Be ka se isịnede

Be ka se isịnede

IBUOT 9

“Abasi Inamke Asari”

“Abasi Inamke Asari”

Ẹtọn̄ọ ndikwọrọ ikọ nnọ mme Gentile oro mînaha mbobi

Ẹda ẹto Utom 10:1–11:30

1-3. Nso ke Peter okokụt ke n̄kukụt, ndien ntak emi anade nnyịn ifiọk se n̄kukụt oro ọwọrọde?

 ISUA 36 eyo Christ edi emi. Ufiop eyo ini idọk ke ọfọp Peter ini enye osụk ọbọn̄de akam ke mbatmbat enyọn̄ ufọk emi odude ekpere inyan̄ ke Joppa. Joppa ekedi obio mbehe. Peter odu ke ufọk emi ke usen ifan̄ idahaemi. Enye ndinyịme ndidu ke ufọk emi owụt ke enye isarike owo. Enyeneufọk oro edi akwatikpa, emi ekerede Simon, ndien idịghe kpukpru mme Jew ẹkpema ndidụn̄ ye utọ owo oro. a Edi ibịghike, Peter ọmọn̄ ekpep ata akpan n̄kpọ oro owụtde ke Jehovah inamke asari.

2 Peter okụt n̄kukụt ini enye osụk ọbọn̄de akam. Se enye okụtde ke n̄kukụt oro ama afịna enye, onyụn̄ ekeme ndifịna owo Jew ekededi. N̄kpọ emi ebietde akwa ubak ọfọn̄ oto heaven osụhọde edi. Kpukpru unam emi Ibet ọdọhọde ke ẹdi ndedehe ẹma ẹnyụn̄ ẹdu ke esịt. Ekem ẹdọhọ Peter owot mme unam oro ata, ndien enye ọbọrọ ete: “Akananam ntaha n̄kpọ ekededi emi asabarede onyụn̄ edehede.” Ndien ẹdọhọ enye ikata ẹte: “Tre ndikot n̄kpọ emi Abasi ama akanam asana edidehe.” (Utom 10:14-16) N̄kukụt emi etịmede Peter esịt, edi ibịghike, ẹmọn̄ ẹnam an̄wan̄a enye.

3 Nso ke n̄kukụt Peter emi ọkọwọrọ? Enen̄ede ọfọn ifiọk se n̄kukụt emi ọwọrọde koro emi ayanam nnyịn inen̄ede ifiọk nte Jehovah esede mme owo. Nte ata mme Christian, nnyịn idikemeke ndinọ ọyọhọ ikọ ntiense mban̄a Obio Ubọn̄ Abasi ibọhọke nnyịn ikpep ndise mme owo nte Abasi esede. Ẹyak idụn̄ọde mme akpan n̄kpọ oro ẹketịbede ini oro man ifiọk se n̄kukụt Peter ọwọrọde.

Ndinam ‘N̄kpeubọk Nnọ Abasi Kpukpru Ini’ (Utom 10:1-8)

4, 5. Cornelius ekedi anie, ndien nso iketịbe ini enye osụk ọbọn̄de akam?

4 Peter ikọfiọkke ite ke edem usen oro ekebede, ke Abasi ama anam eren oro ekerede Cornelius ke Caesarea, oro odude n̄kpọ nte kilomita 50 ke edem edere Joppa, okụt n̄kukụt n̄ko. Cornelius, etubom udịmekọn̄ Rome ekedi “owo emi eten̄ede Abasi.” b Enye n̄ko ekedi eti ibuotufọk, koro enye ye ‘ofụri mbonufọk esie ẹkebakde Abasi.’ Cornelius ikesitieneke mme Jew ikpono Abasi; enye ekedi owo Gentile oro mîkanaha mbobi. Edi enye ama esitua mme Jew oro ẹkedide mme ubuene mbọm, onyụn̄ ama ndinọ mmọ n̄kpọ. Cornelius ama ama Abasi esinyụn̄ “anam n̄kpeubọk ọnọ Abasi kpukpru ini.”​—Utom 10:2.

5 Ke n̄kpọ nte n̄kanika ita uwemeyo, ke ini Cornelius okosụk ọbọn̄de akam, enye ama okụt angel ke n̄kukụt ọdọhọde enye ete: “Akam fo ye mme enọ mbọm fo ẹdọk nte n̄kpọ editi ẹkesịm iso Abasi.” (Utom 10:4) Cornelius ama ọdọn̄ mme owo ẹka ẹkekot apostle Peter ẹdi nte angel oro ọkọdọhọde enye. Cornelius ekedi akpa Gentile emi mînaha mbobi emi akakabarede edi Christian.

6, 7. (a) Tịn̄ se iketịbede oro owụtde ke Abasi esibọrọ akam ofụri esịt oro mbon oro ẹyomde enye ẹbọn̄de. (b) Nso ke se isitịbede oro ekpep nnyịn?

6 Ndi Abasi esibọrọ akam oro mme owo ẹbọn̄de ke ofụri esịt ẹyom ndifiọk enye? Da se iketịbede emi ke uwụtn̄kpọ. N̄wan kiet ke Albania ama ọbọ Enyọn̄-Ukpeme emi ibuotikọ kiet do akaban̄ade ndibọk nditọ. c Enye ama obụp Ntiense Jehovah oro akawahade ufọk esie ete: “Ndi emenịm ke n̄kosụk mbọn̄ akam mben̄e Abasi nte an̄wam mi mfiọk nte n̄kpọbọkde nditọ mi iban? Enye ọdọn̄ fi edi! Afo ọmọnọ mi nnennen se n̄koyomde!” N̄wan oro ye nditọ esie iban ẹma ẹtọn̄ọ ndikpep Bible, ekem, ebe esie ama etiene ekpep Bible n̄ko.

7 Ndi akpa utọ n̄kpọ emi etịbede edi oro? Ihih! Ẹtịn̄ nte utọ n̄kpọ emi etịbede ediwak ini ke ofụri ererimbot. Ndien emi owụt n̄kpọ iba. Akpa, Jehovah esibọrọ akam ofụri esịt oro mbon oro ẹyomde enye ẹbọn̄de. (1 Ndi. 8:41-43; Ps. 65:2) Ọyọhọ iba, mme angel ẹsin̄wam nnyịn ke ini ikwọrọde ikọ.​—Edi. 14:6, 7.

Esịt “Enen̄erede Etịmede Peter” (Utom 10:9-23a)

8, 9. Nso ke edisana spirit akanam Peter ọdiọn̄ọ, ndien nso ke enye akanam aban̄a oro?

8 Ini Peter osụk odude ke enyọn̄ ufọk oro, ‘esịt onyụn̄ enen̄erede etịmede enye’ aban̄a se n̄kukụt emi ọwọrọde, mme isụn̄utom Cornelius ẹma ẹdi ufọk oro. (Utom 10:17) Ndi Peter emi ọkọdọhọde ikata ete ke imọ ididiaha udia emi Ibet ọdọhọde ke edehe eyenyịme nditiene iren emi n̄ka ufọk owo Gentile? Abasi ama ada edisana spirit esie anam Peter ọdiọn̄ọ se enye aduakde aban̄a n̄kpọ emi. Ẹkedọhọ Peter ẹte: “Sese! Owo ita ke ẹyom fi. Ntre daha ke enyọn̄, sụhọde isọn̄ nyụn̄ tiene mmọ ka, kûyịk ndomokiet, koro ami nsio mmọ ndọn̄.” (Utom 10:19, 20) Imenịm ke n̄kpọ oro ekebietde akwa ubak ọfọn̄, oro Peter okokụtde do, ama anam enye eben̄e idem ndiyak edisana spirit ada enye usụn̄.

9 Ke ini Peter ọkọfiọkde ke Abasi ọkọdọhọ Cornelius ọdọn̄ ẹdikot imọ, enye ama ọdọhọ mme isụn̄utom oro ẹkedide mme Gentile do ete ẹdụk edi ufọk “onyụn̄ akama mmọ esen.” (Utom 10:23a) Apostle Peter ama ọtọtọn̄ọ ndikpụhọde nte enye ekerede n̄kpọ ini enye edide edifiọk mme n̄kpọ en̄wen aban̄a se Abasi aduakde ndinam.

10. Didie ke Jehovah ada ikọt esie usụn̄ mfịn, ndien mme mbụme ewe ke ọfọn ibụp idem nnyịn?

10 Tutu esịm mfịn emi, Jehovah ke an̄wam ikọt esie ẹdiọn̄ọ uduak esie sụn̄sụn̄. (N̄ke 4:18) Enye ke ada edisana spirit esie ọnọ “ofụn emi anamde akpanikọ onyụn̄ enyenede ọniọn̄” ndausụn̄. (Matt. 24:45) Ndusụk ini, mmọ ẹkeme ndinam mme n̄kpọ oro nnyịn ifiọkde ke Ikọ Abasi ẹn̄wan̄a nnyịn ẹkan nte ẹkesin̄wan̄ade, mîdịghe ẹnam ndusụk ukpụhọde ke nte ẹsinamde n̄kpọ ke esop Abasi. Ọkpọfọn ibụp idem nnyịn ite: ‘Nsinam n̄kpọ didie ke ini ẹkpụhọde ndusụk n̄kpọ? Ndi mmesinam se spirit Abasi ọdọhọde ẹnam?’

Peter “Owụk Ete Ẹnịm Mmọ Baptism” (Utom 10:23b-48)

11, 12. Nso ke Peter akanam ini enye esịmde Caesarea, ndien nso ke enye ekedi edifiọk?

11 Edem usen oro Peter okokụtde n̄kukụt do, enye ye owo usụkkiet en̄wen​—isụn̄utom ita oro Cornelius okosiode ọdọn̄ ye “nditọete itiokiet” oro ẹkedide mme Jew emi ẹtode Joppa​—ẹma ẹdaha ẹka Caesarea. (Utom 11:12) Sia Cornelius ọkọdiọn̄ọde ke Peter eyedi, enye ama okot “iman esie ye mme n̄kpet n̄kpet ufan esie” obon ọtọkiet​—ndien etie nte kpukpru mmọ ẹkedi mme Gentile. (Utom 10:24) Ke ini Peter esịmde do, enye ama anam n̄kpọ oro akananam enye mîkekereke ke ikpanam: Enye ama odụk ufọk owo Gentile oro mîkanaha mbobi do! Peter ama ọdọhọ ete: “Mbufo ẹmetịm ẹfiọk nte ke ibet inyịmeke owo Jew adian idem m̀mê asan̄a ekpere owo orụk efen; edi Abasi owụt mi ete n̄kûdọhọ ke baba owo kiet asabade m̀mê edehe.” (Utom 10:28) Idahaemi Peter ọdiọn̄ọ ke n̄kukụt oro iban̄ake utọ udia oro owo mîkpadiaha kpọt, edi ke enye ikpenyeneke ndidọhọ ke owo ndomokiet edehe ọkpọkọm owo oro edi Gentile.

“Nte ededi, Cornelius ama odori enyịn mmọ ndidi onyụn̄ okot iman esie ye mme n̄kpet n̄kpet ufan esie obon ọtọkiet.”​—Utom 10:24

12 Kpukpru owo oro ẹkebonode do ẹma ẹyom ndikop se Peter editịn̄de. Cornelius ama ọdọhọ ete: “Kpukpru nnyịn idu mi ke iso Abasi man ikop kpukpru n̄kpọ emi Jehovah owụkde fi etịn̄.” (Utom 10:33) Kere nte ekpetiede fi ke idem edieke okpokopde owo emi amade Ikọ Abasi etịn̄de utọ ikọ oro! Peter ọkọtọn̄ọ ikọ esie ntem: “Ke akpanikọ mmokụt nte Abasi inamke asari, edi ke kpukpru idụt enye enyenyịme owo eke abakde enye onyụn̄ anamde edinen ido.” (Utom 10:34, 35) Peter ama edi edifiọk ke idịghe idụt emi owo otode, m̀mê owo ndidi afia m̀mê obubịt ye mme n̄kpọ ntre ke Abasi esida ebiere nte enye esede owo. Peter ama aka iso nditịn̄ mban̄a utom ukwọrọikọ Jesus, n̄kpa Jesus ye ediset ke n̄kpa Jesus.

13, 14. (a) Cornelius ye mme Gentile eken ndikakabade ndi mme Christian ekpep nnyịn nso? (b) Ntak emi nnyịn mîkpadaha nte owo etiede ibiere se enye edide?

13 N̄kpọ oro akananam mîtịbeke, ama etịbe: ‘Ke ini Peter osụk etịn̄de ikọ,’ ẹma ẹn̄wan̄a edisana spirit ẹduọk “mbon idụt” oro. (Utom 10:44, 45) N̄kukụre ini ekedi oro N̄wed Abasi etịn̄de nte ẹkenọde mme owo edisana spirit mbemiso ẹnịmde mmọ baptism. Ke ini Peter okokụtde ke Abasi enyịme mbon Gentile oro, enye ama “owụk ete ẹnịm mmọ baptism.” (Utom 10:48) Mme Gentile emi ndikakabade ndi mme Christian ke isua 36 eyo Christ ke ẹkeda ẹdiọn̄ọ ke Abasi ama etre ndida mme Jew nte san̄asan̄a ikọt esie. (Dan. 9:24-27) Sia edide Peter eketịn̄ ikọ isan̄ emi, enye ama ada ọyọhọ ukpọhọde ita, emi edide akpatre “ukpọhọde Obio Ubọn̄,” anam n̄kpọ. (Matt. 16:19) Ukpọhọde emi ama eberede usụn̄ ọnọ mme Gentile oro mîkanaha mbobi ndikabade ndi mme Christian oro ẹdade spirit Abasi ẹyet aran.

14 Nnyịn emi ikwọrọde ikọ mfịn imokụt ke “Abasi inamke asari.” (Rome 2:11) Abasi oyom “kpukpru orụk owo ẹnyene edinyan̄a.” (1 Tim. 2:4) Ntre inaha nnyịn idedei ida nte owo etiede ibiere se owo oro edide. Utom nnyịn edi ndikwọrọ mban̄a Obio Ubọn̄ Abasi, ndien emi esịne ndikwọrọ ikọ nnọ kpukpru owo, inamke n̄kpọ m̀mê owo oto m̀mọ̀n̄, m̀mê enye etie didie, m̀mê ewe ufọkabasi ke enye esika.

“Mmọ Ẹdop Uyo, Ẹnyụn̄ Ẹnọ Abasi Ubọn̄” (Utom 11:1-18)

15, 16. Ntak emi ndusụk mme Christian oro ẹkedide mme Jew ẹkefan̄ade n̄kpọ ye Peter, ndien didie ke Peter akanam se iketịbede an̄wan̄a mmọ?

15 Peter ama adaha aka Jerusalem sia ekenen̄erede ọdọn̄ enye ndibụk se iketịbede nnọ nditọete do. Edi etie nte mmọ ẹma ẹkokop ke mme Gentile oro mînaha mbobi ẹma ẹkabade ẹdi mme Christian. Ekpri ini ke Peter ama ekedisịm, mbon emi ẹkekerede ke ana owo ana mbobi mbemiso akabarede edi Christian ẹma ẹtọn̄ọ ndifan̄a n̄kpọ ye enye. Se ikafịnade mmọ ekedi nte enye okodụkde “ufọk mbon emi mînaha mbobi [onyụn̄ adia] n̄kpọ ye mmọ.” (Utom 11:1-3) Mfịna ikedịghe m̀mê mme Gentile ẹkeme ndikabade ndi mme Christian. Utu ke oro, mme Christian oro ẹkedide mme Jew mi ẹma ẹkọn̄ ẹyịre ke ana mme Gentile ẹnịm Ibet​—esịnede ndina mbobi​—man Jehovah enyịme se mmọ ẹnamde ẹnọ enye. Omokụt do nte ọkọsọn̄de ndusụk mme Jew ndision̄o idem n̄kpọn̄ Ibet Moses.

16 Didie ke Peter akanam se iketịbede an̄wan̄a mmọ? Nte Utom 11:4-16 etịn̄de, enye ama asiak n̄kpọ inan̄ oro ẹkewụtde ke se Abasi okoyomde edi emi: (1) n̄kukụt oro Abasi okowụtde enye (Ufan̄ikọ 4-10); (2) se spirit ọkọdọhọde ẹnam (Ufan̄ikọ 11, 12); (3) angel ndikaka ufọk Cornelius (Ufan̄ikọ 13, 14); ye (4) nte ẹkenọde mme Gentile edisana spirit. (Ufan̄ikọ 15, 16) Peter ama ada ikọ esie ekeberi ke ndibụp mbụme oro akanamde ẹnịm se enye etịn̄de ete: “Ke ntre, edieke Abasi ọkọnọde mmọ [mme Gentile emi ẹkabarede ẹdi mme Christian] ukem enọ mfọn [edisana spirit] emi enye n̄ko ọkọnọde nnyịn [mme Jew] emi inịmde Ọbọn̄ Jesus Christ ke akpanikọ, ami ndi anie eke n̄kpekemede ndibiọn̄ọ Abasi?”​—Utom 11:17.

17, 18. (a) Se Peter akanamde mme Christian oro ẹkedide mme Jew ẹdiọn̄ọ akanam mmọ ẹnam nso? (b) Ntak emi ekemede ndisọn̄ nnyịn ndidiana kiet ye nditọete ke esop, ndien mme mbụme ewe ke ikpobụp idem nnyịn?

17 Se Peter eketịn̄de ama anam mme Christian oro ẹkedide mme Jew ẹkere n̄kpọ. Ndi mmọ ẹyekeme nditre asari ẹnyụn̄ ẹnyịme ke mme Gentile oro ẹkenade baptism obufa do ẹdi mme Christian n̄ko? Mbụk oro ọdọhọ ete: “Ndien ke ini mmọ [mme apostle ye mme Christian eken emi ẹdide mme Jew] ẹkopde n̄kpọ emi, mmọ ẹdop uyo, ẹnyụn̄ ẹnọ Abasi ubọn̄, ẹte: ‘Abasi amayak mbon idụt n̄ko ẹkabade esịt man ẹnyene uwem.’” (Utom 11:18) Mmọ ndikatat esịt nnyịme se Peter eketịn̄de ama anam esop ẹdiana kiet.

18 Mfịn n̄ko, ekeme ndisọn̄ ikọt Abasi ndidiana kiet sia ito “kpukpru idụt ye esien ye obio ye usem.” (Edi. 7:9) Ke ediwak esop nnyịn, imesikụt mme owo emi ẹtode nsio nsio idụt ye obio nte ẹdianade kiet. Ọkpọfọn ibụp idem nnyịn ite: ‘Ndi mmetre ndisari owo ke esịt mi? Ndi mmebiere ndika iso ndiana kiet ye nditọete mi nnyụn̄ mfehe n̄kpọn̄ mme n̄kpọ emi mîyakke mme owo ẹdiana kiet ke ererimbot, utọ nte owo ndikere ke obio m̀mê idụt mmimọ ọfọn akan?’ Ti se iketịbede inọ Peter (Cephas) ke ndusụk isua ama ekebe tọn̄ọ mme Gentile ẹkekabade ẹdi mme Christian. Peter ama “odụri idem osio onyụn̄ adian̄ade ọkpọn̄” mme Christian oro ẹkedide mme Gentile, ke ntak emi mme Christian oro ẹkedide mme Jew ẹkesaride mmọ, ndien Paul ama asua ọnọ enye. (Gal. 2:11-14) Ẹyak ikpeme idem kpukpru ini mbak nnyịn iditiene isari mme owo.

‘Ediwak Owo Ẹkabade Ẹdi Mme Christian’ (Utom 11:19-26a)

19. Mme Christian oro ẹkedide mme Jew ke Antioch ẹketọn̄ọ ndikwọrọ ikọ nnọ mmanie, ndien nso ikedi ufọn?

19 Ndi mme Christian emi ẹkedide mme Jew ẹma ẹtọn̄ọ ndikwọrọ ikọ nnọ mme Gentile oro mîkanaha mbobi? Ẹyak ise se iketịbede nte ini akakade ke Antioch eke Syria mi. d Ediwak mme Jew ẹma ẹdụn̄ ke obio emi, edi mme Jew ye mme Gentile emi ẹkedụn̄de do ikenen̄ekede isua idemmọ. Ntre, Antioch ekedi eti itie ndikwọrọ ikọ nnọ mme Gentile. Mi ke ndusụk mbet emi ẹkedide mme Jew ẹketọn̄ọ ndikwọrọ ikọ nnọ “mbon emi ẹsemde usem Greek.” (Utom 11:20) Idịghe sụk mme Jew oro ẹsemde usem Greek kpọt ke ẹkekwọrọ ikọ ẹnọ. Ẹma ẹkwọrọ n̄ko ẹnọ mme Gentile oro mîkanaha mbobi. Jehovah ama anam ‘ediwak owo ẹkabade ẹdi mme Christian.’​—Utom 11:21.

20, 21. Didie ke Barnabas okowụt ke imosụhọde idem, ndien didie ke nnyịn n̄ko ikeme ndiwụt ke imosụhọde idem?

20 Esop emi okodude ke Jerusalem ẹma ẹsio Barnabas ẹdọn̄ aka Antioch, man ẹkeme ndikwọrọ ikọ nnọ mbon oro ẹkeyomde-yom ndikop ukwọrọikọ do. Sia mme owo do ẹkenen̄erede ẹma Ikọ Abasi, ama oyom ẹfiak ẹnọ mme owo ẹka do. Anie ekpenen̄ede ọfọn ndikan̄wam do? Saul, sia enye ama enen̄ede ama ndisịn idem n̄kwọrọ ikọ. (Utom 9:15; Rome 1:5) Ndi Barnabas ama ekere ke Saul ekedi ndinyan̄a itie ye imọ? Ihih, utu ke oro, Barnabas ama enen̄ede osụhọde idem. Enye ama adaha ke idemesie aka Tarsus, okoyom Saul, onyụn̄ asan̄a ye enye afiak edi Antioch man edin̄wam ọkwọrọ ikọ. Mmọ mbiba ẹma ẹdiana kiet ẹsọn̄ọ mme mbet ke esop oro idem ke isua kiet.​—Utom 11:22-26a.

21 Didie ke nnyịn ikeme ndiwụt ke imosụhọde idem ke ini ikwọrọde ikọ? Edieke isụhọrede idem, iyọdiọn̄ọ se ikemede ndinam ye se nnyịn mîkemeke ndinam. Kpukpru nnyịn ikemeke ndinam n̄kpọ ukem ukem nnyịn inyụn̄ inyeneke ukem odudu. Ke uwụtn̄kpọ, ndusụk owo ẹkeme ndidiọn̄ọ nditọn̄ọ nneme ikọ Abasi ke itieutom m̀mê ke itie mbubehe, mbon en̄wen ẹdiọn̄ọ ndikwọrọ ikọ ke ufọk ke ufọk edi esisọn̄ mmọ ndinyene mfiakn̄ka m̀mê nditọn̄ọ ukpepn̄kpọ Bible. Edieke edide odu utọ ukwọrọikọ oro afo akpamade ndinen̄ede ndiọn̄ọ nte ẹnamde, emekeme ndidọhọ ẹn̄wam fi. Edieke anamde ntre, eyekeme ndikwọrọ ikọ ọfọn, edinyụn̄ enenem fi ndikwọrọ ikọ.​—1 Cor. 9:26.

Ndinọ N̄kpọ “Ẹsọk Nditọete” (Utom 11:26b-30)

22, 23. Didie ke nditọete ke Antioch ẹkewụt ke imama nditọete mmimọ, ndien didie ke ikọt Abasi mfịn ẹnam ukem oro?

22 Ke Antioch ke ẹkebem iso “ẹkot mme mbet mme Christian ke ndausụn̄ Abasi.” (Utom 11:26b) Enyịn̄ oro anam ẹdiọn̄ọ mbon oro ẹdude uwem nte Christ okodude. Ke ini mbon idụt en̄wen ẹkekabarede ẹdi mme Christian, ndi mme Jew ẹma ẹdiana kiet ye mmọ? Kere se iketịbede ini akwa akan̄ okodude ke n̄kpọ nte isua 46 eyo mme apostle. e Ke eset, akan̄ ama esinen̄ede afịna mme ubuene oro mîkesinyeneke okụk ke ubọk m̀mê nyọhọ-nsụhọ udia. Ke ini akan̄ oro, akana ẹn̄wam mme Christian oro ẹkedide mme Jew, oro ẹkedụn̄de ke Judea. Etie nte ediwak mmọ ẹkedi ubuene. Ke ini nditọete ke Antioch​—esịnede mme Christian oro ẹdide mme Gentile​—ẹkekopde n̄kpọ emi, mmọ ẹma ẹnọ n̄kpọ “ẹsọk nditọete emi ẹdụn̄de ke Judea.” (Utom 11:29) Ata ima ke nditọete ẹkewụt emi.

23 Ikọt Abasi ẹsinyụn̄ ẹnam ntre n̄ko mfịn. Ke ini ikopde ke nditọete nnyịn​—edide ke idụt en̄wen m̀mê ke idụt nnyịn​—ẹnyene mfịna emi oyomde ẹn̄wam mmọ, imesinyịme ndin̄wam mmọ. Mme Kọmiti N̄kọk Itieutom ẹsisọsọp ẹtịm mme kọmiti unọ un̄wam man ẹse ẹban̄a nditọete nnyịn oro afanikọn̄, utọ nte oyobio, ikan̄, ukwọ, unyekisọn̄, ye n̄kpọ ntre ọnọmọde. Kpukpru emi owụt ke nnyịn imenen̄ede idiana kiet.​—John 13:34, 35; 1 John 3:17.

24. Didie ke ikeme ndiwụt ke imekpep n̄kpọ ito n̄kukụt oro Peter okokụtde?

24 Sia nnyịn idide ata mme Christian, n̄kukụt oro Peter okokụtde ke enyọn̄ ufọk ke Joppa ekpep nnyịn ata akpan n̄kpọ. Nnyịn ikpono Abasi emi mîsinamke asari. Enye oyom nnyịn inọ ọyọhọ ikọ ntiense iban̄a Obio Ubọn̄ esie, ndien emi ọwọrọ ke ana ikwọrọ ikọ inọ mme owo inamke n̄kpọ m̀mê mmọ ẹto m̀mọ̀n̄, m̀mê mmọ ẹdi imọ m̀mê ubuene. Ẹyak ibiere ndisịn idem n̄kwọrọ ikọ nnọ kpukpru owo oro ẹmade ndikpan̄ utọn̄ man Jehovah anyan̄a mmọ.​—Rome 10:11-13.

Ke ini nditọete nnyịn ẹnyenede mfịna emi oyomde ẹn̄wam mmọ, imesinyịme ndin̄wam mmọ

a Ndusụk mme Jew ikesidaha akwatikpa ke n̄kpọ ndomokiet ke ntak emi utom esie ekesinamde enye otụk ikpaunam ye okpo unam; mme n̄kpọ emi ẹkesitetek mme Jew esịt. Ẹkeda mme akwatikpa nte mbon oro mîdotke ndidụk temple, ndien akana itie mbubehe mmọ asanade ọkpọn̄ obio ke cubit 50 m̀mê ke nsụhọde n̄kaha mita 20. Ekeme ndidi oro akanam ufọk Simon odu “ke mbeninyan̄.”​—Utom 10:6.

b Se ekebe oro “ Cornelius ye Udịmekọn̄ Rome.”

c Ibuotikọ oro “Eti Item Ndida Mbọk Nditọ,” odu ke Enyọn̄-Ukpeme November 1, 2006, page 4 esịm 7.

d Se ekebe oro “ Antioch Eke Syria” ke page 73.

e Josephus, eyen Jew emi ekedide ewetmbụk ama etịn̄ aban̄a “akwa akan̄” emi okodude ke ini ukara Akwa Edidem Claudius (41-54 C.E.).