Ibuot 26

Edisana Ndịben̄kpọ Abasi—Ubọn̄ Ubọn̄ Ata-Utịt Esie!

1. (a) Didie ke John asian nnyịn nte ke ẹda edisana ndịben̄kpọ oro osu? (b) Ntak emi udịm mme angel ẹtịn̄de ikọ ke ọkpọsọn̄ uyo?

 NTE afo emeti ikọ un̄wọn̄ọ eke ọkpọsọn̄ angel oro ẹwetde ke Ediyarade 10:1, 6, 7? Enye ọkọdọhọ ete: “Ini idibịghike aba; edi ke mme usen ẹmi ọyọhọ angel itiaba osiorode uyo, ke adan̄aemi enye oyomde ndifri ukotowo, adan̄aoro ke ndịbe uduak Abasi ososu, asan̄a ekekem ye eti etop emi Enye akayararede ọnọ nti ikọt Esie, kpa mme prọfet.” Edikem ini Jehovah emedisịm man ẹfri akpatre ukotowo! Didie ke edi, ndien, nte ke edisana ndịben̄kpọ ososu? John enen̄ede ọyọhọ ye idatesịt ndisian nnyịn! Enye ewet ete: “Ekem ọyọhọ angel itiaba ofri ukotowo; ndien n̄kpọsọn̄ uyo ẹwọrọ ke heaven, mmọ ẹnyụn̄ ẹdọhọ ẹte, Obio ubọn̄ ererimbot emi amakabade edi Obio Ubọn̄ Ọbọn̄ nnyịn ye Christ Esie. Enye eyenyụn̄ ada ubọn̄ ke nsinsi-nsinsi.” (Ediyarade 11:15) Udịm mme angel oro ẹnyene ntak nditịn̄ ikọ ke ọkpọsọn̄ uyo, idem ke uyo obuma! Koro onịm-mbụk ntọt emi edi akpan n̄kpọ ọnọ ekondo. Enye edi akpan n̄kpọ oro ebehede kpukpru odu-uwem edibotn̄kpọ.

2. Ini ewe, n̄ko ye nso n̄kpọntịbe ke ẹda edisana ndịben̄kpọ ẹsịm utịt ye edikan?

² Edisana ndịben̄kpọ emi edisịm inem inem ata-utịt esie! Ke ubọn̄ ubọn̄, ediye ediye usụn̄, ẹmeda enye ẹsịm akpatre ye edikan ke 1914 ke ini Ọbọn̄ Jehovah odoride Christ esie ke ebekpo nte nsan̄a Edidem. Ke anamde n̄kpọ ke ibuot Ete esie, Jesus Christ ada ukara ifịk ifịk ke ufọt ererimbot usua eke ubonowo. Nte Mfri oro ẹken̄wọn̄ọde, enye ọbọ odudu Obio Ubọn̄ man okposobo Urụkikọt oro ye ubon esie onyụn̄ afiak owụk emem eke paradise ke isọn̄ emi. (Genesis 3:15; Psalm 72:1, 7) Nte Edidem Messiah, Jesus ke ntem eyesu Ikọ  Jehovah onyụn̄ owụt unen Ete esie, “Edidem emi akarade ke kpukpru eyo,” emi enyenede ndikara nte Ọbọn̄ Andikara “ke nsinsi nsinsi.”—1 Timothy 1:17.

3. Ntak emi Jehovah Abasi, okposụkedi kpukpru ini edide Edidem, ayakde mme andikara efen ẹdu ke isọn̄?

³ Edi didie ke “obio ubọn̄ ererimbot emi [akakabade] edi Obio Ubọn̄ Ọbọn̄ nnyịn,” Jehovah? Nte Jehovah Abasi kpukpru ini isidịghe Edidem? Oro edi akpanikọ, koro Asaph, owo Levite oro ama ọkwọ ete: “Abasi edi Edidem mi toto ke eset.” Ndien andiwet psalm efen ama atan̄a ete: “Jehovah edi edidem, . . . Ebekpo fo okowụhọ ke eset: afo odu ke nsinsi.” (Psalm 74:12; 93:1, 2) Nte ededi, ke ọniọn̄ esie, Jehovah amayak mme andikara efen ẹdu ke isọn̄. Ntem ẹma ẹsịn eneni oro ẹkenenide ke Eden ẹte ke owo ekeme ndikara idemesie ke ẹsiode Abasi ẹfep, ke udomo ọyọhọ ọyọhọ. Ukara owo omokpu idiọk idiọk. Mme ikọ prọfet Abasi emi ẹnen̄ede edi akpanikọ: “O Jehovah, mmọfiọk nte ke usụn̄ owo idụhe owo ke ubọk: owo eke asan̄ade inyụn̄ ikemeke ndinen̄ede ikpat esiemmọ.” (Jeremiah 10:23) Tọn̄ọ nte akpa ete ye eka nnyịn ẹkeduọ ẹkpọn̄ mfọnmma, ofụri isọn̄ oro ẹdụn̄de edidu ke idak ukara “akani urụkikọt,” Satan. (Ediyarade 12:9; Luke 4:6) Idahaemi edi ini ndinam usọp usọp ukpụhọde! Man ọnọ idaha esie oro enende ubọn̄, Jehovah ọtọn̄ọ ndida ukara esie ke isọn̄ ke obufa usụn̄, ebe ke Obio Ubọn̄ Messiah esie oro ẹkemekde.

4. Ke ini edifri mme ukotowo akakade iso ke 1922, nso ke ẹkenam ọwọrọ ada iso? Nam an̄wan̄a.

⁴ Ke ini edifri ukotowo itiaba oro akakade iso ke 1922, mbono Nditọ Ukpepn̄kpọ Bible ke Cedar Point, Ohio, ama esịne utịn̄ikọ emi J. F. Rutherford ọkọnọde, emi ọkọkọn̄ọde ke itien̄wed Abasi oro “Obio ubọn̄ heaven ke ekpere.” (Matthew 4:17, King James Version) Enye ama eberi ye mme ikọ ẹmi: “Do ndien ẹfiak ke an̄wautom, O mbufo nditọ ata edikon̄ Abasi! Ẹsịne n̄kpọekọn̄ mbufo! Ẹdu ke mfaraidem, ẹdu ke ọkpọsọn̄ ukpeme, ẹkop odudu, ẹnyene uko. Ẹdi mme ntiense oro ẹnamde ẹnyụn̄ ẹtịn̄de akpanikọ ẹnọ Ọbọn̄. Ẹkaiso ke en̄wan tutu kpukpru efak Babylon ẹna ndon. Ẹsuan etop oro atara onyụn̄ okpon. Ererimbot enyene ndifiọk nte ke Jehovah edi Abasi ye nte ke Jesus Christ edi Edidem ndidem ye Ọbọn̄ mbọn̄. Emi edi usen oro akande kpukpru usen. Sese, Edidem ada ubọn̄! Mbufo ẹdi mme asan̄autom ukara esie. Mmọdo ẹtan̄a, ẹtan̄a, ẹtan̄a, Edidem ye obio ubọn̄ esie.” Ẹma ẹnam Obio Ubọn̄ Abasi ke ubọk Christ Jesus ọwọrọ ada iso, ndien oro ama ọnọ ntọn̄ọ akwa n̄kọri edikwọrọ Obio Ubọn̄ oro abuanade mme ubiereikpe oro ẹtan̄ade ebe ke edifri oro ofụri angel itiaba ẹmi ẹfride ukotowo.

5. Ke 1928, nso ikotịbe ke mbono Nditọ Ukpepn̄kpọ Bible oro ọkọsọn̄ọde owụt mfiori ukotowo ọyọhọ itiaba?

⁵ Ẹma ẹsio mfiori ukotowo eke ọyọhọ angel itiaba oro ẹwụt ke mme akpan n̄kpọ mbono Nditọ Ukpepn̄kpọ Bible ke Detroit, Michigan, July 30–August 6, 1928. Ke ini oro ẹma ẹyịri ufọkutom usuanmbụk 107 ke se The New York Times ọkọdọhọde ke edi ‘ntara n̄kan ye ọsọn̄urua n̄kan ndutịm uyịri ufọkutom radio ke mbụk.’ Mbon mbono oro ye nduaidem ẹma ẹnyịme okopodudu “Uyarade Edin̄wana ye Satan Nnyụn̄ Nda ye Jehovah,” anyande ubọk owụt edidorode Satan ye idiọk esop esie nduọk, ke Armageddon, ye edinam kpukpru mbon oro ẹmade edinen ido ẹwọrọ ufụn. Mme anam-akpanikọ mbon oro ẹdude ke idak Obio Ubọn̄ Abasi ẹma ẹkop idatesịt ndibọ n̄wed oro Government, enyenede page 368, emi ẹkesiode ke mbono oro. Emi ama ọnọ mme uyarade an̄wan̄ade akan “nte ke Abasi ama odori Edidem esie emi Ẹyetde Aran ke ebekpo ke 1914.”

Jehovah Amada Ukara

6. Didie ke John ọnọ ntọt aban̄a edidori Christ ke ebekpo ke Obio Ubọn̄ Abasi?

⁶ Ẹdori Christ ke ebekpo ke Obio Ubọn̄ Abasi—nso idatesịt ke ntọt emi edi ntem! John obụk ete: Ndien mbiowo edịp ye inan̄, ẹmi ẹtiede ke ebekpo mmọ ke iso Abasi, ẹduọn̄ọ ẹkûbi iso mmọ ke isọn̄, ẹnyụn̄ ẹtuak ibuot ẹnọ Abasi, ẹte, Imọkọm Fi, O Ọbọn̄ Abasi, Andikara kpukpru n̄kpọ, emi odude-du, okonyụn̄ odude-du; koro Afo amada akwa odudu Fo ada ubọn̄.”—Ediyarade 11:16, 17.

7. (a) Didie ke nsụhọ ndamban̄a mbiowo 24 oro ke isọn̄ ẹkenọ Jehovah Abasi ekọm? (b) Didie ke ndamban̄a mbiowo 24 oro ẹkenamde ẹset man ẹda mme itie mmọ ke heaven ẹkenọ Jehovah Abasi ekọm?

 ⁷ Mbon oro ẹnọde Jehovah Abasi ekọm ẹmi ẹdi mbiowo 24, ẹdade ẹban̄a nditọete Christ oro ẹyetde aran, ẹdude ke mme itie mmọ eke heaven. Ọtọn̄ọde ke 1922 akaiso, nsụhọ ẹmi ẹdude ke isọn̄ ke otu 144,000 oro ẹyetde aran ẹma ẹsịn idem ke utom oro mme uyo ukotowo ẹketọn̄ọde. Mmọ ẹma ẹdidiọn̄ọ se idiọn̄ọ oro ke Matthew 24:3–25:46 ọwọrọde ọyọhọ ọyọhọ. Nte ededi, idem ntọn̄ọ ntọn̄ọ ke usen Ọbọn̄, ẹma ẹnam ekemmọ mme ntiense oro ẹma ‘ẹkewowụt idem nte mme anam-akpanikọ tutu ẹsịm n̄kpa’ ẹset ẹkeda mme itie mmọ ke heaven, man mmọ ẹkpeda ke ibuot ofụri owo 144,000 ke ndiduọn̄ọ n̄kûbi iso mmọ ke isọn̄ ọnọ Jehovah ubọn̄. (Ediyarade 1:10; 2:10) Kpukpru mmọemi ẹwụt esịtekọm didie ntem nte ke Ọbọn̄ Andikara mmimọ ikanamke ubịghi ke ndida edisana ndịben̄kpọ esie nsịm ata utịt!

8. (a) Nso utịp ke edifri ọyọhọ ukotowo itiaba enyene ke idem mme idụt? (b) Mmanie ke mme idụt ẹwụt iyatesịt mmọ?

⁸ Ke n̄kan̄ eken, edifri ọyọhọ ukotowo itiaba oro inọhọ mme idụt idatesịt. Ini edisịm ọnọ mmọ ndikụt iyatesịt Jehovah. Nte John obụkde ete: “Mme idụt ẹkeyat esịt ndien iyatesịt Fo ama edi. Ndien ekem ini nte ẹkpede ikpe mme akpan̄kpa, ẹnyụn̄ ẹnọde ikọt Fo mme prophet utịp mmọ, ẹnyụn̄ ẹnọde nti owo eke mmọ, ye mmọ emi ẹten̄ede enyịn̄ Fo, n̄kpri ye ikpọ; nte ẹnyụn̄ ẹsobode mmọ emi ẹsobode isọn̄.” (Ediyarade 11:18) Ọtọn̄ọde ke 1914 akaiso, mme idụt ererimbot ke obom obom usụn̄ ẹma ẹwụt iyatesịt mmọ ye kiet eken, ye Obio Ubọn̄ Abasi, ndien akpan akpan ye ntiense Jehovah iba oro.—Ediyarade 11:3.

9. Didie ke mme idụt ẹsobo isọn̄, ndien nso ke Abasi ebiere ndinam mban̄a emi?

 ⁹ Ke ofụri mbụk, mme idụt ẹmeda uyịre uyịre en̄wan mmọ ye idiọk ndutịm unamn̄kpọ ẹsobo isọn̄. Nte ededi, ọtọn̄ọde ke 1914, nsobo emi ọmọkọri okosịm enyene-ndịk udomo. Idiọkitọn̄ ye n̄wo ẹma ẹsụn̄ọ ke ndinam mme desert ẹtara ye eti isọn̄ nditak akamba akamba. Ibọkn̄kpa oro edepde nte edịm ye obubịt ntọn̄ ekịmikan̄ ẹma ẹbiat ntatara ebiet. Ẹma ẹsabade mme itie ẹmi udia otode. Ẹsabade ofụm oro nnyịn in̄wekde ye mmọn̄ oro nnyịn in̄wọn̄de. Mbiara n̄kpọ usiakifia ẹmesịn odu-uwem n̄kpọ ke isọn̄ ye ke inyan̄ibom ke itiendịk. Ama odu ini emi ikpọ odudu ererimbot ẹkeduakde ọyọhọ nsobo eke n̄kpọekọn̄ nuclear ẹnọ kpukpru ubonowo. Nte enemde, Jehovah ‘eyesobo mmọemi ẹsobode isọn̄’; enye eyesobo mbon ntan̄idem oro mîten̄eke Abasi, ẹmi ẹdide ntak mfụhọ mfụhọ idaha ke isọn̄. (Deuteronomy 32:5, 6; Psalm 14:1-3) Ke ntre, Jehovah anam ndutịm ọnọ ọyọhọ n̄kpọnnam ita, ndisobo mme anam-idiọkn̄kpọ ẹmi.—Ediyarade 11:14.

N̄kpọnnam Osịm Mme Osobo-Isọn̄!

10. (a) Nso idi ọyọhọ n̄kpọnnam ita? (b) Ke nso usụn̄ ke ọyọhọ n̄kpọnnam ita ada se ikponde ikan ndutụhọ edi?

¹⁰ Se ọyọhọ n̄kpọnnam ita mi ndien. Enye edi usọp usọp! Enye edi usụn̄ emi Jehovah adade nsobo ọsọk mbon oro ẹsabarede “udoriukot” esie, kpa ediye isọn̄ emi nnyịn idụn̄de. (Isaiah 66:1) Obio Ubọn̄ Messiah—kpa edisana ndịben̄kpọ Abasi anam enye ọtọn̄ọ. Ẹma ẹda akpa n̄kpọnnam iba oro ẹtụhọde mme asua Abasi, akpan akpan mme adaiso Christendom—osụn̄ọde oto ufen n̄kukun̄kpọyọriyọ ye udịmekọn̄ enan̄-mbakara akpan akpan; edi ọyọhọ n̄kpọnnam ita, emi Obio Ubọn̄ Jehovah ke idemesie esede aban̄a, ada se ikponde ikan ndutụhọ edi. (Ediyarade 9:3-19) N̄kpọnnam emi ọnọ ita-n̄kpa ke ndisio akama-nsobo n̄kaowo ye mme andikara enye mfep. Emi eyedi nte ata akpatre ubiereikpe Jehovah ke Armageddon. Emi edi kpa nte Daniel eketịn̄de prọfesi ete: “Ndien ke eyo ndidem oro [mme andikara ẹmi ẹsobode isọn̄], Abasi enyọn̄ eyenam ubọn̄ eke mîdisoboke ke nsinsi, adaha ada: ndien idikpọn̄ke ubọn̄ emi inọ mbio efen: enye eyenuak onyụn̄ ama kpukpru mme idụt ẹmi, ndien enye eyeda ke nsinsi.” Ukem nte akwa obot, Obio Ubọn̄ Abasi eyekara isọn̄ emi ẹnamde  edi ubọn̄ ubọn̄ mi, ọnọde itie edikara Jehovah ubọn̄ onyụn̄ adade nsinsi idatesịt ọsọk ubonowo.—Daniel 2:35, 44; Isaiah 11:9; 60:13.

11. (a) Nso n̄kaiso udịm udịm n̄kpọntịbe inemesịt ke prọfesi oro etịn̄ aban̄a? (b) Nso mfọnido oro owo mîdotke ke ẹdinyene, didie, ndien ebe ke mmanie?

¹¹ Se itienede ọyọhọ n̄kpọnnam ita edi n̄kaiso udịm udịm n̄kpọntịbe inemesịt oro edikọride-kọri akaiso ke ofụri usen Ọbọn̄. Enye edi ini ‘eke ẹkpede ikpe mme akpan̄kpa, ẹnyụn̄ ẹnọde ikọt esie mme prophet utịp mmọ, ẹnyụn̄ ẹnọde nti owo eke mmọ, ye mmọ emi ẹten̄ede enyịn̄ esie.’ Oro ọwọrọ ediset ke n̄kpa! Kaban̄a ndisana ikọt Abasi ẹmi ẹyetde aran, oro ẹma ẹkedede idap n̄kpa, emi ada itie ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ usen Ọbọn̄. (1 Thessalonica 4:15-17) Ke edikem ini, nsụhọ ndisana ikọt Abasi ẹmi ẹyediana ye mmọemi ebe ke ediset ke n̄kpa ke ediyịp enyịn. Ẹyenọ mbon efen n̄ko utịp, ẹsịnede ikọt Abasi mme prọfet eke eyo eset ye kpukpru ubonowo eken oro ẹdide ẹditen̄e enyịn̄ Jehovah, edide mmọ ẹdi eke akwa otuowo oro ẹbọhọde akwa ukụt m̀mê eke “mme akpan̄kpa . . . n̄kpri ye ikpọ,” oro ẹnamde ẹset ẹdu uwem ke ini Ukara Tọsịn Isua eke Christ. Sia Edidem Messiah Abasi enyenede mme ukpọhọde n̄kpa ye Hades, ukara Obio Ubọn̄ esie eberede usụn̄ ọnọ enye ndiyak nsinsi uwem nnọ kpukpru mbon oro ẹnyanarede ẹsịm ndibọ ọsọn̄urua enọ oro. (Ediyarade 1:18; 7:9, 14; 20:12, 13; Rome 6:22; John 5:28, 29) Edide enye edi uwem unana n̄kpa ke mme heaven m̀mê nsinsi uwem ke isọn̄, enọ uwem emi edi mfọnido Jehovah oro owo mîdotke, emi andibọ kiet kiet ekemede ndiwụt esịtekọm ke nsinsi!—Mme Hebrew 2:9.

Sese Ekebe Ediomi Esie!

12. (a) Nte ekemde ye Ediyarade 11:19, nso ke John okụt ke heaven? (b) Ekebe ediomi oro ekedi idiọn̄ọ nso, ndien nso ikotịbe inọ enye ke Israel ama akaka ntan̄mfep ke Babylon?

¹² Jehovah akara! Ebede ke Obio Ubọn̄ Messiah esie, enye ke itie edikara esie ke akara ubonowo ke utịbe utịbe usụn̄. Ẹsọn̄ọ emi oto se John afiakde okụt: “Ekem ẹberede temple Abasi emi odude ke heaven; ẹnyụn̄ ẹkụt ekebe ediomi Esie ke temple Esie; ndien emịnen̄mịnen̄, ye mme uyo, ye obuma, ye unyekisọn̄, ye ọkpọsọn̄ edịmitiat ẹtịbe.” (Ediyarade 11:19) Emi edi n̄kukụre itie oro ẹsiakde ekebe ediomi Abasi ke n̄wed Ediyarade. Ekebe ediomi ekedi idiọn̄ọ oro ẹkụtde ke enyịn nte ke Jehovah odu ye ikọt esie Israel. Ke ataya, ndien ke ukperedem, ke temple emi Solomon ọkọbọpde, ẹkenịm enye ke Ata Edisana Ebiet. Edi ke ini Israel akakade ntan̄mfep ke Babylon ke 607 M.E.N., ẹma ẹsobo Jerusalem ndien ekebe ediomi emi ama osop. Oro ekedi ke ini mme andida ke ibuot ufọk David ẹketrede “[nditie] ke ebekpo Jehovah nte edidem.”—1 Chronicles 29:23. a

13. Akpanikọ oro nte ke ẹkụt ekebe ediomi Abasi ke temple Abasi eke heaven owụt nso?

¹³ Idahaemi, ke se iwakde ikan isua 2,600  ẹma ẹkebe, ẹma ẹkụt Ekebe emi inikiet efen. Edi ke n̄kukụt John, Ekebe emi idụhe ke temple eke isọn̄. Enye odu ke temple Abasi eke heaven. Inikiet efen, Jehovah amakara ebe ke edidem kiet emi otode ufọk ubọn̄ David. Nte ededi, isan̄ enyeemi ẹdori Edidem emi, Christ Jesus, ke ebekpo eke Jerusalem enyọn̄—n̄kokon̄ itie emi enye etiede ọnọ ubiereikpe Jehovah. (Mme Hebrew 12:22) Mme ibuotn̄wed Ediyarade oro ẹtienede ẹyeyarade ẹmi ẹnọ nnyịn.

14, 15. (a) Ke Jerusalem eset, anie kpọt ekesikụt ekebe ediomi, ndien ntak-a? (b) Ke temple Abasi eke heaven, mmanie ẹkụt ekebe ediomi esie?

¹⁴ Ke Jerusalem eset eke isọn̄, idịghe ofụri nditọ Israel ẹkesikụt Ekebe emi, m̀mê idem mme oku oro ẹkesinamde utom ke temple, sia enye okodude ke esịt Ata Edisana Ebiet oro ẹkedade ukara ẹbahade enye ẹsio ye Edisana Ebiet. (Numbers 4:20; Mme Hebrew 9:2, 3) Akwa oku ikpọn̄ ekenyene ndikụt ekebe emi ke ini enye odụkde Ata Edisana Ebiet ke Usen Usio-isop eke isua ke isua. Nte ededi, ke ini ẹberede temple oro odude ke mme heaven, idịghe Akwa Oku Jehovah, Jesus Christ, ikpọn̄ okụt ndamban̄a ekebe emi, edi n̄ko mme udiana oku esie, owo 144,000, esịnede John, ẹkụt.

¹⁵ Akpa mbon oro ẹkenamde ẹset ẹka heaven ẹdu ke n̄kpet n̄kpet ebiet ẹkụt ndamban̄a ekebe emi, sia mmọ ẹma ẹkeda itie mmọ nte ubak mbiowo 24 ẹdude ẹkanade ebekpo Jehovah. Ndien spirit Jehovah ama atat otu John ke isọn̄ enyịn ndidiọn̄ọ edidu Esie ke temple Esie eke spirit. Mme idiọn̄ọ ẹmedu n̄ko nditọt ubonowo ke ofụri ofụri mban̄a utịbe utịbe edinam emi. N̄kukụt John etịn̄ aban̄a emịnen̄mịnen̄, mme uyo, obuma, unyekisọn̄, ye edịmitiat. (Men Ediyarade 8:5 domo.) Nso ke mmọemi ẹda ẹban̄a?

16. Didie ke emịnen̄mịnen̄, mme uyo, obuma, unyekisọn̄, ye akwa edịmitiat ẹdu?

¹⁶ Ọtọn̄ọde ke 1914 akwa ndutịme omodu ke obio ido ukpono. Nte enemde, ndien, “unyekisọn̄” emi akasan̄a ye san̄asan̄a uyo oro ẹnọde in̄wan̄în̄wan̄ etop ẹban̄a Obio Ubọn̄ Abasi oro ẹma ẹkewụk. Ẹma ẹnọ ‘n̄kpọsọn̄ ntọt ẹbietde obuma’ ẹto Bible. Nte emịnen̄mịnen̄, ẹma ẹkụt ẹnyụn̄ ẹmịn̄ mme nyayama ifiọk eke ntịn̄nnịm Ikọ Abasi. Ẹma ẹn̄wan̄a ndodobi n̄kpọsọn̄ “edịmitiat” eke ubiereikpe Abasi ẹduọk Christendom ye nsunsu ido ukpono ofụri ofụri ke idem. Akpakana kpukpru emi omụm ntịn̄enyịn mme owo. Kpa ye oro, edi n̄kpọ mfụhọ, n̄wakn̄kan ibat owo—ukem nte mbon Jerusalem oro ke eyo Jesus—ẹma ẹkpu ndifiọk edisu mme idiọn̄ọ eke Ediyarade emi.—Luke 19:41-44.

17, 18. (a) Edifri ukotowo eke angel itiaba oro ada nso mbiomo ọsọk mme Christian oro ẹyakde idem ẹnọ? (b) Didie ke mme Christian ẹsu utom mmọ?

¹⁷ Angel itiaba oro ẹkaiso ndifri mme ukotowo mmọ, ẹnọde idiọn̄ọ mme onịm-mbụk n̄kpọntịbe mi ke isọn̄. Mme Christian oro ẹyakde idem ẹnọ ẹnyene akwa mbiomo ndikaiso ntan̄a mme ntọt ẹmi nnọ ererimbot. Didie ke mmọ ye idara ẹsu utom oro ntem! Ẹwụt emi sia, ke ufan̄ isua 20, ọtọn̄ọde ke 1986 osịm 2005, mmọ ẹma ẹkpere ndinyene hour akawakde utịm ikaba akan se mmọ ẹsibiatde ke isua ke isua ke utom ukwọrọikọ—ọdọkde ọkpọn̄ 680,837,042 okosịm 1,278,235,504. Ke akpanikọ, ẹnam ẹdiọn̄ọ “ndịbe uduak Abasi . . . [nte] asan̄a[de] ekekem ye eti etop esie” tutu “ẹsịm utịt ererimbot.”—Ediyarade 10:7; Rome 10:18.

¹⁸ Mme n̄kukụt en̄wen ke ẹna ẹbet nnyịn idahaemi nte ẹkade iso ndiyarade mme uduak Obio Ubọn̄ Abasi.

[Ikọ idakisọn̄]

[Mme Mbụme Ukpepn̄kpọ]

[Ekebe ke page 173]

Mme Akpan N̄kpọ ke Mme Ikọ Ubiereikpe Jehovah oro Ẹbietde Ukotowo

1. 1922 Cedar Point, Ohio: N̄kpọ-ata anade ọnọ mme adaiso Christendom ke ido ukpono, ke mbre ukara, ye ke ikpọ mbubehe ndinyịme edikpu oro mmọ ẹkpude ndida emem, uforo, ye inemesịt ndi. Obio Ubọn̄ Messiah edi usọbọ.

2. 1923 Los Angeles, California: Utịn̄ikọ an̄wa oro, “Kpukpru Idụt Idahaemi ke Ẹnam Isan̄ Ẹbịne Armageddon, edi Ediwak Miliọn Owo Ẹdude Uwem Kemi Idikpaha Tutu Amama,” ama okot mme “erọn̄” oro ẹmade emem ndiwọrọ n̄kpọn̄ akama-n̄kpa inyan̄ ubonowo.

3. 1924 Columbus, Ohio: Ẹbiom mme ọkwọrọ ederi ikpe ke ntak n̄kohodeidem ye mmọ ndisịn ndikwọrọ Obio Ubọn̄ Messiah. Ana mme Christian akpanikọ ẹkwọrọ usen usiene Abasi ẹnyụn̄ ẹdọn̄ ubonowo oro ẹtuan̄ade esịt.

4. 1925 Indianapolis, Indiana: Etop idotenyịn oro owụtde ukpụhọde ke ufọt ekịm eke spirit ke Christendom ye nyayama un̄wọn̄ọ Obio Ubọn̄ eke emem, uforo, nsọn̄idem, uwem, ubọhọ, ye nsinsi inemesịt.

5. 1926 London, England: Mbiet ufen n̄kukun̄kpọyọriyọ oro ẹnọde Christendom ye mme ọkwọrọ ederi esie, ẹyararede edisịn oro mmọ ẹsịnde Obio Ubọn̄ Abasi, ẹnyụn̄ ẹdarade emana ukara eke heaven oro.

6. 1927 Toronto, Canada: Ikot, nte n̄kpọ eke edide udịmekọn̄ enan̄-mbakara ọnọ, oro ọdọhọde mme owo ẹkpọn̄ ‘abian̄a abian̄a Ido Ukpono Christ’ ẹnyụn̄ ẹnọ Jehovah Abasi ye Edidem esie ye Obio Ubọn̄ ibetedem ofụri esịt.

7. 1928 Detroit, Michigan: Ubiere ndin̄wana ye Satan nnyụn̄ nda nnọ Jehovah, ndinam an̄wan̄a nte ke Edidem Abasi oro ẹyetde aran, emi ẹkedoride ke ebekpo ke 1914, eyesobo idiọk esop Satan onyụn̄ osio ubonowo ke ufụn.

[Ekebe ke page 175]

Edisobo Isọn̄

“Ke kpukpru second ita, ubak ikpọ akai okponde nte an̄wambre bọl ke osop. . . . Ediwot ikpọ akai ke owot ediwak tọsịn orụk eto ye unam.”—Illustrated Atlas of the World (Rand McNally).

“Ke ufan̄ isua ikie iba oro ẹdụn̄de, [Ikpọ N̄kpọdiọhọ-mmọn̄] ẹmekabade n̄ko ẹdi n̄kponn̄kan ekwe ererimbot.”—The Globe and Mail (Canada).

Ke April 1986 bọm ndibomo ye ikan̄ ndisak ke itie udiọn̄ n̄kpọekọn̄ nuclear ke Chernobyl, U.S.S.R., “ekedi n̄kponn̄kan n̄kpọntịbe nuclear . . . tọn̄ọ nte ẹkeduọn̄ọ bọm ke Hiroshima ye Nagasaki,” osiode “ekese ọkpọsọn̄ ufiop oro ebịghide esịn ke ofụm, ke isọn̄ ye ke mmọn̄ nte ofụri udomo oro ẹkedomode n̄kpọekọn̄ nuclear ẹse ye mme bọm oro akanam ẹbomode.”—JAMA; The New York Times.

Ke Minamata, Japan, itieutom ubuak ibọk ama an̄wan̄a se ẹkotde Methylmercury ọdọn̄ ke n̄kọk-inyan̄. Ndita iyak ye mfi ẹmi mmọn̄ ibọk oro okotụkde ama ada udọn̄ọ ẹkotde Minamata (MD) edi, kpa “idiọk udọn̄ọ ọfiọn̄. . . . Tutu osịm emi [1985], ẹma ẹdụn̄ọde ẹkụt ẹte ke owo 2578 ke ofụri Japan ẹnyene MD.”—International Journal of Epidemiology.

[Ekebe ke page 176]

Mme ndodobi ntọt ke Ediyarade 11:15-19 ẹdi ebeiso n̄kpọ ẹnọ mme n̄kukụt oro ẹtienede. Ediyarade ibuot 12 edi edifiak ntịn̄ oro atatde akpan ntọt eke Ediyarade 11:15, 17 ke nde ke nde. Ibuot 13 obụk se idade ikosụn̄ọ ke 11:18, nte enye etịn̄de aban̄a ntọn̄ọ ye n̄kọri esop ukaraidem Satan oro osobode isọn̄. Ibuot 14 ye 15 ẹbụk mme n̄kaiso ubiereikpe Obio Ubọn̄ oro ẹyịride ye uyo ukotowo ọyọhọ itiaba ye ọyọhọ n̄kpọnnam ita.

[Mme ndise ke page 174]

Jehovah ‘eyesobo mmọemi ẹsobode isọn̄’