude ke ufan̄ikọ 14, Isaiah ọdọhọ ete: “Iso esie abiara akan eke owo, uyai esie onyụn̄ abiara akan eke nditọ owo.” (Isaiah 52:14b) Nte iso Jesus ama abiara ke ata ata usụn̄? Baba. Okposụkedi Bible mînọhọ ọyọhọ ntọt iban̄a nte Jesus eketiede, nte eyịghe mîdụhe, mfọnmma Eyen Abasi ekenyene idem ye iso oro ẹmade. Nte an̄wan̄ade, mme ikọ Isaiah ẹtịn̄ ẹban̄a esuene oro ẹkesuenede Jesus. Enye ama ada uko ayarade mme adaiso ido ukpono eyo esie nte mbon mbubịk, mme osu nsu, ye mme owotowo; ndien mmọ ẹma ẹsụn̄i enye. (1 Peter 2:22, 23) Mmọ ẹma ẹdori enye ikọ ẹte ke edi abiatibet, osụn̄i isụn̄i, owo abian̄a, ye andisọn̄ ibuot ye ukara Rome. Ntem, mme nsunsu andidori ikọ emi ẹkewụt Jesus nte owo oro iso abiarade ofụri ofụri.
11 Mfịn, ke ẹka iso ndiwụt Jesus ke ukwan̄ usụn̄. Ata ediwak owo ẹwụt Jesus nte nsekeyen oro esịnede ke usịn udia ufene m̀mê nte owo nnama oro ẹkọn̄de ke cross, ayarade anyanya n̄kukịm, iso esie onyụn̄ abiarade ke ntak ọkpọsọn̄ ubiak. Mme ọkwọrọ ederi Christendom ẹsịn udọn̄ ẹnọ mme utọ ekikere oro. Mmọ ẹkpu ndiwụt Jesus nte akwa Edidem eke heaven emi mme idụt ẹdinamde ibat inọ. Ke ini mme andikara ẹdide owo ẹdisobode ye Jesus oro ẹmenerede ke enyọn̄ ke n̄kpet n̄kpet ini iso, mmọ ẹdinam n̄kpọ ye Messiah emi enyenede “ofụri odudu ke heaven ye ke isọn̄”!—Matthew 28:18.
Anie Edinịm Eti Mbụk Emi ke Akpanikọ?
12. Mme mbụme ewe oro ẹdemerede owo udọn̄ ke mme ikọ ẹdude ke Isaiah 53:1 ẹdemede?
12 Ke ama eketịn̄ aban̄a utịbe utịbe edikpụhọde Messiah—otode ke ‘iso oro abiarade’ esịm ‘edimenede okon̄ eti-eti’—Isaiah obụp ete: “Anie enịm mbụk nnyịn ke akpanikọ? Ubọk Jehovah onyụn̄ ayarade ọnọ anie?” (Isaiah 53:1) Mme ikọ Isaiah emi anam ẹbụp mme mbụme oro ẹdemerede owo udọn̄: Nte ntịn̄nnịm ikọ emi oyosu? Nte “ubọk Jehovah,” emi adade aban̄a ukeme esie ndida odudu nnam n̄kpọ, ayayarade idemesie onyụn̄ anam mme ikọ oro ẹsu?
13. Didie ke Paul okowụt nte ke ntịn̄nnịm ikọ Isaiah okosu Jesus ke idem, edi didie ke ẹkenam n̄kpọ ẹban̄a oro?
13 Nte eyịghe mîdụhe, ibọrọ edi ih! Ke leta oro enye ọkọnọde ẹsọk mbon Rome, Paul okot oto mme ikọ Isaiah ndiwụt nte ke ntịn̄nnịm ikọ oro Isaiah okokopde okonyụn̄ ewetde ama osu Jesus ke idem. Ndinọ Jesus ubọn̄ ke enye ama okokụt ukụt ke isọn̄ ekedi eti mbụk. Ke etịn̄de aban̄a mme Jew oro mîkenịmke ke akpanikọ, Paul ọdọhọ ete: “Edi idịghe kpukpru mmọ ẹkekpan̄ utọn̄ ẹnọ eti etop oro. Koro Isaiah ọdọhọ ete, Ọbọn̄, anie ekenịm mbụk nnyịn ke akpanikọ? Ntre ke mbuọtidem oto ke edikop, edikop onyụn̄ oto ke ikọ Christ.” (Rome 10:16, 17) Nte ededi, ke mfụhọ, ibat ibat owo ke eyo Paul ẹkenyene mbuọtidem ke eti mbụk aban̄ade Asan̄autom Abasi. Ntak-a?
14, 15. Ke nso utọ idaha ke Messiah enyene ndidụk ndi ererimbot?
14 Ekem ntịn̄nnịm ikọ oro anam an̄wan̄a nditọ Israel ntak ẹbụpde mme mbụme oro ẹwetde ke ufan̄ikọ 1, ndien ke ndinam ntre, anam an̄wan̄a ntak emi ediwak owo mîdinyịmeke Messiah: “Ndien enye [eyetịbe, NW] nte nsehe ke iso [andida nse], ye nte orụn̄ eke otode edisat isọn̄: enye inyeneke ubọn̄, inyụn̄ inyeneke uyai; ndien nnyịn ise enye, edi inyeneke n̄wụt-idem eke nnyịn ikoyomde enye.” (Isaiah 53:2) Mi nnyịn imokụt mfịna mfịna idaha oro Messiah enyenede ndidụk ndi ke ererimbot. Ntọn̄ọ esie enyene ndidi ke usụhọde idaha, ndien ye mme andida nse, editie nte ke enye ikemeke ndikabade ndi n̄kpọ ndomokiet. Akan oro, enye enyene nditie nte ikpîkpu nsehe, nsek eto, emi ọkọride ke n̄kọk eto. Enye n̄ko editie nte orụn̄ eto emi oyomde mmọn̄ ke edisat isọn̄ oro mînyeneke ufọn. Ndien enye inyeneke ndisan̄a ye edikpọk ukịbe ye ubọn̄—idisịneke ọfọn̄ ubọn̄ m̀mê ndiyara nsem nsem anyanya. Utu ke oro, enye enyene ndiwọrọ nto usụhọde idaha inyụn̄ iwụtke idem.
15 Oro etịm etịn̄ usụhọde idaha oro Jesus ọkọtọn̄ọde nte owo didie ntem! Mary eyenan̄wan Jew oro mîfiọkke erenowo akaman enye ke ufọk ufene ke ekpri obio ẹdiọn̄ọde nte Bethlehem. b (Luke 2:7; John 7:42) Mary ye ebe esie, Joseph, ẹkedi ubuene. N̄kpọ nte usen 40 ke Jesus ama akamana, mmọ ẹma ẹda uwa idiọkido oro ẹkenyịmede mme ubuene ẹnọ ẹdi, “mbomo n̄kuku iba, m̀mê nditọ ibiom iba.” (Luke 2:24; Leviticus 12:6-8) Nte ini akakade, Joseph ye Mary ẹma ẹkedụn̄ ke Nazareth, emi Jesus ọkọride okpon ke akamba ubon, eyedi ke usụhọde idaha.—Matthew 13:55, 56.
16. Didie ke edi akpanikọ nte ke Jesus ikenyeneke “ubọn̄” m̀mê “uyai”?
16 Nte owo, eketie nte Jesus ikenyeneke orụn̄ ke eti isọn̄. (John 1:46; 7:41, 52) Okposụkedi enye ekedide mfọnmma owo ye andito ubon Edidem David, usụhọde idaha esie ikọnọhọ enye “ubọn̄” m̀mê “uyai” ekededi—akpan akpan ye mbon oro ẹkedoride enyịn Messiah ndinyene ata n̄kokon̄ idaha ke uwem. Ye nsịnudọn̄ otode mme adaiso ido ukpono mme Jew, ẹma ẹnam ediwak owo ẹfụmi ẹnyụn̄ ẹse enye ke usụhọde. Ke akpatre, otuowo ikekwe n̄kpọ ndomokiet oro ọfọnde ke idem mfọnmma Eyen Abasi.—Matthew 27:11-26.
‘Owo Ẹse ke Ndek Ẹnyụn̄ Ẹsịn Enye’
17. (a) Nso ke Isaiah ọtọn̄ọ nditịn̄ mban̄a, ndien ntak emi enye adade mme ikọ ẹwụtde ini edem ewet? (b) Mmanie ‘ẹkese’ Jesus “ke ndek” ẹnyụn̄ “ẹsịn” enye, ndien didie ke mmọ ẹkenam oro?
17 Idahaemi Isaiah ọtọn̄ọ nditịn̄ ọyọhọ ọyọhọ nte ẹdisede ẹnyụn̄ ẹnam n̄kpọ ye Messiah: “Owo ẹse enye ke ndek, ẹnyụn̄ ẹsịn enye; enye edi owo ukụt [“ubiak” NW], onyụn̄ emehe ke mfụhọ [“udọn̄ọ” NW]; onyụn̄ etie nte owo eke edịpde nnyịn iso; ẹsịn enye ke ndek, nnyịn inyụn̄ ibatke enye ke owo.” (Isaiah 53:3) Ke etịmde ọfiọk ete ke mme ikọ esie ẹyesu, Isaiah ada mme ikọ ẹwụtde ini edem ewet, nte n̄kpọ eke mmọ ẹma ẹkesosu. Nte mme owo ẹma ẹnen̄ede ẹse Jesus Christ ke ndek ẹnyụn̄ ẹsịn enye? Ke akpanikọ, ẹma ẹnam! Mme adaiso ido ukpono oro ẹkekụtde idem ke edinen ye mme anditiene mmọ ẹkese enye nte ata oburobụt owo. Mmọ ẹkekot enye ufan mme ọbọ a-tax ye mme akpara. (Luke 7:34, 37-39) Mmọ ẹma ẹtọ enye etap ke iso. Mmọ ẹma ẹsiak enye ufia ẹnyụn̄ ẹsụn̄i enye. Mmọ ẹma ẹsak enye nsahi. (Matthew 26:67) Ke ntak mme asua akpanikọ emi ẹkekarade mmọ, ‘iman Jesus ikadarake enye.’—John 1:10, 11.
18. Sia akananam Jesus mîdọn̄ọke, didie ke enye ekedi “owo ubiak, onyụn̄ emehe ke udọn̄ọ”?
18 Nte mfọnmma owo, Jesus ikọdọn̄ọke. Kpa ye oro, enye ekedi “owo ubiak, onyụn̄ emehe ke udọn̄ọ.” Mme utọ ubiak ye udọn̄ọ oro ikedịghe eke esie. Jesus okoto heaven edidụk ererimbot udọn̄ọ. Enye okodu uwem ke ufọt ndutụhọ ye ubiak, edi enye ikofụmike mbon oro ẹkedọn̄ọde, edide ke obụkidem m̀mê ke spirit. Nte eti abiausọbọ, enye ama etịm emehe ye ndutụhọ mbon oro ẹkedude ẹkanade enye ẹkụk. Akan oro, enye ama ekeme ndinam se baba abiausọbọ kiet edide owo mîkemeke ndinam.—Luke 5:27-32.
19. Iso anie ke ‘ẹkedịp,’ ndien didie ke mme asua Jesus ẹkewụt nte ke mmimọ ‘ibat enye ke usụhọde’?
19 Kpa ye oro, mme asua Jesus ẹkese enye nte owo udọn̄ọ ẹnyụn̄ ẹsịn ndifọn enye mfọn. Ẹma ‘ẹdịp’ iso esie edi idịghe koro enye ekedịpde mbon en̄wen iso esie. Ke akabarede Isaiah 53:3, The New English Bible ada ubak udịmikọ oro “n̄kpọ emi mme owo ẹwọn̄ọrede enyịn mmọ ẹfep.” Mme andibiọn̄ọ Jesus ẹkeda enye nte ata owo nsọn̄ibuot tutu mmọ, ke nditịm ntịn̄, ẹwọn̄ọde ẹkpọn̄ enye nte n̄kpọ eke enye ekedide n̄kpọ mbubiam ndise. Mmọ ẹkebat ẹte ke enye isọn̄ke urua ikan ofụn. (Exodus 21:32; Matthew 26:14-16) Mmọ ikabatke enye ke n̄kpọ nte ẹkebatde Barabbas emi ekedide owotowo. (Luke 23:18-25) Nso efen ke mmọ ẹkpekenam ndiwụt nte mmọ ẹbatde Jesus ke usụhọde?
20. Nso ndọn̄esịt ke mme ikọ Isaiah ẹnọ ikọt Jehovah mfịn?
20 Mme asan̄autom Jehovah mfịn ẹkeme ndibọ ekese ndọn̄esịt nto mme ikọ Isaiah. Ndusụk ini, mme andibiọn̄ọ ẹkeme ndisịn mme anam-akpanikọ andituak ibuot nnọ Jehovah ke ndek m̀mê ndibat mmọ nte mme usụhọde owo. Edi, nte ekedide ye Jesus, se inen̄erede idi akpan n̄kpọ edi nte Jehovah Abasi abatde nnyịn. Kamse, kpa ye oro mme owo ‘ẹkebatde Jesus ke usụhọde,’ emi ke akpanikọ ikokpụhọkede nte Abasi esede enye ke ọsọn̄urua!
“Akada Unan Aban̄a Mme Idiọk Ido Nnyịn”
21, 22. (a) Nso ke Messiah ekemen onyụn̄ obiom ke ibuot mbon en̄wen? (b) Didie ke ediwak owo ẹkese Messiah, ndien ndutụhọ esie okosụn̄ọ ke nso?
21 Ntak emi Messiah ekenyenede ndikụt ndutụhọ nnyụn̄ n̄kpa? Isaiah anam an̄wan̄a ete: “Ke akpanikọ edi [udọn̄ọ, NW] nnyịn ke enye akada, edi ubiak nnyịn ke enye okobiom: ndien nnyịn ise ite ke Abasi [akamia enye ufen, NW], eyịbi enye, onyụn̄ otụhọ enye. Edi enye akada unan aban̄a mme idiọk ido nnyịn, anuaha aban̄a mme ukwan̄-n̄kpọ nnyịn: ufen odoro enye ke idem man nnyịn ikụt emem; ndien inia esie ọkọk nnyịn. Kpukpru nnyịn idiyo nte erọn̄: kpukpru nnyịn ikabade idụk ke usụn̄ nnyịn; ndien Jehovah ada idiọk ido nnyịn kpukpru odori enye ke idem.”—Isaiah 53:4-6.
22 Messiah ama ada udọn̄ọ mbon efen onyụn̄ obiom ubiak mmọ. Enye, yak idọhọ, ama obiomode mbiomo mmọ odori ke afara esiemmọ, onyụn̄ obiom mmọ. Ndien sia udọn̄ọ ye ubiak ẹsụn̄ọde ẹto idaha idiọkn̄kpọ ubonowo, Messiah ama obiom mme idiọkn̄kpọ mbon en̄wen. Ediwak owo ikọdiọn̄ọke ntak ndutụhọ esie ndien ẹkekere ke Abasi akamia enye ufen, ọtọde enye idiọk udọn̄ọ. c Ndutụhọ Messiah okosụn̄ọ ke ndinọ enye unan, ndinuak enye, ndinyụn̄ nnọ enye inia—n̄kpọsọn̄ ikọ oro ẹwụtde n̄kpa afai ye ubiak. Edi n̄kpa esie enyene odudu usio isop; enye ọnọ isọn̄ ndifiak nda mbon oro ẹyode ke edinam ndudue ye idiọkn̄kpọ nnyene, an̄wamde mmọ nditie ke emem ye Abasi.
23. Ke nso usụn̄ ke Jesus okobiom ndutụhọ mbon en̄wen?
23 Didie ke Jesus okobiom ndutụhọ mbon en̄wen? Gospel Matthew, ke okotde oto Isaiah 53:4, ọdọhọ ete: “Ẹda ediwak owo eke ẹnyenede demon ẹsọk Enye: Enye onyụn̄ ada ikọ inua Esie ebịn mme demon ọduọk, onyụn̄ anam kpukpru mbon udọn̄ọ ẹkop nsọn̄idem: man osu nte prọfet Isaiah ọkọdọhọde, ete, Enye ke Idem Esie ọbọ mmemidem nnyịn ada, onyụn̄ obiom mme udọn̄ọ nnyịn.” (Matthew 8:16, 17) Ebede ke ndikọk mbon oro ẹkedade nsio nsio udọn̄ọ ẹbịne enye, Jesus, ke nditịm ntịn̄, ama ọbọ ndutụhọ mmọ obiom. Ndien mme utọ ukọkudọn̄ọ oro ẹma ẹnam odudu ọwọrọ enye ke idem. (Luke 8:43-48) Ukeme esie ndikọk kpukpru orụk udọn̄ọ—eke obụkidem ye eke spirit—ama owụt nte ke ẹma ẹnọ enye odudu ndinam mme owo ẹsana ẹbọhọ idiọkn̄kpọ.—Matthew 9:2-8.
24. (a) Ntak emi eketiede ediwak owo nte ke Abasi ‘akamia Jesus ufen’? (b) Ntak emi Jesus okokụtde ndutụhọ onyụn̄ akpade?
24 Edi, eketie ediwak owo nte ke Abasi ‘akamia Jesus ufen.’ Kamse, enye ọkọbọ ufen oto nsọk oro mme adaiso ido ukpono oro ẹkponode, ẹkesịnde. Nte ededi, ti ete ke enye ikekwe ndutụhọ ke ntak idiọkn̄kpọ esie ekededi. Peter ọdọhọ ete: “Christ ke Idem Esie ama okụt ndutụhọ kaban̄a mbufo, onyụn̄ ọkpọn̄ uwụtn̄kpọ ọnọ mbufo, ete, mbufo ẹkpetiene ẹsan̄a ke nde ikpat Imọ. Enye ikanamke idiọk-n̄kpọ, akanam inyụn̄ ikwe Enye abian̄a ke inua. Enye ke Idem Esie obiom mme idiọk-n̄kpọ nnyịn ke ikpọkidem Esie ke eto, man nnyịn ikpakpa ikpọn̄ idiọk-n̄kpọ, inyụn̄ idu uwem inọ edinen ido. Nde unan Esie ẹnam udọn̄ọ okụre mbufo.” (1 Peter 2:21, 22, 24, 25a) Nnyịn ikodu ke idiọkn̄kpọ ini kiet ko, ‘isan̄a iyo nte erọn̄.’ (1 Peter 2:25b) Nte ededi, ebede ke Jesus, Jehovah ama ọnọ ufak ndision̄o nnyịn ke idaha idiọkn̄kpọ. Enye ama ada mme idiọkido nnyịn “odori” Jesus, man efịghe enye ke idem. Jesus oro mîkanamke idiọkn̄kpọ ama enyịme ndibọ ufen kaban̄a mme idiọkn̄kpọ nnyịn. Ebede ke ndikpa n̄kpa esuene oro enye mîkodotke ke eto, enye ama anam nnyịn ikeme ndidu ke emem ye Abasi.
‘Enye Osụhọde Idem Esie Enịm’
25. Nnyịn isan̄a didie ifiọk ite ke Messiah ama enyịme ndikụt ndutụhọ nnyụn̄ n̄kpa?
25 Nte Messiah ama enyịme ndikụt ndutụhọ nnyụn̄ n̄kpa? Isaiah ọdọhọ ete: “Ẹtụk enye, enye onyụn̄ osụhọde idem esie enịm, inyụn̄ itatke inua esiemmọ; ẹda enye nte eyen-erọn̄ ẹka, ẹte ẹkewot, ndien kpa nte uman erọn̄ odopde inua ke iso mme andifat enye, kpa ntre ke enye inyụn̄ itatke inua esiemmọ.” (Isaiah 53:7) Ke akpatre okoneyo uwem esie, Jesus ekpekekeme ndiben̄e “se ibede legion mme angel duopeba” ẹdin̄wam enye. Edi enye ọkọdọhọ ete: “Edi se ẹwetde, ẹte, N̄kpọ enyene ndiwọrọ ntem, edinam didie ndien osu?” (Matthew 26:53, 54) Utu ke oro, “Eyen-erọn̄ Abasi” ikọbiọn̄ọke. (John 1:29) Ke ini ikpọ oku ye mbiowo eken ẹkedoride enye ikọ ke nsu ke iso Pilate, Jesus ‘ikọbọrọke baba ikọ kiet.’ (Matthew 27:11-14) Enye ikoyomke nditịn̄ n̄kpọ ndomokiet oro ọkpọbiọn̄ọde uduak Abasi kaban̄a enye. Jesus ama enyịme ndikpa nte Eyenerọn̄ uwa, etịmde ọfiọk ete ke n̄kpa imọ ayafak ubonowo osio ke idiọkn̄kpọ, udọn̄ọ, ye n̄kpa.
26. Ke nso usụn̄ ke mbon oro ẹkebiọn̄ọde Jesus ẹkewụt “mfara ke idem”?
26 Idahaemi Isaiah ọnọ ata ọyọhọ ntọt aban̄a ndutụhọ ye esuene Messiah. Prọfet oro ewet ete: “Ẹsio enye ke ukụt [“mfara ke idem,” NW] ye ke ikpe: ndien anie ekeme ndibụk emana esie? Koro ẹsịbede enye ẹfep ke isọn̄ mme odu-uwem: ke aban̄a mme idiọk ido ikọt mi ke enye ada ufen.” (Isaiah 53:8) Ke akpatre ke ini mme asua Jesus ẹkemụmde enye, mme adaiso ido ukpono emi ẹma ‘ẹfara ke idem’ ke usụn̄ oro mmọ ẹkenamde n̄kpọ ye enye. Idịghe nte ke mmọ ẹma ẹtre ndisua enye edi mmọ ẹkefara, m̀mê ẹkemụm, unenikpe ẹkama. Ke ndikabade Isaiah 53:8, Septuagint usem Greek ọdọhọ “esuene” utu ke “mfara ke idem.” Mme asua Jesus ẹma ẹsuene enye ke nditre ndinam n̄kpọ ye enye ke mfọnido nte ẹkpekam ẹnamde ye usụhọde abiatibet. Owo ikekpehe ikpe Jesus nte enende. Didie ke ekedi ntre?
27. Ke ini mme adaiso ido ukpono mme Jew ẹkekpede ikpe Jesus, mme ibet ewe ke mmọ ẹkefụmi, ndien mme usụn̄ ewe ke mmọ ẹkebiat Ibet Abasi?
27 Ke ubiere mmọ ndiwot Jesus, mme adaiso ido ukpono mme Jew ẹma ẹbiat ibet mmọ. Nte ekemde ye ido edinam, Sanhedrin ekeme ndikpe ikpe n̄kpa n̄kukụre ke efe usọi itiat ke n̄kann̄kụk temple, idịghe ke ufọk akwa oku. Ẹkenyene ndikpe utọ ikpe oro uwemeyo, idịghe ke utịn ama okosụhọde. Ndien ke ikpe n̄kpa, ẹkenyene nditọt ubiereikpe oro asan̄ade ye ubiomikpe ke ndan̄nsiere ke ẹma ẹkekpe ikpe oro. Ntem, owo ikekemeke ndikpe ikpe ke usen emi esierede Sabbath m̀mê usọrọ. Ẹma ẹfụmi kpukpru ibet emi ke ikpe Jesus. (Matthew 26:57-68) Idem ke ọdiọkde akan, mme adaiso ido ukpono ẹma ẹbiat Ibet Abasi an̄wan̄wa nte mmọ ẹkekpede ikpe oro. Ke uwụtn̄kpọ, mmọ ẹma ẹnọ ubọkedem man ẹmụm Jesus. (Deuteronomy 16:19; Luke 22:2-6) Mmọ ẹma ẹkpan̄ utọn̄ ẹnọ ntiense nsu. (Exodus 20:16; Mark 14:55, 56) Ndien mmọ ẹma ẹdụk odu ndisana owotowo nyak, ke ntem ẹdade ubiomikpe iyịp ẹdori idemmọ ye idụt mmọ. (Numbers 35:31-34; Deuteronomy 19:11-13; Luke 23:16-25) Ntem “ikpe” ikodụhe, unenikpe otode ikpe oro owo mînamke asari ikodụhe.
28. Nso ke mme asua Jesus ẹkekpu ndikere mban̄a?
28 Nte mme asua Jesus ẹma ẹnam ndụn̄ọde man ẹfiọk enye emi owo oro mmọ ẹkewụkde ke ikpe ekenen̄erede edi? Ukem mbụme oro ke Isaiah obụp ete: “Anie ekeme ndibụk emana esie?” Ikọ oro “emana” ekeme ndida mban̄a ubon, m̀mê idaha, owo. Ke ini Jesus akadade ke ikpe ke Sanhedrin, mme ekpeikpe ikekereke iban̄a idaha esie—nte ke enye ama ọyọhọ mme n̄kpọ oro ẹyomde ẹto Messiah oro ẹken̄wọn̄ọde. Utu ke oro, mmọ ẹkedori enye ikọ ẹte ke osụn̄i isụn̄i ẹnyụn̄ ẹbiere ẹte ke enye odot n̄kpa. (Mark 14:64) Ke ukperedem, Pontius Pilate andikara ekedide owo Rome ama ayak mfịghe akan enye ubọk onyụn̄ ebiere ete ẹkọn̄ Jesus ke eto. (Luke 23:13-25) Ntem ẹma ‘ẹsịbe’ m̀mê ẹwot Jesus ke ufọt ini uwem esie ke edide isua 33 1/2 kpọt ke emana.
29. Didie ke edi nte ke ẹkenịm udi Jesus “ye mme idiọk owo” ye “owo inyene”?
29 Kaban̄a n̄kpa ye edibụk Messiah, Isaiah etịn̄ n̄kpọ efen ete: “Mmọ ẹnịm udi esie ye mme idiọk owo, edi enye odu ye owo inyene ke n̄kpa esie; koro enye mîkanamke baba afai, abian̄a mîkonyụn̄ idụhe enye ke inua.” (Isaiah 53:9) Ke n̄kpa ye edibụk esie, didie ke Jesus okodu ye mme idiọkowo ọkọrọ ye owo inyene? Ke Nisan 14, 33 E.N., enye ama akpa ke eto n̄kpa ke edem obio Jerusalem. Sia ẹkekọn̄de enye ke ufọt mme anamidiọk iba, ke usụn̄ifiọk kiet udi esie okodu ye mme idiọkowo. (Luke 23:33) Nte ededi, ke Jesus ama akakpa, Joseph, owo inyene otode Arimathea, ama enyene uko ndiben̄e Pilate ayak ikọn̄ọde okpo Jesus ikobụk. Ke asan̄ade ye Nicodemus, Joseph ama ọdiọn̄ okpo oro eben̄e edibụk onyụn̄ obụk enye ke obufa udi oro enye eketịbide ọnọ idemesie. (Matthew 27:57-60; John 19:38-42) Ntre ẹkenịm udi Jesus n̄ko ye owo inyene.
“Jehovah Ama Enye Ndinuak”
30. Ke nso usụn̄ifiọk ke Jehovah akama ndinuak Jesus?
30 Ekem, Isaiah etịn̄ n̄kpọ oro akpade owo idem ete: “Ndien Jehovah ama enye ndinuak; esịn enye ọdọn̄ọ: ukpọn̄ esie ama osio isop idiọk-n̄kpọ, enye oyokụt ubọn̄ [“nditọ,” NW] esiemmọ, mme usen esie ẹyebịghi, ndien se Jehovah amade ayasiaha enye ke ubọk. Enye oyokụt se itode ke ukụt ukpọn̄ esie oyụhọ: edinen owo mi ayada ifiọk esie anam ikọ asana ediwak owo; oyonyụn̄ obiom mme idiọk ido mmọ.” (Isaiah 53:10, 11) Didie ke Jehovah akpama ndikụt ẹnuakde anam-akpanikọ asan̄autom emi? Nte an̄wan̄ade, idịghe Jehovah ke idemesie akada ukụt etiene edima Eyen esie. Mme asua Jesus ẹkenen̄ede ẹdi ntak se mmọ ẹkenamde ye enye. Edi Jehovah ama ayak mmọ ẹnam n̄kpọ ibak ibak. (John 19:11) Kaban̄a nso ntak? Ke akpanikọ, ama abiak Abasi mbọm ye ima ndikụt Eyen esie oro mîkeduehe ọbọde ufen. (Isaiah 63:9; Luke 1:77, 78) Ke akpanikọ, Jesus ikayatke Jehovah esịt ke baba usụn̄ kiet. Kpa ye oro, Jehovah ama adat esịt ndikụt Eyen esie enyịmede ndibọ ufen ke ntak kpukpru edidiọn̄ oro ẹdisụn̄ọde ẹto oro.
31. (a) Ke nso usụn̄ ke Jehovah ekenịm ukpọn̄ Jesus nte “uwa idiọk ido”? (b) Ke kpukpru afanikọn̄ oro Jesus okosobode nte owo ẹma ẹkebe, anaedi nso inen̄ede inọ enye uyụhọ?
31 N̄kpọ kiet edi-o, Jehovah ama enịm ukpọn̄ Jesus nte “uwa idiọk ido.” Ntem, ke ini Jesus akafiakde ọdọk aka heaven, enye ama odụk akada ke iso Jehovah, akamade ufọn uwem eke owo oro enye akawade nte uwa idiọk ido, ndien Jehovah ama adat esịt ndibọ enye ke ibuot ofụri ubonowo. (Mme Hebrew 9:24; 10:5-14) Ebede ke uwa idiọkido oro enye akawade, Jesus ama enyene “nditọ.” Nte “Nsinsi Ete,” enye ekeme ndinọ mbon oro ẹbuọtde idem ke iyịp esie oro ẹkeduọkde uwem—nsinsi uwem. (Isaiah 9:6) Ke Jesus ama okosobo kpukpru afanikọn̄ oro nte ukpọn̄ edide owo, anaedi enye okop uyụhọ didie ntem ke idotenyịn edinyan̄a ubonowo nsio ke idiọkn̄kpọ ye n̄kpa! Edi akpanikọ, anaedi enye akam enen̄ede okop uyụhọ ndifiọk nte ke nsọn̄ọnda imọ ama ọnọ Ete imọ eke heaven ibọrọ ke isụn̄i Asua Esie oro, Satan kpa Devil.—Mme N̄ke 27:11.
32. Ke nso “ifiọk” ke Jesus “anam ikọ asana ediwak owo,” ndien mmanie ẹnyene idaha emi?
32 Edidiọn̄ efen oro osụn̄ọde oto n̄kpa Jesus edi nte ke enye anam “ikọ asana ediwak owo,” idem idahaemi. Isaiah ọdọhọ ete ke enye ‘ada ifiọk esie’ anam oro. Nte an̄wan̄ade, emi edi ifiọk oro Jesus ekenyenede ebe ke ndikabade ndi owo nnyụn̄ n̄kụt ndutụhọ nte mîdotke ke ntak nsụkibuot esie nnọ Abasi. (Mme Hebrew 4:15) Ke ama okokụt ukụt tutu esịm n̄kpa, Jesus ama ekeme ndinọ uwa oro ẹkeyomde man an̄wam mbon en̄wen ẹnyene edinen idaha. Mmanie ẹnyene edinen idaha emi? Akpa, edi mme anditiene enye oro ẹyetde aran. Koro mmọ ẹbuọtde idem ke uwa Jesus, Jehovah ọdọhọ ke mmọ ẹsana ye ekikere edida mmọ nnyene nte nditọ nnyụn̄ nnam mmọ ẹdi nsan̄a mme ada udeme nnyene ye Jesus. (Rome 5:19; 8:16, 17) Ekem, “akwa otu owo” eke “mme erọn̄ en̄wen” ẹbuọt idem ke iyịp Jesus oro ẹkeduọkde ẹnyụn̄ ẹnyene edinen idaha ye ekikere edidi mme ufan Abasi ye mme andibọhọ Armageddon.—Ediyarade 7:9; 16:14, 16; John 10:16; James 2:23, 25.
33, 34. (a) Nso ke nnyịn ikpep iban̄a Jehovah oro enemde nnyịn esịt? (b) Mmanie ẹdi “ediwak owo” emi Messiah Asan̄autom ọbọde “n̄kpọ” ke otu mmọ?
33 Ke akpatre, Isaiah etịn̄ aban̄a mme edikan emi Messiah akande: “Mmọdo nyedeme n̄kpọ ke otu ikpọ [“ediwak,” NW] owo nnọ enye, enye oyonyụn̄ edeme mbụme ye n̄kpọsọn̄ owo; koro enye akan̄wan̄ade ukpọn̄ esiemmọ ọnọ n̄kpa: ẹnyụn̄ ẹbatde enye ẹsịn ke otu mme anam-idiọk; enye onyụn̄ obiom mme idiọk ido ediwak owo, oyonyụn̄ anam n̄kpeubọk ọnọ mme anam-idiọk.”—Isaiah 53:12.
34 Mme akpatre ikọ eke ikpehe ntịn̄nnịm ikọ Isaiah enye emi ẹkpep inem inem n̄kpọ ẹban̄a Jehovah: Enye ada mbon oro ẹnamde akpanikọ ẹnọ enye ke ọsọn̄urua. Ẹwụt emi ke un̄wọn̄ọ oro nte ke imọ ‘iyedeme n̄kpọ ke otu ediwak owo’ inọ Messiah Asan̄autom oro. Etie nte ẹda mme ikọ emi ẹto edu edideme mbụme ekọn̄. Jehovah owụt esịtekọm aban̄a edinam akpanikọ “ediwak” mme anam-akpanikọ eke eset oro, esịnede Noah, Abraham, ye Job, ndien enye enịm “n̄kpọ” ọnọ mmọ ke obufa ererimbot esie emi edide. (Mme Hebrew 11:13-16) Kpasụk ntre, enye eyedeme n̄kpọ ọnọ Messiah Asan̄autom esie. Ke akpanikọ, Jehovah iditreke ndinọ enye utịp nsọn̄ọnda esie. Nnyịn n̄ko imekeme ndinịm ke akpanikọ nte ke Jehovah ‘idifreke utom nnyịn ye ima enyịn̄ Esie eke nnyịn iwụtde.’—Mme Hebrew 6:10.
35. Mmanie ẹdi “n̄kpọsọn̄ owo” emi Jesus edemede mbụme ye mmọ, ndien nso idi mbụme emi?
35 Asan̄autom Abasi eyenyene mbụme ekọn̄ n̄ko ebe ke ndikan mme asua esie. Enye edibuana mbụme emi ye “n̄kpọsọn̄ owo.” Ke ndisu emi, mmanie ẹdi “n̄kpọsọn̄ owo” emi? Mmọ ẹdi mme akpa mbet Jesus ndikan ererimbot nte enye akakande—owo 144,000 ẹdide mme amana isọn̄ “Israel Abasi.” (Galatia 6:16; John 16:33; Ediyarade 3:21; 14:1) Nso ndien idi mbụme? Nte an̄wan̄ade, emi esịne “mme enọ ke owo,” emi Jesus awabarede osio ke idak odudu Satan, yak idọhọ ntre, onyụn̄ ayak ọnọ esop Christian. (Ephesus 4:8-12) Ẹnọ “n̄kpọsọn̄ owo” 144,000 udeme mbụme efen n̄ko. Ebede ke mmọ ndikan ererimbot, mmọ inọhọ Satan ntak ekededi ndisụn̄i Abasi. Utuakibuot mmọ nnọ Jehovah oro n̄kpọ mîbiatke ọnọ enye itoro, anamde esịt esie adat.
36. Ndi Jesus ama ọfiọk ete ke imọ ikosu ntịn̄nnịm ikọ oro aban̄ade Asan̄autom Abasi? Nam an̄wan̄a.
36 Jesus ama ọfiọk ete ke imọ ikosu ntịn̄nnịm ikọ oro aban̄ade Asan̄autom Abasi. Ke okoneyo oro ẹkemụmde enye, enye ama okot mme ikọ oro ẹwetde ke Isaiah 52:12 onyụn̄ ada mmọ abuan ye idemesie ete: “Koro ndọhọ mbufo nte, Se ẹkewetde ẹte, Ẹbat Enye ẹsịn ke otu mme abiat-ibet, enyene ndiwọrọ nnọ Mi: koro mme n̄kpọ eke ẹketịn̄de ẹban̄a Mi ẹnyene ndisu.” (Luke 22:36, 37) Ke mfụhọ, ẹkenen̄ede ẹnam n̄kpọ ye Jesus nte abiatibet. Ẹkewot enye nte abiatibet, ẹnyụn̄ ẹkọn̄ enye ke eto ke ufọt inọ iba. (Mark 15:27, NW) Kpa ye oro, enye ama enyịme ndiyọ esuene emi, ọfiọkde etịm ọfọn nte ke imọ ikoyom ufọn nnyịn. Ke nditịm ntịn̄, enye akada ke ufọt mme anamidiọk ye ufen n̄kpa ndutụhọ, ndien enye ama ọbọ ndutụhọ oro ke idemesie.
37. (a) Mbụk aban̄ade uwem ye n̄kpa Jesus an̄wam nnyịn ndidiọn̄ọ nso? (b) Ntak emi nnyịn ikpowụtde esịtekọm inọ Jehovah Abasi ye Asan̄autom esie, Jesus Christ oro ẹmenerede ke enyọn̄?
37 Mbụk aban̄ade uwem ye n̄kpa Jesus an̄wam nnyịn nditịm ndiọn̄ọ ye unana ndudue nte ke: Jesus Christ edi Messiah Asan̄autom eke ntịn̄nnịm ikọ Isaiah. Nnyịn ikpowụt esịtekọm didie ntem nte ke Jehovah ama enyịme ndiyak edima Eyen esie anam ntịn̄nnịm utom Asan̄autom oro, osobode ndutụhọ onyụn̄ akpade man akpanyan̄a nnyịn osio ke idiọkn̄kpọ ye n̄kpa! Ntem Jehovah ama owụt akwa ima ọnọ nnyịn. N̄wed Mbon Rome 5:8 ọdọhọ ete: “Abasi etịm ayarade ima eke amade nnyịn, ke emi Christ akpade ke ibuot nnyịn ke adan̄aemi nnyịn isụk idide mme idiọk owo kan̄a.” Nnyịn ikpowụt esịtekọm didie ntem inọ Jesus Christ n̄ko, kpa Asan̄autom emi ẹmenerede ke enyọn̄, emi akayakde ukpọn̄ esie ke unyịmesịt ọnọ n̄kpa!
[Mme Ikọ idakisọn̄]
a Ke Isaiah 52:13, Targum eke Jonathan ben Uzziel (akpa isua ikie E.N.), emi J. F. Stenning akabarede, ọdọhọ ete: “Sese, asan̄autom mi, Owo Emi Ẹyetde Aran (m̀mê Messiah), oyokụt unen.” Kpasụk ntre, Talmud mbon Babylon (n̄kpọ nte ọyọhọ isua ikie ita E.N.) ọdọhọ ete: “Messiah—nso idi enyịn̄ esie? . . . [; mbon] ufọk Rabbi [ẹdọhọ, Owo udọn̄ọ], nte ẹdọhọde ẹte, ‘Ke akpanikọ enye omobiom mme udọn̄ọ nnyịn.’”—Sanhedrin 98b; Isaiah 53:4.
b Prọfet Micah eketịn̄ aban̄a Bethlehem nte ‘enen̄erede ekpri ke otu mme tọsịn Judah.’ (Micah 5:2) Kpa ye oro, ekpri Bethlehem ama enyene akwa ukpono edidi obio emi Messiah akamanade.
c Ẹda ikọ Hebrew oro ẹkabarede “ufen” ẹtịn̄ n̄ko ẹban̄a akpamfia. (2 Ndidem 15:5) Nte ndusụk nditọ ukpepn̄kpọ ẹdọhọde, Isaiah 53:4 akan̄wan̄a ndusụk Jew nte ke Messiah ekedi owo akpamfia. Talmud eke Babylon ada ufan̄ikọ emi etịn̄ aban̄a Messiah, okotde enye “eyen ukpepn̄kpọ edide akpamfia.” Douay Version eke Catholic, ke adade mbiet usem Vulgate eke Latin, akabade ufan̄ikọ emi ete: “Nnyịn ikekere ke enye edi owo akpamfia.”
[Mme Mbụme Ukpepn̄kpọ]
[Chart ke page 212]
ASAN̄AUTOM JEHOVAH
Nte Jesus Okosude Oro
NTỊN̄NNỊM IKỌ N̄KPỌNTỊBE EDISU
Isa. 52:13 Ẹmenede ke enyọn̄ Utom 2:34-36; Phil. 2:8-11;
onyụn̄ okon̄ 1 Pet. 3:22
Isa. 52:14 Ẹtịn̄ idiọk ẹdian Matt. 11:19; 27:39-44, 63, 64;
ẹnyụn̄ ẹsuene John 8:48; 10:20
Isa. 52:15 Akpa ediwak Matt. 24:30;
idụt idem 2 Thess. 1:6-10; Edi. 1:7
Isa. 53:1 Owo inịmke enye John 12:37, 38;
ke akpanikọ Rome 10:11, 16, 17
Isa. 53:2 Ntọn̄ọ esie Luke 2:7; John 1:46
ikenyeneke ubọn̄
ikonyụn̄ iwụtke idem
Isa. 53:3 Ẹse ke ndek Matt. 26:67; Luke 23:18-25;
ẹnyụn̄ ẹsịn John 1:10, 11
Isa. 53:4 Okobiom Matt. 8:16, 17; Luke 8:43-48
udọn̄ọ nnyịn
Isa. 53:5 Ẹnọ enye unan John 19:34
Isa. 53:6 Ọbọ ufen idiọkido 1 Pet. 2:21-25
mbon en̄wen
Isa. 53:7 Itatke inua inyụn̄ Matt. 27:11-14;
isioroke uyo ke iso Mark 14:60, 61; Utom 8:32, 35
mme andidori enye ikọ
Isa. 53:8 Ẹkpe ikpe ẹnọ ke Matt. 26:57-68; 27:1, 2, 11-26;
ukwan̄ usụn̄ ẹnyụn̄ John 18:12-14, 19-24, 28-40
ẹbiere ikpe n̄kpa ẹnọ
Isa. 53:9 Ẹbụk ye owo inyene Matt. 27:57-60; John 19:38-42
Isa. 53:10 Ẹnọ ukpọn̄ esie nte Heb. 9:24; 10:5-14
uwa idiọkido
Isa. 53:11 Eberede usụn̄ ọnọ Rome 5:18, 19; 1 Pet. 2:24;
ediwak owo ndinyene Edi. 7:14
edisana idaha
Isa. 53:12 Ẹbat ẹsịn ke otu Matt. 26:55, 56; 27:38;
mme anamidiọk Luke 22:36, 37
[Ndise ke page 203]
‘Mme owo ẹma ẹsịn enye ke ndek’
[Ndise ke page 206]
“Enye ikatatke inua esiemmọ”
[Ebiet Ẹdade N̄kpọ Ẹto]
Ọyọhọ ntọt otode “Ecce Homo” eke Antonio Ciseri
[Ndise ke page 211]
‘Enye akan̄wan̄a ukpọn̄ esiemmọ ọnọ n̄kpa’
