1-3. Didie ke Jesus ọkọkpọn̄ mme apostle esie, ndien mme mbụme ewe ke ẹbụp?

 ETIE mme apostle nte ke Jesus ikpọkpọn̄ke mmọ. Se itịbede urua ifan̄ emi ẹbede enen̄ede enem mmọ. Jesus ndikeset ke n̄kpa anam esịt enen̄ede enem mmọ, mmọ inyụn̄ ifụhọke aba. Ke usen 40 idahaemi, Jesus owụt mme mbet esie idem ndien ndien, ekpep mmọ n̄kpọ en̄wen en̄wen onyụn̄ ọsọn̄ọ mmọ idem. Edi ke usen enye emi, akpatre ini emi enye owụtde mmọ idem edi emi.

² Kpukpru mmọ ẹda ọtọkiet ke Obot Olive, mme apostle ke ẹnen̄ede ẹkpan̄ utọn̄ ẹkop se Jesus etịn̄de. Ke ini enye okụrede nditịn̄ ikọ​—emi etiede nte ikadaha ini​—enye emenede ubọk esie ke enyọn̄ ọdiọn̄ mmọ. Ekem enye ọtọn̄ọ ndidaha sụn̄sụn̄ n̄kpọn̄ isọn̄! Mme mbet esie ke ẹda ẹse nte enye ọdọkde odụk ikpaenyọn̄. Ke akpatre, obubịt enyọn̄ ofụk Jesus. Enye ọnyọn̄, edi mmọ ke ẹsụk ẹse ikpaenyọn̄.​—Luke 24:50; Utom 1:9, 10.

 ³ Se iketịbede emi ama enen̄ede okpụhọde uwem mme apostle Jesus. Nso ke mmọ ẹdinam ke emi Jesus Christ Eteufọk mmọ ama ọkọnyọn̄ heaven mi? Kûfre ke Eteufọk mmọ emi ama etịm mmọ idem man mmọ ẹka iso ẹnam utom emi enye ọkọtọn̄ọde mi. Didie ke enye eketịm mmọ idem ọnọ akpan utom emi, ndien mmọ ẹkenam n̄kpọ didie? Didie ke emi ebehe mme Christian mfịn? Akpa ibuot ke n̄wed Utom Mme Apostle ọbọrọ mme mbụme emi ke usụn̄ oro ọsọn̄ọde owo idem.

4. Didie ke Luke ọtọn̄ọ mbụk esie emi enye ewetde ke n̄wed Utom Mme Apostle?

⁴ Luke ọtọn̄ọ mbụk esie ke nditịn̄ ikọ nnọ Theophilus, kpa owo emi enye ekewetde Gospel esie ọnọ. a Luke akada se enye ekewetde ke utịt utịt Gospel esie ọtọn̄ọ n̄wed Utom Mme Apostle, edi enye ama okpụhọde ndusụk ikọ onyụn̄ adian mbufa n̄kpọ.

5, 6. (a) Nso idin̄wam mme mbet Jesus ẹnen̄ede ẹbuọt idem ye Abasi? (b) Didie ke ndidiọn̄ọ mme n̄kpọ oro ẹketịbede anam mme Christian mfịn ẹnen̄ede ẹbuọt idem ye Abasi?

⁵ Nso idinam mme mbet Jesus ẹka iso ẹbuọt idem ye Abasi? Utom 1:3 etịn̄ ntem aban̄a Jesus: “Enye ama ada ediwak in̄wan̄-in̄wan̄ uyarade owụt mmọ emi n̄ko idem ete ke imodu uwem.” Ke Bible, Luke “edima abiausọbọ” kpọt etịn̄ ikọ oro ẹkabarede nte “in̄wan̄-in̄wan̄ uyarade.” (Col. 4:14) Ikọ emi ekesidu ke n̄wed ibọkusọbọ, ndien enye owụt n̄kpọ emi edide akpanikọ, ye se ẹkemede ndiberi edem. Se Jesus akanamde edi oro. Enye ama owụt mme mbet esie idem ediwak ini. Ndusụk ini enye ekesiwụt owo kiet m̀mê iba idem, ndusụk ini enye owụt kpukpru mme apostle, ndien ini kiet enye ama anam mme mbet esie emi ẹkewakde ẹbe owo 500 ẹkụt ke enye eset. (1 Cor. 15:3-6) Emi ama anam mmọ ẹnen̄ede ẹnịm ke Jesus ama eset!

⁶ Ntre ke onyụn̄ edi mfịn, ikọt Abasi ẹnyene mme n̄kpọ emi anamde mmọ ẹnịm se Bible etịn̄de ẹnyụn̄ ẹnen̄ede ẹbuọt idem ye Abasi. Ndi n̄kpọ ndomokiet odu emi ekemede ndinam inịm ke Jesus ama odu mi ke isọn̄, ke enye ama akpa ke ntak idiọkn̄kpọ nnyịn, ndien ke ẹma ẹnam enye eset? Ih odu! Se mbon oro ẹkedade enyịn mmọ ẹkụt se iketịbede ẹwetde ke Bible anam inịm ke emi edi akpanikọ. Nnyịn ndikpep mbụk emi nnyụn̄ mbọn̄ akam mben̄e Abasi an̄wam nnyịn inanam se ikpepde ekeme ndinen̄ede nnam ibuọt idem ye Abasi. Ti ke edieke ikụtde mme n̄kpọ emi ẹwụtde se iketịbede, oro ekeme ndinam ibuọt idem ye Abasi utu ke ndinịm n̄kpọ ntre nnan-nnan. Ntre oyom owo aka iso ọbuọt idem ye Abasi man ekeme ndinyene nsinsi uwem.​—John 3:16.

7. Nso uwụtn̄kpọ ke Jesus ekenịm ọnọ mme mbet esie ke nte mmọ ẹkpekwọrọde ikọ ẹnyụn̄ ẹkpepde mme owo ikọ Abasi?

 ⁷ Jesus ama “etịn̄ mme n̄kpọ aban̄a Obio Ubọn̄ Abasi” n̄ko. Ke uwụtn̄kpọ, enye ama anam mme prọfesi emi aban̄ade nte Messiah edibọde ufen inyụn̄ ikpa, an̄wan̄a. (Luke 24:13-32, 46, 47) Ke ini Jesus akanamde mme owo ẹdiọn̄ọ utom esie nte Messiah, enye ekenen̄ede etịn̄ aban̄a Obio Ubọn̄ Abasi, sia enye edi Edidem Obio Ubọn̄ Oro. Jesus ekesinen̄ede ọkwọrọ aban̄a Obio Ubọn̄ Abasi, ndien se mme mbet esie mfịn ẹsinyụn̄ ẹkwọrọde edi oro.​—Matt. 24:14; Luke 4:43.

8, 9. (a) Ewe ukwan̄ ekikere iba ke mme apostle Jesus ẹkenyene? (b) Didie ke Jesus ekenen̄ede se mmọ ẹkekerede emi, ndien nso ke emi ekpep mme Christian mfịn?

⁸ Akpatre ini oro mme apostle ẹkesopde idem ye Jesus ke isọn̄ ekedi ini oro mmọ ẹkedude ke Obot Olive. Enyene n̄kpọ emi mmọ ẹkenen̄erede ẹyom ndidiọn̄ọ, ntre mmọ ẹma ẹbụp enye ete: “Ọbọn̄, nte afo ọmọn̄ ọtọn̄ọ ntak ayak obio ubọn̄ ọnọ Israel ke emi?” (Utom 1:6) Mbụme mmọ ẹkebụpde mi ama anam ẹdiọn̄ọ ukwan̄ ekikere iba oro mmọ ẹkenyenede. Akpa, mmọ ẹkekere ke ẹditọn̄ọ ntak ẹyak Obio Ubọn̄ Abasi ẹnọ ata ata mbon Israel. Ọyọhọ iba, mmọ ẹkedori enyịn ke Obio Ubọn̄ oro ẹken̄wọn̄ọde ọmọn̄ ọtọn̄ọ ndikara ke ndondo oro. Didie ke Jesus akan̄wam mmọ ẹnen̄ede ukwan̄ ekikere mmọ?

⁹ Ekeme ndidi Jesus ama ọdiọn̄ọ ke idibịghike ẹyenen̄ede akpa ukwan̄ ekikere oro mmọ ẹkenyenede sia ke usen duop kpọt, mme mbet ẹmọn̄ ẹkụt nte obufa idụt amanade, oro edi Israel eke spirit. Abasi ọmọn̄ etre ndinam n̄kpọ ye ata ata mbon Israel ke mîbịghike. Ndien ke ọyọhọ ekikere iba oro mmọ ẹkenyenede, kop se Jesus eketide mmọ mi: “Inaha inọ mbufo ndifiọk mme ini m̀mê mme eyo emi Ete enịmde ke idak odudu esiemmọ.” (Utom 1:7) Jehovah edi akakan owo emi esinamde n̄kpọ ke nnennen ini. Idem mbemiso Jesus akakpade, Jesus ama ọdọhọ ke imọ idiọn̄ọke “usen ye hour” emi utịt edidide, ke “Ete ikpọn̄” ọdiọn̄ọ. (Matt. 24:36) Ntre, edieke mme Christian mfịn ẹsifịnade idem ẹkaha ẹban̄a ini emi idiọk ererimbot emi edibede ifep, ọwọrọ mmọ ẹfịna idem ẹban̄a se mînaha inọ mmọ ndidiọn̄ọ.

10. Nso ke mme apostle ẹkenam emi anade ikpebe, ndien ntak-a?

¹⁰ Oyom inen̄ede ikpeme mbak nnyịn idise mme apostle Jesus ke usụhọde sia mmọ ẹma ẹnen̄ede ẹbuọt idem ye Abasi. Mmọ ẹma ẹsụhọde idem ẹnyịme ẹnen̄ede mmimọ. N̄kpọ en̄wen edi ke kpa ye oro mbụme mmọ mîkenenke, mbụme mmọ ama anam ẹkụt ke mmọ ẹnam se Jesus ọkọdọhọde. Jesus ọkọdọhọ mme mbet esie ndien ndien ete: “Ẹdu ke ukpeme.” (Matt. 24:42; 25:13; 26:41) Mmọ ẹma ẹnen̄ede ẹdu ke ukpeme nte Jesus ọkọdọhọde man ẹkụt mme n̄kpọ oro ẹwụtde ke Jehovah ọtọn̄ọ ndinam n̄kpọ. Oyom nnyịn inen̄ede idu ke ukpeme n̄ko sia idu uwem ke “mme akpatre usen” emi ọdiọn̄de-diọn̄ ọdiọk!​—2 Tim. 3:1-5.

11, 12. (a) Ewe utom ke Jesus ọkọnọ mme mbet esie? (b) Ndien ntak emi Jesus ọkọdọhọde ke edisana spirit edin̄wam ke utom ukwọrọikọ emi?

¹¹ Jesus ama eti mme apostle esie se ikpedide akpan n̄kpọ inọ mmọ. Enye  ọkọdọhọ ete: “Mbufo ẹyebọ odudu ke ini edisana spirit edide edidoro mbufo ke idem, ndien mbufo ẹyetie ntiense ẹban̄a mi ke Jerusalem ye ke ofụri Judea ye Samaria tutu esịm ata utịt ikpehe isọn̄.” (Utom 1:8) Mmọ ẹkenyene ndibem iso n̄kwọrọ ikọ ke Jerusalem emi ẹkewotde Jesus nnyụn̄ nnam mme owo do ẹdiọn̄ọ ke Jesus ama eset ke n̄kpa, ekem mmọ ẹkwọrọ n̄ko ke ofụri Judea, Samaria, ye mme itie en̄wen n̄ko.

¹² Ke Jesus ama akafiak ọn̄wọn̄ọ ke iyọnọ mme mbet edisana spirit man an̄wam mmọ, ke enye eketịn̄ aban̄a utom ukwọrọikọ oro enye ọkọnọde mmọ. Kiet ke otu se iwakde ibe itie 40 oro ikọ oro “edisana spirit” odude ke n̄wed Utom Mme Apostle edi emi. N̄wed Utom Mme Apostle anam ikụt ediwak ini ke nnyịn ikpekemeke ndinam uduak Jehovah edieke edisana spirit mîkpan̄wamke nnyịn. Ntre ọfọn isibọn̄ akam iben̄e Abasi spirit emi kpukpru ini! (Luke 11:13) Imenen̄ede iyom spirit Abasi idahaemi ikan nte akanam iyomde.

13. Didie ke ẹyom inam utom ukwọrọikọ emi ẹnọde nnyịn mfịn, ndien ntak emi ikpesịnde idem inam utom emi?

¹³ Ke eyo mme apostle, ndusụk itie ke ererimbot ke ẹkeda nte “ata utịt ikpehe isọn̄.” Edi mfịn, imọkwọrọ ikọ ke ofụri ererimbot. Edi nte ikokụtde ke ibuot oro ekebede, Mme Ntiense Jehovah ẹnen̄ede ẹsịn idem ẹkwọrọ ikọ sia mmọ ẹdiọn̄ọ ke Abasi oyom kpukpru owo ẹkop eti mbụk Obio Ubọn̄ emi. (1 Tim. 2:3, 4) Ndi ke enen̄ede esịn idem anam utom emi ẹdidade inyan̄a mme owo mi? Udûkwe utom oro enemde owo onyụn̄ anamde owo okop inemesịt nte utom emi! Jehovah ọyọnọ fi odudu ada anam utom emi. N̄wed Utom Mme Apostle ayan̄wam fi ọdiọn̄ọ nte ọkpọkwọrọde ikọ ye nte akpanamde n̄kpọ man ekeme ndinam utom emi ọfọn.

14, 15. (a) Nso ke mme angel ẹketịn̄ ẹban̄a nte Christ edifiakde edi, ndien nso ke ikọ mmọ ọkọwọrọ? (Se n̄ko ikọ idakisọn̄.) (b) Didie ke Christ afiak edi “ke ukem usụn̄” oro enye ọkọnyọn̄de?

¹⁴ Nte ẹketịn̄de ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ ibuot emi, Jesus ama adaha sụn̄sụn̄ ọkpọn̄ isọn̄ ọdọk heaven ndien owo ikekwe enye aba. Edi mme apostle 11 ke ẹkesụk ẹda do ẹse ikpaenyọn̄. Ekem angel iba ẹma ẹbiọn̄ọde ẹnyụn̄ ẹsua ẹnọ mmọ sụn̄sụn̄ ẹte: “Mbon Galilee, ntak emi mbufo ẹdade ẹse ikpaenyọn̄? Jesus emi ẹkemende ẹkpọn̄ mbufo ẹdụk ikpaenyọn̄ eyedi kpa ke ukem usụn̄ emi mbufo ẹkụtde nte enye odụkde ikpaenyọn̄.” (Utom 1:11) Ndi se mme angel emi ẹketịn̄de ọkọwọrọ ke Jesus edifiak edi ye ukem idem oro, nte ndusụk ufọkabasi ẹsikpepde? Ihih, idịghe se ikọ mmọ ọkọwọrọde edi oro. Nnyịn isan̄a didie idiọn̄ọ?

¹⁵ Mme angel oro ikọdọhọke ke Jesus edifiak idi ke ukem idem emi enye akadade ọnyọn̄ heaven, edi ẹkedọhọ ke enye edifiak idi “ke ukem usụn̄ emi.” b Didie ke Jesus ọkọkpọn̄ isọn̄? Owo ikekwe Jesus aba ini mme angel oro ẹkesụk ẹtịn̄de ikọ. Mme mbet duopekiet kpọt, oro edi mme apostle, ẹkediọn̄ọ ke Jesus ama ọkpọn̄ isọn̄ aka ebịne Ete esie ke heaven. Ukem usụn̄ oro ke Christ ekenyene ndifiak ndi. Mfịn, sụk mbon oro ẹdiọn̄ọde se Bible ekpepde ẹnyụn̄ ẹdiọn̄ọde ini  emi idude mi, ẹdiọn̄ọ ke Jesus ke akara idahaemi. (Luke 17:20) Oyom nnyịn ifiọk mme n̄kpọ oro ẹwụtde ke Jesus ọtọn̄ọ ndikara, inyụn̄ itịn̄ mme n̄kpọ emi inọ mbon en̄wen man mmọ n̄ko ẹkụt ke utịt ererimbot emi enen̄ede ekpere.

16-18. (a) Nso ke Utom 1:13, 14 ekpep nnyịn aban̄a nte ikọt Abasi ẹkpesopde idem ẹkpono Abasi? (b) Nso ke se Mary eka Jesus akanamde ekpep nnyịn? (c) Ntak emi mme mbono esop Christian ẹdide akpan n̄kpọ mfịn?

¹⁶ Ikpaha nnyịn idem ndifiọk ke mme apostle ẹma “ẹfiak ẹnyọn̄ọ Jerusalem ye akwa idatesịt.” (Luke 24:52) Edi didie ke mmọ ẹdinam item emi Christ ọkọnọde mmọ? N̄wed Utom Mme Apostle ibuot 1, ufan̄ikọ 13 ye 14 ọdọhọ ke mmọ ẹma ẹsop idem ke “ubet enyọn̄,” ndien nnyịn imekpep ndusụk inem inem n̄kpọ iban̄a mboho mmọ oro. Mme ufọk oro ẹkedude ke Palestine ini oro ẹma ẹsiwak ndinyene ubet enyọn̄ emi ẹsisan̄ade ke step ẹto an̄wa ẹdọk ẹdụk. Ekeme ndidi “ubet enyọn̄” oro okodu ke ufọk eka Mark oro ẹtịn̄de ẹban̄a ke Utom 12:12. Ubet oro ikawakke n̄kukọhọ ama onyụn̄ odot se mme mbet Jesus ẹsopde idem. Edi mmanie ẹkesop idem do, ndien nso ke mmọ ẹkenam do?

¹⁷ Se anade idiọn̄ọ edi ke idịghe mme apostle m̀mê irenowo kpọt ẹkesop idem do. “Ndusụk iban” ẹma ẹtiene ẹsop idem do. Mary eka Jesus ama odu do n̄ko. Ndien akpatre ini emi Bible asiakde enyịn̄ esie nnennen nnennen edi oro. Enye ikakaha do sia okoyomde mme owo ẹdiọn̄ọ enye edi akaka man eketiene nditọete esie iren ye iban okpono Jehovah! Anaedi esịt ama enen̄ede enem enye ndikụt nditọ esie inan̄ ẹdude do ye enye kpa ye emi mmọ mîkamaha nditiene Jesus ini enye okodude mi ke isọn̄. (Matt. 13:55; John 7:5) Tọn̄ọ nte Jesus eyeneka mmọ akakpa onyụn̄ eset, mmọ ẹma ẹkpụhọde nte ẹdade enye.​—1 Cor. 15:7.

¹⁸ Ntak en̄wen mmọ ẹkesopde idem ekedi man ‘kpukpru mmọ ẹkọbọ ke akam ye esịt kiet.’ (Utom 1:14) Ikọt Abasi ẹsida ini emi mmọ ẹsopde idem ẹkpono Abasi nte ata akpan n̄kpọ. Nnyịn isisop idem man isọn̄ọ kiet eken idem, ibọ item, inyụn̄ idiana kiet ituak ibuot inọ Jehovah, Ete nnyịn ke heaven. Akam ye ikwọ emi isikwọde ke ini isopde idem mi esinen̄ede enem Jehovah esịt, ndien emi esinyụn̄ edi ata akpan n̄kpọ ọnọ nnyịn n̄ko. Ntre ẹyak isitiene idụk mbono esop emi sia emi esisọn̄ọ nnyịn idem!​—Heb. 10:24, 25.

19-21. (a) Nso ke akpan utom oro Peter akanamde ke esop Abasi ekpep nnyịn? (b) Ntak emi okoyomde ẹmek owo efen ada itie Judas, ndien nso ke ikeme ndikpep nto nte ẹkemekde owo oro?

¹⁹ Enyene akpan mfịna oro mme mbet Jesus ẹkenyenede ke esop, ndien apostle Peter akada usụn̄ ke ndise mban̄a mfịna oro. (Ufan̄ikọ 15-26) Enen̄ede eye ndikụt nte Peter anamde n̄kpọ idahaemi sia urua ifan̄ ke edem enye ama akan̄ Ọbọn̄ utịm ikata. (Mark 14:72) Idụhe eke mîsinamke idiọkn̄kpọ, ntre ana iti ke Jehovah ‘ọfọn, onyụn̄ enyịme ndifen nnọ’ nnyịn edieke inen̄erede ikabade esịt.​—Ps. 86:5.

²⁰ Peter ama okụt ke oyom owo en̄wen ada itie Judas, kpa apostle oro akadade Jesus ọnọ. Edi anie ke edidi? Obufa apostle oro ekpenyene ndidi  owo emi eketienede Jesus ke ofụri ini utom ukwọrọikọ esie, okonyụn̄ okụtde enye ke enye ama ekeset ke n̄kpa. (Utom 1:21, 22) Oro ama ekem ye un̄wọn̄ọ Jesus oro: “Mbufo emi ẹtienede mi ẹyesụhọde n̄ko ẹtie ke ebekpo duopeba, ẹkpe ikpe ẹnọ esien Israel duopeba.” (Matt. 19:28) Etie nte Jehovah okoyom mme apostle 12 oro ẹketienede Jesus ke ini utom ukwọrọikọ esie ke isọn̄ ẹdi “itiat idakisọn̄ duopeba” ẹnọ Obufa Jerusalem oro edidide. (Edi. 21:2, 14) Ntem Abasi ama anam Peter okụt ke prọfesi oro, “yak owo efen ada itieutom esie nte esenyịn,” okosu Judas ke idem.​—Ps. 109:8.

²¹ Ẹkesan̄a didie ẹmek owo emi? Ẹkesịn afia ẹda ẹmek enye sia se ẹkesinamde ke eyo Bible edi oro ẹma ẹyom ndimek owo. (N̄ke 16:33) Akpatre ini edi emi Bible etịn̄de nte ẹdade afia ẹmek owo. Etie nte edisana spirit oro ẹken̄wan̄ade ẹduọk mme owo esisịt ini ke oro ebede ama abiat n̄kpọ edisịn afia mmek owo efep. Edi ọfọn ifiọk ntak emi ẹkesisịnde afia. Mme apostle ẹma ẹbọn̄ akam ẹdọhọ Jehovah ẹte: “O Jehovah, afo emi ọfiọkde esịt kpukpru owo, wụt enye emi afo emekde ke otu owo iba emi.” (Utom 1:23, 24) Mmọ ẹkeyom Jehovah emek owo oro. Ẹkemek Matthias, emi etiede nte ekedi kiet ke otu mbet 70 oro Jesus okosiode ọdọn̄ ẹkekwọrọ ikọ. Ntem ke Matthias akakabade edi kiet ke otu “mbet duopeba.” c​—Utom 6:2.

22, 23. Ntak emi ikposụkde ibuot inyụn̄ ikopde uyo inọ mbon oro ẹdade usụn̄ ke esop mfịn?

²² Se iketịbede emi anam ifiọk ke ọfọn ikọt Abasi ẹsinam n̄kpọ ke ndutịm. Tutu esịm emi, irenowo emi ẹdotde ke ẹsimek ẹnam utom nte mme esenyịn ke esop. Mbiowo ẹsinen̄ede ẹse m̀mê owo emi ẹyomde ndimek edi ebiowo anam mme n̄kpọ oro N̄wed Abasi ọdọhọde ke ana ẹsenyịn anam, mmọ ẹsinyụn̄ ẹbọn̄ akam ẹben̄e Abasi edisana spirit esie man an̄wam mmọ. Emi esinam ida irenowo emi nte mbon emi edisana spirit emekde. Ntre, nnyịn imesisụk ibuot inyụn̄ ikop item inọ mbon oro ẹdade usụn̄, ndien emi esinam idiana kiet ke esop.​—Heb. 13:17.

²³ Jesus ndikowụt mme mbet esie idem ediwak ini ke enye ama ekeset ye nte ẹkekpụhọrede mme n̄kpọ ke esop ama ọsọn̄ọ mme mbet esie idem, onyụn̄ anam mmọ ẹnen̄ede ẹben̄e idem ẹbet se iditịbede ke ini iso. Ibuot oro etienede eyeneme akpan n̄kpọ oro eketịbede.