Ndọn̄esịt Ẹnọde Ikọt Abasi
Ibuot Duopeba
Ndọn̄esịt Ẹnọde Ikọt Abasi
1. Nso mfụhọ mfụhọ ini iso odu ọnọ Jerusalem ye mme andidụn̄ enye, edi nso idotenyịn odu?
ISUA 70—ofụri ini uwem owo—oro edi uniọn̄ ini emi Judah edidude ke ntan̄mfep ke Babylon. (Psalm 90:10; Jeremiah 25:11; 29:10) Ata ediwak nditọ Israel oro ẹtan̄de ẹka ntan̄mfep ẹyekọri ẹsọn̄ ẹnyụn̄ ẹkpan̄a ke Babylon. Kere nte isụn̄i ye nsahi mme asua mmọ ẹdisuenede mmọ. Kere n̄ko ban̄a esuene oro emi ẹdidade ẹsọk Abasi mmọ, Jehovah, ke ini obio emi enye enịmde enyịn̄ esie anade ndon ke utọ anyan ini oro. (Nehemiah 1:9; Psalm 132:13; 137:1-3) Edima temple, emi ọkọyọhọde ye ubọn̄ Abasi ke ini Solomon akayakde enye ọnọ, ididụhe aba. (2 Chronicles 7:1-3) Nso mfụhọ mfụhọ ini iso! Edi Jehovah etịn̄ ntịn̄nnịm ikọ ebe ke Isaiah aban̄a edifiak n̄wụk. (Isaiah 43:14; 44:26-28) Ke ibuot 51 ke n̄wed Isaiah, nnyịn imokụt mme ntịn̄nnịm ikọ efen efen ẹban̄ade ndọn̄esịt ye edifiak nnọ nsọn̄ọ.
2. (a) Mmanie ke Jehovah etịn̄ ikọ ndọn̄esịt esie ọnọ ebe ke Isaiah? (b) Didie ke mme anam-akpanikọ Jew ‘ẹbịne eti ido’?
2 Kaban̄a mbon oro ẹdude ke Judah emi esịt mmọ odude ye enye, Jehovah ọdọhọ ete: “Mbufo eke ẹbịnede eti ido ẹyom Jehovah, ẹkop uyo mi.” (Isaiah 51:1a) ‘Ndibịne eti ido’ abuana edinam. Mbon oro “ẹbịnede eti ido” iditịn̄ke-tịn̄ kpọt ke idi ikọt Abasi. Mmọ ẹyesịn ifịk ẹdomo ndinam eti ido ẹnyụn̄ ẹdu uwem ekekem ye uduak Abasi. (Psalm 34:15; N̄ke 21:21) Mmọ ẹyeberi edem ke Jehovah nte n̄kukụre Ebiet emi eti ido otode, ndien mmọ ‘ẹyeyom Jehovah.’ (Psalm 11:7; 145:17) Idịghe nte ke mmọ idifiọkke enye emi Jehovah edide m̀mê nte ẹkpekade ẹbịne enye ke akam. Utu ke oro, mmọ ẹyedomo ndisan̄a n̄kpere enye, ẹtuakde ibuot ẹnọ enye, ẹbọn̄de akam ẹnọ enye, ẹnyụn̄ ẹyomde ndausụn̄ esie ke kpukpru se mmọ ẹnamde.
3, 4. (a) Anie edi “akwa itiat” emi ẹkesọide mme Jew ẹsio, ndien anie edi “inua obube” oro ẹketịbide mmọ ẹsio? (b) Ntak emi editi ntọn̄ọ mmọ edidade ndọn̄esịt ọsọk mme Jew?
3 Nte ededi, mbon oro ẹnen̄erede ẹbịne eti ido ke Judah iwakke, ndien emi ekeme ndinam mmọ ẹkop bụt ẹnyụn̄ ẹduọ esịt. Ke adade uwụtn̄kpọ editịbi itiat nsio ke obube, Jehovah esịn udọn̄ ọnọ mmọ ete: “Ẹse akwa itiat eke ẹkesọide mbufo, ye inua obube eke ẹketịbide mbufo ẹsio. Mbufo ẹse Abraham ete mbufo, ye Sarah emi akamande mbufo: koro enye edide kierakiet ke ini n̄kotde enye, nnyụn̄ ndiọn̄ enye, nnyụn̄ nnam enye awak.” (Isaiah 51:1b, 2) “Akwa itiat” emi ẹkesọide mme Jew ẹsio edi Abraham, owo eset oro idụt Israel ẹkenen̄erede ẹda ẹtan̄ idem. (Matthew 3:9; John 8:33, 39) Enye edi ete ete, owo emi idụt oro ọwọrọde oto. “Inua obube” edi Sarah, emi Isaac ete ete Israel okotode idịbi esie.
4 Abraham ye Sarah ẹma ẹbe isua unyene nditọ ndien ikenyeneke eyen. Edi, Jehovah ama ọn̄wọn̄ọ ndidiọn̄ Abraham nnyụn̄ “nnam [enye] awak.” (Genesis 17:1-6, 15-17) Ebede ke Abasi ndifiak ndemede odudu ubon mmọ, Abraham ye Sarah ẹma ẹnyene eyen ke usọn̄ mmọ, ndien ebede ke enye idụt ediomi Abasi ama ọwọrọ edi. Ntem Jehovah ama anam owo kiet oro edi ete akwa idụt emi ibat esie ediwakde nte ntantaọfiọn̄ ke enyọn̄ emi owo mîkemeke ndibat mma. (Genesis 15:5: Utom 7:5) Ntem, edieke Jehovah ekekemede ndida Abraham ke anyan idụt nnyụn̄ nnam enye akabade edi akamba idụt, enye ke akpanikọ ekeme ndinam un̄wọn̄ọ esie ndisio nsụhọ oro anamde akpanikọ ke ufụn Babylon, nda mmọ mfiak nnyọn̄ obio emana mmọ, ndien afiak anam mmọ ẹkabade ẹdi akamba idụt. Un̄wọn̄ọ oro Abasi ọkọn̄wọn̄ọde ọnọ Abraham ama osu; ẹyenyụn̄ ẹnam un̄wọn̄ọ oro enye ọn̄wọn̄ọde ọnọ mme Jew mbon ntan̄mfep.
5. (a) Mmanie ke Abraham ye Sarah ẹda ẹban̄a? Nam an̄wan̄a. (b) Ke akpatre edisu, mmanie ẹdụn̄ọde ntọn̄ọ mmọ ẹkesịm “akwa itiat”?
5 Eyedi enyene n̄kpọ efen emi ndamban̄a edisọi itiat eke Isaiah 51:1, 2 ọwọrọde. Deuteronomy 32:18 (NW) okot Jehovah “Akwa Itiat” emi okobonde Israel ye “Enye emi akamande [Israel].” Ke akpatre ikọ oro, ẹda ukem ikọedinam Hebrew oro ebietde enye oro odude ke Isaiah 51:2 ẹtịn̄ ẹban̄a Sarah ndiman Israel. Ntem Abraham ada aban̄a Jehovah, kpa N̄kponn̄kan Abraham. Sarah, n̄wan Abraham, nte odotde ada aban̄a esop Jehovah eke ofụri ekondo eke heaven emi mme edibotn̄kpọ eke spirit ẹnamde, ẹwụtde ke Edisana N̄wed Abasi nte n̄wanndọ Abasi, m̀mê n̄wan. (Genesis 3:15; Ediyarade 12:1, 5) Ke akpatre edisu ntịn̄nnịm ikọ Isaiah emi, idụt oro otode ke “akwa itiat” ọwọrọ edi “Israel Abasi,” esop mme Christian oro ẹyetde aran ke spirit, emi akamanade ke Pentecost 33 E.N. Nte ẹkenemede ke mme mbemiso ibuotn̄wed emi, idụt oro ama aka ntan̄mfep ke Babylon ke 1918 edi ẹnam afiak enyene uforo eke spirit ke 1919.—Galatia 3:26-29; 4:28; 6:16.
6. (a) Nso ina ke iso ibet isọn̄ Judah, ndien nso edifiak n̄wụk ke emi oyom? (b) Isaiah 51:3 eti nnyịn aban̄a nso edifiak n̄wụk eke eyomfịn?
6 Ndọn̄esịt oro Jehovah ọnọde Zion, m̀mê Jerusalem, esịne se ikande sụk un̄wọn̄ọ edinam akamba idụt. Nnyịn ikot ite: “Jehovah ọmọdọn̄ Zion esịt: ọmọdọn̄ kpukpru mme n̄wụre esie esịt; omonyụn̄ anam wilderness esie ebiet Eden, anam desert esie ebiet in̄wan̄ Jehovah; ẹyekụt mbre ye idara ke esịt, ekọm, ye uyo ikwọ.” (Isaiah 51:3) Ke isua 70 eke nsobo oro, isọn̄ Judah ayakabade wilderness, emi ikọt, mbaraekpe, ye mme idiọk mbiet eken ẹkọride. (Isaiah 64:10; Jeremiah 4:26; 9:10-12) Ntre ke adianade ye edifiak n̄kodụn̄ ke Judah, edifiak n̄wụk oro eyesịne edifiak n̄wụk isọn̄ oro, oro ẹdinamde akabade in̄wan̄ Eden ye isọn̄ mmọn̄ oro ọfọnde ke mbun̄wụm ye mme eto oro ẹn̄wụmde mfri. Isọn̄ ayadat esịt. Ke ẹmende ẹdomo ye idaha nsobo esie ke ini ntan̄mfep, isọn̄ oro edibiet paradise. Utọ paradise oro ke nsụhọ Israel Abasi oro ẹyetde aran ẹkedu ke usụn̄ifiọk eke spirit ke 1919.—Isaiah 11:6-9; 35:1-7.
Mme Ntak Ndinyene Mbuọtidem ke Jehovah
7, 8. (a) Nso ke ikot oro Jehovah ọnọde ete ẹkpan̄ utọn̄ ẹnọ imọ ọwọrọ? (b) Ntak edide akpan n̄kpọ Judah ndikpan̄ utọn̄ nnọ Jehovah?
7 Ke oyomde ẹfiak ẹnọ n̄kpan̄utọn̄, Jehovah ọdọhọ ete: “Ikọt mi, mbufo ẹkpan̄ utọn̄ ẹnọ mi; mbio-obio mi, mbufo ẹnyụn̄ ẹkop uyo mi: koro ewụhọ oyoto mi ọwọrọ, nyonyụn̄ n̄wụk ikpe mi nnịm ke un̄wana mme idụt. Edinen ido mi emekpere; edinyan̄a mi ọmọwọrọ, ubọk mi oyonyụn̄ ekpe ikpe mme idụt; mme isuo ẹyebet mi, ẹnyụn̄ ẹdori enyịn ke ubọk mi.”—Isaiah 51:4, 5.
8 Jehovah ndidọhọ ẹkpan̄ utọn̄ ẹnọ imọ esịne n̄kpọ akan sụk edikop etop esie. Enye ọwọrọ nditịm nnọ n̄kpan̄utọn̄ ye ekikere edida se ẹkopde nsịn ke edinam. (Psalm 49:1; 78:1) Ana idụt oro ọfiọk nte ke Jehovah edi Enye emi item, unenikpe, ye edinyan̄a otode. Enye ikpọn̄ edi Enye emi un̄wana eke spirit otode. (2 Corinth 4:6) Enye edi akakan Ebiereikpe ubonowo. Mme ibet ye ubiereikpe oro ẹtode Jehovah ẹdi un̄wana ẹnọ mbon oro ẹyakde mmọ ẹda mmọ usụn̄.—Psalm 43:3; 119:105; N̄ke 6:23.
9. Ke ẹsiode ikọt ediomi Abasi ẹfep, mmanie ẹdibọ ufọn ito edinyan̄a Jehovah?
9 Idịghe sụk ye ikọt ediomi Abasi ke kpukpru emi ẹnyene ndisu edi ẹnyene n̄ko ndisu nnọ mbon eti esịt ke kpukpru ebiet, idem tutu esịm mme ata nsannsan isuo inyan̄ibom. Mbuọtidem oro mmọ ẹnyenede ke Abasi ye ke ukeme esie ndinam n̄kpọ ke ibuot mme anam-akpanikọ asan̄autom esie nnyụn̄ nnyan̄a mmọ idikpụhu. Ukeme, m̀mê odudu esie, emi ubọk esie adade aban̄a, idikpụhu; ndien owo ndomokiet ikemeke ndibiọn̄ọ enye. (Isaiah 40:10; Luke 1:51, 52) Ukem ntre mfịn, ifịk ifịk utom ukwọrọikọ eke nsụhọ mme andibuana ke Israel Abasi anam ediwak miliọn owo, ediwak emi ẹtode mme nsannsan isuo inyan̄ibom, ẹwọn̄ọde ẹtiene Jehovah ẹnyụn̄ ẹbuọt idem ye enye.
10. (a) Nso akpanikọ ke ẹdinyịk Edidem Nebuchadnezzar ndifiọk? (b) Ewe “enyọn̄” ye “isọn̄” ke ẹdida ẹkesịm utịt?
10 Ekem Jehovah etịn̄ aban̄a akpanikọ oro Edidem Nebuchadnezzar eke Babylon enyenede ndifiọk. Idụhe n̄kpọ ndomokiet ke heaven m̀mê ke isọn̄ oro ekemede ndibiọn̄ọ Jehovah ndinam uduak esie. (Daniel 4:34, 35) Nnyịn ikot ite: “Mbufo ẹmenede enyịn mbufo ke enyọn̄, ẹnyụn̄ ẹse isọn̄ ke idak; koro enyọn̄ ayasuana nte nsụn̄ikan̄, isọn̄ oyonyụn̄ ataha nte ọfọn̄idem, ndien mme andidụn̄ enye ẹyekpan̄a n̄ko kpasụk ntre: edi edinyan̄a mi eyebịghi ke nsinsi, eti ido mi idinyụn̄ inuahake.” (Isaiah 51:6) Okposụkedi mîdịghe ido ndidem Babylon ndiyak mbon ntan̄mfep ẹfiak ẹnyọn̄ọ, owo idibiọn̄ọke Jehovah ndinyan̄a ikọt esie. (Isaiah 14:16, 17) “Enyọn̄,” m̀mê odudu ukara, mbon Babylon ayasuana ke ini ẹkande enye. “Isọn̄” Babylon, mme andidu ke idak odudu oro akarade, eyesịm utịt sụn̄sụn̄. Ih, idem n̄kponn̄kan odudu eke ini oro ikemeke ndibiọn̄ọ odudu Jehovah m̀mê ndikpan edinyan̄a esie.
11. Ntak emi ọyọhọ ọyọhọ edisu ntịn̄nnịm ikọ oro nte ke “enyọn̄” ye “isọn̄” Babylon ẹyesịm utịt edide n̄kpọ nsịnudọn̄ ọnọ mme Christian mfịn?
11 Nso n̄kpọ nsịnudọn̄ ke edi ntem ọnọ mme Christian mfịn ndifiọk nte ke mme ntịn̄nnịm ikọ emi ẹma ẹsu ọyọhọ ọyọhọ! Ntak-a? Koro apostle Peter akada ukem ikọ oro etịn̄ aban̄a n̄kpọntịbe ini iso. Enye eketịn̄ aban̄a usen Jehovah emi asan̄ade ekpere usọp usọp, “oro edisịnde ikpa-enyọn̄ atara ke ikan̄, ẹdinyụn̄ ẹsịnde se ẹdade ẹbot ererimbot atara ke ọkpọsọn̄ ufiop”! Ekem enye ama ọdọhọ ete: “Edi nnyịn itie ibet obufa enyọn̄ ye obufa isọn̄, nte un̄wọn̄ọ Esie edide; ndien edi do ke edinen ido edidụn̄.” (2 Peter 3:12, 13; Isaiah 34:4; Ediyarade 6:12-14) Okposụkedi n̄kpọsọn̄ idụt ye ikpọ andikara mmọ oro ẹbietde ntantaọfiọn̄ ẹkemede ndimia ata ye Jehovah, ke edikem ini esie, ẹyesobo mmọ ẹfep—ẹsọhi mmọ mmemmem mmemmem nte mfanifa. (Psalm 2:1-9) Edinen ukara Abasi ikpọn̄ edikara edinen n̄kaowo ke nsinsi.—Daniel 2:44; Ediyarade 21:1-4.
12. Ntak emi mme asan̄autom Abasi mîfeheke ndịk ke ini mme andibiọn̄ọ ẹmiomde mmọ?
12 Ke etịn̄de ikọ ọnọ ‘mbon oro ẹbịnede eti ido’ Jehovah ọdọhọ idahaemi ete: “Ẹkop uyo mi, mbufo emi ẹfiọkde eti ido, mbio emi mbet mi odude mmọ ke esịt; mbufo ẹkûfehe esuene owo, nsia okûnyụn̄ oyomo mbufo aban̄a isụn̄i mmọ. Koro n̄kpri unam ẹyeta mmọ nte ọfọn̄idem, ndọn̄ ẹyenyụn̄ ẹta mmọ nte idet erọn̄: edi edinen ido mi oyodu ke nsinsi, edinyan̄a mi oyonyụn̄ odu ke ofụri emana.” (Isaiah 51:7, 8) Ẹyemiom ẹnyụn̄ ẹsuene mbon oro ẹberide edem ke Jehovah ke ntak uko mmọ, edi emi idịghe n̄kpọ anade ẹkop ndịk ẹban̄a. Mme andisuene ẹdi mme owo, oro n̄kpọ ‘ẹditade,’ kpa nte n̄kpri unam ẹtade ndodobi ọfọn̄idem. a Kpa nte mme anam-akpanikọ Jew eke eset, mme ata Christian mfịn inyeneke ntak ndifehe owo ekededi oro ọbiọn̄ọde mmọ. Jehovah, kpa nsinsi Abasi, edi edinyan̄a mmọ. (Psalm 37:1, 2) Esuene otode mme asua Abasi edi uyarade nte ke ikọt Jehovah ẹnyene spirit esie.—Matthew 5:11, 12; 10:24-31.
13, 14. Nso ke mme ikọ oro “Rahab” ye “dragon” ẹda ẹban̄a, ndien didie ke ‘ẹkpok enye mbio mbio’ ẹnyụn̄ ‘ẹwot’ enye?
13 Nte n̄kpọ eke okotde Jehovah ete anam n̄kpọ ke ibuot ikọt Esie emi ẹdude ke ntan̄mfep, Isaiah ọdọhọ ete: “Demede, demede, sịne odudu, O ubọk Jehovah; demede, kpa nte ke [eyo oko], ke emana eset. Nte idịghe afo edi enye emi okokpokde Rahab mbio-mbio, okonyụn̄ owotde dragon? Nte idịghe afo edi enye emi akanamde akamba mmọn̄, kpa mmọn̄ akwa inyan̄ asat? emi ekesịnde udem akwa mmọn̄ edi usụn̄, eke mmọ eke ẹkefakde mmọ ẹkpesan̄ade ẹbe?”—Isaiah 51:9, 10.
14 Isaiah enen̄ede emek mme uwụtn̄kpọ eset oro enye etịn̄de aban̄a ọfọn. Kpukpru nditọ Israel ẹfiọk ẹban̄a edinyan̄a idụt oro nsio ke Egypt ye edisan̄a ke Ididuot Inyan̄ mbe. (Exodus 12:24-27; 14:26-31) Mme ikọ oro “Rahab” ye “dragon” ẹtịn̄ ẹban̄a Egypt ke idak ukara Pharaoh emi ọkọbiọn̄ọde Uwọrọidụn̄ Israel ke Egypt. (Psalm 74:13; 87:4; Isaiah 30:7) Egypt eset ekebiet enyene-ndịk urụkikọt sia ọkọtọn̄ọde ke Inua Akpa Nile, ndien idem esie ọniọn̄de ke ediwak kilomita ekesịm eti isọn̄ Itịghede Nile. (Ezekiel 29:3) Edi ẹma ẹkpok idiọk unam emi mbio mbio ke ini Jehovah akan̄wan̄ade Ufen Duop ọduọk enye. Ẹma ẹkịm enye, ẹnọ unan idiọk idiọk, ẹnyụn̄ ẹbọ enye odudu ke ini ẹkesobode udịmekọn̄ esie ke mmọn̄ Ididuot Inyan̄. Ih, Jehovah ama owụt odudu ubọk esie ke nte enye akanamde n̄kpọ ye Egypt. Nte enye idiben̄eke idem ndin̄wana nnọ ikọt esie oro ẹtan̄de ẹka ntan̄mfep ke Babylon?
15. (a) Ini ewe ndien didie ke mfụhọ ye eseme Zion ẹdifen̄e? (b) Ini ewe ke mfụhọ ye eseme ẹkefen̄e ẹkpọn̄ Israel Abasi ke eyomfịn?
15 Idahaemi ye idotenyịn edinyan̄a Israel nsio ke Babylon, ntịn̄nnịm ikọ oro aka iso ete: “Ndien mmọ eke Jehovah afakde ẹyefiak ẹdi ke Zion ye n̄kpo; nsinsi idatesịt oyodu mmọ ke ibuot: mbre ye idatesịt ẹyesịm mmọ; mfụhọ ye eseme ẹyefen̄e.” (Isaiah 51:11) Inamke n̄kpọ m̀mê idaha mmọ etie mfụhọ mfụhọ adan̄a didie ke Babylon, mbon oro ẹyomde edinen ido Jehovah ẹnyene utịbe utịbe idotenyịn. Ini eyedi oro mfụhọ ye eseme mîdidụhe aba. Mfiori idara, idatesịt, ye mbre—mmọ emi ke ẹdikop ke n̄kpọkinua mbon oro ẹnyan̄ade, m̀mê ẹfakde. Ke edisu mme ntịn̄nnịm ikọ oro ke eyomfịn, ẹma ẹsion̄o Israel Abasi ke ntan̄mfep Babylon ke 1919. Mmọ ẹma ẹfiak ẹkedu ke idaha eke spirit mmọ ye akwa idatesịt—idatesịt oro akade iso tutu esịm mfịn.
16. Nso ekọmurua ke ẹkpe man ẹfak mme Jew?
16 Nso ididi ekọmurua ufak mme Jew? Ntịn̄nnịm ikọ Isaiah ayayarade nte ke Jehovah ọnọ “Egypt . . . ke n̄kpọ-ufak fo, [ọnọ Ethiopia, NW] ye Sheba ke ibuot fo.” (Isaiah 43:1-4) Emi edida itie ke ukperedem. Ke ama akakan Babylon onyụn̄ osion̄o mme Jew mbon ntan̄mfep, Obio Ukara Persia ayakan Egypt, Ethiopia, ye Sheba. Mbon oro ke ẹdinọ ke ibuot nditọ Israel. Emi asan̄a ekekem ye edumbet oro ẹwetde ke Mme N̄ke 21:18 ẹte: “Idiọk owo eyedi ufak eti owo: ndien ẹyekan̄a owo abian̄a ke ibuot mbon edinen ido.”
N̄kaiso Nsọn̄ọ
17. Ntak emi ufọn mîdụhe mme Jew ndifehe iyatesịt Babylon?
17 Jehovah aka iso ọsọn̄ọ ọnọ ikọt esie ete: “Ami, ami, ndi enye emi ndọn̄de mbufo esịt: afo edi anie eke ekpefehede owo emi edikpade, efehe eyen owo emi ẹdinịmde enye nte mbiet; onyụn̄ efre Jehovah emi akanamde fi, emi ekenen̄erede enyọn̄, onyụn̄ enịmde isọn̄ ke itie esie; ndien osụk edịghe kpukpru ini ke ofụri usen aban̄a iyatesịt owo utụk, ke ini enye etịmde n̄kpọ, ete ibiat? Ndien iyatesịt owo utụk oro odu m̀mọ̀n̄?” (Isaiah 51:12-14a) Ediwak isua ntan̄mfep ẹdu ke iso. Kpa ye oro, ntak idụhe ndifehe iyatesịt Babylon. Okposụkedi idụt oro, ọyọhọ ukara ererimbot ita ke mbụk Bible, edikande ikọt Abasi edinyụn̄ oyomde ‘nditụk mmọ,’ m̀mê ndibiọn̄ọ usụn̄ ubọhọ mmọ, mme anam-akpanikọ Jew ẹfiọk ẹte ke Jehovah ama ebem iso etịn̄ aban̄a Cyrus ndikan Babylon. (Isaiah 44:8, 24-28) Ke okpụhọrede ye Andibot—Jehovah, kpa nsinsi Abasi—mme andidụn̄ Babylon ẹyekpan̄a nte mbiet oro ẹyemerede ke ọkpọsọn̄ ufiop eyo ke ini ndaeyo. Ndien ndịghe ye iyatesịt mmọ ẹdidu ke m̀mọ̀n̄? Owụt unana ifiọk didie ntem ndifehe owo nnyụn̄ mfre Jehovah, enye emi akanamde enyọn̄ ye isọn̄!
18. Okposụkedi ikọt esie ẹdidide mbon n̄kpọkọbi ke ndusụk ini, nso nsọn̄ọ ke Jehovah ọnọ mmọ?
18 Okposụkedi ikọt Jehovah ẹdidude ke ntan̄mfep ke ekpri ini, ‘ẹnụhọde,’ yak idọhọ ntre, ndisana mmọ nyak edidi iwiwa. Owo idisoboke mmọ ke Babylon, mmọ idinyụn̄ ikpaha biọn̄ nte mbon n̄kpọkọbi—emi mînyeneke uwem ke udi, obube. (Psalm 30:3; 88:3-5) Jehovah ọnọ mmọ nsọn̄ọ ete: “Owo eke onụhọde awara ndikpọhọde, enye idikpaha ke obube, idinyụn̄ inanake udia esie.”—Isaiah 51:14b.
19. Ntak emi mme anam-akpanikọ Jew ẹkemede ndinyene ọyọhọ mbuọtidem ke mme ikọ Jehovah?
19 Ke osụk ọnọde Zion ndọn̄esịt, Jehovah aka iso ete: “Ndien ami ndi Jehovah Abasi fo emi edemerede inyan̄, ndien enye adaha okpot: Jehovah mme udịm edi enyịn̄ esie. N̄konyụn̄ nsịn fi ikọ mi ke inua, nnyụn̄ mfụk fi ke mfụt ubọk mi, man afo enen̄ede ikpa-enyọn̄, onyụn̄ owụk isọn̄ ke itie esie, onyụn̄ ọdọhọ Zion, ete, Afo edi ikọt mi.” (Isaiah 51:15, 16) Bible etịn̄ ndien ndien aban̄a ukeme oro Abasi enyenede ndinam odudu esie atara esịm inyan̄ nnyụn̄ nsụk enye. (Job 26:12; Psalm 89:9; Jeremiah 31:35) Enye enyene ọyọhọ odudu ndisụk mme odudu obot, nte enye okowụtde ke ini akanyan̄ade ikọt esie osion̄o ke Egypt. Anie ke ẹkeme ndimen ndomo, idem ke ata ekpri usụn̄, ye “Jehovah mme udịm”?—Psalm 24:10.
20. Ewe “enyọn̄” ye “isọn̄” ẹdidu ke ini Jehovah afiakde owụk Zion, ndien nso ikọ ndọn̄esịt ke enye editịn̄?
20 Mme Jew ẹka iso ndidi ikọt ediomi Abasi, ndien Jehovah ọnọ mmọ nsọn̄ọ nte ke mmọ ẹyefiak ẹnyọn̄ọ obio emana mmọ, man ẹfiak ẹkedụn̄ do ke idak Ibet imọ. Mmọ ẹyefiak ẹbọp Jerusalem ye temple do ẹnyụn̄ ẹfiak ẹtọn̄ọ utom mmọ ke idak ediomi oro enye akanamde ye mmọ ebe ke Moses. Ke ini nditọ Israel ẹfiakde ẹnyọn̄ọ ẹdi ye mme ufene mmọ ẹditọn̄ọ ndifiak ndụn̄ ke isọn̄ oro, “obufa isọn̄” oyodu. Enye edidu ke idak “obufa enyọn̄,” obufa ndutịm ukara. (Isaiah 65:17-19; Haggai 1:1, 14) Jehovah ọyọtọn̄ọ ntak ọdọhọ Zion ete: “Afo edi ikọt mi.”
Ikot Ndinam N̄kpọ
21. Nso ikot ke Jehovah ọnọ ete ẹnam n̄kpọ?
21 Ke ama ọkọnọ Zion nsọn̄ọ, Jehovah ọnọ ikot ete ẹnam n̄kpọ. Ke etịn̄de ikọ nte n̄kpọ eke edide Zion ama esesịm utịt ndutụhọ esie, Jehovah ọdọhọ ete: “Demede, demede, daha ke enyọn̄, Jerusalem, emi ọkọbọde Jehovah cup iyatesịt esie ke ubọk ọn̄wọn̄; afo ọkọn̄wọn̄ bowl, kpa cup ufụm, ọkọrọde.” (Isaiah 51:17) Ih, ana Jerusalem adaha ada ke itie afanikọn̄ esie onyụn̄ afiak enyene akpa idaha ye uyai esie. Ini eyedi oro ndamban̄a kọp usiene Abasi esie edikụrede. Iyatesịt Abasi idisịmke enye aba.
22, 23. Nso iditịbe inọ Jerusalem ke ini enye ọn̄wọn̄de kọp iyatesịt Jehovah?
22 Kpa ye oro, ke adan̄aemi ẹnọde Jerusalem ufen, idụhe ndomokiet ke otu mme andidụn̄ enye, “nditọ” esie, oro edikemede nditre se itịbede. (Isaiah 43:5-7; Jeremiah 3:14) Ntịn̄nnịm ikọ oro ọdọhọ ete: “Baba owo kiet ke otu kpukpru nditọ emi enye akamande idaha enye usụn̄; baba owo kiet ke otu kpukpru nditọ emi enye ọkọbọkde imụmke enye ubọk ikama.” (Isaiah 51:18) Enye edibọ ufen didie ntem ke ubọk mbon Babylon! “N̄kpọ iba oro ẹmesịm fi: anie editua fi mbọm? nditaha ye nsobo, ye akan̄ ye ofụt: nnam didie ndọn̄ fi esịt? Idem akpa nditọ fo: mmọ ẹna ke ibuot kpukpru mme efak, ẹbiet enan̄ ikọt ke iyịre: ẹyụhọ ifụtesịt Jehovah, nduari Abasi fo.”—Isaiah 51:19, 20.
23 Mbọm Jerusalem! Enye ọyọyọ “nditaha ye nsobo” ọkọrọ ye “akan̄ ye ofụt.” Sia mîkemeke ndikpeme enye nnyụn̄ nnam enye ọsọn̄ idem, “nditọ” esie ẹyeda ẹse enye ye unana un̄wam, ẹtiede ukpasi ukpasi, mînyụn̄ inyeneke odudu ikem ndin̄wana ye mbonekọn̄ Babylon. Mmọdo, mmọ ẹyesụhọ, ẹkop mmemidem, ẹkpa mba, ẹna ke ibuot mme efak ke eferife. (Eseme Jeremiah 2:19; 4:1, 2) Mmọ ẹyen̄wọn̄ kọp ifụtesịt Abasi ẹkpa ẹnyụn̄ ẹnana odudu nte unam emi ọduọde ke iyịre.
24, 25. (a) Nso mîdifiakke itịbe inọ Jerusalem? (b) Ke ẹkụrede ye Jerusalem, anie efen edin̄wọn̄ kọp iyatesịt Jehovah?
24 Edi mfụhọ mfụhọ idaha emi eyesịm utịt. Isaiah etịn̄ nte ọnọde ndọn̄esịt ete: “Kop emi, ndien, afo owo ukụt, emi oyụhọde, edi idịghe wine: emi edi uyo Ọbọn̄ Jehovah, ye eke Abasi fo, enye eyekpe ikọ ikọt esie, ete, Sese, mmosio fi cup ufụm ke ubọk, nsio bowl kpa cup ifụtesịt mi; afo udûmanake un̄wọn̄ aba enye: edi nda enye nsịn ke ubọk mmọ emi ẹtụhọde fi: emi ẹkedọhọde ukpọn̄ fo, ẹte, Nụhọ, man nnyịn isan̄a ibe: ndien afo ama enịm edem fo nte isọn̄, ye nte efak ọnọ mmọ eke ẹsan̄ade ẹbe.” (Isaiah 51:21-23) Ke ama okotụnọ Jerusalem, Jehovah eben̄e idem ndinam n̄kpọ ke mbọm nnyụn̄ mfen nnọ enye.
25 Idahaemi Jehovah ọmọn̄ ọwọn̄ọde iyatesịt esie ọkpọn̄ Jerusalem ebịne Babylon. Babylon ọmọfọp Jerusalem onyụn̄ esuene enye. (Psalm 137:7-9) Edi Jerusalem iditọn̄ọke ntak in̄wọn̄ utọ kọp oro aba ke ubọk Babylon m̀mê eke mme idụt oro ẹdụkde ediomi ye enye. Utu ke oro, ẹyebọ Jerusalem kọp oro ke ubọk ẹnọ mbon oro ẹkedatde esịt ẹban̄a esuene esie. (Eseme Jeremiah 4:21, 22) Babylon oyosụhọde, ọn̄wọn̄ n̄kpọ akpa. (Jeremiah 51:6-8) Kan̄a ke emi, Zion ọmọn̄ adaha ada! Nso ukpụhọde ke emi edi ntem! Ke akpanikọ, utọ idotenyịn oro ekeme ndidọn̄ Zion esịt. Ndien ikọt Jehovah ẹkeme ndinyene mbuọtidem nte ke mme edinam edinyan̄a esie ẹyenam enyịn̄ esie asana.
[Ikọ idakisọn̄]
a N̄kpri unam ẹtịn̄de ẹban̄a mi nte an̄wan̄ade ẹdi utan̄kpọ, akpan akpan ke ini ẹsụk ẹdide ufiak, emi ẹsitade ọfọn̄idem.
[Mme Mbụme Ukpepn̄kpọ]
[Ndise ke page 167]
Jehovah, N̄kponn̄kan Abraham, edi “akwa itiat” emi “ẹkesọide” ikọt esie “ẹsio”
[Ndise ke page 170]
Mme andibiọn̄ọ ikọt Abasi ẹyekụre, nte ọfọn̄idem emi n̄kpri unam ẹtade
[Ndise ke page 176, 177]
Jehovah omowụt odudu esie ndikara mme n̄kpọ-obot
[Ndise ke page 178]
Ẹyenọ Babylon ye mme idụt ediomi esie kọp emi Jerusalem ọkọn̄wọn̄de
