Ibuot 8

Ndin̄wana Ndidi Mme Andikan

SMYRNA

1. (a) Ewe esop efen ibọ etop ito Jesus oro ẹnọde ubọn̄? (b) Ke ndikot idemesie “Mbemiso ye Akpatre,” nso ke Jesus eketi mme Christian ke esop oro?

 MFỊN, Ephesus eset ana ndon. Edi ebiet oro Jesus ọkọnọde udiana etop esie aka osụk edi obio oro ọyọhọde ye owo. Obio Izmir eke Turkey odu ke edem edere ndon Ephesus, n̄kpọ nte itiat 35, ke ebiet emi ẹkemede ndikụt ifịk ifịk esop Mme Ntiense Jehovah inan̄ idem mfịn emi. Smyrna okodu mi ke akpa isua ikie. Idahaemi, tịmfiọk udiana ikọ Jesus: “Nyụn̄ nọ n̄wed ẹsọk angel ufọk Abasi emi odude ke Smyrna, ete: Ntem ke Enye emi edide Mbemiso ye Akpatre, emi akakabarede akpa n̄kpa, edi osụk odude uwem, ọdọhọ ete.” (Ediyarade 2:8) Ke nditịn̄ emi nnọ mme Christian oro ke Smyrna, Jesus eti mmọ ete ke imọ ikedi akpa owo nsọn̄ọnda oro Jehovah nnennen akanamde eset ke n̄kpa enyene uwem unana n̄kpa eke spirit ye akpatre owo oro ẹkenamde eset ntre. Jesus ke idemesie eyenam kpukpru Christian eken ẹmi ẹyetde aran ẹset ke n̄kpa. Ntem enye otịm odot ndinọ nditọete esie item, ẹmi ẹnyenede idotenyịn  ndibuana uwem unana n̄kpa eke heaven ye enye.

2. Ntak emi kpukpru Christian ẹkopde ndọn̄esịt ke mme ikọ owo emi “akakabarede akpa n̄kpa, edi osụk odude uwem”?

² Jesus ama ada usụn̄ ke ndiyọ ukọbọ ke ntak edinen ido, ndien enye ama ọbọ utịp oro odotde. Akpanikọ oro enye akanamde tutu osịm n̄kpa ye ediset ke n̄kpa oro eketienede ẹdi n̄kpọ ọsọn̄ọde idotenyịn oro ọnọ kpukpru Christian. (Utom 17:31) Akpanikọ oro nte ke Jesus ‘ama akabade akpa n̄kpa onyụn̄ afiak odu uwem’ ọsọn̄ọ nte ke se ededi oro anade nte ẹyọ ke ntak akpanikọ idịghe ikpîkpu. Ediset ke n̄kpa eke Jesus edi ebiet ọkpọsọn̄ nsịnudọn̄ otode osịm kpukpru Christian, akpan akpan ke ini oyomde mmọ ẹkụt ndutụhọ kaban̄a mbuọtidem mmọ. Nte idaha fo etie ntem? Do afo emekeme ndibọ ndọn̄esịt n̄ko nto mme n̄kaiso ikọ oro Jesus ọnọde ẹsọk esop ke Smyrna:

3. (a) Nso nsịnudọn̄ ke Jesus ọkọnọ mme Christian ke Smyrna? (b) Okposụkedi mme Christian ke Smyrna ẹkedide ubuene, ntak emi Jesus ọkọdọhọde ke mmọ “ẹmenyene inyene”?

³ “Mmọfiọk ukụt ye ubuene fo (edi emenyene inyene) ye isụn̄i emi ọbọde ke ubọk mmọemi ẹdọhọde ẹte idi mme Jew, mînyụn̄ idịghe, edi ẹdi synagogue Satan.” (Ediyarade 2:9) Jesus inyeneke ikọ nduduọhọ inọ nditọete esie ke Smyrna, ibọhọke ufiop ufiop itoro. Mmọ ẹma ẹkụt ekese ukụt ke ntak mbuọtidem mmọ. Mmọ ẹbuene ke n̄kpọ obụkidem, iso-ọfọn ke ntak mmọ ẹnamde akpanikọ. (Mme Hebrew 10:34) Nte ededi, se inen̄erede ibehe mmọ edi mme n̄kpọ eke spirit, ndien mmọ ẹma ẹbon n̄kpọuto ke heaven, nte Jesus eketemede. (Matthew 6:19, 20) Ntem, Etubom Ekpemerọn̄ ada mmọ nte mbon oro ẹnyenede “inyene.”—Men James 2:5 domo.

4. Ke ubọk mmanie ke mme Christian ke Smyrna ẹkekụt ekese ubiọn̄ọ, ndien didie ke Jesus ekese mme andibiọn̄ọ oro?

⁴ Jesus etịn̄ akpan akpan ete ke mme Christian ke Smyrna ẹma ẹyọ ekese ubiọn̄ọ ke ubọk mme Jew eke obụk. Ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ eyo oro, ediwak owo ke ido ukpono emi, ye ọyọhọ ubiere, ẹma ẹbiọn̄ọ Ido Ukpono Christ ndisuana. (Utom 13:44, 45; 14:19) Idahaemi, ndusụk isua ifan̄ ke Jerusalem ama ọkọduọ, mme Jew ẹmi ke Smyrna ke ẹwụt ukem edu Satan oro. Eyịghe idụhe Jesus adade mmọ nte “synagogue Satan”! a

5. Nso idomo ina ke iso ibet mme Christian ke Smyrna?

⁵ Sia ẹsobode orụk usua emi, Jesus ọnọ mme Christian ke Smyrna ndọn̄esịt ete: “Kûnyene ndịk uban̄a ukụt eke ọmọn̄ edisịm fi. Sese, Satan ọmọn̄ edisịn ndusụk mbufo ke ufọk-n̄kpọkọbi, man ẹdomo mbufo ẹse, ndien mbufo ẹyekụt ukụt ke usen duop. Wụt idem nte anam-akpanikọ tutu osịm n̄kpa, ndien nyenọ fi anyanya uwem.” (Ediyarade 2:10) Mi Jesus, utịm ikata, ada orụk ikọ Greek oro “mbufo” emi adade ọnọ ediwak, owụtde ete ke ikọ esie enyene ofụri esop oro. Jesus ikemeke ndin̄wọn̄ọ nte ke idomo ẹmi ẹsịmde mme Christian ke Smyrna ẹyetre usọp usọp. Ẹyekaiso ndikọbọ ndusụk mmọ nnyụn̄ nsịn mmọ ke ufọk-n̄kpọkọbi. Mmọ ẹyekụt ukụt ke “usen duop.” Duop edi nọmba adade aban̄a n̄kpọ isọn̄ oro edide ọyọhọ ọyọhọ m̀mê ofụri ofụri. Ẹyedomo idem mbon nsọn̄ọnda oro ẹnyenede inyene ke n̄kan̄ eke spirit ọyọhọ ọyọhọ ke adan̄aemi mmọ ẹdude ke obụkidem.

6. (a) Ntak mîkpanaha mme Christian ke Smyrna ẹkop ndịk-e? (b) Didie ke Jesus akada etop oro enye ọkọnọde ẹsọk esop ke Smyrna osịm utịt?

⁶ Kpa ye oro, mme Christian ke Smyrna ikpenyeneke ndikop ndịk m̀mê ndikan̄ mbuọtidem. Edieke mmọ ẹkade iso ẹnam akpanikọ tutu osịm utịt, ẹnịm “anyanya uwem” ẹnọ mmọ nte utịp, emi ke n̄kan̄ mmọ edide uwem unana n̄kpa ke heaven. (1 Corinth 9:25; 2 Timothy 4:6-8) Apostle Paul akada ọsọn̄urua enọ emi nte odotde ye n̄kpọ ekededi oro ẹyakde atak, idem uwem esie eke isọn̄. (Philippi 3:8) Nte an̄wan̄ade, mme Christian oro ke Smyrna ẹkere kpasụk ntre. Jesus ada etop esie osịm utịt ke ndidọhọ: “Yak owo eke enyenede utọn̄ okop se spirit ọdọhọde mme ufọk Abasi. Owo eke akande, udiana . . . n̄kpa idifiomoke  enye.” (Ediyarade 2:11) Ẹn̄wọn̄ọ ndinọ mme andikan ẹmi uwem unana n̄kpa eke heaven oro n̄kpa mîkemeke nditụk.—1 Corinth 15:53, 54.

“Ukụt ke Usen Duop”

7, 8. Ukem nte esop oro ke Smyrna, didie ke esop Christian ke 1918 ẹkedi se ‘ẹdomode ẹse ọyọhọ ọyọhọ’?

⁷ Ukem nte mme Christian oro ke Smyrna, otu John ye mme nsan̄a mmọ mfịn ẹkaiso ẹdi se ‘ẹdomode ọyọhọ ọyọhọ ẹse.’ Akpanikọ oro mmọ ẹnamde ke idak idomo onịm mmọ idiọn̄ọ nte ikọt Abasi. (Mark 13:9, 10) Ibịghike ke usen Ọbọn̄ ama ọkọtọn̄ọ, ikọ oro Jesus ọkọnọde mme Christian ke Smyrna ama ada ata ndọn̄esịt ọsọk ekpri otu ikọt Jehovah eke ofụri ererimbot. (Ediyarade 1:10) Toto ke 1879, mmọemi ẹma ẹbụhọde mme inyene eke spirit ke esịt Ikọ Abasi, oro mmọ ẹkebuanade ifụre ifụre ye mmọ efen. Edi ke ini Ekọn̄ Ererimbot I, mmọ ẹma ẹsobo ọkpọsọn̄ usua ye ubiọn̄ọ, ubak ubak ke ntak mmọ mîkesịnke idem ke ndutịm ekọn̄, ubak ubak n̄ko ke ntak mmọ ye unana ndịk ẹkayararede mme ndudue Christendom. Ukọbọ oro okosịmde mmọ ke ntak nsọk oro ndusụk mme adaiso Christendom ẹkesịnde ama osịm akpatre udomo ke 1918 ndien ekedi ata ukem ukem ye se mme Christian ke Smyrna ẹkebọde ke ubọk mme Jew do.

⁸ Ọkpọsọn̄ ukọbọ ke United States of America ama osịm utịt ke ini ẹkesịnde obufa etieibuot Watch Tower Society, Joseph F. Rutherford, ye nsan̄a esie itiaba ke ufọk-n̄kpọkọbi ke June 22, 1918, ekese mmọ ye n̄kpọkọbi isua 20. Ọfiọn̄ usụkkiet ke ukperedem ẹma ẹtie ubiọn̄ ẹsion̄o mmọ. Ke May 14, 1919,  esopikpe oro ẹkesion̄ode ikpe ẹka ama abiat nsunsu ikọ oro ẹkedoride mmọ efep; ẹma ẹwụt nte ikọ nsu ẹkedide 130 ke ikpe oro. Judge Manton, owo Roman Catholic, kpa etubom n̄ka St. Gregory the Great, oro ke 1918 mîkonyịmeke ẹtie ubiọn̄ ke ibuot mme Christian ẹmi, edi se ẹkebierede n̄kpọkọbi isua iba ẹnọ ke ukperedem ke 1939 ye isop $10,000 ke iso ikpe itiokiet oro aban̄ade uben̄e okụk ye edibọ ubọkedem.

9. Didie ke Hitler akanam n̄kpọ ye Mme Ntiense Jehovah ke Nazi Germany, ndien ye nso edinam otode mme ọkwọrọ ederi?

⁹ Ke ini ukara Nazi ke Germany, Hitler ama akpan utom ukwọrọikọ eke Mme Ntiense Jehovah ofụri ofụri. Ke ediwak isua, ẹma ẹkọbi ediwak tọsịn Mme Ntiense ibak ibak ẹtem ke mme itienna ekikere ye ufọk-n̄kpọkọbi, emi ediwak mmọ ẹkekpan̄ade, ke adan̄aemi ẹkewotde n̄kpọ nte n̄kparawa 200 ke ntak ẹkesịnde ndin̄wana ekọn̄ ke udịmekọn̄ Hitler. Mme ikọ ẹmi oku Catholic kiet eketịn̄de, oro ẹkemịn̄de ke n̄wedmbụk n̄kpọntịbe oro, The German Way eke May 29, 1938, ẹtie ntiense ẹban̄a un̄wam mme ọkwọrọ ederi ke kpukpru ẹmi. Ke ubak ubak, enye ọkọdọhọ ete: “Idahaemi idụt kiet odu ke isọn̄ emi ẹkpande mme okot-idem . . . Nditọ Ukpepn̄kpọ Bible [Mme Ntiense Jehovah]. Oro edi Germany! . . . Ke ini Adolph Hitler akadade ukara, ndien Otu Bishop mbon Catholic eke Germany ẹkenyụn̄ ẹfiakde ẹsịn eben̄e mmọ, Hitler ama ọdọhọ ete: ‘Mme okot-idem Ata Nditọ Ukpepn̄kpọ Bible [Mme Ntiense Jehovah] ẹmi ẹdi mbon ntịme; . . . ami mbat mmọ nte mbon abian̄a; ami nnyịmeke nte ke mbon Catholic eke Germany ẹyedi se Judge Rutherford, owo America emi asabarede ke utọ usụn̄ oro; ami mmọn̄ nsobo [Mme Ntiense Jehovah] mfep ke Germany.’” Oku oro ama adian do ete: “Amanam etieti!”

10. (a) Nte usen Ọbọn̄ akade iso, nso ukọbọ ke Mme Ntiense Jehovah ẹsobo? (b) Nso isiwak ndidi utịp ke ini mme Christian ẹmi ẹn̄wanade ẹyom ifụre ido ukpono ke mme esopikpe?

¹⁰ Nte usen Ọbọn̄ akade iso, Urụkikọt oro ye mfri esie idehedei itre ndin̄wana ye mme Christian oro ẹyetde aran ye mme nsan̄a mmọ. Ẹma ẹsịn ediwak mmọemi ke ufọk-n̄kpọkọbi ẹnyụn̄ ẹkọbọ mmọ idiọk idiọk. (Ediyarade 12:17) Mme asua ẹmi ẹmekaiso ‘nditịbi ibak ndi ke ndibọp mbet,’ edi ikọt Jehovah ẹkọbọ ke ndidọhọ ye nsọn̄ọnda ẹte: “Nnyịn inyene ndikop uyo Abasi [“nte andikara,” NW ] n̄kan uyo owo.” (Psalm 94:20, King James Version; Utom 5:29) Ke 1954 magazine Enyọn̄-Ukpeme (Ikọmbakara) ama ọtọt ete: “Ke isua aba oro ẹkebede, se iwakde ikan idụt ata-ye-duop ke inikiet m̀mê eken ẹma ẹwụk mme ewụhọ ukpan ẹnyụn̄ ẹkọbọ Mme Ntiense Jehovah.” Ke ebiet ekememde utom ndin̄wana nyom ifụre ido ukpono ke mme esopikpe, mme Christian ẹmi ẹma ẹnam ntre ẹnyụn̄ ẹnyene ọyọhọ edikan ke ediwak idụt. Ke Akwa Esopikpe eke United States ikpọn̄, Mme Ntiense Jehovah ẹma ẹnyene edikan ke ikpe 50.

11. Ewe prọfesi Jesus oro aban̄ade idiọn̄ọ edidu esie osu Mme Ntiense Jehovah ke idem ke usen Ọbọn̄?

¹¹ Idụhe otuowo efen oro ẹnyenede ubieresịt ntre ke ndinịm ewụhọ Jesus oro nte yak ẹnọ Caesar se inyenede Caesar. (Luke 20:25; Rome 13:1, 7) Kpa ye oro, idụhe otuowo efen oro ẹsịnde ikọt esie ke ufọk-n̄kpọkọbi ke ediwak idụt ntre ke idak ediwak nsio nsio orụk ukara ntre, ndien emi amakaiso tutu mfịn emi ke America, ke Europe, ke Africa, ye ke Asia. Akwa prọfesi Jesus aban̄ade idiọn̄ọ edidu esie ama esịne ikọ ẹmi: “Ke ini oro ke ẹyeda mbufo ẹyak ẹnọ ukụt, ẹnyụn̄ ẹwot mbufo: kpukpru mme idụt ẹyenyụn̄ ẹsua mbufo kaban̄a enyịn̄ Mi.” (Matthew 24:3, 9) Ke akpanikọ emi omosu ke usen Ọbọn̄ ke idem mme Christian Ntiense Jehovah.

12. Didie ke otu John ọsọn̄ọ ikọt Abasi idem ndiyọ ukọbọ?

¹² Man ọsọn̄ọ ikọt Abasi idem ndiyọ ukụt, otu John amakaiso nditi mmọ mban̄a se idide akpan n̄kpọ ke ikọ oro Jesus eketịn̄de ọnọ mme Christian ke Smyrna. Ke uwụtn̄kpọ, nte ukọbọ eke Nazi ọkọtọn̄ọde, Enyọn̄-Ukpeme (Ikọmbakara) ke 1933 ye 1934 ama akama mme ibuotikọ utọ nte “Ẹkûfehe Mmọ,” emi ekenemede Matthew 10:26-33; “Ọkpọsọn̄ Idomo,” ọkọn̄ọde ke Daniel 3:17, 18; ye “Mme Inua Lion,” ye Daniel 6:22 nte akpan itien̄wed.  Ke iduọk isua 1980, emi ẹkesiode n̄wed emi ke akpa ini, Mme Ntiense Jehovah ẹkenyụn̄ ẹsobode ibak ibak ukọbọ ke se iwakde ikan idụt 40, Enyọn̄-Ukpeme ama ọsọn̄ọ ikọt Abasi idem ye mme ibuotikọ utọ nte “Ndidara Okposụkedi Ẹkọbọde!” ye “Mme Christian Ẹsobo Ukọbọ ye Ime.” b

13. Ukem nte mme Christian oro ke Smyrna, ntak emi mme Christian Ntiense Jehovah mîkopke ndịk iban̄a ukọbọ?

¹³ Ke akpanikọ, mme Christian Ntiense Jehovah ke ẹsobo ata ukọbọ ye mme idomo eken ke ndamban̄a usen duop. Ukem nte mme Christian ko ke edem ke Smyrna, mmọ ikopke ndịk; inyụn̄ iyomke owo nnyịn ekededi okop ndịk nte mme afanikọn̄ ẹdiọkde-diọk ẹkan mi ke isọn̄. Nnyịn imeben̄e idem ndiyọ ke idak ndutụhọ inyụn̄ ‘inyịme ke idatesịt ite ẹbụme inyene nnyịn.’ (Mme Hebrew 10:32-34) Ke ndikpep Ikọ Abasi nnyụn̄ nnam enye edi eke nnyịn, ẹyetịm nnyịn idem ndisọn̄ọ nda ke mbuọtidem. Nịm ke akpanikọ ete ke Jehovah ekeme, ndien eyenyụn̄ ekpeme fi ke nsọn̄ọnda fo. “Ẹtop kpukpru ọkpọsọn̄ ekikere eke otịmerede mbufo esịt ẹduọk ẹdori Enye, koro Enye ke ekere mbufo.”—1 Peter 5:6-11.

[Mme Ikọ idakisọn̄]

[Mme Mbụme Ukpepn̄kpọ]

[Ekebe/Ndise ke page 39]

Ke ediwak isua, mme ewetmbụk ke ẹkenọ n̄kpọ ntiense aban̄ade nsọn̄ọnda eke mme ntiense Jehovah ke Germany ke ini ukara Nazi. N̄wed oro, Mothers in the Fatherland, emi ewetmbụk oro, Claudia Koonz, ẹkemịn̄de ke 1986, enyene emi nditịn̄: “Ata ediwak ibat owo ke otu ofụri mbon Germany oro mîkotoho ekpụk Nazi ẹma ẹkụt mme usụn̄ ndidu uwem ke idak ukara oro mmọ ẹkesuade. . . . Ke n̄kan̄ eken ke ndutịm udian ibat ye ekikere oro ẹkenọde, ẹkedi Mme Ntiense Jehovah 20,000 oro, emi ekperede ndidi owo kiet kiet, ye unana eyịghe ama esịn ndisụk ibuot ke usụn̄ ekededi nnọ ukara Nazi. . . . Edi ido ukpono akan̄wam otu mbon nsọn̄ọnda oro ẹkedianade kiet ẹkan. Toto ke ntọn̄ọ, Mme Ntiense Jehovah ikadianake ye ikpehe ukara Nazi ekededi. Idem ke mme Ndedịbe Borisi ẹma ẹkebiat ibuot itieutom mmọ eke idụt emi ke 1933 ẹnyụn̄ ẹdori n̄ka emi ukpan ke 1935, mmọ ẹma ẹsịn ndikam ndọdọhọ ‘Ẹtoro Hitler.’ Ẹma ẹsịn n̄kpọ nte mbahade iba ke ofụri ibat Mme Ntiense Jehovah (ẹmi ekese ẹkedide irenowo) ke mme itienna ekikere, ẹma ẹwot tọsịn kiet ke otu mmọ, ndien tọsịn efen ẹma ẹkpan̄a ke ufan̄ isua 1933 osịm 1945. . . . Mbon Catholic ye mbon Protestant ẹma ẹkop nte mme ọkwọrọ ederi mmọ ẹkpakde mmọ ẹte ẹdiana kiet ye Hitler. Edieke mmọ ẹkpefan̄ade, edi ewụhọ ufọkederi ye eke ukara ke mmọ ẹkefan̄a.”