Ibuot Edịp Ye Kiet

Utuakibuot Akpanikọ Atara ke Ofụri Ererimbot

Isaiah 60:1-22

1. Nso etop nsịnudọn̄ ke Isaiah ibuot 60 akama?

 ẸWET Isaiah ibuot 60 nte edemede-owo-udọn̄ mbụk. Ke mme ntọn̄ọ ntọn̄ọ ufan̄ikọ, n̄kpọntịbe oro otụkde owo omụm udọn̄ nnyịn. Ediwak n̄kpọntịbe ẹma ẹtiene usọp usọp ke adiana ke adiana, ẹdade nnyịn ẹkesịm utịt oro edemerede owo udọn̄. Ibuot oro obụk ke usụn̄ oro edemerede owo udọn̄ aban̄a edifiak n̄wụk utuakibuot akpanikọ ke Jerusalem eset ye editat utuakibuot akpanikọ ke ofụri ererimbot mfịn. Akan oro, enye owụt mme nsinsi edidiọn̄ oro ẹnade ẹbet kpukpru mme anam-akpanikọ oro ẹtuakde ibuot ẹnọ Abasi. Owo nnyịn kiet kiet ekeme ndinyene udeme ke edisu akama-nduaidem ikpehe ntịn̄nnịm ikọ Isaiah emi. Ke ntre ẹyak nnyịn idụn̄ọde enye ye ntịn̄enyịn.

Un̄wana Asiaha ke Ekịm

2. Nso ewụhọ ke ẹnọ n̄wan emi anade ke ekịm, ndien ntak emi anade enye anam ewụhọ emi usọp usọp?

² Ẹtịn̄ mme ntọn̄ọikọ ibuot Isaiah emi ẹnọ n̄wan emi odude ke mfụhọ mfụhọ idaha. Nte an̄wanade enye ana ke isọn̄ ke ekịm. Ke mbuari, un̄wana ayama ke ekịm oro nte Jehovah ọnọde ikot ebe ke Isaiah ete: “[O n̄wan, NW] daha ke enyọn̄! yama! koro un̄wana fo emedi, ubọn̄ Jehovah omonyụn̄ asiaha ọnọ fi.” (Isaiah 60:1) Ih, “n̄wan” oro ekpenyene ndidaha ke enyọn̄ nnyụn̄ n̄wụt  ubọn̄ Abasi! Ntak n̄kpọ emi edide usọp usọp? Ntịn̄nnịm ikọ oro aka iso ete: “Koro, sese, ekịm oyofụk ererimbot, ọkpọsọn̄ ekịm oyonyụn̄ ofụk mme idụt: edi Jehovah ayasiaha ọnọ fi, ẹyenyụn̄ ẹkụt ubọn̄ esie eke odorode fi.” (Isaiah 60:2) Ana “n̄wan” oro ‘ayama’ ke ufọn mbon oro ẹdude ẹkanade enye oro ẹsụk ẹfiọn̄ọde ubọk ke ekịm. Nso ididi utịp? “Mme idụt ẹyesan̄a ke un̄wana fo, ndidem ẹyenyụn̄ ẹsan̄a ke usiere fo.” (Isaiah 60:3) Mme ntọn̄ọikọ emi ẹwụt n̄kpọ oro ẹdinamde etịm an̄wan̄a ọyọhọ ọyọhọ ke mme ufan̄ikọ oro ẹtienede—ana utuakibuot akpanikọ atara ke ofụri ererimbot!

3. (a) Anie edi “n̄wan” emi? (b) Ntak emi “n̄wan” emi anade ke ekịm?

³ Okposụkedi ẹtịn̄de ẹban̄a mme n̄kpọntịbe ini iso, Jehovah ọdọhọ “n̄wan” oro ete ke un̄wana esie “emedi.” Emi ọsọn̄ọ akpanikọ oro nte ke ntịn̄nnịm ikọ emi oyosu. “N̄wan” emi ẹtịn̄de ẹban̄a edi Zion, m̀mê Jerusalem, kpa ibuot obio Judah. (Isaiah 52:1, 2; 60:14) Obio emi ada aban̄a idụt oro ke ofụri ofụri. Ke ini akpa edisu ntịn̄nnịm ikọ emi, ẹkụt “n̄wan” emi nte anade ke ekịm, ke ebiet emi enye okodude tọn̄ọ nte ẹkesobo Jerusalem ke 607 M.E.N. Nte ededi, ke 537 M.E.N., mme anam-akpanikọ nsụhọ Jew mbon ntan̄mfep ẹma ẹfiak ẹnyọn̄ọ Jerusalem ẹnyụn̄ ẹfiak ẹkewụk utuakibuot akpanikọ. Ke akpatre, Jehovah anam un̄wana ayama ọnọ “n̄wan” esie ndien ikọt esie oro ẹfiakde ẹnyọn̄ọ ẹdi ẹkabade ẹdi ebiet emi ifiọk otode ke otu mme idụt oro ẹdude ke ekịm eke spirit.

N̄kponn̄kan Edisu

4. Anie mfịn ke isọn̄ ada aban̄a “n̄wan” emi, ndien mmanie ke mme ntịn̄nnịm ikọ emi ẹbuana ke ntatara usụn̄?

⁴ Udọn̄ nnyịn ke mme ntịn̄nnịm ikọ emi aka anyan ebe  edisu mmọ ke idem Jerusalem eset. Mfịn “Israel Abasi” ada ke ibuot “n̄wan” Jehovah eke heaven ke isọn̄. (Galatia 6:16) Ke ofụri iduọk ini oro enye odude, ọtọn̄ọde ke Pentecost 33 E.N. tutu esịm idahaemi, idụt eke spirit emi enyene ofụri ibat mme andibuana 144,000 oro ẹyetde aran ke spirit, “oro ẹkefakde ẹsio ẹfep ke isọn̄” ye idotenyịn edikara ye Christ ke heaven. (Ediyarade 14:1, 3) Edisu eke Isaiah ibuot 60 ke eyomfịn ọkọn̄ọ ke owo 144,000 oro ẹdude uwem ke isọn̄ ke “ukperedem ini” emi. (2 Timothy 3:1) Ntịn̄nnịm ikọ emi enyene n̄kpọ ndinam n̄ko ye mme nsan̄a mme Christian oro ẹyetde aran, kpa “akwa otuowo” eke “mme erọn̄ en̄wen.”—Ediyarade 7:9; John 10:11, 16.

5. Ini ewe ke mme andibuana ke Israel Abasi oro ẹkesụhọde ẹkekụt nte mmimọ inade ke ekịm, ndien ini ewe ke un̄wana Jehovah akayama ọnọ mmọ?

⁵ Ke ibio ini ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ iduọk isua 1900, mme andibuana ke Israel Abasi oro ẹkesụk ẹdude ke isọn̄ ẹma ẹkụt nte mmimọ isụk inade ke ekịm, yak idọhọ ntre. Akpa ekọn̄ ererimbot ama asan̄a ekpere utịt ye mmọ ẹdude ke idaha oro ẹketịn̄de ke ndamban̄a usụn̄ ke n̄wed Ediyarade—okpo mmọ ẹnade “ke efak akwa obio oro ẹsiode enye enyịn̄ Sodom ye Egypt.” (Ediyarade 11:8) Nte ededi, ke 1919 Jehovah ama anam un̄wana esie ayama ọnọ mmọ. Ke ndinam n̄kpọ mban̄a emi, mmọ ẹma ẹdaha ke enyọn̄ ẹnyụn̄ ẹwụt un̄wana Abasi, ẹtan̄ade eti mbụk Obio Ubọn̄ Abasi uko uko.—Matthew 5:14-16; 24:14.

6. Didie ke ererimbot ke ofụri ofụri anam n̄kpọ aban̄a ntọt aban̄ade ubọn̄ ubọn̄ edidu Jesus, edi ẹdụri mmanie ẹtiene un̄wana Jehovah?

⁶ Sia odude ke idak odudu akwa “andikara ekịm ererimbot emi,” ubonowo ke ofụri ofụri emesịn ntọt aban̄ade ubọn̄ ubọn̄ edidu Jesus Christ, emi edide “un̄wana ererimbot.” (Ephesus 6:12; John 8:12; 2 Corinth 4: 3, 4) Kpa ye oro, ẹmedụri ediwak miliọn owo ẹtiene un̄wana Jehovah, esịnede “ndidem” (mbon oro ẹyetde aran oro ẹkabarede ẹdi mme adiakpa Obio Ubọn̄ eke heaven) ye “mme idụt” (kpa akwa otuowo eke mme erọn̄ en̄wen).

N̄kọri Anam Ẹnyene Ọyọhọ Idatesịt

7. Nso eti n̄kpọ ke “n̄wan” emi okụt?

⁷ Ke nditat ibuotikọ oro ẹwụtde ke Isaiah 60:3, Jehovah ọnọ “n̄wan” emi ewụhọ efen ete: “Menede enyịn fo kabade kụk, nyụn̄ se.” Ke ini “n̄wan” emi anamde oro, enye okụt n̄kpọ oro ọnọde enye inemesịt—nditọ esie ke ẹdi ufọk! “Kpukpru mmọ ẹbono ẹdi ke ọtọ fo: nditọ-iren fo ẹyeto ke anyan ebiet ẹdi, ẹyenyụn̄ ẹbiom nditọ fo iban ke n̄kan̄.” (Isaiah 60:4) Editan̄a Obio Ubọn̄ ke ofụri ererimbot oro ọkọtọn̄ọde ke 1919 okosụn̄ọ ke ediwak tọsịn “nditọ-iren” ye ‘nditọ-iban’ oro ẹyetde aran efen efen ndidiana ye Israel Abasi. Ke usụn̄ emi Jehovah ama anam n̄kpọ ndiyọhọ ibat 144,000 oro ẹkebemde iso ẹtịn̄ ẹban̄a, emi ẹdikarade ye Christ.—Ediyarade 5:9, 10.

8. Nso ntak inemesịt ke Israel Abasi ẹnyene toto ke 1919?

⁸ N̄kọri emi ada idatesịt edi. “Ndien afo oyokụt, onyụn̄ atara idem, esịt oyonyụn̄ ebre, onyụn̄ an̄wan̄a fi: koro inyene inyan̄ ẹyekabade ẹtiene fi, odudu mme idụt ẹyedi ke ọtọ fo.” (Isaiah 60:5) Editan̄ mbon oro ẹyetde aran mbok ke mme iduọk isua 1920 ye eke 1930 ama ada akwa inemesịt ọsọk Israel Abasi. Kpa ye oro, mmọ ẹnyene ntak idatesịt efen. Akpan akpan ọtọn̄ọde ke ufọt ufọt iduọk isua 1930, mme owo oro ini kiet ko ẹkedide ubak “inyan̄” ubonowo oro adianarede ọkpọn̄ Abasi ẹmeto ke ofụri idụt ẹwọn̄ọ ẹdi ndituak ibuot ye Israel Abasi. (Isaiah 57:20; Haggai 2:7) Mme owo emi idahake ika ndinam n̄kpọ Abasi ke usụn̄  idemmọ. Utu ke oro, mmọ ẹdi ẹbịne “n̄wan” oro ẹnyụn̄ ẹkabade ẹdi ubak otuerọn̄ Abasi oro ẹdianade kiet. Nte utịp, kpukpru asan̄autom Abasi ẹbuana ke ndinam utuakibuot akpanikọ atara.

Mme Idụt Ẹsop Idem ke Jerusalem

9, 10. Mmanie ke ẹkụt nte ẹsopde idem ke Jerusalem, ndien didie ke Jehovah adara mmọ?

⁹ Ke adade uwụtn̄kpọ oro mbon iduọk ini Isaiah ẹmehede, Jehovah etịn̄ aban̄a n̄kọri emi. Ke adade ke Obot Zion ese ke idaha ekikere esie, “n̄wan” emi ebem iso ese utịt ikpehe n̄kan̄ edem usiahautịn. Anie ke enye okụt? “Akwa udịm camel ẹyefụk fi, mme dromedary Midian ye eke Ephah; kpukpru mmọ ẹyeto ke Sheba, ẹbiom gold ye frankincense ẹdi, ẹyenyụn̄ ẹkwọrọ itoro Jehovah.” (Isaiah 60:6) Mme ufọkisan̄ camel eke mbonurua ẹtode nsio nsio esien ẹkesisan̄a ke usụn̄ oro akade Jerusalem, ẹbe. (Genesis 37:25, 28; Judges 6:1, 5; 1 Ndidem 10:1, 2) Mme camel ẹdu ke kpukpru itie, ukem nte ukwọ ofụkde isọn̄! Mme ufọkisan̄ emi ẹda nti enọ ẹdi, owụtde nte ke mme anyamurua emi ẹdi ye nti uduak. Mmọ ẹyom ndituak ibuot nnọ Jehovah nnyụn̄ nnọ enye mfọnn̄kan n̄kpọ oro mmọ ẹkemede ndinọ.

¹⁰ Idịghe mbonurua emi ikpọn̄ ẹnam isan̄ emi. “Kpukpru otu ufene Kedar ẹyebono ke ọtọ fo, okukịm Nebaioth ẹyenam n̄kpọ ẹnọ fi.” Ih, otu mme ekpemerọn̄ n̄ko ke ẹsan̄a ẹka Jerusalem. Mmọ ẹsan̄a ye mme ẹnọ ata ọsọn̄urua inyene mmọ—otuerọn̄—ẹnyụn̄ ẹnọ idemmọ nte mme asan̄autom. Didie ke Jehovah edidara mmọ? Enye ọdọhọ ete: “Ẹyedọk ke itie-uwa mi nte n̄kpọ inem; nyonyụn̄ mbana ediye ufọk mi.” (Isaiah 60:7) Jehovah ọbọ mme enọ mmọ, oro ẹdidade ẹnam n̄kpọ ke edisana utuakibuot.—Isaiah 56:7; Jeremiah 49:28, 29.

11, 12. (a) Nso ke “n̄wan” emi okụt nte enye esede n̄kan̄ edem usoputịn? (b) Ntak emi ata ediwak owo ẹsọpde ẹka Jerusalem?

 ¹¹ Idahaemi Jehovah ọdọhọ “n̄wan” emi ese ikpehe n̄kan̄ edem usoputịn, enye onyụn̄ obụp ete: “Mme anie ẹdi mme mmọ emi ẹfede (ẹdi) nte obubịt enyọn̄, ye nte ibiom ẹka ke mme window mmọ?” Jehovah ke idemesie ọbọrọ ete: “Koro mme isuo ke ẹbet mi, mme ubom mbakara Tarshish ẹbet ke mbemiso, man ẹda nditọ mi ke anyan idụt ẹdi, silver mmọ ye gold mmọ n̄ko, ẹsọk enyịn̄ Jehovah Abasi fo, ye Edisana Abasi Israel; koro enye abanade fi.”—Isaiah 60:8, 9.

¹² Da nte ke afo ada ye “n̄wan” oro, esede n̄kan̄ edem usoputịn ke edem Akwa Inyan̄ n̄kan̄ oko. Nso ke afo okụt? Obubịt enyọn̄ emi ọdọn̄ọde mfia ọfiọrọde ko nsannsan ke enyọn̄ mmọn̄ edi. Mmọ ẹbiet inuen, edi nte mmọ ẹtịmde ẹsan̄a ẹkpere, afo okụt ke mmọ ẹdi mme ubom oro ẹnyenede afara oro owo mîtatke. Mmọ ẹto “anyan idụt ẹdi.” a (Isaiah 49:12) Ata ediwak ubom ke ẹwat usọp usọp ẹka Zion tutu mmọ ẹbiet udịm ibiom oro ẹfede ẹnyọn̄ọ efọk. Ntak emi otu ubom emi ẹsọpde ntre? Enye oyom ndision̄o mme andituak ibuot nnọ Jehovah oro ẹtode mme nsannsan itiembehe. Ke akpanikọ, kpukpru mbufa mbon oro ẹtode ẹdi—nditọ Israel ye isenowo, ẹtode ke edem usiahautịn m̀mê edem usoputịn ye mbon emi ẹtode n̄kpet n̄kpet m̀mê nsannsan—ke ẹsọp ẹka Jerusalem ndisana kpukpru se mmọ ẹnyenede nyak nnọ enyịn̄ Jehovah, kpa Abasi mmọ.—Isaiah 55:5.

13. Ke eyomfịn, mmanie ẹdi “nditọ-iren” ye ‘nditọ-iban,’ ndien mmanie ẹdi “odudu mme idụt”?

 ¹³ Nso in̄wan̄-in̄wan̄ ndise ke Isaiah 60:4-9 owụt ntem aban̄a n̄kọri eke ofụri ererimbot oro adade itie tọn̄ọ nte “n̄wan” Jehovah ọkọtọn̄ọ ndinọ un̄wana ke ekịm ererimbot emi! Akpa “nditọ-iren” ye ‘nditọ-iban’ Zion eke heaven, mbon oro ẹkekabarede ẹdi mme Christian oro ẹyetde aran ẹma ẹdi. Ke 1931 mmọ ẹma ẹnam ẹdiọn̄ọ mmimọ an̄wan̄wa nte Mme Ntiense Jehovah. Ekem otu mbon nsụkidem, “odudu mme idụt” ye “inyene inyan̄,” ẹma ẹsọsọp ẹdidiana kiet ye nsụhọ nditọete Christ. b Mfịn kpukpru mme asan̄autom Jehovah emi ẹtode ke ofụri ererimbot ye ke kpukpru nsio nsio idaha ke uwem ẹmediana ye Israel Abasi ke nditoro Ọbọn̄ Andikara, kpa Jehovah, ye ke ndimenede enyịn̄ esie nte ata utịbe enyịn̄ ke ekondo.

14. Didie ke mbufa mbon oro ẹtode ẹdi ‘ẹdọk itie-uwa Abasi’?

¹⁴ Nte ededi, mbufa mbon oro ẹtode mme idụt ẹdi mi ‘ndidọk ke itie-uwa Abasi’ ọwọrọ nso? Ẹdori uwa ke itieuwa. Apostle Paul ama ada ikọ oro abuanade uwa ke ini enye ekewetde ete: “N̄kpe mbufo ubọk, . . . nte ẹda ikpọkidem mbufo ẹnọ Abasi nte odu-uwem uwa, emi asanade, emi onyụn̄ enemde Abasi ndibọ; koro emi edide uwa eke anade ọnọ mbufo ndiwa.” (Rome 12:1) Mme Christian akpanikọ ẹnyịme ndisịn̄ede idemmọ. (Luke 9:23, 24, NW) Mmọ ẹyak ini, odudu, ye usọ mmọ ẹsịn ke ndinam utuakibuot akpanikọ aka iso. (Rome 6:13) Ke ndinam ntre, mmọ ẹwa mme uwa ekọm eke enemde Abasi ndibọ. (Mme Hebrew 13:15) Nso n̄kpọ inemesịt ke edi ntem ndikụt ediwak miliọn mme andituak ibuot  nnọ Jehovah mfịn, n̄kpri ye ikpọ, ẹnamde mme udọn̄ n̄kpọ Obio Ubọn̄ Abasi ẹbem mme ọkpọkpọ udọn̄ mmọ iso! Mmọ ẹwụt ata edu n̄waidem.—Matthew 6:33; 2 Corinth 5:15.

Mbufa Mbon Oro Ẹtode Ẹdi Ẹbuana ke Editat

15. (a) Ke eset, didie ke ẹkewụt isen owo mbọm Jehovah? (b) Ke eyomfịn, didie ke “isen owo” ẹbuana ke ndibọp utuakibuot akpanikọ?

¹⁵ Mbufa mbon oro ẹtode ẹdi mi ẹnọ inyene mmọ ẹnyụn̄ ẹnam utom ndinọ “n̄wan” Jehovah ibetedem. “Isen owo ẹyebọp ibibene fo, ndidem mmọ ẹyenyụn̄ ẹnam n̄kpọ ẹnọ fi: koro ke iyatesịt mi ke n̄kamịgha fi, ndien ke mfọnido mi ke n̄katua fi mbọm.” (Isaiah 60:10) Ẹma ẹwụt mfọnido Abasi ke ọyọhọ isua ikie itiokiet M.E.N. ke ini isenowo ẹken̄wamde ke utom ubọpn̄kpọ ke Jerusalem. (Ezra 3:7; Nehemiah 3:26) Ke n̄kponn̄kan edisu eke eyomfịn, “isen owo,” kpa akwa otuowo, ẹnọ nsụhọ oro ẹyetde aran ibetedem ke ndibọp utuakibuot akpanikọ. Mmọ ẹn̄wam ndinam nditọ ukpepn̄kpọ Bible mmọ ẹkọri mme edu Christian ndien ke ntem ẹbọpde esop Christian ẹnyụn̄ ẹsọn̄ọde “mme ibibene” esop Jehovah oro ebietde obio. (1 Corinth 3:10-15) Mmọ ẹnam n̄ko ata ata ubọpn̄kpọ, ẹnamde utom ọkpọsọn̄ ndibọp mme Ufọkmbono Obio Ubọn̄, mme Ufọk Mbono, ye mme ufọkidụn̄ Bethel. Ntem mmọ ẹdiana ye nditọete mmọ oro ẹyetde aran ndise mban̄a mme ufọn esop Jehovah oro akade iso nditara.—Isaiah 61:5.

16, 17. (a) Didie ke ẹnịm “usụn̄” esop Abasi in̄wan̄? (b) Didie ke “ndidem” ẹsan̄a utom ẹnọ Zion? (c) Nso iditịbe inọ mbon oro ẹdomode ndiberi “usụn̄” emi Jehovah oyomde ẹnịm in̄wan̄?

¹⁶ Isua kiet kiet, nte utịp ndutịm ubọpn̄kpọ eke spirit emi, ediwak tọsịn “isen owo” ke mme itie ikie ẹtọn̄ọ  ndibuana ye esop Jehovah, ndien usụn̄ eberede ọnọ ediwak owo efen efen. Jehovah ọdọhọ ete: “Mme usụn̄ fo ẹyena in̄wan̄ kpukpru ini; idinyụn̄ isịnke mmọ ke uwemeyo ye ke okoneyo; man ẹda inyene mme idụt ẹsọk fi, ẹnyụn̄ ẹda ndidem mmọ ẹdi.” (Isaiah 60:11) Nte ededi, mmanie ẹdi “ndidem” emi ẹdade usụn̄ ke nditan̄ inyene mme idụt n̄ka Zion? Ke eset, Jehovah ama edemede  esịt ndusụk mme andikara ‘ndinam n̄kpọ’ nnọ Zion. Ke uwụtn̄kpọ, Cyrus ama anam usio ukot ke ndinọ mme Jew ẹfiak ẹnyọn̄ọ Jerusalem ẹkebọp temple. Ke ukperedem, Artaxerxes ama ọnọ inyene onyụn̄ ọdọhọ Nehemiah afiak ọkọbọp mme ibibene Jerusalem. (Ezra 1:2, 3; Nehemiah 2:1-8) Ke akpanikọ, “esịt ọbọn̄ edi idịm mmọn̄ ke ubọk Jehovah.” (Mme N̄ke 21:1) Abasi nnyịn  ekeme ndinụk idem mme okopodudu andikara ndinam n̄kpọ nte ekemde ye uduak esie.

¹⁷ Ke eyomfịn ediwak “ndidem” m̀mê mme andikara, ẹmedomo ndiberi “usụn̄” esop Jehovah. Nte ededi, mbon eken ẹsan̄a utom ẹnọ Zion ebe ke ndinam mme ubiere oro ẹn̄wamde ndinịm “usụn̄” oro in̄wan̄. (Rome 13:4) Ke 1919, mbon ukara ẹma ẹsion̄o Joseph F. Rutherford ye nsan̄a esie ke n̄kpọkọbi oro mîdotke. (Ediyarade 11:13) Ukara owo ama “ọn̄wọn̄” ukọbọ emi ekebietde udiọn̄ mmọn̄ oro okotode Satan atara asuana ke enye ama ọkọduọ ke heaven. (Ediyarade 12:16) Ndusụk ukara ẹmesịn udọn̄ ẹnọ ediyọ ido ukpono, ndusụk ini akpan akpan ke ntak Mme Ntiense Jehovah. Orụk utom emi anam edi mmemmem n̄kpọ ọnọ otu mbon nsụkidem ndibe ke “mme usụn̄” oro ẹnade in̄wan̄ ndụk esop Jehovah. Ndien nso kaban̄a mme andibiọn̄ọ oro ẹdomode ndiberi “usụn̄” oro? Mmọ idikwe unen tutu amama. Jehovah etịn̄ aban̄a mmọ ete: “Ẹyesobo idụt ye obio eke mîdinamke n̄kpọ fo; mme idụt oro ẹyenyụn̄ ẹbiara fap.” (Isaiah 60:12) Kpukpru mbon oro ẹn̄wanade ye “n̄wan” Abasi—edide owo kiet kiet m̀mê esop—ẹyekpan̄a mbịghi n̄kaha ke ekọn̄ Armageddon emi edide.—Ediyarade 16:14, 16.

18. (a) Nso ke un̄wọn̄ọ oro nte ke mme eto ẹyesehe ke Israel ọwọrọ? (b) Nso idi ‘ebiet ukot Jehovah’ mfịn?

¹⁸ Ke ntọt ubiereikpe emi ebede, ntịn̄nnịm ikọ emi ọwọn̄ọde ebịne mme un̄wọn̄ọ ẹban̄ade akwa idatesịt ye uforo. Ke etịn̄de ikọ ọnọ “n̄wan” esie, Jehovah ọdọhọ ete: “Ubọn̄ Lebanon eyedi ke ọtọ fo, cypress, ye plane, ye box, ẹyedi ini kiet, man ẹda mmọ ẹbana edisana ebiet mi: ndien nyokpono ebiet ukot mi.” (Isaiah 60:13) Nsehe eto ẹda ẹban̄a uyai ye mbun̄wụm. (Isaiah 41:19; 55:13) Mme ikọ oro “edisana ebiet” ye “ebiet ukot mi” ke ufan̄ikọ  emi ẹtịn̄ ẹban̄a temple eke Jerusalem. (1 Chronicles 28:2; Psalm 99:5) Nte ededi, apostle Paul ama anam an̄wan̄a ete ke temple oro ke Jerusalem ekedi ndamban̄a n̄kpọ oro adade aban̄a n̄kponn̄kan temple eke spirit, kpa ndutịm edisan̄a n̄kpere Jehovah ke utuakibuot ke isọn̄ uwa Christ. (Mme Hebrew 8:1-5; 9:2-10, 23) Mfịn Jehovah okpono “ebiet ukot esie,” okụre eke isọn̄ ke akwa temple eke spirit emi. Mmọ ẹtịm ẹdemede udọn̄ tutu mmọ ẹdụri mme owo ẹsion̄o ke kpukpru mme idụt ndibuana ke utuakibuot akpanikọ do.—Isaiah 2:1-4; Haggai 2:7.

19. Nso ke ẹdinyịk mme andibiọn̄ọ ndinyịme, ndien ke mbịghi n̄kaha mmọ ẹdinam emi ini ewe?

¹⁹ Idahaemi ke ọwọn̄ọrede ntịn̄enyịn ọnọ mme andibiọn̄ọ, Jehovah ọdọhọ ete: “Nditọ mmọ emi ẹkefịkde fi, ẹyedi ẹdinụhọ ẹnọ fi; kpukpru mmọ emi ẹkesịnde fi ke ndek ẹyenyụn̄ ẹnụhọ ke ikpat ukot fo; ndien mmọ ẹyekot fi, ẹte, ‘Obio Jehovah, Zion Edisana Abasi Israel.’” (Isaiah 60:14) Ih, ndikụt akwa n̄kọri ye n̄kon̄n̄kan usụn̄ uwem emi edidiọn̄ Abasi adade ọsọk ikọt esie oyonụk ndusụk mme andibiọn̄ọ ndinụhọ nnyụn̄ n̄kot “n̄wan” emi. Oro edi, ẹyenyịk mmọ ndinyịme—ke mbịghi n̄kaha ke Armageddon—nte ke nsụhọ oro ẹyetde aran ye nsan̄a mmọ ẹnen̄ede ẹda ke ibuot esop Abasi eke heaven, kpa “Obio Jehovah, Zion Edisana Abasi Israel.”

Ndida Inyene Oro Odude Nnam N̄kpọ

20. Nso akwa ukpụhọde idaha ke “n̄wan” emi okụt?

²⁰ Nso akwa ukpụhọde idaha ke “n̄wan” emi okụt ntem! Jehovah ọdọhọ ete: “Utu ke ẹkpọn̄ fi ẹnyụn̄ ẹsua fi, owo mînyụn̄ isan̄ake ibe fi, nyenịm fi ke nsinsi ubọn̄, idara ediwak emana. Ndien afo ayawap mmọn̄ eba mme idụt, onyụn̄ awap eba ndidem: ndien ọyọfiọk  ete ke ami Jehovah ndi andinyan̄a fi, ye andifak fi, Ọkpọsọn̄ Abasi Jacob.”—Isaiah 60:15, 16.

21. (a) Didie ke Jerusalem eset akabade edi n̄kpọ “ubọn̄”? (b) Mme edidiọn̄ ewe ke mme asan̄autom Jehovah oro ẹyetde aran ẹnyene toto ke 1919, ndien didie ke mmọ ẹwap “mmọn̄ eba mme idụt”?

²¹ Jerusalem eset ama osop ke n̄wed ndise obio ke isua 70, ‘owo inyụn̄ isan̄ake ibe,’ yak idọhọ ntre. Edi ọtọn̄ọde ke 537 M.E.N., Jehovah ama afiak anam obio oro ọyọhọ, anamde enye edi n̄kpọ “ubọn̄.” Ukem ntre, ke ekperede utịt akpa ekọn̄ ererimbot, Israel Abasi ama osobo ini nsobo emi mmọ ẹkekerede ke ẹma “ẹkpọn̄” mmimọ. Edi ke 1919, Jehovah ama afak mme asan̄autom esie oro ẹyetde aran osion̄o ke ntan̄mfep, ndien ọtọn̄ọde ke ini oro enye ama ada anana-mbiet n̄kọri ye uforo eke spirit ọdiọn̄ mmọ. Ikọt esie ẹmewap “mmọn̄ eba mme idụt,” ẹdade inyene mme idụt ẹnam utuakibuot akpanikọ aka iso. Ke uwụtn̄kpọ, ọniọn̄ ọniọn̄ edida ifiọk ubotn̄kpọ eyomfịn nnam n̄kpọ anam ẹkeme ndikabade nnyụn̄ nsion̄o mme Bible ye mme n̄wed Bible ke ediwak usem ke mme itie ikie. Nte utịp, ediwak tọsịn owo ke mme itie ikie ke ẹkpep Bible ke isua kiet kiet ye Mme Ntiense Jehovah, ẹnyụn̄ ẹdi ẹdifiọk nte ke Jehovah edi Andinyan̄a ye Andifak mmọ ebe ke Christ.—Utom 5:31; 1 John 4:14.

N̄kọri Esop

22. Nso akpan n̄kọri ke Jehovah ọn̄wọn̄ọ?

²² N̄kọri ke ibat ikọt Jehovah asan̄a ye n̄kọri esop. Jehovah ọdọhọ ete: “Nyada gold ndinịm ke itie okpoho, nyada silver ndinịm ke itie ukwak, ye okpoho ke itie eto, ye ukwak ke itie itiat: ndien nyanam mbọn̄ fo ẹdi emem, nyonyụn̄ nnam mme andikara fi ẹdi edinen ido.” (Isaiah 60:17) Ndida gold ndinịm ke itie okpoho edi n̄kọri, ndien ntre ke edi ye mme n̄kpọ eken oro ẹsiakde mi. Ke  n̄kemuyo ye emi, ikọt Jehovah ke ẹnyene n̄kọri ke ndutịm esop ke ukperedem ini emi.

23, 24. Nso n̄kọri ke ẹnam ke ndutịm esop ikọt Jehovah ọtọn̄ọde ke 1919?

²³ Etisịm 1919, mme esop ẹma ẹnyene mme mbiowo ye mme deacon oro ẹkemekde ke ido ukara mbio obio. Ọtọn̄ọde ke isua oro, ẹma ẹmek eseutom ke ido ukara Abasi ndise mban̄a utom an̄wautom ke esop, edi mme idaha ẹma ẹdu oro ndusụk mbiowo oro ẹkemekde ẹkebiọn̄ọde eseutom oro. Ke 1932, mme n̄kpọ ẹma ẹkpụhọde. Ebede ke magazine Enyọn̄-Ukpeme, ẹma ẹteme mme esop ẹte ẹtre ndimek mbiowo ye mme deacon. Utu ke oro, mmọ ẹdimek kọmiti utom ndinam utom ọtọkiet ye eseutom. Oro ekedi akwa n̄kọri.

²⁴ Ke 1938, ẹma ẹda “gold” efen efen ẹdi ke ini ẹkenamde ẹdiọn̄ọ nte ke ẹnyene ndimek kpukpru mme asan̄autom ke esop ke ido ukara Abasi. Ndutịm esop ekesịne ke ubọk asan̄autom otu (ke ukperedem, asan̄autom esop) oro nsio nsio asan̄autom ẹken̄wamde enye, emi ẹkemekde kpukpru mmọ ke idak edise enyịn “asan̄autom emi anamde akpanikọ, onyụn̄ enyenede ọniọn̄.” c (Matthew 24:45-47) Nte ededi, ke 1972 ẹma ẹkụt nte ke usụn̄ N̄wed Abasi ndise esop enyịn edi edida otu mbiowo utu ke ndidi owo kiet. (Philippi 1:1) Ẹma ẹnam mme ukpụhọde efen ke esop ye ke Otu Ukara. Ẹma ẹkụt uwụtn̄kpọ ke eke Otu Ukara ke October 7, 2000, emi ẹketọtde nte ke mme andibuana ke Otu Ukara oro ẹkenamde utom nte mme eseutom Watch Tower Society of Pennsylvania ye mme otu oro ẹbuanade ẹma ẹkpọn̄ itie mmọ ke unyịmesịt. Ke usụn̄ emi, Otu Ukara, emi adade ke ibuot asan̄autom emi anamde akpanikọ, onyụn̄ enyenede ọniọn̄, ekeme nditịm nnọ ntịn̄enyịn ke edise enyịn  ke n̄kan̄ eke spirit mban̄a “ufọk Abasi” ye mme nsan̄a esie, kpa mme erọn̄ en̄wen. (Utom 20:28) Kpukpru utọ ndutịm oro ẹdi n̄kọri. Mmọ ẹnam esop Jehovah ọsọn̄ idem ẹnyụn̄ ẹdiọn̄ mme andituak ibuot nnọ enye.

25. Anie edi ntak n̄kọri esop ikọt Jehovah, ndien mme ufọn ewe ke ẹbọ?

²⁵ Anie edi ntak mme n̄kọri emi? Nte mmọ ẹto ukeme unam ndutịm m̀mê ọniọn̄ ọniọn̄ n̄kọkibuot ndusụk owo? Baba, koro Jehovah ọkọdọhọ ete: “Nyada gold ndinịm.” Kpukpru n̄kọri emi ẹdi utịp ndausụn̄ Abasi. Nte ikọt Jehovah ẹsụkde ibuot ẹnọ ndausụn̄ esie ẹnyụn̄ ẹnamde mme ukpụhọde, mmọ ẹbọ mme ufọn. Emem odu ke otu mmọ, ndien ima edinen ido onụk mmọ ndinam n̄kpọ esie.

26. Nso n̄kpọ oro ẹdade ẹdiọn̄ọ mme ata Christian ke idem mme andibiọn̄ọ ẹfiọk?

²⁶ Emem oro Abasi ọnọde enyene odudu oro ekemede ndinam ẹnam ukpụhọde. Jehovah ọn̄wọn̄ọ ete: “Idikopke aba afai ke isọn̄ fo, idikopke n̄wụre ye nsobo ke esịt adan̄a fo; edi afo oyokot ibibene fo, ete, Edinyan̄a, okot inua-otop fo, ete, Itoro.” (Isaiah 60:18) Emi edi akpanikọ didie ntem! Idem mme andibiọn̄ọ ẹnyịme ẹte ke emem edi n̄wọrọnda idiọn̄ọ mme ata Christian. (Micah 4:3) Emem emi ye Abasi ye ke otu Mme Ntiense Jehovah ke idemmọ anam itie mbono esop Christian kiet kiet edi ebiet nduọkodudu ke ererimbot afai. (1 Peter 2:17) Enye edi ntabinse emem oro edidude ke ini ‘Jehovah editemede’ kpukpru mme andidụn̄ isọn̄.—Isaiah 11:9; 54:13.

Ubọn̄ Ubọn̄ Un̄wana Unyịme Abasi

27. Nso n̄kaiso un̄wana ayama ọnọ “n̄wan” Jehovah?

²⁷ Jehovah etịn̄ aban̄a odudu un̄wana oro ayamade ke Jerusalem ke ini enye ọdọhọde ete: “Utịn ididịghe aba  un̄wana fo ke uwemeyo; ọfiọn̄ idinyụn̄ idaha un̄wana in̄wan̄a fi: ndien Jehovah eyedi nsinsi un̄wana fo, Abasi fo oyonyụn̄ edi uyai fo. Utịn fo idisopke aba; ọfiọn̄ idinyụn̄ itahake aba: koro Jehovah eyedi nsinsi un̄wana fo, ndien mme usen ntuan̄a fo ẹyekụre.” (Isaiah 60:19, 20) Jehovah ayaka iso ndidi “nsinsi un̄wana” nnọ “n̄wan” esie emi. Tutu amama enye “idisopke” nte utịn m̀mê ‘nditaha’ nte ọfiọn̄. d N̄kaiso un̄wana unyịme esie ayama ọnọ mme Christian oro ẹyetde aran, kpa mme andida ke ibuot “n̄wan” Abasi. Ke adianade ye akwa otuowo, mmọ ẹdara utọ akwa un̄wana eke spirit oro tutu ekịm ndomokiet idụhe ke ikpehe ukaraidem m̀mê ndutịm uforo oro ekemede ndinịme enye. Ndien mmọ ẹnyene mbuọtidem ke nyayama ini iso oro Jehovah enịmde ọnọ mmọ.—Rome 2:7; Ediyarade 21:3-5.

28. (a) Nso ke ẹn̄wọn̄ọ ẹnọ mme andidụn̄ Jerusalem oro ẹfiakde ẹnyọn̄ọ ẹdi? (b) Nso ke mme Christian oro ẹyetde aran ẹkeda ẹnyene ke 1919? (c) Ndinen owo ẹdida isọn̄ inyene ebịghi adan̄a didie?

²⁸ Kaban̄a mme andidụn̄ Jerusalem, Jehovah aka iso ọdọhọ ete: “Ikọt fo kpukpru ẹyedi edinen; mmọ ẹyenyene isọn̄ ke nsinsi, n̄kọk emi ntọde, utom ubọk mi, man nda ubọn̄.” (Isaiah 60:21) Ke ini Israel eke obụk ẹketode Babylon ẹfiak ẹnyọn̄ọ, mmọ ẹma ‘ẹda isọn̄ oro ẹnyene.’ Edi ke idaha enye oro, tutu “ke nsinsi” ekedi tutu ke akpa isua ikie E.N. emi udịmekọn̄ Rome okosobode Jerusalem ye idụt mme Jew. Ke 1919 nsụhọ mme Christian oro ẹyetde aran ẹma ẹwọn̄ọ ke ntan̄mfep eke spirit ẹnyụn̄ ẹda idụt eke spirit ẹnyene. (Isaiah 66:8) Paradise  eke spirit anam ẹdiọn̄ọ isọn̄, m̀mê ikpehe edinam emi, nte enye oro mîdikpaha mmọn̄. Ke mîbietke Israel eset, Israel eke spirit nte otu iditreke ndinam akpanikọ. Akan oro, ntịn̄nnịm ikọ Isaiah eyenyene ata edisu ke ini isọn̄ akabarede edi ata paradise oro “ediwak emem” ọyọhọde. Adan̄aoro ndinen owo emi ẹnyenede idotenyịn eke isọn̄ ẹyeda isọn̄ ẹnyene ke nsinsi.—Psalm 37:11, 29.

29, 30. Didie ke “ekpri” akabade edi “tọsịn”?

²⁹ Ẹkeme ndikụt akpan un̄wọn̄ọ ke utịt Isaiah ibuot 60, emi Jehovah adade enyịn̄ esie ọnọ nsọn̄ọ. Enye ọdọhọ ete: “Ekpri ayakabade edi tọsịn, esisịt oyonyụn̄ akabade edi ọkpọsọn̄ idụt: ami Jehovah nyanam enye awara ke ekem ini esie.” (Isaiah 60:22) Ke ini ẹkenamde mbon oro ẹyetde aran emi ẹkesuanade, ẹfiak ẹtọn̄ọ utom ke 1919, mmọ ẹkedi “esisịt.” e Edi ibat mmọ ama ọkọri nte ẹkedade nsụhọ nditọ Israel eke spirit ẹdụk ẹdi. Ndien n̄kọri oro ama atara nte editan̄ akwa otuowo mbok ọkọtọn̄ọde.

³⁰ Ikebịghike, emem ye edinen ido oro ẹdude ke otu ikọt Abasi ẹma ẹdụri ata ediwak mbon esịt akpanikọ ẹda tutu “esisịt” ọkọri akabade “ọkpọsọn̄ idụt” ke ata ata usụn̄. Idahaemi enye enen̄ede awak akan ediwak idụt ukara eke ererimbot. Nte an̄wan̄ade, Jehovah ada Jesus Christ ọnọ ndausụn̄ ke utom Obio Ubọn̄ onyụn̄ anam enye awara. Nso n̄kpọ nduaidem ke edi ntem ndikụt n̄kọri eke ofụri ererimbot ke utuakibuot akpanikọ ndinyụn̄ nnyene udeme ke enye! Ih, edi n̄kpọ idatesịt ndifiọk nte ke n̄kọri emi ada ubọn̄ ọnọ Jehovah, emi eketịn̄de ntịn̄nnịm ikọ aban̄a mme n̄kpọ emi ke anyan ini ko.

[Mme Ikọ idakisọn̄]

[Mme Mbụme Ukpepn̄kpọ]

 [Ndise ke page 305]

Ẹwụk “n̄wan” emi ẹte ‘adaha ke enyọn̄’

[Ndise ke page 313]

“Mme ubom mbakara Tarshish” ẹda mme andituak ibuot nnọ Jehovah