“Obufa Enyịn̄”
Ibuot Edịp Ye Ita
“Obufa Enyịn̄”
1. Nso nsọn̄ọ ke ẹwet ke Isaiah ibuot 62?
NSỌN̄Ọ, ndọn̄esịt, idotenyịn edifiak n̄wụk—oro edi se mme Jew mbon ntan̄mfep ke Babylon ẹyomde. Ediwak iduọk isua ẹmebe tọn̄ọ nte ẹkesobo Jerusalem ye temple esie. Judah emi oyomde usụn̄ ke n̄kpọ nte kilomita 800 ọkpọn̄ Babylon, ana ndon, ndien etie nte Jehovah emefre mme Jew. Nso ikeme ndifori idaha mmọ? Mme un̄wọn̄ọ Jehovah nte ke enye ayada mmọ ọnyọn̄ ufọk onyụn̄ ayak mmọ ẹfiak ẹkewụk utuakibuot akpanikọ. Adan̄aoro mme enyịn̄ oro ẹwụtde unyịme Abasi ẹyeda itie mme utọ enyịn̄ nte “ẹkpọn̄de” ye “desert.” (Isaiah 62:4; Zechariah 2:12) Ibuot 62 ke n̄wed Isaiah ọyọhọ ye mme un̄wọn̄ọ emi. Nte ededi, ukem nte mme ntịn̄nnịm ikọ eken ẹban̄ade edifiak n̄wụk, ibuot emi eneme mme n̄kpọ oro ẹnen̄erede ẹka anyan ẹkan uwọrọ ufụn mme Jew ke ntan̄mfep Babylon. Ke akpan edisu esie, Isaiah ibuot 62 ọsọn̄ọ etịn̄ ọnọ nnyịn nte ke edinyan̄a idụt Jehovah eke spirit, kpa “Israel Abasi,” edi akpanikọ.—Galatia 6:16.
Jehovah Idopke Uyo
2. Ke nso usụn̄ ke Jehovah ọtọn̄ọ ntak ọfọn Zion mfọn?
2 Ẹkan Babylon ke 539 M.E.N. Ke oro ebede, Edidem Cyrus owo Persia ọnọ ewụhọ oro ayakde mme Jew oro ẹbakde Abasi ẹfiak ẹnyọn̄ọ Jerusalem ẹnyụn̄ ẹfiak ẹkewụk utuakibuot Jehovah. (Ezra 1:2-4) Ke 537 M.E.N., mme akpa Jew oro ẹfiakde ẹnyọn̄ọ ẹsịm obio emana mmọ. Ini kiet efen Jehovah ọtọn̄ọ ntak ọfọn Jerusalem mfọn, nte ẹwụtde ke ntịn̄nnịm ikọ esie: “Ndidopke uyo mban̄a Zion, ndinyụn̄ nnaha sụn̄ mban̄a Jerusalem, tutu edinen ido esie ọwọrọ nte uyama, ye edinyan̄a esie nte utuenikan̄ eke asakde.”—Isaiah 62:1.
3. (a) Ntak emi Jehovah ekesịnde Zion eke isọn̄ ke akpatre, ndien anie ada itie esie? (b) Nso iduọ akada itie, ini ewe, ndien ke nso iduọk ini ke nnyịn idu uwem idahaemi?
3 Ke 537 M.E.N., Jehovah ama osu un̄wọn̄ọ esie ndifiak n̄wụk Zion, m̀mê Jerusalem. Mme andidụn̄ enye ẹma ẹnyene edinyan̄a otode Abasi, ndien edinen ido mmọ ama ọnọ nyayama un̄wana. Nte ededi, nte ini akakade mmọ ẹma ẹfiak ẹfiọrọ ẹkpọn̄ utuakibuot akpanikọ. Ekem, mmọ ẹma ẹsịn Jesus nte Messiah, ndien Jehovah ama esịn mmọ nte edimek idụt esie ke akpatre. (Matthew 21:43; 23:38; John 1:9-13) Jehovah ama anam obufa idụt, kpa “Israel Abasi,” amana. Obufa idụt emi ama akabade edi san̄asan̄a ikọt esie, ndien ke akpa isua ikie, mme andibuana ẹma ẹkwọrọ eti mbụk ifịk ifịk ke ofụri ererimbot oro ẹkediọn̄ọde adan̄aoro. (Galatia 6:16; Colossae 1:23) Ke mfụhọ, ke mme apostle ẹma ẹkekpan̄a, ẹma ẹkpọn̄ ido ukpono akpanikọ. Nte utịp, orụk Ido Ukpono Christ eke mbon nsọn̄ibuot ama ọtọn̄ọ, nte ẹkụtde mfịn ke Christendom. (Matthew 13:24-30, 36-43; Utom 20:29, 30) Ke ediwak isua ikie, ẹmeyak Christendom ada akwa esuene ọsọk enyịn̄ Jehovah. Nte ededi, ke akpatre, ke 1914, “isua mfọnido” Jehovah ama ọtọn̄ọ, ọkọrọ ye akpan edisu ikpehe ntịn̄nnịm ikọ Isaiah emi.—Isaiah 61:2.
4, 5. (a) Mmanie ke Zion ye nditọ esie ẹda ẹban̄a mfịn? (b) Ke nso usụn̄ ke Jehovah ada Zion anam n̄kpọ ke ndinọ “edinyan̄a esie nte utuenikan̄ eke asakde”?
4 Mfịn un̄wọn̄ọ Jehovah ndifiak n̄wụk Zion omosu esop esie eke heaven ke idem, “Jerusalem emi odude ke enyọn̄,” oro nditọ esie, kpa mme Christian oro ẹyetde aran, ẹdade ẹban̄a ke isọn̄. (Galatia 4:26) Esop Jehovah eke heaven anam n̄kpọ nte enyene-ifịk andinọ un̄wam—ọnọ ukpeme, etie ima ima, onyụn̄ anam utom ọkpọsọn̄. Nso ini nduaidem ke ekedi ntem ke ini enye akamande Obio Ubọn̄ Messiah ke 1914! (Ediyarade 12:1-5) Ọtọn̄ọde ke 1919 akpan akpan, nditọ esie eke isọn̄ ẹmekwọrọ edinen ido ye edinyan̄a esie ẹnọ mme idụt. Nte Isaiah ekebemde iso etịn̄, nditọ emi ẹmeyama ke ekịm nte utuenikan̄, ẹyakde un̄wana mmọ ayama.—Matthew 5:15, 16; Philippi 2:15, 16.
5 Jehovah enen̄ede enyene udọn̄ ke idem mme andituak ibuot nnọ enye, ndien ididuọkke odudu, m̀mê ndidop uyo, tutu enye osu kpukpru mme edidiọn̄ oro enye ọn̄wọn̄ọde ọnọ Zion ye nditọ esie. Nsụhọ mbon oro ẹyetde aran ọkọrọ ye nsan̄a “mme erọn̄ en̄wen” esie idopke uyo n̄ko. (John 10:16) Mmọ ẹnam uyom ọkpọsọn̄ nte mmọ ẹwụtde mme owo n̄kukụre usụn̄ edinyan̄a.—Rome 10:10.
“Obufa Enyịn̄” Emi Jehovah Ọnọde
6. Nso ke Jehovah enyene ke ekikere aban̄a Zion?
6 Nso ke Jehovah ekere aban̄a Zion, kpa “n̄wan” esie eke heaven oro Jerusalem eset akadade aban̄a? Enye ọdọhọ ete: “Mme idụt ẹyekụt edinen ido fo, kpukpru ndidem ẹyenyụn̄ ẹkụt ubọn̄ fo: ndien ẹyesio fi obufa enyịn̄, eke inua Jehovah edisiakde.” (Isaiah 62:2) Nte nditọ Israel ẹnamde edinen ido, ẹnyịk mme idụt ndinọ ọyọhọ ntịn̄enyịn. Ẹma ẹkam ẹnyịk ndidem ndinyịme nte ke Jehovah ke ada Jerusalem anam n̄kpọ ye nte ke baba itie edikara kiet idịghe n̄kpọ ndomokiet ke ẹmende ẹdomo ye Obio Ubọn̄ Jehovah.—Isaiah 49:23.
7. Nso ke obufa enyịn̄ Zion ada aban̄a?
7 Idahaemi Jehovah ọsọn̄ọ ukpụhọde idaha Zion ebe ke ndinọ enye obufa enyịn̄. Obufa enyịn̄ oro ada aban̄a idaha edidiọn̄ ye ukpono oro nditọ Zion eke isọn̄ ẹkenyenede ọtọn̄ọde ke 537 M.E.N. a Emi owụt ete ke Jehovah enyịme nte ke Zion enyene imọ. Mfịn, aduai Israel Abasi idem ndidi ntak idatesịt Jehovah ke usụn̄ emi, ndien mme erọn̄ en̄wen ẹdat esịt ye mmọ.
8. Ke mme usụn̄ ewe ke Jehovah okpono Zion?
8 Ke ama ọkọnọ Zion obufa enyịn̄ esie, Jehovah ọn̄wọn̄ọ idahaemi ete: “Afo eyedi anyanya ubọn̄ ke ubọk Jehovah, ye n̄kpọ uyara edidem ke eka-ubọk Abasi fo.” (Isaiah 62:3) Jehovah omụm ndamban̄a n̄wan esie, Zion eke heaven akama, man ẹse enye ke ọsọn̄urua n̄kpọ. (Psalm 48:2; 50:2) Anyanya ubọn̄ ye “n̄kpọ uyara edidem” ẹwụt nte ke ẹnọ enye ukpono ye odudu ukara. (Zechariah 9:16) Ke adade aban̄a Zion eke heaven, m̀mê “Jerusalem emi odude ke enyọn̄,” Israel Abasi edi n̄wọrọnda utịp emi otode ubọk Abasi—odudu oro enye adade anam n̄kpọ—ndinam utom. (Galatia 4:26) Ke un̄wam Jehovah, idụt eke spirit oro enyene ata akamba n̄wetnnịm n̄kpọ aban̄ade nsọn̄ọnda ye utuakibuot. Ẹsọn̄ọ ediwak miliọn owo idem, esịnede mbon oro ẹyetde aran ye mme erọn̄ en̄wen, ndiwụt n̄wọrọnda mbuọtidem ye ima. Ke Tọsịn Isua Ukara Christ, mbon oro ẹyetde aran, ke ẹma ẹkesịm ubọn̄ ubọn̄ utịp eke heaven mmọ, ke Jehovah edida anyan̄a ererimbot emi omụmde mmụm mi ọnọ nsinsi uwem.—Rome 8:21, 22; Ediyarade 22:2.
“Afo Eyenem Jehovah Esịt”
9. Tịn̄ nte Zion okpụhọrede.
9 Ndinọ obufa enyịn̄ edi ubak inem inem edikpụhọde Zion eke heaven oro nditọ esie eke isọn̄ ẹdade ẹban̄a. Nnyịn ikot ite: “Udukereke aba Azuvah (n̄wan eke ẹkpọn̄de): isọn̄ fo idinyụn̄ ikereke aba Shemamah (desert): edi ẹyesio fi enyịn̄ Hephzi-bah (n̄wan oro enemde mi esịt): ẹyesio isọn̄ fo enyịn̄ Beulah (n̄wan emi ẹdọde): koro afo eyenem Jehovah esịt; ẹyenyụn̄ ẹda isọn̄ fo ẹdọ.” (Isaiah 62:4) Zion eke isọn̄ ana ndon tọn̄ọ ẹkesobo enye ke 607 M.E.N. Nte ededi, mme ikọ Jehovah ẹnọ enye nsọn̄ọ ẹban̄a edifiak n̄wụk ye edifiak ndụn̄ ke isọn̄ esie. Zion oro ẹkesobode ini kiet ko ididịghe aba n̄wan oro ẹkpọn̄de, ndien isọn̄ esie idifiakke ina ndon aba. Edifiak mbọp Jerusalem ke 537 M.E.N. ọwọrọ obufa idaha ọnọ enye, oro edide ata isio ye akpa mbiara idaha esie. Jehovah ọdọhọ ete ke ẹdikot Zion, “N̄wan oro enemde mi esịt,” ẹnyụn̄ ẹkot isọn̄ esie, “N̄wan emi ẹdọde.”—Isaiah 54:1, 5 6; 66:8; Jeremiah 23:5-8; 30:17; Galatia 4:27-31.
10. (a) Didie ke ẹkenam Israel Abasi okpụhọrede? (b) Nso idi “idụt” Israel Abasi?
10 Ọtọn̄ọde ke 1919 Israel Abasi ama okụt ukem ukpụhọde oro. Ke ini akpa ekọn̄ ererimbot, eketie nte Abasi ama esịn mme Christian oro ẹyetde aran. Edi ke 1919 ẹma ẹfiak ẹwụk itie mfọn mmọ, ẹnyụn̄ ẹnam usụn̄ utuakibuot mmọ asana. Emi ama otụk mme ukpepn̄kpọ, ndutịm, ye utom mmọ. Israel Abasi ama odụk “idụt” esie, idaha eke spirit esie, m̀mê idaha unam utom.—Isaiah 66:7, 8, 20-22.
11. Didie ke mme Jew ẹda eka mmọ nte n̄wanndọ?
11 Ke akade iso ọsọn̄ọ etịn̄ aban̄a itie mfọn ikọt esie, Jehovah ọdọhọ ete: “Kpa nte akparawa ọdọde eyen-an̄wan, kpa ntre ke nditọ-iren fo ẹdidọ fi: ndien kpa nte ọdọ-n̄wan adatde esịt aban̄a n̄wan ndọ, kpa ntre ke Abasi fo edidat esịt aban̄a fi.” (Isaiah 62:5) Didie ke mme Jew, “nditọ-iren” Zion, ẹkeme ndidọ eka mmọ nte n̄wanndọ? Ebe ke nditọ iren Zion oro ẹkesion̄ode ke ntan̄mfep Babylon ẹfiak ẹnyọn̄ọ ndida akani ibuot obio mmọ nnyene nnyụn̄ ndụn̄ ke esịt esie ini kiet efen. Ke ini oro etịbede, Zion idịghe aba ndon edi ọyọhọ ye nditọ.—Jeremiah 3:14.
12. (a) Ke nso usụn̄ ke Jehovah anam an̄wan̄a nte ke mme Christian oro ẹyetde aran ẹdi ubak esop oro adianade ye enye ke ndọ? (b) Didie ke mme edinam Jehovah ye ikọt esie ẹdi uwụtn̄kpọ ẹnọ ndọ mfịn? (Se ekebe ke page 342.)
12 Ke ukem usụn̄ oro, ọtọn̄ọde ke 1919 nditọ Zion eke heaven ẹmeda isọn̄ mmọ, kpa idaha eke spirit mmọ ẹnyene, emi enyenede ntịn̄nnịm enyịn̄ nte “n̄wan emi ẹdọde.” Utom Christian mmọ ke idụt oro ayarade nte ke mme Christian oro ẹyetde aran ẹdi ‘ikọt enyịn̄ Jehovah.’ (Utom 15:14) Mmọ ndision̄o mfri Obio Ubọn̄ nnyụn̄ ntọt enyịn̄ Jehovah anam ana in̄wan̄-in̄wan̄ nte ke Jehovah enem esịt ye mme Christian emi. Enye anam an̄wan̄a nte ke mmọ ẹdi ubak esop oro adianade kiet ye enye ke usụn̄ oro owo mîkemeke ndidianade. Ke ndiyet mme Christian emi aran ke edisana spirit, nsion̄o mmọ ke ntan̄mfep eke spirit, nnyụn̄ nda mmọ ndikwọrọ idotenyịn Obio Ubọn̄ nnọ ofụri ubonowo, Jehovah owụt ete ke imọ imadat esịt iban̄a mmọ ukem nte ebe adatde aban̄a n̄wanndọ.—Jeremiah 32:41.
“Ẹkûtie Sụn̄”
13, 14. (a) Ke eset, didie ke Jerusalem akakabade edi obio oro ọnọde ukpeme? (b) Ke eyomfịn, didie ke Zion akabade edi “itoro ke ererimbot”?
13 Ndamban̄a obufa enyịn̄ oro Jehovah ọnọde anam ikọt esie ẹtie ke ifụre. Mmọ ẹfiọk ẹte ke enye enyịme mmimọ ye nte ke enye ọdọ mmimọ. Idahaemi ke adade uwụtn̄kpọ efen, Jehovah etịn̄ ikọ ọnọ ikọt esie nte n̄kpọ eke etịn̄de ye obio ibibene, ete: “Mmenịm mbon-ukpeme ke enyọn̄ ibibene fo, O Jerusalem, mmọ ididopke uyo baba ke ofụri uwemeyo, ye ke ofụri okoneyo: mbufo emi ẹtide Jehovah n̄kpọ, ẹkûtie sụn̄, ẹkûnyụn̄ ẹyak enye etie sụn̄, tutu enye owụk onyụn̄ enịm Jerusalem ke itoro ke ererimbot.” (Isaiah 62:6, 7) Ke edikem ini Jehovah, ke mme anam-akpanikọ nsụhọ ẹma ẹketo ke Babylon ẹnyọn̄ọ ẹdi, Jerusalem amakabade “itoro ke ererimbot”—obio ibibene oro ọnọde mme andidụn̄ enye ukpeme. Ke uwemeyo ye ke okoneyo, mbon ukpeme ke ibibene oro ẹdu ke edidemede ndikụt ke ẹkpeme obio oro ndinyụn̄ ndụri nditọisọn̄ esie utọn̄.—Nehemiah 6:15; 7:3; Isaiah 52:8.
14 Ke eyomfịn Jehovah amada mbon ukpeme esie oro ẹyetde aran ndiwụt mbon nsụkidem usụn̄ ubọhọ-ufụn nsunsu ido ukpono. Ẹkot mmọ emi ẹdụk ẹdi esop esie, ke ebiet emi ẹkpemede mmọ ẹsio ke mbiara eke spirit, idiọk odudu, ye iyatesịt Jehovah. (Jeremiah 33:9; Zephaniah 3:19) N̄kpọ oro edide akpan n̄kpọ kaban̄a utọ ukpeme oro edi utom otu owo ukpeme, “asan̄autom emi anamde akpanikọ, onyụn̄ enyenede ọniọn̄,” oro ọnọde “udia [eke spirit] ke edikem ini.” (Matthew 24:45-47) Ke anamde utom ye otu owo ukpeme, “akwa otuowo” n̄ko ẹnyene akpan udeme ke ndinam Zion edi “itoro ke ererimbot.”—Ediyarade 7:9.
15. Didie ke otu owo ukpeme ye nsan̄a mmọ ẹnam n̄kpọ Jehovah kpukpru ini?
15 Utom otu owo ukpeme oro ye nsan̄a mmọ ke aka iso! Ẹkụt edu unam utom ofụri ukpọn̄ mmọ ke ifịk ifịk utom ediwak miliọn mme anam-akpanikọ oro ẹnyenede ibetedem mme esenyịn oro ẹsan̄ade-san̄a ye iban mmọ; mme anamutom unyịmesịt ke nsio nsio ufọkidụn̄ Bethel ye mme itie umịn̄n̄wed eke Mme Ntiense Jehovah; mme isụn̄utom; ye mme akpan asiakusụn̄, mme asiakusụn̄ ofụri ini ye eke unọ un̄wam. Ke adianade do, mmọ ẹnam utom ndibọp mbufa Ufọkmbono Obio Ubọn̄, ndisan̄a nse mbon udọn̄ọ, ndin̄wam mbon oro ẹsobode mme usọbọ oro ẹkamade n̄kpọ-ata, ndinyụn̄ nnọ mbon unọmọ afanikọn̄ ye mbabuat n̄kpọntịbe ekemini n̄kpọ-un̄wam. Ediwak ke otu mbon n̄waidem emi ẹsiwak ndinam utom ke ata ata “uwemeyo ye ke okoneyo”!—Ediyarade 7:14, 15.
16. Ke ewe usụn̄ ke mme asan̄autom Jehovah ‘mîyakke enye etie sụn̄’?
16 Ẹsịn udọn̄ ẹnọ mme asan̄autom Jehovah ndibọn̄ akam kpukpru ini, ndiben̄e Abasi nte “inam uduak [esie]; nte ẹnamde ke heaven, yak inam ke isọn̄ kpasụk ntre.” (Matthew 6:9, 10; 1 Thessalonica 5:17) Ẹkpak mmọ ẹte: “Ẹkûnyụn̄ ẹyak [Jehovah] etie sụn̄” tutu enye anam mme udọn̄ ye mme idotenyịn mmọ kaban̄a edifiak n̄wụk utuakibuot akpanikọ. Jesus ama ọsọn̄ọ etịn̄ ntak oyomde ẹbọn̄ akam kpukpru ini, akpakde mme anditiene enye ‘ndiseme nnọ [Abasi] uwemeyo ye okoneyo.’—Luke 18:1-8.
Ẹyenọ Utom Ẹnamde Ẹnọ Abasi Utịp
17, 18. (a) Ke usụn̄ ewe ke mme andidụn̄ Zion ẹdori enyịn ndibọ utịp utom mmọ? (b) Didie ke ikọt Jehovah mfịn ẹbọ utịp utom mmọ?
17 Obufa enyịn̄ oro Jehovah ọnọde ikọt esie afiak ọnọ mmọ nsọn̄ọ nte ke ukeme mmọ idịghe ke ikpîkpu. “Jehovah omotomo ubọk nnasia esie, ye ubọk odudu esie, ete, Ndidaha aba ibokpot fo nnọ mme asua fo ẹta; nditọ mme idụt idinyụn̄ in̄wọn̄ke obufa wine fo, emi afo anamde utom ke esịt: koro mmọ eke ẹtan̄de enye ẹyeta enye, ẹnyụn̄ ẹtoro Jehovah; mmọ eke ẹbonde ẹyenyụn̄ ẹn̄wọn̄ enye ke edisana okụre mi.” (Isaiah 62:8, 9) Ubọk nnasia ye ubọk odudu Jehovah ẹda ẹban̄a odudu ye ukeme esie. (Deuteronomy 32:40; Ezekiel 20:5) Enye nditomo emi owụt nte ke enye ebiere ndikpụhọde mme idaha Zion. Ke 607 M.E.N., Jehovah ayak mme asua Zion ẹwo enye ẹnyụn̄ ẹtan̄ inyene esie. (Deuteronomy 28:33, 51) Edi idahaemi, sụk mbon oro ẹnyenede unen ẹdidia inyene Zion.—Deuteronomy 14:22-27.
18 Ke un̄wọn̄ọ emi ndisu ke eyomfịn, ikọt Jehovah oro ẹtan̄de ẹbok ẹnyene akwa mfọnọn̄kpọ eke spirit. Mmọ ẹbọ utịp utom mmọ ọyọhọ ọyọhọ—n̄kọri ke ibat mme mbet Christian ye akpakịp udia eke spirit. (Isaiah 55:1, 2; 65:14) Koro ikọt esie ẹnamde akpanikọ, Jehovah iyakke mme asua esie ẹbiọn̄ọ mfọnọn̄kpọ eke spirit mmọ m̀mê ndinam mmọ ẹtaba utịp utom ofụri ukpọn̄ mmọ. Idụhe utom ndomokiet oro ẹnamde ẹnọ Jehovah oro edide ikpîkpu.—Malachi 3:10-12; Mme Hebrew 6:10.
19, 20. (a) Didie ke ẹdiọn̄ usụn̄ ẹnọ mme Jew oro ẹfiakde ẹnyọn̄ọ Jerusalem? (b) Didie ke ẹdiọn̄ usụn̄ ke eyomfịn ẹnọ mbon nsụkidem ndidụk ndi esop Jehovah?
19 Obufa enyịn̄ emi anam n̄ko esop Jehovah odụri mbon esịt akpanikọ ada. Akwa udịmowo ẹbụn̄ọ ẹdụk ke esịt, ndien usụn̄ ana in̄wan̄ ọnọ mmọ. Ntịn̄nnịm ikọ Isaiah ọdọhọ ete: “Mbufo ẹsan̄a ke mme inua-otop, ẹsan̄a ẹbe; ẹdiọn̄ usụn̄ mbio-obio; ẹkịbi ọkpọ-usụn̄; ẹtan̄ mme itiat ẹfep; ẹmenede banner ẹnọ mbio-obio.” (Isaiah 62:10) Ke akpa idaha, etie nte ikot emi aban̄a edibe ke mme inuaotop obio Babylon man ẹfiak ẹnyọn̄ọ Jerusalem. Mme andifiak nnyọn̄ọ emi ẹnyene nditan̄ mme itiat mfep ke usụn̄ man isan̄ edi mmemmem, man ẹnyụn̄ ẹmenede banner ndiwụt usụn̄.—Isaiah 11:12.
20 Ọtọn̄ọde ke 1919, ẹmedian̄ade mme Christian oro ẹyetde aran ẹnịm ndinam utom Abasi ndien mmọ ke ẹsan̄a ke “usụn̄ edinen owo.” (Isaiah 35:8) Mmọ ẹkedi akpa ndisan̄a ke ọkpọusụn̄ eke spirit mbe n̄wọrọ ke Akwa Babylon. (Isaiah 40:3; 48:20) Abasi ama ọnọ mmọ ifetutom ndinọ ndausụn̄ ke nditan̄a n̄kpọsọn̄ utom esie ye ke ndiwụt mbon efen usụn̄ ke ọkpọusụn̄ oro. Nditan̄ mme itiat—ndimen mme n̄kpọ ubiọn̄ọ mfep—ekenen̄ede edi ke ufọn mmọ. (Isaiah 57:14) Oyom mmọ ẹkụt uduak Abasi ye mme ukpepn̄kpọ esie in̄wan̄-in̄wan̄. Mme nsunsu edinịm ke akpanikọ ẹdi mme n̄kpọ ubiọn̄ọ ke usụn̄ uwem, edi Ikọ Jehovah edi ‘ebiet hammer eke obomde akamba itiat.’ Mme Christian oro ẹyetde aran ẹma ẹda enye ẹsuan mme n̄kpọ ubiọn̄ọ oro ẹkpenamde mbon oro ẹyomde ndinam n̄kpọ Jehovah ẹduọn̄ọ.—Jeremiah 23:29.
21, 22. Nso banner ke Jehovah owụk ọnọ mbon oro ẹkpọn̄de nsunsu ido ukpono, ndien didie ke nnyịn ifiọk emi?
21 Ke 537 M.E.N., Jerusalem ama akabade edi banner oro okokotde nsụhọ mme Jew ndifiak nnyọn̄ọ nnyụn̄ mfiak n̄kọbọp temple. (Isaiah 49:22) Ke ini ẹkesion̄ode nsụhọ oro ẹyetde aran ẹfep ke ufụn nsunsu ido ukpono ke 1919, mmọ ikoyokke ye unana iwụk. Mmọ ẹma ẹfiọk ebiet oro mmọ ẹkekade, koro Jehovah okowụkde banner ọnọ mmọ. Nso banner? Ukem banner oro ẹkebemde iso ẹtịn̄ ke Isaiah 11:10, emi ọdọhọde ete: “Ama ekem ke usen oro . . . orụn̄ Jesse [ayada] nte banner mme idụt.” Apostle Paul ada mme ikọ emi etịn̄ aban̄a Jesus. (Rome 15:8, 12) Ih, banner emi edi Christ Jesus, emi adade ubọn̄ nte Edidem ke Obot Zion eke heaven!—Mme Hebrew 12:22; Ediyarade 14:1.
22 Mme Christian oro ẹyetde aran ye mme erọn̄ en̄wen ẹda ẹkanade Jesus Christ man ẹbuana ke utuakibuot Ata Ọkpọsọn̄ Abasi oro anamde ẹdiana kiet. Itie ukara esie owụt unen itie edikara ofụri ekondo eke Jehovah onyụn̄ ọdiọn̄ mbon esịt akpanikọ emi ẹtode kpukpru mme idụt isọn̄. Nte emi idịghe ntak inọ kpukpru nnyịn ndidiana kiet ntoro enye?
“Edinyan̄a Fo ke Edi”!
23, 24. Didie ke ẹda edinyan̄a ẹsọk mbon oro ẹnyenede mbuọtidem ke Abasi?
23 Obufa enyịn̄ oro Jehovah osiode esop esie oro ebietde n̄wan enyene n̄kpọ ndinam ye nsinsi edinyan̄a nditọ esie. Isaiah ewet ete: “Sese, Jehovah ọmọkwọrọ tutu esịm utịt ererimbot, ete, Mbufo ẹdọhọ adiaha Zion, ẹte, Sese, edinyan̄a fo ke edi; sese, utịp esie odu ye enye, n̄kpọ-eyen-utom esie onyụn̄ odu enye ke iso.” (Isaiah 62:11) Mme Jew ẹma ẹnyene edinyan̄a ke ini Babylon ọkọduọde, mmọ ẹkenyụn̄ ẹfiakde ẹnyọn̄ọ obio emana mmọ. Edi mme ikọ emi ẹnyan ubọk ẹwụt n̄kpọ oro okponde akan. Ikọ Jehovah ọnọ nnyịn ekikere aban̄a ntịn̄nnịm ikọ Zechariah aban̄ade Jerusalem ete: “O adiaha Zion, dat esịt etieti; sio n̄kpo idara, O adiaha Jerusalem: sese, edidem fo eyedi ke ọtọ fo; enye enen, onyụn̄ enịm idem ke andinyan̄a; enye edi sụn̄-sụn̄, onyụn̄ odoro ke ass, ye ke abak ass, eyen uman ass.”—Zechariah 9:9.
24 Isua ita ye ubak ke Jesus ama akana baptism ke mmọn̄ ẹnyụn̄ ẹyet enye aran ke spirit Abasi, enye ama awat odụk Jerusalem onyụn̄ anam temple asana. (Matthew 21:1-5; John 12:14-16) Mfịn, Jesus Christ edi enye oro adade edinyan̄a otode Jehovah ọsọk kpukpru mbon oro ẹnyenede mbuọtidem ke Abasi. Tọn̄ọ nte ẹkedori enye ke ebekpo ke 1914, Jesus edi n̄ko Ebiereikpe ye Andisobo nnọ Jehovah oro ẹyetde aran. Ke 1918, isua ita ye ubak ke ẹma ẹkedori enye ke ebekpo, enye ama anam temple eke spirit Jehovah asana, emi esop mme Christian oro ẹyetde aran ke isọn̄ adade aban̄a. (Malachi 3:1-5) Ndimenede enye nte banner ekedi ntọn̄ọ akwa editan̄ mme owo ke ofụri ererimbot mbok, ke ndinọ Obio Ubọn̄ Messiah ibetedem. Ke etienede uwụtn̄kpọ eke eset, Israel Abasi ẹkenyene “edinyan̄a” ke ẹma ẹkesion̄o mmọ ke Akwa Babylon ke 1919. “Utịp” m̀mê “n̄kpọ-eyen-utom” oro anade ebet mme awa-idem mbon idọk emi edi uwem unana n̄kpa ke heaven m̀mê nsinsi uwem ke isọn̄. Kpukpru mbon oro ẹnamde akpanikọ ẹkeme ndinịm ke akpanikọ nte ke “utom eke mme imọ inamde idiwọrọke idi ikpîkpu ke Ọbọn̄.”—1 Corinth 15:58.
25. Nso nsọn̄ọ ke ẹnọ ikọt Jehovah?
25 Nso eti idotenyịn ke emi edi ntem ọnọ esop Jehovah eke heaven, mme andida ke ibuot esie oro ẹyetde aran mi ke isọn̄, ye kpukpru owo oro ẹbuanade ye mmọ ifịk ifịk! (Deuteronomy 26:19) Isaiah eketịn̄ ntịn̄nnịm ikọ ete: “Ndien mmọ ẹyekere edisana mbio, mmọ eke Jehovah afakde: ẹyenyụn̄ ẹkot fi, ẹte Derushah (emi mmọ ẹyomde), Ir-lo-neezabah (obio eke owo mîdikpọn̄ke).” (Isaiah 62:12) Ini kiet ko, “Jerusalem emi odude ke enyọn̄,” oro Israel Abasi adade aban̄a ama ekere ke ẹkpọn̄ imọ. Enye idikereke ntre aba tutu amama. Ikọt Jehovah ẹdidu ke ima ima ukpeme esie ke nsinsi, ẹnyenede n̄kaiso unyịme esie.
[Ikọ idakisọn̄]
a Ke ntịn̄nnịm ikọ Bible, “obufa enyịn̄” ekeme ndida mban̄a obufa idaha m̀mê ifetutom.—Ediyarade 2:17; 3:12.
[Mme Mbụme Ukpepn̄kpọ]
[Ekebe ke page 342]
N̄kokon̄ Uwụtn̄kpọ Ndọ
Ke ini mme owo ẹdọde ndọ, mmọ ẹsinyene se ẹyomde ke ebuana ndọ. Edi nso ke Abasi oyom? Enye ọkọtọn̄ọ ndọ. Nso ikedi uduak esie kaban̄a ndọ?
Idiọn̄ọ kiet kaban̄a idaha ekikere Abasi oto itie ebuana esie ye idụt Israel. Isaiah owụt itie ebuana emi nte ndọ. (Isaiah 62:1-5) Tịm fiọk se Jehovah Abasi nte “ebe” anamde ọnọ “n̄wan ndọ” esie. Enye ekpeme onyụn̄ anam enye asana. (Isaiah 62:6, 7, 12) Enye okpono onyụn̄ ada enye nte akpan n̄kpọ. (Isaiah 62:3, 8, 9) Enye onyụn̄ adat esịt aban̄a enye, nte ẹwụtde ke mbufa enyịn̄ oro Jehovah ọnọde enye.—Isaiah 62:4, 5, 12.
Ke N̄wed Abasi Christian Usem Greek, Paul afiak etịn̄ ikọ Isaiah aban̄a itie ebuana ke ufọt Jehovah ye Israel ke ini enye emende itie ebuana ebe ye n̄wan odomo ye eke Christ ye esop mme Christian oro ẹyetde aran.—Ephesus 5:21-27.
Paul ama esịn udọn̄ ọnọ mme Christian ndikpebe itie ebuana Jesus ye esop ke ndọ mmọ. Idụhe ima efen oro okponde akan enye oro Jehovah akamade Israel ye oro Christ amade esop. Mme ndamban̄a itie ebuana oro ẹnọ n̄kokon̄ uwụtn̄kpọ kaban̄a ndọ oro okụtde unen onyụn̄ akamade inemesịt ke otu mme Christian.—Ephesus 5:28-33.
[Ndise ke page 339]
Jehovah oyosio Zion eke heaven obufa enyịn̄
[Mme ndise ke page 347]
Ke eyomfịn otu owo ukpeme Jehovah idopke uyo
