Ẹnọ ‘Ukpọn̄ Ẹmi Ẹkewotde’ Utịp
Ibuot 17
Ẹnọ ‘Ukpọn̄ Ẹmi Ẹkewotde’ Utịp
1. Ewe iduọk ini ke nnyịn idu, ndien nso uyarade idu iban̄a emi?
OBIO UBỌN̄ Abasi ada ukara! Awat afia enan̄-mbakara ọmọn̄ okụre edikan esie! Ididuot, obubịt ye ntọn̄ ntọn̄ enan̄-mbakara ke ẹfrọ ke ofụri isọn̄! Nte mfan̄a mîdụhe, mme prọfesi Jesus ẹban̄ade ubọn̄ ubọn̄ edidu esie ẹmesu. (Matthew, ibuot 24, 25; Mark, ibuot 13; Luke, ibuot 21) Ih, nnyịn idu uwem ke ukperedem ini eke editịm n̄kpọ emi. (2 Timothy 3:1-5) Sia edide ntre, ẹyak nnyịn itịm inọ n̄kpan̄utọn̄ nte Eyenerọn̄, Jesus Christ, adianarede ọyọhọ ufịkn̄kpọ ition ke n̄wed oro. Ewe ediyarade efen ke nnyịn iyom ndibuana idahaemi?
2. (a) Nso ke John okokụt ke ini ẹkedianarede ọyọhọ ufịkn̄kpọ ition? (b) Ntak emi nnyịn mîkpodụhe ke n̄kpaidem ndikot mban̄a ndamban̄a itieuwa ke heaven?
2 John etịn̄ aban̄a n̄kpọntịbe oro edemerede owo udọn̄ ete: “Ke adan̄aemi Enye ama akadianade ọyọhọ ufịkn̄kpọ ition, n̄kụt ke idak itie-uwa mme ukpọn̄ owo ẹmi ẹkewotde kaban̄a ikọ Abasi ye ikọ ntiense eke mmọ ẹnyenede.” (Ediyarade 6:9) Nso idi oro? Itieuwa ko ke heaven? Ih! Emi edi akpa ini John asiakde itieuwa. Nte ededi, enye ama etetịn̄ aban̄a Jehovah nte etiede ke ebekpo Esie, mme cherub oro ẹdude ẹkanade, inyan̄ a-glass, mme utuenikan̄, ye mbiowo 24 oro ẹkamade incense—kpukpru ẹmi ẹbiet se ikesidude ke ataya eke isọn̄, kpa itie utuakibuot Jehovah ke Israel. (Exodus 25:17, 18; 40:24-27, 30-32; 1 Chronicles 24:4) Ntem, nte ekpedi n̄kpọ n̄kpaidem ọnọ nnyịn ndikụt ndamban̄a itieuwa n̄ko ke heaven?—Exodus 40:29.
3. (a) Ke ataya mme Jew eset, didie ke ẹkeduọk iyịp “ke ukot itie ufọp uwa”? (b) Ntak emi John okokụtde ukpọn̄ mme ntiense ẹmi owo ẹkewotde ke idak ndamban̄a itieuwa ke heaven?
3 Se idude ke idak itieuwa oro ẹdi “mme ukpọn̄ owo ẹmi ẹkewotde kaban̄a ikọ Abasi ye ikọ ntiense eke mmọ ẹnyenede.” Emi ọwọrọ nso? Mmọemi ikpedịghe mme ukpọn̄ ẹmi ẹwọrọde owo ke idem—nte utọ oro mme okpono ndem mbon Greek ẹnịmde ke akpanikọ. (Genesis 2:7; Ezekiel 18:4) Utu ke oro, John ọdiọn̄ọ ete ke iyịp ada aban̄a ukpọn̄, m̀mê uwem, ndien ke ini mme oku ke ataya mme Jew eset ẹkesiwotde unam uwa, mmọ ẹma ẹsisịme iyịp esie ke “itieuwa ẹkanade ẹkụk” mîdịghe ẹduọk enye “ke ukot itie ufọp uwa.” (Leviticus 3:2, 8, 13; 4:7; 17:6, 11, 12) Ntem, ẹma ẹdiọn̄ọ ukpọn̄ unam nte enyenede ebuana ye itieuwa. Edi ntak ẹkụtde mme ukpọn̄, m̀mê iyịp, eke mme asan̄autom Abasi enyeemi ke idak ndamban̄a itieuwa ke heaven? Koro ẹda n̄kpa mmọ nte n̄kpa uwa.
4. Ke nso usụn̄ ke n̄kpa oro mme Christian oro ẹbonde ke spirit ẹkpan̄ade edi uwa?
4 Ke akpanikọ, kpukpru mbon oro ẹbonde nte nditọ Abasi eke spirit ẹkpa n̄kpa uwa. Ke ntak utom oro mmọ ẹdinamde ke Obio Ubọn̄ Jehovah eke heaven, edi uduak Abasi nte mmọ ẹsion̄o idem ẹfep ẹnyụn̄ ẹyak idotenyịn nsinsi uwem ekededi ke isọn̄ atak mmọ. Ke ọtọ emi, mmọ ẹyak idem ẹnọ n̄kpa uwa ke ufọn itie edikara Jehovah. (Philippi 3:8-11; men 2:17 domo.) Emi edi akpanikọ ke ata ekikere mbon oro John okokụtde ke idak itieuwa oro. Mmọ ẹdi mbon oro ẹyetde aran, ẹmi ke eyo mmọ ẹkekpade n̄kpa usụn̄ Abasi ke ntak ifịk ifịk ukwọrọikọ mmọ ke ndisọn̄ọ mmụm Ikọ ye itie edikara Jehovah n̄kama. Mmọ ẹdi “mme ukpọn̄ . . . ẹmi ẹkewotde kaban̄a ikọ Abasi ye ikọ ntiense [mar·ty·riʹan] eke mmọ ẹnyenede.”
5. Didie ke ukpọn̄ mme anam-akpanikọ ẹmi ẹfiori ẹyom ẹsio usiene, okposụkedi ẹma ẹkekpan̄a?
5 N̄kpọntịbe oro akaiso ndiyarade: “Ndien mmọ ẹfiori ke ọkpọsọn̄ uyo ẹte, O Ọbọn̄, emi edide Edisana onyụn̄ anamde akpanikọ, adan̄a didie ke editre ndikpe ikpe nnyụn̄ nsio usiene iyịp nnyịn ke idem mme andidụn̄ ke isọn̄?” (Ediyarade 6:10) Didie ke ukpọn̄ m̀mê iyịp mmọ ekeme ndifiori nyom usio usiene, sia Bible owụtde ete ke mme akpan̄kpa ifiọkke baba n̄kpọ kiet? (Ecclesiastes 9:5) Ọfọn, nte iyịp Abel, edinen owo oro, ikofiorike ke Cain ama okowot enye? Do Jehovah ama ọdọhọ Cain ete: “Afo akanam nso? Uyo iyịp eyenuka ke isọn̄ ke eseseme ọnọ mi.” (Genesis 4:10, 11; Mme Hebrew 12:24) Idịghe nte ke iyịp Abel eketịn̄ ikọ ata editetịn̄. Utu ke oro, Abel akakpa nte owo oro mîduehe isop, ndien unenikpe ama oyom ẹnọ andiwot enye ufen. Kpasụk ntre, mme Christian oro ẹkekpade n̄kpa usụn̄ Abasi do iduehe isop, ndien ke ndinọ unenikpe, ana ẹsio usiene ẹnọ mmọ. (Luke 18:7, 8) Mfiori usio usiene oro ọmọsọn̄ uyo koro ẹkewotde ediwak tọsịn owo ke usụn̄ emi.—Men Jeremiah 15:15, 16 domo.
6. Ewe uduọkiyịp mbon oro mîduehe isop ke ẹkesio usiene ẹnọ ke 607 M.E.N.?
6 Ẹkeme ndimen n̄kpọntịbe emi n̄ko ndomo ye enyeoro akadade itie ke Judah ọsọn̄ibuot ke ini Edidem Manasseh ọkọdọkde odoro ke ebekpo ke 716 M.E.N. Enye ama ọduọk ekese iyịp mbon oro mîduehe isop, ekeme ndidi enye ‘ọkọyọk prọfet Isaiah esịbe mbio iba.’ (Mme Hebrew 11:37; 2 Ndidem 21:16) Okposụkedi Manasseh ke ukperedem akakabarede esịt onyụn̄ okpụhọde, ubiomikpe iyịp oro okosụk ododu. Ke 607 M.E.N., ke ini mbon Babylon ẹkesobode obio ubọn̄ Judah, “n̄kọm o[ko]su ntre ọnọ Judah ke uyo Jehovah, man enye emen mmọ ke iso esie efep, aban̄a mme idiọkido Manasseh, nte enye akanamde kpukpru; ndien n̄ko Jehovah inyịmeke ndidahado ke ikpîkpu iyịp [“iyịp mbon oro mîduehe isop,” NW] oro enye ọkọduọkde; koro enye ama anam ikpîkpu iyịp [“iyịp mbon oro mîduehe isop,” NW] ọyọhọ ke Jerusalem.”—2 Ndidem 24:3, 4.
7. Ubiomikpe “iyịp nti ikọt Abasi” oro ẹduọkde obiomo anie akpan akpan?
7 Nte ekedide ke eyo Bible, kpasụk ntre mfịn, ekeme ndidi ediwak mbon oro ẹkewotde mme ntiense Abasi ẹma ẹkpan̄a ke anyanini. Edi esop oro ekedide ntak n̄kpan̄a mmọ ke osụk akaiso odu onyụn̄ enyene ubiomikpe iyịp. Enye edi esop Satan eke isọn̄, kpa mfri esie eke isọn̄. Ọwọrọiso ke esịt esie edi Akwa Babylon, kpa ukara ererimbot eke nsunsu ido ukpono. a Ẹtịn̄ ẹban̄a enye nte “ọn̄wọn̄de iyịp nti ikọt Abasi ye eke mme ntiense Jesus oyụhọ.” Ih, “ke [ubọk esie] ẹma ẹkụt iyịp mme prọfet ye nti ikọt Abasi, ye iyịp kpukpru mmọemi owo ẹkewotde ke isọn̄.” (Ediyarade 17:5, 6; 18:24; Ephesus 4:11; 1 Corinth 12:28) Nso ndodobi ubiomikpe iyịp ke emi edi ntem! Adan̄a nte Akwa Babylon osụk akade iso odu, iyịp mbon oro enye owotde eyefiori oyom unenikpe.—Ediyarade 19:1, 2.
8. (a) Ewe ẹdi mme uwụtn̄kpọ n̄kpa usụn̄ Abasi oro ẹkedade itie ke eyouwem John? (b) Mme ukọbọ ewe ke mme andikara Rome ẹkesịn nsọk ẹnọ?
8 John ke idemesie ama okụt n̄kpa usụn̄ Abasi ke akpa isua ikie nte ibak-ibak Urụkikọt oro ye mfri esie eke isọn̄ ẹken̄wanade ekọn̄ ye enyene-n̄kọri esop mme Christian oro ẹyetde aran. John ama okụt nte ẹkekọn̄de Ọbọn̄ nnyịn ke eto ama onyụn̄ ọbọhọ odu uwem ke ini ẹkewotde Stephen, James eyeneka esie, ye Peter, Paul, ye mme n̄kpet n̄kpet nsan̄a eken. (John 19:26, 27; 21:15, 18, 19; Utom 7:59, 60; 8:2; 12:2; 2 Timothy 1:1; 4:6, 7) Ke 64 E.N., edidem Nero owo Rome ama anam mme Christian ẹbọ ufen ke n̄kpọ oro mmọ mîkeduehe isop, odoride mmọ ikọ ete ke mmọ ẹkefọp obio oro, man abiat etop oro akasuanade nte ke enye ekedi andidue isop. Ewetmbụk eset oro, Tacitus ọtọt ete: “Mmọ [mme Christian] ẹma ẹkpan̄a ke ido nsahi; ẹma ẹfụk ndusụk mmọ ikpaunam ke idem ẹnyụn̄ ẹyak ẹnọ mme ebua ndiwai mmọ mbai mbai, ndusụk mmọ ẹdi se [ẹkekọn̄de ke eto], b ẹma ẹfọp ndusụk mmọ ndinọ un̄wana ke okoneyo.” Ọkpọsọn̄ ukọbọ efen oro okodude ke idak ukara Edidem Domitian (81-96 E.N.) ama osụn̄ọ ke John ndidi se ẹmende ẹka ntan̄mfep ke isuo Patmos. Nte Jesus ọkọdọhọde: “Edieke mmọ ẹkesịnde Mi enyịn, ẹyesịn mbufo enyịn n̄ko.”—John 15:20; Matthew 10:22.
9. (a) Ewe etubom nsu ke Satan akada edi ke ọyọhọ isua ikie inan̄ E.N., ndien enye edi akpan ubak nso? (b) Didie ke ndusụk mbọn̄ Christendom ẹkenam n̄kpọ ye Mme Ntiense Jehovah ke ini Ekọn̄ Ererimbot I ye II?
9 Etisịm ọyọhọ isua ikie inan̄ E.N., akani urụkikọt oro, Satan kpa Devil, ama ada etubom nsu esie edi, kpa ọsọn̄ibuot ido ukpono Christendom—kpa ndutịm mbon Babylon oro odịbede ye enyịn̄ “Christian” nte n̄kpọ abian̄a. Enye edi akpan mfri Urụkikọt oro, omonyụn̄ asiaha osịm ata ediwak ndutịme ndutịme isio n̄ka. Ukem nte Judah eset oro mîkanamke akpanikọ, Christendom enyene ndodobi ubiomikpe iyịp, sia enye ekesịnde idem ntotụn̄ọ ntotụn̄ọ ke edem mbiba ke Ekọn̄ Ererimbot I ye II. Ndusụk mbọn̄ ukaraidem ke Christendom ẹma ẹkam ẹda ekọn̄ ẹmi nte ifet ndiwot mme asan̄autom Abasi oro ẹyetde aran. Ke ọtọtde aban̄a ukọbọ oro Hitler ọkọkọbọde Mme Ntiense Jehovah, ndụn̄ọde emi ẹnamde ke n̄wed Friedrich Zipfel oro, Kirchenkampf in Deutschland (En̄wan oro Mme Ufọkederi Ẹn̄wanade ke Germany) ọkọdọhọ ete: “Ẹma ẹwot mbahade kiet ke itie ita ke otu mmọ [Mme Ntiense], edide ke editop ke ikan̄, ke afai afai edinam eken, biọn̄, udọn̄ọ m̀mê ke ọkpọsọn̄ utom. Ọkpọsọn̄ ufen emi ikenyeneke mbiet okonyụn̄ oto ntak unana edikan̄ mbuọtidem emi mîkodụhe ke n̄kemuyo ye ekikere Ukara N̄kaowo eke Idụt.” Ke akpanikọ, ẹkeme nditịn̄ mban̄a Christendom, oro esịnede otu oku esie ẹte: “Owo ẹnyụn̄ ẹkụt iyịp ukpọn̄ mme ubuene eke mîduehe, ke ekụra fo n̄ko.”—Jeremiah 2:34. c
10. Mme ukọbọ ewe ke n̄kparawa owo ke otu akwa otuowo ẹkesobo ke ediwak idụt?
10 Ọtọn̄ọde ke 1935, mme anam-akpanikọ n̄kparawa owo ke otu akwa otuowo ẹma ẹyọ ekese ukọbọ ke ediwak idụt. (Ediyarade 7:9) Idem nte Ekọn̄ Ererimbot II eketrede ke Europe, ke obio kiet kpọt, ẹma ẹyịri n̄kparawa Ntiense Jehovah 14 ẹwot. Nso ikedi ubiatibet mmọ? Mmọ ndisịn nte ke “ikpepke aba ekọn̄.” (Isaiah 2:4) Ata ndondo emi, ẹma ẹmia ẹwot mîdịghe ẹtotop n̄kparawa owo ke ikan̄ ẹwot ke Edem Usiahautịn ye ke Africa ke ukem n̄kpọ emi. N̄kparawa ẹmi ẹkekpade n̄kpa usụn̄ Abasi mi, ẹmi ẹdotde ndidi mme andinọ nditọete Jesus oro ẹyetde aran ibetedem, iditreke-tre ndinyene ediset ke n̄kpa mbe ndụk obufa isọn̄ oro ẹken̄wọn̄ọde.—2 Peter 3:13; men Psalm 110:3; Matthew 25:34-40; Luke 20:37, 38 domo.
Afia Edisịnen̄kpọ
11. Ke nso usụn̄ ke mme Christian oro ẹyetde aran, oro ẹkekpade n̄kpa usụn̄ Abasi, ẹbọ “afia edisịnen̄kpọ”?
11 Ke ama ọkọnọ uyarade aban̄a mbuọtidem mbon nsọn̄ọnda eke eset, apostle Paul ama ọdọhọ ete: “Ẹtịn̄ n̄kpọ ẹtụk kpukpru mmọ kaban̄a mbuọtidem mmọ; edi mmọ ikọbọhọ se Abasi ọkọn̄wọn̄ọde ndinọ mmọ; sia Abasi okonịmde se ifọnde ikan ọnọ nnyịn; ntem ke ikemeke ndinam mmọ ẹfọn ẹma ke nnyịn mîdụhe.” (Mme Hebrew 11:39, 40) Nso idi “se ifọnde ikan” oro Paul ye mme Christian eken oro ẹyetde aran ẹkedoride enyịn ẹban̄a? John okụt enye mi ke n̄kukụt: “Ndien ẹnọ mmọ kiet kiet afia edisịnen̄kpọ, ẹnyụn̄ ẹdọhọ mmọ ẹte, ẹbet kan̄a ke ekpri ibio ini, tutu ibat nsan̄a-utom mmọ ye nditọ-ete mmọ, eke ẹdiwotde nte mmọ, ọyọhọ.” (Ediyarade 6:11) Mmọ ndibọ “afia edisịnen̄kpọ” enyene n̄kpọ ndinam ye ediset oro mmọ ẹsetde ke n̄kpa man ẹdi mme edibotn̄kpọ eke spirit oro mîkemeke ndikpa. Mmọ inaha aba ke idak itieuwa nte ukpọn̄ ẹmi ẹkewotde, edi ẹnam mmọ ẹset ndidi ubak otu mbiowo 24 oro ẹtuakde ibuot ke iso ebekpo Abasi ke heaven. Do, ẹmenọ mmọ mme ebekpo, owụtde ete ke mmọ ẹdụk mme ubọn̄ ubọn̄ ifetutom. Mmọ ẹnyụn̄ “ẹsịne mfia ọfọn̄idem,” owụtde ete ke ẹma ẹtebe mmọ ikpe nte ndinen owo, ẹdotde ndinyene ukpono ukpono itie ke iso Jehovah ke okụre eke heaven oro. Emi n̄ko osu un̄wọn̄ọ oro Jesus ọkọn̄wọn̄ọde ọnọ mme anam-akpanikọ Christian oro ẹyetde aran ke esop oro ke Sardis ete: “Owo eke akande, ẹyesịne enye afia ọfọn̄idem.”—Ediyarade 3:5; 4:4; 1 Peter 1:4.
12. Ke nso usụn̄ ke mme andiset ke n̄kpa oro ẹyetde aran “ẹbet kan̄a ke ekpri ibio ini,” ndien tutu ini ewe?
12 Kpukpru uyarade ẹwụt ẹte ke ediset ke n̄kpa n̄ka heaven emi ọkọtọn̄ọ ke 1918, ke ẹma ẹkedori Jesus ke ebekpo ke 1914 ye enye ndiwat n̄ka man ọkọtọn̄ọ ubọn̄ ubọn̄ edikan esie ke ndision̄o Satan ye mme demon esie mfep ke heaven. Kpa ye oro, ẹdọhọ mme andiset ke n̄kpa oro ẹyetde aran mi ẹte ke ana mmọ “ẹbet kan̄a ke ekpri ibio ini, tutu ibat nsan̄a-utom mmọ” ọyọhọ. Ana mbon eke otu John oro ẹsụk ẹdude ke isọn̄ ẹwụt nsọn̄ọnda mmọ ke idak idomo ye ukọbọ, ndien ekeme ndidi ẹyesụk ẹwot ndusụk mmọemi. Nte ededi, ke akpatre ẹyesio usiene ye Akwa Babylon ye mbonima esie ẹdide mbon ukaraidem ke kpukpru iyịp ndinen owo oro mmọ ẹkeduọkde. Mi kan̄a, nte eyịghe mîdụhe, mbon oro ẹma ẹkenam ẹset ke ẹnam utom ke heaven. Mmọ ẹbet, idịghe ke ndisụhọde ntie nnọ idem inemesịt ye unana edinam utom, edi ke mmọ ke ime ndibet usen usiene Jehovah. (Isaiah 34:8; Rome 12:19) Edibet oro mmọ ẹbetde eyesịm utịt ke ini mmọ ẹdikụtde nsobo osịmde nsunsu ido ukpono, ndien nte “mmọemi Abasi okokotde, onyụn̄ emekde,” mmọ ẹyetiene Ọbọn̄ Jesus Christ ke ndibiere ikpe nnọ kpukpru ikpehe eken eke idiọk mfri Satan mi ke isọn̄.—Ediyarade 2:26, 27; 17:14; Rome 16:20.
‘Mmọemi Ẹkpan̄ade Ẹbem Iso Ẹset’
13, 14. (a) Nte apostle Paul owụtde, ediset ke n̄kpa n̄ka heaven ọtọn̄ọ ini ewe, ndien mmanie ke ẹnam ẹset? (b) Ini ewe ke ẹnam mbon oro ẹyetde aran ẹmi ẹdude uwem ẹsịm usen Ọbọn̄ ẹset ẹka heaven?
13 Ifiọk ẹnyenede ẹto edidianade ọyọhọ ufịkn̄kpọ ition onyịme ọyọhọ ọyọhọ ye mme itien̄wed Abasi eken oro ẹnyenede ebuana ye ediset ke n̄kpa n̄ka heaven. Ke uwụtn̄kpọ, apostle Paul ama ewet ete: “Koro nnyịn ida ikọinua Ọbọn̄ [Jehovah] idọhọ mbufo ntem ite, nnyịn ẹmi idude uwem, ẹmi isụhọde itie ibet edidi [“edidu,” NW] Ọbọn̄, idibemke mmọemi ẹdede iso ke baba usụn̄ kiet. Koro Ọbọn̄ ke Idemesie eyeto ke heaven osụhọde ye n̄kpo, ye uyo archangel, ye ukotowo Abasi; ndien mmọemi ẹkpan̄ade ke Christ ẹyebem iso ẹset: ndien ẹyemen nnyịn ẹmi idude uwem, ẹmi isụhọde, ẹdọk ye mmọ ke ikpaenyọn̄, man isobo ye Ọbọn̄ ke enyọn̄: ntem ke nnyịn ididu ye Ọbọn̄ ke nsinsi nsinsi.”—1 Thessalonica 4:15-17.
14 Nso inem inem mbụk ke ufan̄ikọ ẹmi ẹnọ ntem! Ẹda mmọemi ẹma ẹkekpakpan̄a ẹka heaven mbemiso nditọete Jesus ẹmi ẹyetde aran, oro ẹdude uwem ẹkụt edidu Jesus, oro edi, mmọemi ẹsụk ẹdude uwem ke isọn̄ ke ini edidu esie. Utọ mbon oro ẹkekpan̄ade ke Christ mi, ‘ẹbem iso ẹset.’ Jesus osụhọde, oro edi, ọwọn̄ọde ntịn̄enyịn esie ese mmọ, onyụn̄ anam mmọ ẹset ẹnyene uwem eke spirit, ọnọde mmọ “afia edisịnen̄kpọ.” Ke oro ebede, mbon oro ẹsụk ẹdude uwem ke isọn̄ nte mme owo ẹyekụre utom mmọ ke isọn̄, ediwak mmọ ẹkpade n̄kpa afai ke ubọk mme andibiọn̄ọ mmọ. Nte ededi, mmọ idehe idap n̄kpa nte emi mme andibem mmọ iso ẹkedede. Utu ke oro, ke ini mmọ ẹkpan̄ade, ẹkpụhọde mmọ ndondo oro—“ke ediyịp enyịn kiet”—ẹda mmọ ẹka heaven ndidu ye Jesus ye ekemmọ mme andibuana ke idem Christ. (1 Corinth 15:50-52; men Ediyarade 14:13 domo.) Ntem, ediset ke n̄kpa eke mme Christian oro ẹyetde aran ọtọn̄ọ ibio ibio ini ke mme awat enan̄-mbakara inan̄ eke Ediyarade oro ẹma ẹketọn̄ọ uwat mmọ.
15. (a) Nso eti mbụk ke edidianade ọyọhọ ufịkn̄kpọ ition ọnọ? (b) Didie ke uwat emi Andikan oro odorode ke edem afia enan̄-mbakara awatde osịm utịt?
15 Edidianade ọyọhọ ufịkn̄kpọ ition ke n̄wed emi ọmọnọ eti mbụk aban̄ade mbon nsọn̄ọnda oro ẹyetde aran ẹmi ẹkekande, ẹkenamde akpanikọ tutu osịm n̄kpa. Edi enye inọhọ Satan ye mfri esie eti mbụk ndomokiet. Uwat emi Andikan oro odorode ke edem afia enan̄-mbakara awatde osụk akakaiso ye unana ukpan, eyenyụn̄ osịm utịt ke ini unam ibat ama ekem ọnọ ererimbot emi ‘esịnede ke ubọk andidiọk.’ (1 John 5:19) Ẹnam emi an̄wan̄a ke ini Eyenerọn̄ adianarede ọyọhọ ufịkn̄kpọ itiokiet.
[Mme Ikọ idakisọn̄]
a Ẹneme ọyọhọ ọyọhọ ẹban̄a enyeemi Akwa Babylon edide ke Ibuot 33.
b Men New World Translation Reference Bible domo, page 1577, appendix 5C, “Torture Stake (Eto Ndutụhọ).”
c Ẹnọ uyarade ubiomikpe iyịp oro ido ukpono enyenede ọyọhọ ọyọhọ ke Ibuot 36.
[Mme Mbụme Ukpepn̄kpọ]
[Ekebe ke page 102]
‘Ukpọn̄ ẹmi ẹkewotde’
Cyclopedia eke McClintock ye Strong ewet se John Jortin, eyen England owo Protestant eke ọyọhọ isua ikie-18, oro ete ye eka esie ẹdide mbon Huguenot eke French, eketịn̄de ete: “Ọtọ nte ukọbọ esitọn̄ọde, do ke Ido Ukpono Christ esitre . . . Edi ke ẹma ẹketọn̄ọ Ido Ukpono Christ nte ido ukpono ukara [mbon Rome], ndien ke ẹma ẹkeyak inyene ye ukpono ẹnọ mme asan̄autom esie, ke enyene-ndịk idiọk ukọbọ ekenyene akwa odudu, onyụn̄ ayak odudu nsobo esie ọtọ ido ukpono Gospel ke idem.”
[Ndise ke page 103]
“Ndien ẹnọ mmọ kiet kiet afia edisịnen̄kpọ”
