1-3. Ewe asua ebịne kpukpru nnyịn, ndien ntak emi edidụn̄ọde se Bible ekpepde ọnọde nnyịn ndọn̄esịt?

YAK idọhọ ke afo efehe man ọbọhọ idiọk asua. Enye enen̄ede okop odudu onyụn̄ ọsọp itọk akan fi. Afo ọmọfiọk ke enye inyeneke esịtmbọm, koro omokụt enye owotde ndusụk ufan fo. Afo emesịn ọkpọsọn̄ ukeme ndifehe mbọhọ enye, edi enye enen̄ede efehe ekpere ndisịm fi. Etie nte idotenyịn ndomokiet idụhe. Inikiet inikiet, andinyan̄a ọbiọn̄ọde fi ke iso. Enye enen̄ede okop odudu akan asua fo, onyụn̄ ọn̄wọn̄ọ ndin̄wam fi. Ini emi ndien ke afo edin̄wek ọduọk!

² Ke nditịm ntịn̄, utọ asua oro ke ebịne fi. Enye ke ebịne kpukpru nnyịn. Nte ikekpepde ke ibuot emi ekebede, Bible ọdọhọ ke n̄kpa edi asua. Idụhe owo nnyịn ndomokiet oro ekemede ndifehe mbọhọ m̀mê ndin̄wana n̄kan enye. Ediwak nnyịn imokụt asua emi adade uwem mbonima nnyịn. Edi, Jehovah enen̄ede okop odudu akan n̄kpa. Enye edi edima Andinyan̄a oro ama okowowụt ke imọ imekeme ndikan asua emi. Ndien enye ọn̄wọn̄ọ ndisobo asua emi, kpa n̄kpa, ke nsinsi nsinsi. Bible ekpep ete ke “ẹyesobo n̄kpa ẹfep nte akpatre asua.” (1 Corinth 15:26) Nso eti mbụk ke oro edi ntem!

 ³ Ẹyak nnyịn idụn̄ọde ibio ibio nte esitiede nnyịn ke idem ke ini asua oro n̄kpa, adade owo oro nnyịn idiọn̄ọde. Emi ayan̄wam nnyịn ndifiọk un̄wọn̄ọ oro edinamde nnyịn ikop inemesịt. Kamse, Jehovah ọmọn̄wọn̄ọ ete ke mme akpan̄kpa ẹyefiak ẹdu uwem. (Isaiah 26:19) Ẹyenam mmọ ẹset. Ẹkot oro idotenyịn ediset ke n̄kpa.

4. (a) Ntak emi nte Jesus akanamde n̄kpọ ke ini owo ima akakpade ekpepde nnyịn n̄kpọ aban̄a nte esitiede Jehovah ke idem ke ini owo akpade? (b) Mmanie ẹkedi akpan ufan Jesus?

⁴ Ndi akanam amataba owo ima ke n̄kpa? Ekeme ndisọn̄ ndiyọ ubiak, mfụhọ, ye mmemidem oro n̄kpa esidade edi. Ke mme utọ ini emi, oyom ikot Ikọ Abasi man ibọ ndọn̄esịt. (2 Corinth 1:3, 4) Bible an̄wam nnyịn ifiọk nte esitiede Jehovah ye Jesus ke idem ke ini owo akpade. Jesus, emi ekenen̄erede ebiet Ete esie, ama ọfiọk nte esibiakde owo ke ini owo ima akpade. (John 14:9) Ke ini Jesus okodude ke Jerusalem, enye ama esika ekese Lazarus ye nditọeka esie iban, Mary ye Martha, emi ẹkedụn̄de ke Bethany oro mîkoyomke usụn̄. Mmọ ẹma ẹkabade ẹdi n̄kpet n̄kpet ufan Jesus. Bible ọdọhọ ete: “Jesus ama Martha ye eyeneka esie an̄wan ye Lazarus.” (John 11:5) Edi, nte ikekpepde ke ibuot oro ekebemde iso, Lazarus ama akpa.

5, 6. (a) Jesus akanam n̄kpọ didie ke ini enye okodude ye ubon ye mme ufan Lazarus oro ẹkefụhọde? (b) Ntak emi mfụhọ Jesus ọnọde nnyịn ndọn̄esịt-e?

⁵ Eketie Jesus didie ke idem ke ini ufan esie akakpade? Mbụk oro asian nnyịn ete ke Jesus ama etiene mme iman ye mme ufan Lazarus ofụhọ n̄kpa emi. Jesus ama enen̄ede okop mfụhọ ke ini okokụtde mmọ. Enye ama “omụm mmụm ke spirit ndien esịt etịmede enye.” Ekem, mbụk oro ọdọhọ ete, “Jesus atua eyet.” (John 11:33, 35) Ndi Jesus ndikofụhọ ọkọwọrọ ke enye ikenyeneke idotenyịn? Baba-o. Ke akpanikọ, Jesus ama ọfiọk ke imọ imọn̄ inam utịben̄kpọ. (John 11:3, 4) Kpa ye oro, enye ama okop ubiak ye mfụhọ oro n̄kpa esidade edi.

 ⁶ Mfụhọ Jesus ọnọ nnyịn ndọn̄esịt ke ndusụk usụn̄. Enye ekpep nnyịn ke Jesus ye Ete esie, Jehovah, ẹsua n̄kpa. Edi Jehovah Abasi enyene ukeme ndin̄wana n̄kan asua oro! Ẹyak nnyịn ise se Abasi akan̄wamde Jesus ndinam.

7, 8. Eyedi nso ikanam mme owo ẹkere ke Lazarus idikemeke ndifiak ndu uwem, edi nso ke Jesus akanam?

⁷ Ẹkebụk Lazarus ke aba itiat, ndien Jesus ama ọdọhọ ẹkpat itiat ẹsio ke inua udi. Martha ikenyịmeke, enye ekekere ke sia usen inan̄ ẹma ẹkebe, ke anaedi okpo Lazarus ama ọtọn̄ọ ndidiahade. (John 11:39) Mme owo ẹkekere ke idotenyịn ndomokiet ikodụhe nte ke Lazarus ayafiak odu uwem.

⁸ Ẹma ẹkpat itiat oro ẹsio, ndien Jesus ama ofiori ke ọkpọsọn̄ uyo ete: “Lazarus, wọrọ di!” Nso iketịbe? “Owo oro akakpade mi ọwọrọ edi.” (John 11:43, 44) Kam kere nte esịt akadatde mbon oro ẹkedude do! Edide Lazarus ekedi eyeneka mmọ, iman, ufan, m̀mê mbọhọidụn̄ mmọ, mmọ ẹma ẹfiọk ke enye ama akpa. Edi ete ise, owo ima mmọ ama ọwọrọ edida ke ufọt mmọ. Anaedi idem ama akpa mme owo emi. Nte eyịghe mîdụhe, ediwak owo ẹma ẹkefat Lazarus ye idatesịt. Ke akpanikọ, ẹma ẹkan n̄kpa!

9, 10. (a) Didie ke Jesus okowụt Enye emi ọnọde imọ odudu ndinam Lazarus eset? (b) Nso idi ndusụk ufọn oro nnyịn ibọde ke ndikot mme mbụk Bible ẹban̄ade ediset ke n̄kpa?

⁹ Jesus ikọdọhọke ke ikada odudu idem imọ inam enyene-ndyọ utịben̄kpọ emi. Ke akam oro enye ọkọbọn̄de mbemiso ofioride okot Lazarus, enye ama anam an̄wan̄a ke Jehovah ekedi Enye emi anamde Lazarus eset. (John 11:41, 42) Emi ikedịghe n̄kukụre ini oro Jehovah akadade odudu esie anam owo eset. Ediset ke n̄kpa Lazarus edi kiet kpọt ke otu ediset ke n̄kpa usụkkiet oro ẹwetde ke Ikọ Abasi. * Edi n̄kpọ idatesịt  ndikot nnyụn̄ n̄kpep mme mbụk emi. Mmọ ẹkpep nnyịn ke Abasi isinamke asari, koro mbon oro ẹkenamde ẹset ẹma ẹsịne n̄kpri ye ikpọ, iren ye iban, eyen Israel ye owo emi mîkedịghe eyen Israel. Nso idatesịt ke ẹbụk ke mme itien̄wed emi ntem! Ke uwụtn̄kpọ, ke ini Jesus akanamde ekpri n̄kaiferi kiet eset, ete ye eka esie ẹma “ẹkop n̄kpaidem ye akwa idatesịt.” (Mark 5:42) Ke akpanikọ Jehovah ama ọnọ mmọ ntak ndikop idatesịt oro mmọ mîdifreke tutu amama.

¹⁰ Nte ededi, mbon oro Jesus akanamde ẹset ẹma ẹtọn̄ọ ntak ẹkpan̄a. Ndi emi ọwọrọ ke ufọn ikodụhe ndinam mmọ ẹset? Baba-o. Mme mbụk Bible emi ẹsọn̄ọ n̄wọrọnda akpanikọ ẹnyụn̄ ẹnọ nnyịn idotenyịn.

11. Didie ke mbụk aban̄ade ediset ke n̄kpa Lazarus ọsọn̄ọ akpanikọ oro ẹwetde ke Ecclesiastes 9:5?

¹¹ Bible ekpep ke mme akpan̄kpa “ifiọkke baba n̄kpọ kiet.” Mmọ inyeneke uwem inyụn̄ ifiọkke n̄kpọ ndomokiet. Mbụk aban̄ade Lazarus ọsọn̄ọ emi. Ke Lazarus ama ekeset, ndi enye ama anam idem aduai mme owo ke ndibụk nte heaven eketiede? Mîdịghe ndi enye ama esịn mmọ ndịk ke idem ke ndibụk enyene-ndịk mbụk aban̄ade hell oro asakde ikan̄? Baba-o. Bible iwetke utọ mbụk oro iban̄a Lazarus. Enye ‘ikọfiọkke baba n̄kpọ kiet’ ke usen inan̄ oro enye akakpade. (Ecclesiastes 9:5) Lazarus n̄kukụre ekede ke n̄kpa.—John 11:11.

12. Ntak emi nnyịn ikemede ndinịm ke ẹma ẹnen̄ede ẹnam Lazarus eset ke n̄kpa?

¹² Mbụk aban̄ade Lazarus ekpep nnyịn n̄ko ke mme owo ẹyeset ke n̄kpa ye nte ke ediset ke n̄kpa idịghe ikpîkpu n̄ke. Jesus akanam Lazarus eset ke iso ediwak ntiense. Idem mme adaiso ido ukpono oro ẹkesuade Jesus ikafan̄ake utịben̄kpọ emi. Utu ke oro, mmọ ẹkedọhọ ẹte: “Nnyịn inanam didie, koro owo emi [Jesus] amanam ediwak idiọn̄ọ?” (John 11:47)  Ediwak owo ẹma ẹka ẹkese Lazarus emi ẹkenamde eset. Ke ntak emi, ediwak mmọ ẹma ẹkam ẹbuọt idem ye Jesus. Jesus ndikanam Lazarus eset ama anam mmọ ẹnịm ke Abasi okosio enye ọdọn̄. Ediset ke n̄kpa emi ama ana in̄wan̄-in̄wan̄ tutu ndusụk mme adaiso ido ukpono mme Jew oro ẹkedide mbon isọn̄esịt ẹdụk odu ndiwot Jesus ye Lazarus.—John 11:53; 12:9-11.

13. Nso inam nnyịn inịm ke Jehovah ekeme ndinam mme akpan̄kpa ẹset?

¹³ Ndi owụt ifiọk ndinịm ediset ke n̄kpa ke akpanikọ? Ih, koro Jesus ama ekpep ete ke ini ke edi oro ẹdinamde “kpukpru mme andidu ke udi editi” ẹset. (John 5:28) Jehovah edi Andibot kpukpru n̄kpọ emi ẹdude uwem. Ndi ekpedi ọkpọsọn̄ n̄kpọ ndinịm ke enye ekeme ndifiak mbot owo? Nte ededi, emi enen̄ede ọkọn̄ọ ke ibuot uti n̄kpọ Jehovah. Ndi enye ekeme nditi mbonima nnyịn oro ẹma ẹkekpan̄a? Anana-ibat ntantaọfiọn̄ ẹyọhọ ekondo, edi Abasi osio kpukpru mmọ enyịn̄! (Isaiah 40:26) Ntre Jehovah Abasi ekeme nditi kpukpru n̄kpọ ẹban̄ade mbonima nnyịn oro ẹma ẹkekpan̄a, onyụn̄ eben̄e idem ndinam mmọ ẹfiak ẹdidu uwem.

14, 15. Nte Job eketịn̄de, nso iwụt ke ọdọn̄ Jehovah ndinam mme akpan̄kpa ẹfiak ẹdidu uwem?

¹⁴ Nte ededi, nso iwụt ke ọdọn̄ Jehovah ndinam mme akpan̄kpa ẹset? Bible ekpep ete ke ọdọn̄ enye ndinam mme akpan̄kpa ẹset. Anam-akpanikọ owo oro Job okobụp ete: “Ke owo akpade, nte enye ediset?” Job eketịn̄ aban̄a ndibet ke udi tutu ekem ini oro Abasi editide imọ. Enye ọkọdọhọ Jehovah ete: “Afo okpokot, ndien ami n̄kpeyere fi, utom ubọk fo ọkpọdọn̄ fi.”—Job 14:13-15.

¹⁵ Kam kere ban̄a oro! Enen̄ede ọdọn̄ Jehovah ndinam mme akpan̄kpa ẹfiak ẹdidu uwem. Nte idịghe n̄kpọ inemesịt ndifiọk ke ọdọn̄ Jehovah ndinam mme akpan̄kpa ẹset? Edi nso kaban̄a ediset ke n̄kpa ini iso oro nnyịn itịn̄de iban̄a mi? Mmanie ke ẹdinam ẹset, ndien ke m̀mọ̀n̄?

16. Ẹdinam mme akpan̄kpa ẹset ẹdidu uwem ke nso utọ isọn̄?

¹⁶ Mme mbụk ediset ke n̄kpa oro ẹbụkde ke Bible ẹkpep nnyịn ekese ẹban̄a ediset ke n̄kpa oro edide ke iso. Mme owo oro ẹkenamde ẹfiak ẹdidu uwem mi ke isọn̄ ẹma ẹfiak ẹdidiana ye mbonima mmọ. Ediset ke n̄kpa ini iso editie ntre—edi eyenen̄ede ọfọn akan enye oro. Nte ikekpepde ke Ibuot 3, uduak Abasi edi ndinam ofụri isọn̄ akabade edi Paradise. Ntre owo idinamke mme akpan̄kpa ẹset ẹdidu uwem ke ererimbot oro ekọn̄, ubiatibet, ye udọn̄ọ ẹyọhọde. Mmọ ẹyenyene ifet ndidu uwem nsinsi ke isọn̄ oro editiede emem emem edinyụn̄ enemde.

17. Mbon oro ẹdinamde ẹset ediwak adan̄a didie?

¹⁷ Mmanie ke ẹdinam ẹset? Jesus ọkọdọhọ ke ‘kpukpru mme andidu ke udi editi ẹyekop imọ uyo ẹnyụn̄ ẹwọn̄ọ ẹdi.’ (John 5:28, 29) Kpasụk ntre, Ediyarade 20:13 ọdọhọ ete: “Inyan̄ asana mme akpan̄kpa oro ẹdude mmọ ke esịt ayak, n̄kpa ye Hades ẹnyụn̄ ẹsana mme akpan̄kpa emi ẹdude mmọ ke esịt ẹyak.” “Hades” ada aban̄a udi ubonowo. (Se Se Ẹwetde Ẹdian, page 212-213.) Udi emi ayana ukpọk. Anana-ibat owo oro ẹduọkde odudu ke udi ẹyefiak ẹdidu uwem. Apostle Paul ọkọdọhọ ete: “Ndinen owo ye mme anam ukwan̄n̄kpọ ẹyeset ke n̄kpa.” (Utom 24:15) Nso ke oro ọwọrọ?

18. Mmanie ẹsịne ke “ndinen owo” oro ẹdinamde ẹset, ndien didie ke idotenyịn ediset ke n̄kpa ekeme nditụk fi?

¹⁸ “Ndinen owo” ẹsịne ediwak mbon oro nnyịn ikotde iban̄a ke Bible, emi ẹkedude uwem mbemiso Jesus ekedide isọn̄. Afo emekeme nditi Noah, Abraham, Sarah, Moses, Ruth, Esther, ye ediwak mbon eken. Ẹneme ẹban̄a ndusụk iren ye iban mbuọtidem ke Mme Hebrew ibuot 11. Edi “ndinen owo” ẹsịne n̄ko mme asan̄autom Jehovah oro ẹkpade ke eyo nnyịn. Ke ntak idotenyịn ediset ke n̄kpa, nnyịn ifeheke ndịk n̄kpa.—Mme Hebrew 2:15.

19. Mmanie ẹdi “mme anam ukwan̄n̄kpọ,” ndien nso ifet ke Jehovah ọnọ mmọ ke ntak mfọnido?

 ¹⁹ Nso kaban̄a kpukpru mbon oro mîkanamke n̄kpọ Jehovah m̀mê oro mîkosụkke ibuot inọ enye ke ntak oro mmọ mîkọfiọkke enye? Owo idifreke ediwak biliọn mme anam “ukwan̄n̄kpọ” oro. Ẹyenam mmọ n̄ko ẹset, ẹnyụn̄ ẹnọ mmọ ini ndikpep mban̄a ata Abasi nnyụn̄ nnam n̄kpọ esie. Ke ikpehe ini ọ-tọsịn isua, ẹyenam mme akpan̄kpa ẹset ẹnyụn̄ ẹnọ mmọ ifet nditiene mbon oro ẹnamde akpanikọ ke isọn̄ nnam n̄kpọ Jehovah. Emi edidi utịbe utịbe ini. Bible okot ini emi Usen Ikpe. *

20. Gehenna edi nso, ndien nso ke ẹkesiduọn̄ọ do?

²⁰ Ndi emi ọwọrọ ke ẹyenam kpukpru owo oro ẹkekpan̄ade ẹset? Baba-o. Bible ọdọhọ ke ndusụk mme akpan̄kpa ẹdu ke “Gehenna.” (Luke 12:5) Ẹkeda enyịn̄ oro Gehenna ẹto ifụm oro okodude ke edem obio Jerusalem eset. Ẹkesifọp okpo ye mbio do. Mme Jew ẹkekere ke ikodotke ẹbobụk mme okpo oro ẹkesiduọn̄ọde do ye nte ke ikodotke ẹnam mme akpan̄kpa oro ẹkesiduọn̄ọde do ẹset. Ntre Gehenna odot ndida mban̄a nsinsi nsobo. Okposụkedi Jesus edinyenede udeme ke ndibiere ikpe nnọ mme odu-uwem ye mme akpan̄kpa, Jehovah edi akakan Ebiereikpe. (Utom 10:42) Enye idinamke mbon oro enye okụtde ke ẹdi mme anamidiọk oro mînyịmeke ndikpụhọde, ẹset.

21, 22. (a) Nso orụk ediset ke n̄kpa efen idu? (b) Anie ekedi akpa owo emi ẹkenamde eset nte owo eke spirit?

²¹ Bible etịn̄ n̄ko aban̄a orụk ediset ke n̄kpa efen, emi edide ediset n̄kenyene uwem ke heaven nte edibotn̄kpọ eke spirit. Orụk ediset ke n̄kpa emi kiet kpọt ke ẹwet ke Bible, enye oro aban̄ade Jesus Christ.

²² Ke ẹma ẹkewot Jesus, Jehovah ikọkpọn̄ke anam-akpanikọ  Eyen Esie ke udi. (Psalm 16:10; Utom 13:34, 35) Abasi ama anam Jesus eset, edi ikanamke enye eset nte owo eke obụk. Apostle Peter ọdọhọ ke ẹkewot Christ ke “obụkidem edi ẹnam enye odu uwem ke spirit.” (1 Peter 3:18) Emi ekenen̄ede edi akwa utịben̄kpọ. Jesus ama afiak odu uwem nte okopodudu owo eke spirit! (1 Corinth 15:3-6) Jesus ekedi akpa owo oro ẹkenamde eset ke utọ utịbe utịbe usụn̄ emi. (John 3:13) Edi enye ididịghe akpatre owo oro ẹnamde eset ke utọ usụn̄ emi.

23, 24. Mmanie ẹnam “ekpri otuerọn̄” Jesus, ndien mmọ edi owo ifan̄?

²³ Sia ọkọfiọkde ke idibịghike imọ iyafiak inyọn̄ heaven, Jesus ama asian mme anam-akpanikọ anditiene enye ete ke imọ imọn̄ ‘iketịm itie’ inịm inọ mmọ ke heaven. (John 14:2) Jesus okokot mbon oro ẹdikade heaven “ekpri otuerọn̄.” (Luke 12:32) Owo ifan̄ ẹdinam ekpri otu mme anam-akpanikọ Christian emi? Apostle John ọdọhọ ke Ediyarade 14:1 ete: “Ekem n̄kụt, ndien, sese! Eyenerọn̄ [Jesus Christ] ke ada ke Obot Zion, owo tọsịn ikie ye aba-ye-inan̄ ẹnyụn̄ ẹda ye enye, emi ẹwetde enyịn̄ esie ye enyịn̄ Ete esie ke ọkpọiso mmọ.”

²⁴ Ẹnam mme Christian oro ẹdide 144,000 mi, esịnede mme anam-akpanikọ apostle Jesus, ẹset ẹkedu uwem ke heaven. Ini ewe ke ẹnam mmọ ẹset ke n̄kpa? Apostle Paul ekewet ke emi editịbe ke ini edidu Christ. (1 Corinth 15:23) Nte afo edikpepde ke Ibuot 9, nnyịn idu uwem idahaemi ke ini edidu Christ. Ntre ẹnam nsụhọ ke otu 144,000 oro ẹkpade ke eyo nnyịn ẹset ke ediyịp enyịn ẹkedu uwem ke heaven. (1 Corinth 15:51-55) Nte ededi, n̄wakn̄kan ibat owo ẹdori enyịn ndiset ndidu uwem ke Paradise isọn̄.

25. Nso ke idikpep ke ibuot oro etienede?

²⁵ Ke akpanikọ, Jehovah ayakan n̄kpa emi edide asua nnyịn, ndien n̄kpa ididụhe aba ke nsinsi nsinsi! (Isaiah 25:8) Edi, afo emekeme ndikere, ‘Mbon oro ẹdisetde ika heaven ẹdinam nso do?’ Mmọ ẹdidi ubak utịbe utịbe ukara Obio Ubọn̄ eke heaven. Nnyịn iyekpep ekese iban̄a ukara oro ke ibuot oro etienede.