Ọyọhọ N̄kpọnnam Iba—Udịmekọn̄ Enan̄-Mbakara
Ibuot 23
Ọyọhọ N̄kpọnnam Iba—Udịmekọn̄ Enan̄-Mbakara
1. Kpa ye ukeme mme ọkwọrọ ederi ẹkesịnde ndisọhi mme n̄kukun̄kpọyọriyọ mfep, nso itịbe, ndien nso ke n̄kpọnnam iba efen efen oro ẹdide owụt?
ỌTỌN̄ỌDE ke 1919 akaiso, ekọn̄ oro mme ndamban̄a n̄kukun̄kpọyọriyọ ẹkedade ẹdụk Christendom ọmọnọ mme ọkwọrọ ederi ekese mfiomo. Mmọ ẹma ẹdomo ndisọhi n̄kukun̄kpọyọriyọ ẹmi mfep, edi mmọemi ẹma ẹkaiso ẹsọn̄ idem ẹkan nte ekedide. (Ediyarade 9:7) Ndien ikụreke ke oro! John ewet ete: “N̄kpọ-nnam kiet ama ebe; sese, n̄kpọ-nnam iba efen ẹdedi ke edem.” (Ediyarade 9:12) Mme ndutụhọ en̄wen ke ẹna ẹbet Christendom.
2. (a) Nso itịbe ke ini ọyọhọ angel itiokiet ofride ukotowo esie? (b) Nso ke “uyo . . . otode ke nnụk inan̄ eke itieuwa o-gold” ada aban̄a? (c) Ntak emi ẹsiakde angel inan̄-a?
2 Ọyọhọ n̄kpọnnam iba emi oto itie ewe? John ewet ete: “Ekem ọyọhọ angel itiokiet ofri ukotowo; ndien n̄kop uyo nte otode ke nnụk inan̄ eke itie-uwa o-gold, emi odude ke iso Abasi, ọdọhọ ọyọhọ angel itiokiet oro enyenede ukotowo, ete, Kpọhọde mme angel inan̄ oro ẹkekọbide ẹnịm ke akwa akpa Euphrates.” (Ediyarade 9:13, 14) Ẹkpọhọde mme angel ẹmi ke ndinam se uyo oro otode mme nnụk eke itieuwa o-gold oro ọdọhọde. Emi edi itieuwa o-gold eke incense, ndien utịm ikaba ke mbemiso ẹma ẹwụt mme eso o-gold ke itieuwa emi nte ẹdide akam ndisana ikọt Abasi. (Ediyarade 5:8; 8:3, 4) Ntre, uyo kiet emi ada aban̄a akam edidianakiet eke ndisana ikọt Abasi ke isọn̄. Mmọ ẹkpe ubọk ẹte ẹnyan̄a mmimọ man ikaiso ke ifịk ifịk utom nte “mme isụn̄utom” Jehovah, emi edide se ikọ Greek oro ẹkabarede “mme angel” enen̄erede ọwọrọ. Ntak emi angel inan̄ ẹdude do? Etie nte ndamban̄a nọmba emi owụt nte ke ẹyetịm mmọ ata mfọn mfọn man ẹkpesịm ofụri ikpehe isọn̄.—Men Ediyarade 7:1; 20:8 domo.
3. Didie ke angel inan̄ oro ẹkedi se “ẹkekọbide ẹnịm ke akwa akpa Euphrates”?
3 Didie ke mme angel oro ẹdi se “ẹkekọbide ẹnịm ke akwa akpa Euphrates”? Akpa Euphrates ke eyo eset okodu ke edem edere usiahautịn adan̄a isọn̄ oro Jehovah ọkọn̄wọn̄ọde ndinọ Abraham. (Genesis 15:18; Deuteronomy 11:24) Nte an̄wan̄ade, owo ikayakke mme angel oro ẹbe adan̄a isọn̄ oro Abasi ọkọnọde mmọ, m̀mê itie unam utom eke n̄kan̄ isọn̄, ẹkpande mmọ ndidụk ọyọhọ ọyọhọ nnam utom oro Abasi okotịmde ọnọ mmọ. Euphrates n̄ko ama enyene ebuana akamba akamba ye obio Babylon, ndien ke Jerusalem ama ọkọduọ ke 607 M.E.N., nditọ Israel eke obụk ẹma ẹbiat isua 70 do ke ntan̄mfep, “ẹkekọbide ẹnịm ke akwa akpa Euphrates.” (Psalm 137:1) Isua 1919 ama okụt nditọ Israel eke spirit ke mbiet itie n̄kọbi-nnịm oro, ẹnanade inemesịt ẹnyụn̄ ẹben̄ede Jehovah ndausụn̄.
4. Nso utom ke angel inan̄ oro ẹnyene, ndien didie ke ẹnam enye ẹkụre?
4 Nte enemde, John ekeme nditọt ete: “Ndien ẹkpọhọde mme angel inan̄ eke ẹkenịmde ẹnọ ini ye usen ye ọfiọn̄ ye isua oro, ẹte mmọ ẹkpewot ubak owo kiet ke itie ita.” (Ediyarade 9:15) Jehovah edi Ekpeme-ini oro anamde n̄kpọ ke n̄kem n̄kem ini. Enye enyene ndutịm ubatini, ke onyụn̄ ekpeme enye. Ntem, ẹkpọhọde mme isụn̄utom ẹmi ke edikem ini ye ke nnennen ini ndikụre se mmọ ẹkenyenede ndinam. Kere ban̄a idara mmọ ke ẹwọrọde ke itie-ufụn ke 1919, ẹben̄ede idem ndinam utom! Mmọ ẹnyene utom ndinam, ikụreke ke nditụhọde edi man “ẹkpewot ubak owo kiet ke itie ita” ke akpatre. Emi enyene ebuana ye mme ufen oro ẹkenọde ntọt ẹban̄a ke akpa uyo ukotowo inan̄ oro, emi ọkọnọmọde mbahade kiet ke itie ita ke isọn̄, inyan̄, mme odu-uwem n̄kpọ ke inyan̄, idịm-mmọn̄ ye mme akpa ye un̄wana eke otode enyọn̄. (Ediyarade 8:7-12) Angel inan̄ ẹmi ẹka anyan ẹkan oro. Mmọ ‘ẹwot,’ ẹyararede itie n̄kpa eke spirit Christendom ofụri ofụri. Mme ntọt ukotowo, oro ẹkenọde ọtọn̄ọde ke 1922 akaiso tutu osịm emi, amanam emi.
5. Ke se iban̄ade Christendom, didie ke ẹkefri ukotowo ọyọhọ itiokiet ke 1927?
5 Ti ete ke ibịghike nte angel eke heaven oro okofri ọyọhọ ukotowo itiokiet. Ke ndinam n̄kpọ mban̄a oro, ẹma ẹnịm ọyọhọ itiokiet ke otu udịm udịm mbono ofụri ererimbot eke isua ke isua eke Nditọ Ukpepn̄kpọ Bible ke Toronto, Ontario, Canada. Ẹma ẹyịri edinam ẹkenịmde do ke Sunday, July 24, 1927, ke ufọkutom radio 53, kpa ndutịm usuanetop atarade akan ke ini oro. Etop ẹketịn̄de-tịn̄ mi ama osịm ediwak miliọn owo. Akpa kan̄a, okopodudu ubiere ama ayarade Christendom nte akpade ke n̄kan̄ spirit onyụn̄ ọnọ ikot ete: “Ke eyo editịmede esịt emi, Jehovah Abasi ọdọhọ mme owo ẹkpọn̄ ‘Christendom’ m̀mê ‘se ẹtịmde nte Ido Ukpono Christ’ ke nsinsi ẹnyụn̄ ẹwọn̄ọde ẹkpọn̄ enye ofụri ofụri . . . ; [yak] mme owo ẹyak utuakibuot ofụri esịt ye mbuọtidem mmọ ofụri ofụri ẹnọ Jehovah Abasi ye Edidem ye Obio Ubọn̄ esie.” “Ubọhọ Enyenede Mme Owo” ekedi ibuotikọ utịn̄ikọ an̄wa oro eketienede. J. F. Rutherford ọkọnọ utịn̄ikọ emi ufiop ufiop nte ido esie edide, odotde ye “ikan̄ ye nsụn̄ikan̄ ye brimstone” oro John akade iso ndikụt ke n̄kukụt.
6. Didie ke John etịn̄ aban̄a udịmekọn̄ enan̄-mbakara oro enye akade iso ndikụt?
6 “Ndien ibat udịmekọn̄ eke ẹdorode ke enan̄-mbakara ẹdi thousand duop ke itie thousand duop utịm ikaba [“myriad iba ke mme itie myriad,” NW]: n̄kop ibat mmọ. Edi ntem ke n̄kụt mme enan̄ ke n̄kukụt ye mme andidoro mmọ ke edem; mmọ oro ẹnyene n̄kpọ ikpanesịt ekọn̄, ikan̄ ye hyacinth ye brimstone; ibuot mme enan̄ mmọ ẹbiet ibuot lion, ndien ikan̄ ye nsụn̄ikan̄ ye brimstone ẹto mmọ ke inua ẹwọn̄ọ. Ẹda ufen ita ẹmi, ikan̄ ye nsụn̄ikan̄ ye brimstone, eke ẹwọn̄ọde mmọ ke inua, ẹsobo ubak owo kiet ke itie ita.”—Ediyarade 9:16-18.
7, 8. (a) Ke idak ndausụn̄ mmanie ke udịmekọn̄ enan̄-mbakara emi ẹwat ẹwọrọ? (b) Ke mme usụn̄ ewe ke udịmekọn̄ enan̄-mbakara emi ebiet n̄kukun̄kpọyọriyọ ẹmi ẹkebemde iso?
7 Nte an̄wan̄ade, udịmekọn̄ enan̄-mbakara ẹmi ẹwat ẹwọrọ ke idak ndausụn̄ angel inan̄ oro. Nso enyene-ndịk ndise! Kere nte afo akpanamde n̄kpọ edieke ekpedide afo ke utọ udịmekọn̄ oro ẹwat ẹbịne! Mmọ ndibọbiọn̄ọde fi ke enyịn ekpesịn fi ndịk ke esịt. Nte ededi, ndi afo ama okụt nte udịmekọn̄ enan̄-mbakara ẹmi ẹbietde n̄kukun̄kpọyọriyọ ẹmi ẹkebemde iso? N̄kukun̄kpọyọriyọ ẹmi ẹkebiet enan̄-mbakara; ke udịmekọn̄ oro mme enan̄-mbakara ẹdu. Ndien mmọ mbiba ẹbuana ke ekọn̄ ukara Abasi. (Mme N̄ke 21:31) N̄kukun̄kpọyọriyọ ẹmi ẹkenyene edet nte lion; mme enan̄-mbakara eke udịmekọn̄ emi ẹnyene ibuot nte lion. Ke ntre, ẹmen mmọ mbiba ẹbuan ye uko uko lion eke esien Judah, Jesus Christ, emi edide Adausụn̄, Etubom-Ekọn̄, ye Uwụtn̄kpọ mmọ.—Ediyarade 5:5; Mme N̄ke 28:1.
8 Mme n̄kukun̄kpọyọriyọ ye udịmekọn̄ enan̄-mbakara ẹbuana ke utom ubiereikpe Jehovah. Mme n̄kukun̄kpọyọriyọ oro ẹkewọn̄ọ ke nsụn̄ikan̄ oro ekedide idiọn̄ọ n̄kpọnnam ye ikan̄ nsobo ọnọ Christendom; ikan̄, nsụn̄ikan̄, ye brimstone ẹwọn̄ọ ke inua mme enan̄-mbakara ẹmi. N̄kukun̄kpọyọriyọ ẹmi ẹma ẹnyene ukwak ikpanesịt, owụtde nte ke ima edinen ido oro mîsehekede ẹmekpeme esịt mmọ; mme awat enan̄-mbakara oro ẹsịne ukwak ikpanesịt ẹtiede ndat-ndat, blu-blu, uto-uto, owụtde ikan̄, nsụn̄ikan̄ ye brimstone eke etop ubiereikpe n̄kpa oro ẹwọn̄ọde ke inua mme enan̄-mbakara oro. (Men Genesis 19:24, 28; Luke 17:29, 30 domo.) N̄kukun̄kpọyọriyọ ẹmi ẹma ẹnyene isịm ẹbietde ikpeyen ndida ntụhọde owo; mme enan̄-mbakara ẹmi ẹnyene isịm ẹbietde urụkikọt ndida n̄wot owo! Etie nte udịmekọn̄ enan̄-mbakara ẹmi ẹyeda se n̄kukun̄kpọyọriyọ ẹmi ẹketọn̄ọde ẹkesịm ọyọhọ utịt ke udomo oro okponde akan.
9. Nso ke udịmekọn̄ enan̄-mbakara ẹmi ẹda ẹban̄a?
9 Ntre, udịmekọn̄ enan̄-mbakara emi ada aban̄a nso? Kpa nte otu John oro ẹyetde aran ọkọtọn̄ọde editan̄a ubiereikpe Jehovah eke usio usiene Abasi oro ebietde ukotowo ndori Christendom, ye odudu ‘nditop nnyụn̄ nnọ unan,’ ntre nnyịn ikpodori enyịn ndikụt nte ẹdade ukem odu-uwem otu oro ke ‘ndiwot,’ oro edi, ke ndinam ẹdiọn̄ọ nte ke Christendom ye mme ọkwọrọ ederi esie ẹkpan̄a ofụri ofụri ke n̄kan̄ eke spirit, ẹdi se Jehovah otopde ọduọk ẹnyụn̄ ẹtie ẹbet nsinsi nsobo ke “akwa ikan̄ emi asakde.” Ke akpanikọ, ana ofụri owo ke Akwa Babylon ẹtak. (Ediyarade 9:5, 10; 18:2, 8; Matthew 13:41-43) Nte ededi, mbemiso nsobo esie, otu John ke ada “ofụt spirit, emi edide ikọ Abasi,” ke ndiyarade itie Christendom oro ebietde n̄kpa. Angel inan̄ oro ye mme andidoro ke edem enan̄-mbakara ẹmenọ ndausụn̄ ke ediwot “ubak owo kiet ke itie ita” ẹmi ke ndamban̄a usụn̄. (Ephesus 6:17; Ediyarade 9:15, 18) Emi owụt eti ndutịm eke esop ye ndausụn̄ ukara Abasi ke idak edise enyịn eke Ọbọn̄ Jesus Christ nte enyene-ndịk udịm mme ọkwọrọ Obio Ubọn̄ ẹwọrọde ẹka ekọn̄.
Tọsịn Duop ke Itie Tọsịn Duop Utịm Ikaba
10. Ke nso usụn̄ ke udịmekọn̄ enan̄-mbakara oro ẹdi tọsịn duop ke itie tọsịn duop utịm ikaba?
10 Udịmekọn̄ enan̄-mbakara ẹmi ẹkeme didie ndidi tọsịn duop ke itie tọsịn duop utịm ikaba? Tọsịn duop [myriad kiet] ke ata nọmba edi 10,000. Ntre tọsịn duop ke itie tọsịn duop utịm ikaba ediwọrọ miliọn 200. a Nte enemde, ediwak miliọn owo oro ẹkwọrọde Obio Ubọn̄ ẹdu idahaemi, edi ibat mmọ ikpetke-kpet ndisịm mme miliọn ke mme itie ikie! Nte ededi, ti ikọ Moses oro ke Numbers 10:36: “O Jehovah, fiak tiene uwak mme tọsịn [“mme myriad ke ediwak tọsịn,” NW ] Israel.” (Men Genesis 24:60, NW domo.) Oro ke ata ukem ukem ikọ ọkpọwọrọ, ‘Fiak tiene Israel oro ẹdide mme miliọn ke ediwak itie duop.’ Nte ededi, ibat nditọ Israel ẹkedi n̄kpọ nte miliọn iba osịm ita kpọt ke eyo Moses. Nso ndien ke Moses eketịn̄? Nte eyịghe mîdụhe, enye ekenyene ke ekikere nte ke nditọ Israel ẹkpedi anana-ibat nte “ntantaọfiọn̄ enyọn̄, ye ntan emi odude ke mben inyan̄,” utu ke ndinyene ibat. (Genesis 22:17; 1 Chronicles 27:23) Ntre enye akada ikọ oro ọwọrọde “myriad” ndiwụt akamba udịmowo oro mînyeneke ibat. Ntem, The New English Bible esịn ufan̄ikọ emi ntem: “ỌBỌN̄ fiak tiene anana-ibat tọsịn nditọ Israel.” Emi onyịme ye udiana edikabade ikọ adade ọnọ “myriad” oro ẹkụtde ke mme n̄wed ukabadeikọ Greek ye Hebrew: “anana-ibat udịmowo,” “akwa udịmowo.”—The New Thayer’s Greek-English Lexicon of the New Testament; A Hebrew and English Lexicon of the Old Testament eke Gesenius, oro Edward Robinson akakabarede.
11. Man otu John ẹkabade ẹdi mme myriad idem ke ndamban̄a usụn̄, nso ke ẹkpeyom?
11 Nte ededi, ibat mbon otu John oro ẹsụhọde ẹdude ke isọn̄ ekpri akan 10,000—kpa se isụhọrede ikan ata myriad kiet. Ẹkpesan̄a didie ẹmen mmọ ẹdomo ye anana-ibat tọsịn udịmekọn̄ enan̄-mbakara? Man ẹkabade ẹdi mme myriad idem ke ndamban̄a usụn̄, nte mmọ ikpoyomke uwak ibat owo efen? Oro edi se mmọ ẹkeyomde, ndien otode mfọnido Jehovah oro owo mîdotke, oro edi se mmọ ẹbọde! Mmọemi ẹto m̀mọ̀n̄?
12, 13. Mme onịm-mbụk n̄kpọntịbe ewe ọtọn̄ọde ke 1918 osịm 1935 ikowụt ebiet emi uwak ibat owo efen ẹtode?
12 Ọtọn̄ọde ke 1918 osịm 1922, otu John ama ọtọn̄ọ ndiwụt okop-mfụhọ ubonowo inem inem idotenyịn oro nte ke “ediwak miliọn owo oro ẹdude uwem kemi idikpaha tutu amama.” Ke 1923 ẹma ẹnam ẹdiọn̄ọ n̄ko nte ke ẹyenọ erọn̄ eke Matthew 25:31-34 uwem ke isọn̄ ke idak Obio Ubọn̄ Abasi. Ẹma ẹmen mbiet idotenyịn oro ẹwụt ke ekpri n̄wed oro Freedom for the Peoples, ẹkesiode ke mbono ofụri ererimbot ke 1927. Ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ iduọk isua 1930, ẹma ẹwụt otu Jehonadab mbon edinen ido ye “mmọ eke ẹsemede ẹnyụn̄ ẹtuade” ẹban̄a idiọk idaha eke spirit oro Christendom odude, nte ẹdide ukem ye ndamban̄a erọn̄ oro ẹnyenede idotenyịn uwem eke isọn̄. (Ezekiel 9:4; 2 Ndidem 10:15, 16) Ke ndida utọ mbon oro n̄wụt “mme . . . obio ubọhọ” eke eyomfịn, Enyọn̄-Ukpeme (Ikọmbakara) eke August 15, 1934, ọkọdọhọ ete: “Mbon otu Jonadab ẹma ẹkop uyo ukotowo Abasi ẹnyụn̄ ẹnam n̄kpọ ẹban̄a ntọt oro ke ndifehe ndụk esop Abasi nnyụn̄ mbuana ye ikọt Abasi, ndien ana mmọ ẹsọn̄ọ ẹsịne do.”—Numbers 35:6.
13 Ke 1935, ẹma ẹnọ mbon otu Jonadab emi san̄asan̄a ikot ndidụk mbono Mme Ntiense Jehovah ke Washington, D.C., U.S.A. Do, ke Friday, May 31, J. F. Rutherford ama ọnọ ọwọrọetop utịn̄ikọ esie oro “Akwa Udịmowo,” emi enye okowụtde in̄wan̄în̄wan̄ ete ke otu eke Ediyarade 7:9 emi (King James Version) edi ukem ye erọn̄ eke Matthew 25:33—kpa otu mbon oro ẹyakde idem ẹnọ ye idotenyịn eke isọn̄. Nte mme andibem iso ntan̄a mme n̄kpọ oro ẹdide ke iso, ke mbono oro mbufa Ntiense 840 ẹma ẹna baptism, ediwak mmọ ẹdide eke akwa otuowo. b
14. Nte akwa otuowo ẹkpenyene ebuana ke ndamban̄a uwat enan̄-mbakara oro, ndien nso ubiere ke ẹkewụt ke 1963?
14 Nte akwa otuowo emi ẹma ẹnyene udeme ke uwat enan̄-mbakara oro ọkọtọn̄ọde ke 1922 ẹkenyụn̄ ẹdoride akpan nsọn̄uyo ke mbono Toronto ke 1927? Ke idak ndausụn̄ angel inan̄ oro, kpa otu John oro ẹyetde aran, akwa otuowo ẹmenyene ke akpanikọ! Ke Mbono “Nsinsi Eti Mbụk” oro ẹkenịmde ke ofụri ererimbot ke 1963, mmọ ẹma ẹdiana ye otu John ke edemede udọn̄ ubiere. Emi ama ọdọhọ ete ke ererimbot “asak iso ese nnyen̄e afanikọn̄ ererimbot emi akananam enye mîfiọkke mbiet esie, ndien ẹyenyen̄e kpukpru ndutịm ukaraidem esie ye ido ukpono Babylon esie eke eyomfịn ẹwụri mbai mbai.” Ẹma ẹwụt ubiere emi ẹte ke “nnyịn ye unana asari iyekaiso ndikwọrọ ikọ nnọ kpukpru owo mban̄a ‘nsinsi eti mbụk’ kaban̄a obio ubọn̄ Messiah Abasi ye kaban̄a ubiereikpe esie, ẹmi ẹbietde ufen ọnọ mme asua esie, edi emi ẹdinọde man ẹnam kpukpru owo ẹmi ẹyomde ndituak ibuot nte odotde nnọ Abasi Andibot ke spirit ye ke akpanikọ ẹbọhọ.” Ofụri ibat mbon mbono, owo 454,977 ẹma ẹnyịme ubiere emi ye nduaidem ke mbono 24 ke ofụri ererimbot, ẹmi se iwakde ikan mbahade 95 eke ikie ẹkedide eke akwa otuowo.
15. (a) Ke 2005, akwa otuowo ẹkedi mbahade ifan̄ ke otu mbonutom oro Jehovah adade anam n̄kpọ ke an̄wautom? (b) Didie ke akam Jesus ke John 17:20, 21 owụt edidianakiet oro akwa otuowo enyenede ye otu John?
15 Akwa otuowo ẹmekaiso nditan̄a ọyọhọ ọyọhọ edidianakiet mmọ ye otu John ke ndin̄wan̄a mme ufen nduọk Christendom. Ke 2005 akwa otuowo ẹmi ẹma ẹwak ẹkan mbahade 99.8 eke ikie ke otu mbonutom oro Jehovah adade anam n̄kpọ ke an̄wautom. Mbon akwa otuowo ẹmi ke ofụri esịt ẹdu ke n̄kemuyo ye otu John, emi Jesus ọkọbọn̄de akam aban̄a ke John 17:20, 21 ete: “Mben̄eke mban̄a mmọemi ikpọn̄, edi mben̄e mban̄a mmọ nde eke ẹbuọtde idem ye Ami oto ke ikọ mmọ, man mmọ kpukpru ẹkpekam ẹdi kiet, nte Afo, Ete, odude Mi ke idem, Ami nnyụn̄ ndude ke Afo; man mmọ ẹnyụn̄ ẹdu ke nnyịn: man ererimbot ẹnịm ke akpanikọ ẹte, edi Afo ọkọdọn̄ Mi.” Nte otu John oro ẹyetde aran, ebede iso ke ndausụn̄ Jesus, enyene-ifịk akwa otuowo ẹmi ẹbuana ye mmọ ke uwat enan̄-mbakara oro akamade nsobo okponde akan ke ofụri mbụk ubonowo! c
16. (a) Didie ke John etịn̄ aban̄a inua ye isịm mme ndamban̄a enan̄-mbakara oro? (b) Didie ke ẹkediọn̄ inua ikọt Jehovah ẹben̄e utom? (c) Nso isan̄a ikekem ye akpanikọ oro nte ke “isịm mmọ ebiet urụkikọt”?
16 Udịmekọn̄ enan̄-mbakara ẹmi ẹyom n̄kpọutom ke ekọn̄ emi. Ndien didie ke Jehovah ọnọ emi ntem ke utịbe utịbe usụn̄! John etịn̄ aban̄a emi ete: “Koro odudu mme enan̄ oro odu ke inua mmọ ye ke isịm mmọ; koro isịm mmọ ebiet urụkikọt, ẹnyụn̄ ẹnyene ibuot; mmọ ẹnyụn̄ ẹda oro ẹnam ibak [“ẹnọ unan,” NW].” (Ediyarade 9:19) Jehovah omodori mme asan̄autom esie oro ẹma ẹkeyak idem ẹnọ, ẹna baptism ubọk ndinam utom emi. Ebede ke Ufọkn̄wed Utom Ukara Abasi ye mme mbonoesop ye mme ufọkn̄wed eken, enye emekpep mmọ nte ẹkwọrọde ikọ, tutu eyedi se mmọ ẹkemede ndida “edeme mmọ eke ẹkpepde n̄kpọ” ntịn̄ ikọ ye odudu. Enye emesịn mme ikọ esie ke inua mmọ onyụn̄ osio mmọ ọdọn̄ ndikanam ẹdiọn̄ọ mme ubiereikpe esie ‘an̄wan̄wa ye ke ufọk ke ufọk.’ (2 Timothy 4:2; Isaiah 50:4; 61:2; Jeremiah 1:9, 10; Utom 20:20) Otu John ye akwa otuowo ẹmekpọn̄ etop oro otopde-top owo ẹnịm ke edem, asan̄ade ekekem ye “isịm,” ke ediwak tọsịn miliọn Bible, ikpọ n̄wed, n̄kpri n̄wed, ye mme magazine oro ẹkesuande ke ofụri isua ẹmi ẹkebede. Ke enyịn mme asua mmọ, ẹmi ẹtọtde mmọ ẹban̄a “unan” oro edide ke iso, oro otode Jehovah, udịmekọn̄ enan̄-mbakara ẹmi ke akpanikọ ẹbiet tọsịn duop ke itie tọsịn duop utịm ikaba.—Men Joel 2:4-6 domo.
17. Nte Mme Ntiense Jehovah ẹnyene ebuana ekededi ke uwat enan̄-mbakara ke mme idụt oro mmọ mîkemeke ndisuan mme n̄wed ke ntak ẹkpande utom? Nam an̄wan̄a.
17 Ata ifịk ifịk ubak kiet ke udịmekọn̄ enan̄-mbakara emi ẹdi nditọete oro ẹdude ke mme idụt ẹmi ẹkpande utom Mme Ntiense Jehovah. Nte mme erọn̄ ke otu ikpe ikọt, ana mmọemi “ẹnyene ibuot nte urụkikọt, ẹnyụn̄ ẹfụre nte ibiom.” Ke n̄kopitem nnọ Jehovah, mmọ ikemeke nditre nditịn̄ mban̄a mme n̄kpọ oro mmọ ẹkekụtde ẹnyụn̄ ẹkopde. (Matthew 10:16; Utom 4:19, 20; 5:28, 29, 32) Sia mmọ ẹnyenede esisịt m̀mê mînyeneke-nyene n̄kpọutom oro ẹmịn̄de-mịn̄ ndisuan an̄wan̄wa, nte ana nnyịn ibiere ite ke mmọ ibuanake ke uwat enan̄-mbakara oro? N̄wan̄ansa-o! Jehovah ọmọnọ mmọ inua ye odudu ndida ntịn̄ akpanikọ Bible. Mmọ ẹmenam emi, ke ido nneme ye ke mbukpek, ẹtọn̄ọde mme ukpepn̄kpọ Bible ẹnyụn̄ “ẹnamde ediwak owo ẹkabade ẹdi edinen.” (Daniel 12:3) Okposụkedi ekemede ndidi mmọ idaha isịm mmọ itop owo ke ido edikpọn̄ n̄kpọsọn̄ n̄wed nnịm ke edem, ndamban̄a ikan̄, nsụn̄ikan̄ ye sulfur ẹwọn̄ọ mmọ ke inua nte mmọ ẹnọde ikọ ntiense ke ido usọ ye ke mbufiọk ẹban̄a usen ediwụt unen Jehovah oro asan̄ade ekpere.
18. Usem ifan̄, n̄ko ibat n̄wed ifan̄ ke udịmekọn̄ enan̄-mbakara ẹmi ẹsuan etop ufen emi ke uduot oro ẹmịn̄de-mịn̄?
18 Ke mme ebiet en̄wen, mme n̄wed Obio Ubọn̄ ẹkaiso ndiyarade mme ukpepn̄kpọ ye ido Babylon eke Christendom, ẹnọde enye unan oro enye odotde ndibọ ke ndamban̄a usụn̄. Ke ndida mme usụn̄ umịn̄-n̄wed eyomfịn, uwak ibat udịmekọn̄ enan̄-mbakara ẹmi ke isua 68 mbemiso 2005, ẹma ẹkeme ndisuan ediwak biliọn Bible, ikpọ n̄wed, mme magazine, ye n̄kpri n̄wed ke usem ererimbot oro awakde ebe 450—otịmde awak akan ata tọsịn duop ke itie tọsịn duop utịm ikaba. Nso ubiak ke mme isịm oro ẹnọ ntem!
19, 20. (a) Okposụkedi nnennen itie oro etop ufen ẹmi akade edide Christendom, didie ke ndusụk idụt ẹmi mîdụhe ke esịt Christendom ẹkeyere ikot? (b) Didie ke John etịn̄ aban̄a nte mme owo ke ofụri ofụri ẹnamde n̄kpọ?
19 Jehovah akaduak ete ke etop ufen emi ekpenyene [“ndiwot] ubak owo kiet ke itie ita.” Ntem, nnennen itie oro ufen emi akade edi Christendom. Edi enye emebe osịm mme idụt ẹmi mîdụhe ke esịt Christendom, ẹsịnede ediwak idụt ẹmi ẹtịmde ẹdiọn̄ọ mbubịk ido ukpono Christendom. Nte mbon ẹmi ẹdụn̄de ke mme idụt ẹmi ẹsịk ẹkpere Jehovah ke ntak ẹkụtde ufen osịmde mbiara n̄ka ido ukpono emi? Ediwak ẹmesịk ẹkpere! Usọp usọp uyere ikot odu ke otu mbon nsụkidem ye ndima owo oro ẹdụn̄de ke mme obio ẹwọrọde ẹkpọn̄ n̄kpet n̄kpet ebiet oro Christendom ebrede odudu. Edi amaedi mme owo ke ofụri ofụri, John etịn̄ nte mmọ ẹnamde n̄kpọ ete: “Ndien owo eke ẹsụhọde, eke mîwotke mmọ ke ufen ẹmi, ikabakede esịt ikpọn̄ ubọk-utom mmọ; mmọ inyụn̄ itreke ndituak ibuot nnọ mme demon, ye ndem o-gold ye silver ye okpoho ye itiat ye eto, eke mîkemeke ndikụt usụn̄, ndinyụn̄ n̄kop ikọ, ndinyụn̄ nsan̄a. Mmọ inyụn̄ ikabakede esịt ikpọn̄ ediduọ obom mmọ, ye edibre idiọn̄ mmọ, ye use mmọ, ye mme inọ mmọ.” (Ediyarade 9:20, 21) Edikabade kpukpru owo esịt ke ererimbot ididụhe ke otu utọ mbon oro mîkabakede mi. Kpukpru mbon oro ẹsọn̄ọde ẹyịre ke ndiọi usụn̄ mmọ ẹyekụt ndot ndot ubiereikpe otode Jehovah ke akwa usen ediwụt unen esie. Edi “kpukpru owo eke ẹsemede ẹkot enyịn̄ Jehovah ẹyebọhọ.”—Joel 2:32; Psalm 145:20; Utom 2:20, 21.
20 Se nnyịn isụk inemede emi edi ubak n̄kpọnnam ọyọhọ iba. Se ikponde ikan oro eyedi mbemiso n̄kpọnnam enyeemi okụrede edinam esie, nte nnyịn idikụtde ke mme ibuotikọ oro ẹtienede.
[Mme Ikọ idakisọn̄]
a Commentary on Revelation, eke Henry Barclay Swete, etịn̄ aban̄a ibat “tọsịn duop ke itie tọsịn duop utịm ikaba” oro ete: “Akamba nọmba emi akpan nnyịn ndiyom edisu oro osude ke ata ata usụn̄, ndien se ẹtịn̄de ẹban̄a oro etienede mi ọsọn̄ọ ubiere emi.”
b Se page 119-126 ke edem edem; se n̄ko Vindication, Ọyọhọ N̄wed Ita, emi Mme Ntiense Jehovah ẹkemịn̄de ke 1932, page 83-84.
c Utu ke ndibiet n̄kukun̄kpọyọriyọ ẹmi, udịmekọn̄ enan̄-mbakara oro John okokụtde iyarake “n̄kpọ eke ebietde anyanya o-gold.” (Ediyarade 9:7) Emi odu ke n̄kemuyo ye akpanikọ oro nte ke akwa otuowo, ẹmi mfịn ẹnamde n̄kponn̄kan ubak ke udịmekọn̄ enan̄-mbakara oro, idorike enyịn ndikara ke Obio Ubọn̄ Abasi eke heaven.
[Mme Mbụme Ukpepn̄kpọ]
[Ndise ke page 149]
Edifri ukotowo ọyọhọ itiokiet ada ọyọhọ n̄kpọnnam iba edi
[Mme ndise ke page 150, 151]
Angel inan̄ oro ẹda usụn̄ ke n̄kponn̄kan uwat enan̄-mbakara ke mbụk
[Mme ndise ke page 153]
Anana-ibat udịmekọn̄ enan̄-mbakara ẹmesuan anana-ibat miliọn n̄wed oro ẹkọn̄ọde ke Bible
[Mme ndise ke page 154]
Mme owo eken ikakabakede esịt
