“Uwak Ọniọn̄ . . . Abasi!”
Ibuot 17
“Uwak Ọniọn̄ . . . Abasi!”
1, 2. Nso ikedi uduak Jehovah kaban̄a ọyọhọ usen itiaba, ndien didie ke ẹkesịn ọniọn̄ Jehovah ke udomo ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ usen emi?
ẸBIAT! Ubonowo, kpa akpatre ubọn̄ ubọn̄ edibotn̄kpọ eke ọyọhọ usen edibotn̄kpọ itiokiet, ama oto ke n̄kokon̄ idaha ọduọ inikiet inikiet odụk ata usụhọde itie. Jehovah ọkọdọhọ ke ‘kpukpru se imọ ikanamde,’ esịnede owo, “ẹfọn eti eti.” (Genesis 1:31) Edi ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ ọyọhọ usen itiaba, Adam ye Eve ẹma ẹmek nditiene Satan nsọn̄ ibuot. Mmọ ẹma ẹduọ ẹdụk idiọkn̄kpọ, unana-mfọnmma, ye n̄kpa.
2 Ekeme nditie nte ke uduak Jehovah kaban̄a ọyọhọ usen itiaba ama okpu idiọk idiọk. Usen oro, kpa nte usen itiokiet oro ẹkebemde enye iso, ekenyene ndidi ediwak tọsịn isua ke uniọn̄. Jehovah ọkọdọhọ ke enye edi edisana, ndien ke usen emi ke ẹkenyene ndinam ofụri isọn̄ ke akpatre akabade edi paradise oro ọyọhọde ye mfọnmma ekpụk ubonowo. (Genesis 1:28; 2:3) Edi ke akama-nsobo nsọn̄ibuot oro ebede, didie ke utọ n̄kpọ oro ekpekeme ndisu? Nso ke Abasi akanam? Emi ekedi okop-odudu udomo ọnọ ọniọn̄ Jehovah—eyedi n̄kponn̄kan udomo.
3, 4. (a) Ntak emi nte Jehovah akanamde n̄kpọ aban̄a nsọn̄ibuot oro ke Eden edide enyene-uten̄e uwụtn̄kpọ ọniọn̄ esie? (b) Nsụhọdeidem ekpenyene ndinụk nnyịn nditi nso akpanikọ nte nnyịn ikpepde iban̄a ọniọn̄ Jehovah?
3 Jehovah ama anam n̄kpọ aban̄a oro usọp usọp. Enye ama ebiere ikpe ọnọ mbon nsọn̄ibuot oro ke Eden, ndien ke ukem ini oro, enye ama anam mmọ ẹnyene esisịt ifiọk ẹban̄a utịbe utịbe n̄kpọ kiet: uduak esie ndisio afanikọn̄ oro mmọ ẹkesụk ẹtọn̄ọde do. (Genesis 3:15) Uduak Jehovah emi akade anyan ọkọtọn̄ọ ke Eden ebe esịm ofụri ediwak tọsịn isua eke mbụk ubonowo, oyonyụn̄ akaka iso tutu ko ke ini iso. Enye edi ata mmemmem mmemmem, edi enen̄ede otụn̄ọ tutu andikot Bible ekeme ndida ofụri ọsọn̄urua eyouwem esie ndikpep nnyụn̄ ntie n̄kere enye. N̄ko-n̄ko, uduak Jehovah iditreke ndisu. Enye ayada utịt ọsọk kpukpru idiọkido, idiọkn̄kpọ, ye n̄kpa. Enye ayada anam-akpanikọ ubonowo ekesịm mfọnmma. Kpukpru emi editịbe mbemiso ọyọhọ usen itiaba esịmde utịt, man otodo, kpa ye kpukpru n̄kpọ, Jehovah okposu uduak esie kaban̄a isọn̄ ye ubonowo ke nnennen ini!
4 Nte utọ ọniọn̄ oro inyeneke uten̄e? Ama onụk apostle Paul ndiwet ete: ‘Uwak ọniọn̄ Abasi otụn̄ọ adan̄a didie!’ (Rome 11:33) Nte nnyịn itọn̄ọde ndikpep mban̄a mme nsio nsio ikpehe edu Abasi emi, nsụhọdeidem ekpenyene ndinụk nnyịn ndinyene n̄wọrọnda akpanikọ kiet ke ekikere—nte, ke nnam n̄kaha, nnyịn ikeme ndinyene ata esisịt ifiọk kpọt mban̄a akaka ọniọn̄ Jehovah. (Job 26:14) Akpa, ẹyak nnyịn itịn̄ se enyene-uten̄e edu emi edide.
Nso Idi Ọniọn̄ Abasi?
5, 6. Nso ebuana idu ke ufọt ifiọk ye ọniọn̄, ndien ifiọk Jehovah okpon adan̄a didie?
5 Ọniọn̄ idịghe ukem ye ifiọk. Kọmputa ekeme ndimụm uwak ifiọk n̄kama, edi ọsọsọn̄ ndikere ke owo ndomokiet ọkpọdọhọ ke utọ ukwakutom oro enyene ọniọn̄. Nte ededi, ifiọk ye ọniọn̄ ẹnyene ebuana. (Mme N̄ke 10:14) Ke uwụtn̄kpọ, edieke afo oyomde item oro esịnede ọniọn̄ ke nte ọkpọsọbọde idiọk udọn̄ọ, nte afo akpaka ebịne owo oro mînyeneke-nyene ifiọk iban̄a ibọkusọbọ? Baba-o! Ntre nnennen ifiọk edi akpan n̄kpọ ke ndinyene ọniọn̄.
6 Ifiọk Jehovah inyeneke adan̄a. Nte “Edidem emi akarade ke kpukpru eyo,” enye ikpọn̄ odu ke nsinsi. (1 Timothy 1:17) Ndien ke ofụri anana-ibat isua oro ẹbede, enye ọfiọk kpukpru n̄kpọ. Bible ọdọhọ ete: “Baba n̄kpọ kiet eke edịbede Enye ke enyịn inyụn̄ idụhe; edi kpukpru n̄kpọ ẹna iferi ye ata in̄wan̄-in̄wan̄ ke enyịn Abasi, emi nnyịn isan̄ade n̄kpọ ye Enye.” (Mme Hebrew 4:13; Mme N̄ke 15:3) Nte Andibot, Jehovah enyene ọyọhọ ifiọk aban̄a mme edibotn̄kpọ esie, ndien enye okụt kpukpru se mme owo ẹnamde toto ke editọn̄ọ. Enye odụn̄ọde esịt owo kiet kiet, idụhe se enye mîkwe. (1 Chronicles 28:9) Sia okobotde nnyịn nte mbon oro ẹnyenede ifụre edimek, enye okop idatesịt ke ini okụtde nte nnyịn inamde edimek oro owụtde ọniọn̄ ke uwem. Nte Enye “emi okopde akam,” enye akpan̄ utọn̄ ọnọ anana-ibat akam ke ini kiet! (Psalm 65:2) Ndien ufọn idụhe nditetịn̄, Jehovah enyene mfọnmma ibuot uti n̄kpọ.
7, 8. Didie ke Jehovah owụt mbufiọk, asian, ye ọniọn̄?
7 Idịghe ifiọk kpọt ke Jehovah enyene. Enye n̄ko okụt nte mme n̄kpọ ẹnyenede ebuana ye kiet eken onyụn̄ ọdiọn̄ọ ofụri se isịnede ke ntọt oro awakde n̄kukọhọ. Enye esidụn̄ọde onyụn̄ ebiere, ọfiọk eti ye idiọk, se idide akpan n̄kpọ ye se mîdịghe akpan n̄kpọ. Akan oro, enye isehe n̄kpọ enyọn̄ enyọn̄ edi owụk enyịn ese esịt. (1 Samuel 16:7) Ntem, Jehovah enyene mbufiọk ye asian, kpa mme edu oro ẹkon̄de ẹkan ifiọk. Edi ọniọn̄ osụk okon̄ akan kpukpru mmọ.
8 Ọniọn̄ ada ifiọk, asian, ye mbufiọk adian ọtọkiet onyụn̄ ada mmọ anam n̄kpọ. Ke nditịm ntịn̄, ndusụk akpasarade ikọ Bible oro ẹkabarede nte “ọniọn̄” ke ata ata usụn̄ ẹwọrọ “edinam oro osion̄ode nti utịp” m̀mê “ata mbufiọk.” Ntre, ọniọn̄ Jehovah idịghe sụk n̄kpọ oro ẹkerede-kere. Enye edi se ẹkemede ndida nnam n̄kpọ, onyụn̄ enyene ufọn. Ke adade akaka ifiọk ye ntotụn̄ọ mbufiọk esie anam n̄kpọ, kpukpru ini Jehovah esinam mfọnn̄kan ubiere, adade mmọ anam n̄kpọ ke mfọnn̄kan usụn̄. Oro edi ata ọniọn̄! Jehovah owụt ke ikọ Jesus oro edi akpanikọ: “Ẹda mme utom ọniọn̄ ẹwụt ke ọniọn̄ enen.” (Matthew 11:19, NW) Mme utom Jehovah ke ofụri ekondo ẹnọ okopodudu ikọ ntiense ẹban̄a ọniọn̄ esie.
Mme Uyarade Ọniọn̄ Abasi
9, 10. (a) Nso utọ ọniọn̄ ke Jehovah enyene, ndien didie ke Enye owụt emi? (b) Didie ke nsenubon ọnọ uyarade ọniọn̄ Jehovah?
9 Nte akanam idem akpa fi aban̄a ikike anamutom usọ oro anamde ndiye n̄kpọ oro ẹfọnde? Oro edi n̄wọrọnda ọniọn̄. (Exodus 31:1-3) Jehovah ke idemesie edi ntọn̄ọ ye enye emi enyenede utọ ọniọn̄ oro ke n̄kponn̄kan udomo. Edidem David eketịn̄ aban̄a Jehovah ete: “Nyọkọm fi, koro nyenede ndyọ ye ndịk; se afo anamde edi utịbe; ukpọn̄ mi onyụn̄ ọfiọk enene.” (Psalm 139:14) Ke akpanikọ, adan̄a nte ikpepde n̄kpọ iban̄a idem owo, ntre ke uten̄e editịm odoro nnyịn aban̄a ọniọn̄ Jehovah.
10 Ke ndinam an̄wan̄a: Afo ọkọtọn̄ọ nte idem nsen kiet—nsene ete fo ama anam nsen kiet ke idịbi eka fo ọtọn̄ọ ndikọri. Ikebịghike, nsen oro ama ọtọn̄ọ ndibahade. N̄kpọ nte mme nsen triliọn 100 ẹdiana ẹnam afo amana. Mmọ ẹdi ata n̄kpri n̄kpri. N̄kpọ nte nsen 10,000 ẹkeme ndidoro ke ibuot abiabon kiet. Kpa ye oro, mmọ kiet kiet ẹdi ndyọ ndyọ edibotn̄kpọ oro ẹwakde n̄kukọhọ. Nsen emi enen̄ede awak n̄kukọhọ akan ukwakutom m̀mê usiakifia ekededi oro owo anamde. Ntaifiọk ẹdọhọ ẹte ke nsen kiet etie nte obio oro ẹsịnde ibibene ẹkanade—emi enyenede usụn̄ oro ẹsan̄ade ẹdụk ẹnyụn̄ ẹsan̄ade ẹwọrọ, enyenede ndutịm ukaisan̄, ndutịm unyene nneme, ukwak unọ ikan̄, ukwak unamutom, ndutịm uduọn̄ọ mbio, ye ndutịm edifiak ndiọn̄ n̄kpọ, mbon ukpeme, ọkọrọ ye n̄kpọ oro etiede nte ukara ke ufọt ufọt esie. N̄ko-n̄ko, nsen emi ekeme ndinam idem nsen efen oro ebietde idemesie ke hour ifan̄ kpọt!
11, 12. (a) Nso isinam nsen ọbọn̄eyen oro ọkọride abahade, ndien didie ke emi odu ke n̄kemuyo ye Psalm 139:16? (b) Ke mme usụn̄ ewe ke mfre owo owụt nte ke ẹkenam nnyịn ke usụn̄ oro ‘enyenede ndyọ’?
11 Nte ededi, kpukpru nsen itiehe ukem ukem. Nte mme nsen ọbọn̄eyen ẹkade iso ndibahade, mmọ ẹsitọn̄ọ ndinam nsio nsio utom. Ndusụk ẹdidi mme nsen esịp; mbon eken eke ọkpọ, eke iyịp, m̀mê eke enyịn. Ẹtịm kpukpru mme utọ ukpụhọde oro ẹdọn̄ ke nsen oro akamade ofụri ntọt nsenubon, kpa DNA. Nte enemde, ẹma ẹnọ David odudu spirit nditịn̄ mban̄a Jehovah nte: “Enyịn fo okokụt mi ke mîtịmke inam mi ima; ndien ẹkewet mmọ kpukpru ẹsịn ke n̄wed fo.”—Psalm 139:16.
12 Ndusụk ndido idemowo ẹnen̄ede ẹwak n̄kukọhọ. Ke uwụtn̄kpọ, kere ban̄a mfre owo. Ndusụk owo ẹkot enye n̄kpọ oro awakde n̄kukọhọ akan ke otu n̄kpọ oro ẹfiọkde kan̄a ke ekondo. Enye ọdọn̄ọ n̄kpọ nte nsen esịp biliọn 100—ekperede ndiwak nte ibat ntantaọfiọn̄ oro ẹdude ke ekondo nnyịn. Mme nsen oro kiet kiet ẹkọri ẹkesobo ye ediwak tọsịn nsen eken. Ntaifiọk ẹdọhọ ke mfre owo kiet ekpekeme ndidọn̄ọ kpukpru ntọt oro ẹdude ke kpukpru itie ubonn̄wed ofụri ererimbot ndien, ke akpanikọ, nte ke itie udọn̄-ntọt mfre inyeneke udomo. Kpa ye ediwak isua oro ẹbiatde ndikpep n̄kpọ mban̄a ndido emi ‘enyenede ndyọ’ mi, ntaifiọk ẹnyịme ẹte ke tutu amama ekeme ndidi mmimọ idikemeke ndifiọk ọyọhọ ọyọhọ nte enye anamde utom.
13, 14. (a) Didie ke mme nnuene ye mme edibotn̄kpọ eken ẹwụt ke mmimọ ‘imenyene ọniọn̄ ke n̄kan̄ eke ntụk,’ ndien nso ke oro ekpep nnyịn aban̄a Andibot mmọ? (b) Ntak emi nnyịn ikemede ndidọhọ ke ẹda ‘ọniọn̄’ ẹbot mme utọ n̄kpọ nte n̄kpan̄utue?
13 Nte ededi, owo edi uwụtn̄kpọ kiet kpọt ndiwụt ọniọn̄ ubotn̄kpọ Jehovah. Psalm 104:24 ọdọhọ ete: “O Jehovah, n̄kpọ emi afo anamde ẹwak didie! Afo amanam mmọ kpukpru ke [ọniọn̄, NW]; inyene fo ọyọhọ ke ererimbot.” Ẹkụt ọniọn̄ Jehovah ke kpukpru edibotn̄kpọ oro ẹkande nnyịn ẹkụk. Ke uwụtn̄kpọ, nnuene “enyene ibuot [“ọniọn̄ ke n̄kan̄ eke ntụk,” NW] eti-eti.” (Mme N̄ke 30:24) Ke akpanikọ, mme otu nnuene ẹnyene n̄wọrọnda ndutịm. Ndusụk otu nnuene ẹsibọk, ẹkpeme, ẹnyụn̄ ẹda idan̄-ubọn̄ ẹnam udia nte n̄kpọ eke mmọ emi ẹdide ufene. Mme nnuene eken ẹnam utom nte mme ọtọin̄wan̄, ẹtọde ẹnyụn̄ ẹbọkde udịp nte “mbun̄wụm.” Ẹtịm ediwak edibotn̄kpọ eken ndinam mme n̄kpọ oro ẹnyenede ndyọ ebe ke ntụk. Ikpîkpu nsụn̄ enyene usọ ndife nsio mfiak n̄kabade ke usụn̄ oro ata eti ubomofụm oro owo anamde mîkemeke ndinam. Mme inuen ndaeyo ẹsida ntantaọfiọn̄, odudu udụri n̄kpọ nda oro isọn̄ enyenede, m̀mê orụk n̄wed usụn̄isan̄ oro mmọ ẹnyenede ke ibuot mmọ ẹfe ẹka isan̄. Mme ekpepn̄kpọ mban̄a mme odu-uwem n̄kpọ ẹbiat ediwak isua ndikpep awak-n̄kukọhọ edu oro ẹkebotde ẹsịn ke idem mme edibotn̄kpọ emi. Do, enyene ndidi Anditịm mmọ enyene ọniọn̄ adan̄a didie ntem!
14 Ntaifiọk ẹkpep ekese n̄kpọ ẹto ọniọn̄ ubotn̄kpọ Jehovah. Ukpepn̄kpọ kiet oro ẹkotde biomimetics akam odu oro ẹkpepde nte ẹkemede ndikpebe ndudiọn̄ obot. Ke uwụtn̄kpọ, afo emekeme ndida nse ediye n̄kpan̄utue ye n̄kpaidem. Edi ọdiọn̄ n̄kpọutom ada enye nte utịbe utịbe ndudiọn̄. Ndusụk n̄kpan̄utue oro ẹtiede nte isọn̄ke idem ẹkam ẹsọn̄ ẹkan ukwak, ẹkop odudu ẹkan mme urụk oro ẹkamade ẹnam n̄kpọ ubọ itiatikan̄. Mmọ ẹsọn̄ idem adan̄a didie? Kere ban̄a n̄kpan̄utue oro ẹnamde atara tutu enye okpon nte iyịre oro ẹsikamade ke ubom ẹkọ iyak. Utọ n̄kpan̄utue oro ekpekeme ndimụm ubomofụm nte enye osụk efede! Ih, Jehovah ada ‘ọniọn̄’ anam kpukpru utọ n̄kpọ oro.
Ọniọn̄ Oro Akade Anyan Ebe Isọn̄
15, 16. (a) Ikpaenyọn̄ oro ọyọhọde ye ntantaọfiọn̄ ọnọ nso uyarade aban̄a ọniọn̄ Jehovah? (b) Didie ke idaha Jehovah nte Akakan Etubom oro akarade akamba udịm mme angel owụt ọniọn̄ oro Andikara emi enyenede?
15 Ẹkụt ọniọn̄ Jehovah ke mme utom esie ke ofụri ekondo. Ntantaọfiọn̄ emi ẹyọhọde ikpaenyọn̄ oro nnyịn ima ikeneneme ke ndusụk udomo ke Ibuot 5, isuanake ntịme ntịme iyọhọ ikpaenyọn̄. Ke ntak ọniọn̄ oro Jehovah adade owụk “mme ewụhọ ikpa-enyọn̄,” ẹtịm otu ntantaọfiọn̄ ediye ediye ẹdọn̄ ke ikpaenyọn̄, ndien mme otu ntantaọfiọn̄ ẹdọn̄ọ ke mme uyọ, oro ẹdianade kiet ẹnam akaka uyọ. (Job 38:33) Eyịghe idụhe Jehovah okotde mme ekondo ikpaenyọn̄ emi “mme udịm”! (Isaiah 40:26, NW) Nte ededi, mme udịm efen ẹdu oro ẹnen̄erede ẹwụt ọniọn̄ Jehovah.
16 Nte nnyịn ima ikokụt ke Ibuot 4, Abasi enyene udorienyịn̄ oro “Jehovah mme udịm” ke ntak idaha esie nte Akakan Etubom akwa udịm ata ediwak miliọn edibotn̄kpọ eke spirit. Emi edi uyarade odudu Jehovah. Didie, ndien, ke ọniọn̄ esie abuana? Kere: Jehovah ye Jesus itreke utom. (John 5:17) Do, owụt ifiọk ndinịm ke akpanikọ nte ke mme angel emi ẹdide mme asan̄autom Andikon̄ N̄kan n̄ko ke ẹnam utom kpukpru ini kpasụk ntre. Nyụn̄ ti ete ke mmọ ẹkponi ẹkan owo, ẹnen̄ede ẹnyene ifiọk ẹnyụn̄ ẹkop odudu ẹkan owo. (Mme Hebrew 1:7; 2:7) Kpa ye oro, Jehovah ọnọ kpukpru mme angel emi utom ndinam, ẹsịnde idem idara idara ke utom oro ọnọde uyụhọ—“ẹnamde uyo esie” ẹnyụn̄ “ẹnamde se enye amade”—ke ediwak biliọn isua. (Psalm 103:20, 21) Ọniọn̄ oro Andikara emi enyenede enyene uten̄e didie ntem!
Jehovah ‘Ikpọn̄-Ikpọn̄ Edi Ọniọn̄’
17, 18. Ntak emi Bible ọdọhọde ke Jehovah ‘ikpọn̄-ikpọn̄ edi ọniọn̄,’ ndien ntak emi ọniọn̄ esie akpanamde uten̄e odoro nnyịn?
17 Ke ikerede iban̄a utọ uyarade oro, nte edi n̄kpọ n̄kpaidem Bible ndiwụt nte ke ọniọn̄ Jehovah enen̄ede okon̄? Ke uwụtn̄kpọ, enye ọdọhọ ke Jehovah ‘ikpọn̄-ikpọn̄ edi ọniọn̄.’ (Rome 16:27) Jehovah ikpọn̄-ikpọn̄ enyene ọniọn̄ ke ọyọhọ ọyọhọ udomo. Enye edi ebiet oro kpukpru ata ọniọn̄ ẹtode. (Mme N̄ke 2:6) Oro edi ntak emi Jesus, okposụkedi edide edibotn̄kpọ Jehovah oro enyenede ọniọn̄ akan, mîkeberike edem ke ọniọn̄ idemesie edi eketịn̄de se Ete esie eketemede enye.—John 12:48-50.
18 Tịm fiọk nte apostle Paul eketịn̄de aban̄a anana-mbiet ọniọn̄ Jehovah: “Uwak ọniọn̄ ye ifiọk Abasi ẹditụn̄ọ adan̄a didie! Mme ikpe esie ẹkak owo ndidụn̄ọde adan̄a didie, onyụn̄ ayan̄a owo nditiene nde usụn̄ esie.” (Rome 11:33) Ke akpasarade usem, ufan̄ikọ emi ọtọn̄ọ ye mfiori n̄kpaidem oro “O,” ke ntem Paul okowụt ọkpọsọn̄ ntụk—kpa ntotụn̄ọ uten̄e. Ikọ Greek oro enye ekemekde ọnọ “ẹditụn̄ọ” enyene n̄kpet n̄kpet ebuana ye ikọ oro “editụn̄ọ ukpe.” Ntem, ikọ esie anam owo ekeme ndida enyịn ikike n̄kụt se ẹtịn̄de in̄wan̄-in̄wan̄. Ke ini nnyịn itiede ikere ọniọn̄ Jehovah, enye etie nte n̄kpọ eke nnyịn iwụkde enyịn ise anana-utịt, editụn̄ọ ukpe, kpa ukpe oro etịmde otụn̄ọ, otụn̄ọde tutu nnyịn ikemeke ndifiọk utụn̄ọ esie ke usụn̄ ndomokiet, idịghe nditetịn̄ mban̄a nte enye etiede, m̀mê ndinọ ọyọhọ ntọt mban̄a enye. (Psalm 92:5) Nte oro inamke owo osụhọde idem?
19, 20. (a) Ntak emi ntrukpom odotde ndida mban̄a ọniọn̄ Abasi? (b) Didie ke Jehovah owụt ukeme esie ndifiọk se iditịbede ke ini iso?
19 Jehovah ‘ikpọn̄-ikpọn̄ edi ọniọn̄,’ ke usụn̄ efen: Enye ikpọn̄ ekeme ndifiọk se iditịbede ke ini iso. Ti ete ke Jehovah emen ọniọn̄ esie odomo ye ntrukpom oro ekemede ndikụt n̄kpọ ke anyan usụn̄. Udobi akamba ntrukpom ekeme ndidi kilogram 5 kpọt, edi enyịn esie ẹnen̄ede ẹkponi ẹkan enyịn akwaowo. Enyịn ntrukpom ẹnen̄ede ẹsọp etieti, tutu inuen emi ekeme ndida ke ebiet oyomde usụn̄ ke ediwak tọsịn mita, idem ke ediwak kilomita, n̄kụt ata ekpri unam oro enye oyomde ndimụm! Jehovah ama etịn̄ ini kiet aban̄a ntrukpom ete: “Enyịn esie ẹkụt n̄kpọ anyan ebiet.” (Job 39:29) Kpasụk ntre, Jehovah ekeme ‘ndikụt n̄kpọ n̄ka anyan’ ke ini—kpa ini iso!
20 Uyarade ẹyọyọhọ Bible ndiwụt nte ke emi edi akpanikọ. Enye ọdọn̄ọ ediwak ntịn̄nnịm ikọ, m̀mê mbụk oro ẹkewetde ẹnịm mbemiso ẹtịbede. Ẹma ẹbebem iso ẹtịn̄ ke Bible ẹban̄a kpukpru utịp ekọn̄, mme ukara ererimbot ndidaha nda ye iduọ mmọ, ye mme akpan usụn̄ oro mme etubom ekọn̄ ẹdikam ẹdade ẹn̄wana ekọn̄—ke ndusụk idaha, ediwak isua ikie mbemiso mmọ ẹtịbede.—Isaiah 44:25–45:4; Daniel 8:2-8, 20-22.
21, 22. (a) Ntak mînenke ndikere nte ke Jehovah esibem iso okụt kpukpru edimek oro afo edinamde ke uwem? Nam an̄wan̄a. (b) Nnyịn isan̄a didie ifiọk ite ke ọniọn̄ Jehovah itiehe eto eto m̀mê ndinana ntụk?
21 Nte ededi, ndi oro ọwọrọ ete ke Abasi ọfọfiọk mme edimek oro afo edinamde ke uwem? Ndusụk mbon oro ẹkpepde ukpepn̄kpọ akan̄a ẹsọn̄ọ ẹtịn̄ ẹte ke edi ntre. Nte ededi, utọ ekikere oro enen̄ede osụhọde ọniọn̄ Jehovah itie, sia emi owụtde ete ke enye ikemeke ndikara ukeme esie ndifiọk se iditịbede ke ini iso. Ke ndinam an̄wan̄a: Edieke afo enyenede edinem uyo ikwọ oro mînyeneke mbiet, nte afo ekpesikwọ ikwọ kpukpru ini? Oro ekpedi ata nditen̄! Kpasụk ntre, Jehovah enyene ukeme ndifiọk se iditịbede ke ini iso, edi enye idaha ukeme oro inam n̄kpọ kpukpru ini. Ndinam ntre akpabiat ifụre nnyịn ndinam edimek, kpa ọsọn̄urua enọ oro Jehovah mîdibọhọ nnyịn tutu amama.—Deuteronomy 30:19, 20.
22 Ke ọdiọkde akan, ukpepn̄kpọ aban̄ade akan̄a ọnọ ekikere nte ke ọniọn̄ Jehovah edi eto eto, isan̄ake ye ima, edikere mban̄a, m̀mê mbọm. Edi oro idịghe akpanikọ ke baba usụn̄ kiet! Bible ekpep ete ke Jehovah ‘edi ọfiọkn̄kpọ [“ọniọn̄,” NW] ke esịt.’ (Job 9:4) Idịghe nte ke enye enyene ata ata esịt, edi Bible esiwak ndida ikọ oro ntịn̄ mban̄a ata ọwọn̄esịt, emi esịnede uduak ye ntụk, utọ nte ima. Ntre, ima akara ọniọn̄ Jehovah, kpa nte akarade mme edu esie eken.—1 John 4:8.
23. Nso ke akakan ọniọn̄ Jehovah okponụk nnyịn ndinam?
23 Nte ido edide, odot ẹberi edem ofụri ofụri ke ọniọn̄ Jehovah. Enye enen̄ede okon̄ akan ọniọn̄ nnyịn tutu Ikọ Abasi ke ima esịn udọn̄ ọnọ nnyịn ete: “Buọt idem fo ye Jehovah ke ofụri esịt fo; ndien kûberi edem ke asian fo. Diọn̄ọ enye ke kpukpru usụn̄ fo, ndien enye eyenen̄ede usụn̄ fo enịm.” (Mme N̄ke 3:5, 6) Ẹyak nnyịn idahaemi itịn̄ enyịn idụn̄ọde ọniọn̄ Jehovah man nnyịn ikpekeme ndinen̄ede nsan̄a n̄kpere Abasi nnyịn oro enyenede akakan ọniọn̄.
Mme Mbụme Nditie N̄kere
Job 28:11-28 Ọniọn̄ Abasi enyene ufọn adan̄a didie, ndien nso eti utịp ke ẹkeme ndinyene nto editie n̄kere enye?
Psalm 104:1-25 Didie ke edibotn̄kpọ owụt ọniọn̄ Jehovah, ndien nso ekikere ke oro edemede ke esịt fo?
Mme N̄ke 3:19-26 Edieke nnyịn itiede ikere ọniọn̄ Jehovah inyụn̄ idade enye inam n̄kpọ, nso odudu ke ọniọn̄ oro edinyene ke uwem nnyịn eke usen ke usen?
Daniel 2:19-28 Ntak emi ẹkotde Jehovah, Abasi emi ayararede ndịben̄kpọ, ndien didie ke nnyịn ikpanam n̄kpọ iban̄a ọniọn̄ oro odude ke ntịn̄nnịm Ikọ esie?
[Mme Mbụme Ukpepn̄kpọ]
[Mme ndise ke page 174]
Anie ekesịn ‘ọniọn̄ ke n̄kan̄ eke ntụk’ ke idem mme edibotn̄kpọ ke isọn̄?
