1. Nso ke Mme Ntiense Jehovah mfịn ẹda ẹbiet mme Christian eyo mme apostle?

 MME Christian eyo mme apostle ẹma ẹnen̄ede ẹsịn idem ẹkwọrọ ikọ Abasi. Mmọ ẹma ẹsụhọde idem ẹnyịme edisana spirit an̄wam mmimọ onyụn̄ ada mmimọ usụn̄. Mmọ iketreke ndikwọrọ ikọ ini ẹkekọbọde mmọ. Ndien Abasi ama enen̄ede ọdiọn̄ mmọ. Ntre ke onyụn̄ edi ye Mme Ntiense Jehovah mfịn.

2, 3. Nso inam n̄wed Utom Mme Apostle okpụhọde ye mme n̄wed Bible eken?

² Imenịm ke mbụk emi ẹdọn̄ọde ke n̄wed Utom Mme Apostle ẹnen̄ede ẹsọn̄ọ fi idem! N̄wed emi inyeneke mbiet sia enye edi n̄kukụre n̄wed Bible emi obụkde se mme Christian eyo mme apostle ẹkenamde ke Jesus ama ọkọnyọn̄ heaven.

³ N̄wed Utom Mme Apostle etịn̄ aban̄a owo 95 emi ẹketode idụt 32, ikpọ obio 54, ye isuo 9. Enye etịn̄ aban̄a mme owo​—mbio obio, mbon emi mîkokponoke Jehovah ẹkesinyụn̄ ẹkohorede idem, mme andikara oro ẹketan̄de idem, ye mbon oro ẹkesikọbọde mme Christian ibak ibak. Edi se ikande kpukpru emi edi ke n̄wed emi aban̄a nditọete fo irenowo ye iban ke eyo mme apostle, oro ẹkesịnde idem ẹkwọrọ ikọ Abasi kpa ye mme mfịna uwem ye ofụri ukọbọ oro ẹkekọbọde mmọ.

4. Nso inam inen̄ede ima apostle Paul, Dorcas, ye nti ikọt Abasi eken ke eset?

⁴ N̄wed Utom Mme Apostle etịn̄ aban̄a apostle Peter ye Paul emi ẹkesisịnde idem ẹkwọrọ ikọ, Luke emi ekedide edima abiausọbọ, Barnabas emi ekesifọnde ido onyụn̄ ọnọde owo n̄kpọ, Stephen emi ekenyenede uko, Dorcas emi ekesituade owo mbọm, Lydia emi ekesikamade owo esen, ye nti ikọt Abasi eken. Ekpere ndisịm isua 2,000 tọn̄ọ mme n̄kpọ emi ẹketịbe. Kpa ye oro ebịghide ntem, imenen̄ede ima mmọ. Ntak-a? Koro ukem nte mmọ, Jesus ọdọhọ ikanam mme mbet. (Matt. 28:19, 20) Abasi ama nnyịn etieti ndinọ nnyịn utom emi!

5. Akpa mme mbet Jesus ẹketọn̄ọ ndikwọrọ ikọ ke m̀mọ̀n̄?

⁵ Kere utom oro Jesus ọkọnọde mme mbet esie. Enye ọkọdọhọ mmọ ete: “Mbufo ẹyebọ odudu ke ini edisana spirit edide edidoro mbufo ke idem, ndien mbufo ẹyetie ntiense ẹban̄a mi ke Jerusalem ye ke ofụri Judea ye  Samaria tutu esịm ata utịt ikpehe isọn̄.” (Utom 1:8) Akpa, edisana spirit ama an̄wam mme mbet ẹkwọrọ ikọ “ke Jerusalem.” (Utom 1:1–8:3) Edisana spirit ama onyụn̄ an̄wam mmọ ẹkekwọrọ ikọ “ke ofụri Judea ye Samaria.” (Utom 8:4–13:3) Ekem mmọ ẹma ẹka “ata utịt ikpehe isọn̄” ẹkekwọrọ ikọ.​—Utom 13:4–28:31.

6, 7. Nso ke isida ikwọrọ ikọ emi mme Christian eyo mme apostle mîkenyeneke?

⁶ Nditọete eyo mme apostle ikenyeneke ofụri Bible ndida n̄kwọrọ ikọ. N̄wed Matthew ekedidu ke isua 41 eyo mme apostle. Paul ama ewet ndusụk leta esie okụre mbemiso ẹkewetde n̄wed Utom Mme Apostle ẹma ke n̄kpọ nte isua 61 eyo mme apostle. Edi, mme Christian eyo mme apostle ikenyeneke ofụri Bible ke idemmọ, ikonyụn̄ inyeneke nsio nsio n̄wed ndinọ mbon oro mmọ ẹkekwọrọde ikọ ẹnọ. Mbemiso mme Jew oro ẹkedide mme Christian ẹkekabarede ẹdi mbet, mmọ ẹma ẹsikop nte ẹkotde N̄wed Abasi Usem Hebrew ke synagogue. (2 Cor. 3:14-16) Kpa ye oro, ama oyom mmọ ẹsịn idem ẹkpep Ikọ Abasi sia akana mmọ ẹsikot ndusụk itien̄wed ke ibuot.

⁷ Mfịn, ata ediwak nnyịn imenyene Bible ye ediwak n̄wed Ikọ Abasi. Nnyịn Mme Ntiense Jehovah ke ikwọrọ ikọ inọ mme owo ke nsio nsio usem ke se ibede idụt 240.

8, 9. (a) Nso ke edisana spirit akan̄wam mme mbet Jesus ẹnam? (b) Spirit Abasi an̄wam ofụn emi anamde akpanikọ anam nso mfịn?

⁸ Ke ini Jesus ọkọdọhọde mme mbet esie ẹkekwọrọ ikọ, enye ọkọdọhọ mmọ ete: “Mbufo ẹyebọ odudu ke ini edisana spirit edide edidoro mbufo ke idem.” Edisana spirit ekenyene ndin̄wam mme mbet Jesus ẹkekwọrọ ikọ ke ofụri ererimbot. Edisana spirit ama anam Peter ye Paul ẹkeme ndikọk mme owo udọn̄ọ, ẹbịn mme demon, ẹnyụn̄ ẹnam mme akpan̄kpa ẹset! Edi edisana spirit ama an̄wam mme Christian oro ẹnam utom emi ekedide akpan n̄kpọ akan. Ama an̄wam mme apostle ye mme mbet eken ẹkpep mme owo akpanikọ emi edinamde mmọ ẹnyene nsinsi uwem.​—John 17:3.

⁹ Ke Pentecost isua 33 eyo mme apostle, mme mbet Jesus ẹma ẹsem “nsio nsio usem, kpa nte spirit [ọkọnọde] mmọ ukeme ndisem.” Ntre, mmọ ẹma ẹkeme nditịn̄ “ikpọ utom Abasi” nnọ mme owo. (Utom 2:1-4, 11) Mfịn, nnyịn ikemeke ndisem nsio nsio usem ke utịbe utịbe usụn̄ nte mme apostle oro ẹkesemde. Edi spirit Abasi an̄wam ofụn emi anamde akpanikọ osion̄o mme n̄wed Ikọ Abasi ke ediwak usem. Ke uwụtn̄kpọ, ẹsimịn̄ ediwak miliọn Enyọn̄-Ukpeme ye Ẹdemede! kpukpru ọfiọn̄, ndien ẹdọn̄ nsio nsio vidio ye mme n̄wed Ikọ Abasi nnyịn ẹbe usem 1,000 ke ikpehe Intanet nnyịn jw.org. Kpukpru emi an̄wam nnyịn itịn̄ “ikpọ utom Abasi” inọ mme owo ke kpukpru idụt, esien, ye usem.​—Edi. 7:9.

10. Nso ke ofụn emi anamde akpanikọ anam ọtọn̄ọde ke1989?

¹⁰ Tọn̄ọ ke isua 1989, ofụn emi anamde akpanikọ enen̄ede oyom ẹsio Edisana N̄wed Abasi​—Edikabade Eke Obufa Ererimbot ke ediwak usem. Ẹkakabade  Bible emi ẹsịn ke se ibede usem 200 idahaemi, ndien ẹmịn̄ ediwak miliọn Bible emi. Ẹyemịn̄ se iwakde ikan emi ke ini iso. Abasi kpọt ye edisana spirit esie ẹkeme ndin̄wam ẹnam emi.

11. Mmanie ẹsikabade mme n̄wed ikọ Abasi nnyịn?

¹¹ Ediwak nditọete nnyịn ke se ibede idụt 150 ẹsikabade mme n̄wed Ikọ Abasi nnyịn ke mfọn; owo ikpehe mmọ okụk. Emi ikpaha nnyịn idem, sia idụhe esop en̄wen ke isọn̄, emi edisana spirit an̄wamde ẹnen̄ede ẹkwọrọ ikọ ke ofụri ererimbot ẹban̄a Jehovah Abasi, Edidem emi enye emekde, ye Obio Ubọn̄ emi akarade idahaemi ke heaven!​—Utom 28:23.

12. Nso ikan̄wam Paul ye mme Christian eken ẹkeme ndikwọrọ ikọ?

¹² Ke ini Paul ọkọkwọrọde ikọ ọnọ mme Jew ye mme Gentile ke Antioch ke Pisidia, “kpukpru mbon oro [ẹkenyenede] eti esịt oro edinamde mmọ ẹnyene nsinsi uwem [ẹma] ẹkabade ẹdi mme andinịm ke akpanikọ.” (Utom 13:48) Ke utịt n̄wed Utom Mme Apostle, Luke ọdọhọ ke Paul ama ada ifụre emi enye ekenyenede nditịn̄ ikọ ọkwọrọ Obio Ubọn̄ Abasi, owo inyụn̄ ikpanke enye. (Utom 28:31) M̀mọ̀n̄ ke apostle emi ọkọkwọrọ ikọ? Ọkọkwọrọ ke Rome, emi akakarade ofụri ererimbot ini oro! Edide mme mbet emi ẹkenọ utịn̄ikọ m̀mê ẹkekwọrọ ikọ ke mme usụn̄ en̄wen, edisana spirit akada mmọ usụn̄ onyụn̄ an̄wam mmọ ẹnam utom emi.

13. Ntak emi ikpọbọn̄de akam ke ini ẹkọbọde nnyịn?

¹³ Ke ini ẹkekọbọde mme Christian eyo mme apostle, mmọ ẹma ẹben̄e Jehovah ọnọ mmimọ uko. Nso iketịbe? Mmọ ẹma ẹyọhọ ye edisana spirit ẹnyụn̄ ẹnyene odudu nditịn̄ ikọ Abasi ye uko. (Utom 4:18-31) Nnyịn n̄ko imesibọn̄ akam idọhọ Abasi ọnọ nnyịn ifiọk ye uko man ika iso ikwọrọ ikọ kpa ye ukọbọ. (Jas. 1:2-8) Nnyịn ika iso ikwọrọ Obio Ubọn̄ sia Abasi adade spirit esie an̄wam nnyịn. Idụhe n̄kpọ ndomokiet emi ekemede ndikpan nnyịn ndikwọrọ ikọ, ekpededi ukọbọ m̀mê ubiọn̄ọ. Ke ini ẹkọbọde nnyịn, enen̄ede oyom ibọn̄ akam iben̄e edisan̄a spirit, ifiọk, ye uko man ikeme ndika iso n̄kwọrọ ikọ.​—Luke 11:13.

14, 15. (a) Nso iketịbe ke ntak emi ẹkekọbọde mme Christian ke eyo mme apostle? (b) Ediwak owo ke Siberia ẹkesan̄a didie ẹdidiọn̄ọ akpanikọ?

¹⁴ Stephen ama ọkwọrọ ikọ ye uko mbemiso mme asua ẹkewotde enye. (Utom 6:5; 7:54-60) Ke ini ẹketọn̄ọde “ndinen̄ede n̄kọbọ” mme Christian ke eyo mme apostle, kpukpru mmọ ẹma ẹkpọn̄ Jerusalem ẹka nsio nsio itie, edi mme apostle ikọkpọn̄ke. Se iketịbede oro ikanamke ẹtre ndikwọrọ ikọ. Philip ama aka Samaria ọkọkwọrọ ikọ, ndien ediwak owo ẹma ẹkabade ẹdi mme Christian. (Utom 8:1-8, 14, 15, 25) Bible ọdọhọ n̄ko ke “mbon oro ẹkesuanade ke ntak ukụt emi ọkọtọn̄ọde ke ikọ aban̄ade Stephen [ẹma] ẹsan̄a tutu ẹsịm Phoenicia ye Cyprus ye Antioch, edi ikwọrọke ikọ inọ baba owo kiet ke mîbọhọke mme Jew kpọt. Edi ndusụk mbon Cyprus ye Cyrene emi ẹkedide Antioch ẹma ẹdu ke otu mmọ  ẹnyụn̄ ẹtọn̄ọ nditịn̄ ikọ nnọ mbon emi ẹsemde usem Greek, ẹnyụn̄ ẹtan̄a eti mbụk Ọbọn̄ Jesus.” (Utom 11:19, 20) Ukọbọ oro ama anam ẹkeme ndikọkwọrọ ikọ ke nsio nsio itie.

¹⁵ Ukem n̄kpọ oro ama etịbe ke eyo nnyịn ke ini ukara Soviet Union. Ẹma ẹtan̄ ediwak tọsịn Mme Ntiense Jehovah ẹka Siberia ke 1951. Sia ẹkesuande mmọ ẹdọn̄ ke nsio nsio obio, ntre ke ikọ Abasi akaka iso asuana ke mme obio oro. Mme Ntiense oro ẹwakde ntre ikpekenyeneke okụk ndikpe usụn̄ n̄ka n̄kọkwọrọ ikọ ke Siberia emi okoyomde usụn̄ n̄kpọ nte kilomita 10,000! Edi, ukara ẹma ẹtan̄ mmọ ẹka idụt oro, ndien oro ama anam mmọ ẹkeme ndikwọrọ ikọ do. Brọda kiet ọkọdọhọ ete: “Se iketịbede edi ke ukara ke idemesie akanam mbon oro ẹkemade ikọ Abasi ke Siberia ẹdidiọn̄ọ akpanikọ.”

16, 17. Didie ke n̄wed Utom Mme Apostle owụt ke Jehovah ama ọdiọn̄ utom ukwọrọikọ ke eyo mme apostle?

¹⁶ Jehovah ama enen̄ede ọdiọn̄ mme Christian eyo mme apostle. Paul ye mbon eken ẹma ẹtọ ẹnyụn̄ ẹduọk mmọn̄, ‘edi Abasi ama anam enye ọkọri.’ (1 Cor. 3:5, 6) N̄wed Utom Mme Apostle owụt ke ediwak owo ẹma ẹkabade ẹdi mme Christian sia Jehovah ama ọdiọn̄ ukwọrọikọ mmọ. Ke uwụtn̄kpọ, “ikọ Abasi [ama] ọdọdiọn̄ ọkọri, ibat mbet onyụn̄ aka iso nditọt ke Jerusalem etieti.” (Utom 6:7) Nte ikọ Abasi akasuanade, Bible ọdọhọ ke “esop ke ofụri Judea ye Galilee ye Samaria [ama] ebe odụk ini emem onyụn̄ ọkọri; ndien nte enye asan̄ade ke uten̄e Jehovah ye ke ndọn̄esịt edisana spirit enye ọdọdiọn̄ ọtọt.”​—Utom 9:31.

¹⁷ Ke Antioch eke Syria, mme Jew ye mbon emi ẹsemde usem Greek ẹma ẹkop nte mme apostle emi ẹkenyenede uko ẹkwọrọ ikọ. Mbụk oro ọdọhọ ete: “N̄ko-n̄ko, ubọk Jehovah ama odu ye mmọ, ndien ediwak owo emi ẹkabarede ẹdi mme andinịm ke akpanikọ ẹwọn̄ọde ẹtiene Ọbọn̄.” (Utom 11:21) Bible ọdọhọ n̄ko ete: “Ikọ Jehovah ọdọdiọn̄ ọkọri onyụn̄ asuana.” (Utom 12:24) N̄kpọ en̄wen edi ke Paul ye mbon en̄wen ndikesịn idem n̄kwọrọ ikọ nnọ mme Gentile ama anam “ikọ Jehovah ọdọdiọn̄ ọkọri onyụn̄ akan ke okopodudu usụn̄.”​—Utom 19:20.

18, 19. (a) Isan̄a didie idiọn̄ọ ke “ubọk Jehovah” do ye nnyịn? (b) Nọ uwụtn̄kpọ emi owụtde nte Jehovah esin̄wamde ikọt esie.

¹⁸ Imenen̄ede ikụt “ubọk Jehovah” ke utom ukwọrọikọ nnyịn mfịn. Ntak edi oro ediwak owo ẹkabarede ẹdi mme Christian, ẹnyụn̄ ẹnade baptism ndiwụt ke ima iyak idem inọ Abasi. N̄kpọ en̄wen edi ke mîkpedịghe Jehovah ọdiọn̄de onyụn̄ an̄wamde nnyịn, nnyịn ikpekemeke ndiyọ ofụri ukọbọ oro ẹkọbọde nnyịn nnyụn̄ n̄ka iso n̄kwọrọ ikọ nte Paul ye mme Christian eken ke eyo mme apostle. (Utom 14:19-21) Jehovah iditreke ndin̄wam nnyịn. “Nsinsi ubọk” esie esin̄wam nnyịn iyọ kpukpru se iwọrọde nnyịn. (Deut. 33:27) Ọfọn iti n̄ko ke akananam Jehovah ikpọn̄ke ikọt esie ke ntak akwa enyịn̄ esie.​—1 Sam. 12:22; Ps. 94:14.

 ¹⁹ Ke uwụtn̄kpọ: Mbon Nazi ẹma ẹnọ Brọda  Harald Abt aka ufọk-n̄kpọkọbi ke Sachsenhausen ke ini ọyọhọ ekọn̄ ererimbot iba ke ntak emi enye mîketreke ndikwọrọ ikọ. Ke May 1942, mme bodisi emi ẹkotde Gestapo ẹma ẹka ufọk esie ẹkemen ekpri eyen mmọ an̄wan ẹnyụn̄ ẹmụm Elsa an̄wan esie. Ẹma ẹnọ Elsa aka nsio nsio ufọk-n̄kpọkọbi. Sista Abt ọkọdọhọ ete: “Enyene ata akpan n̄kpọ emi n̄kekpepde ke ofụri isua oro n̄kodude ke mme ufọk-n̄kpọkọbi ke Germany. Se n̄kekpepde edi ke spirit Jehovah ekeme ndinen̄ede nsọn̄ọ owo idem ke ini enye osobode ọkpọsọn̄ idomo! Mbemiso ẹkemụmde mi, mma n̄kot leta sista kiet emi ọkọdọhọde ke edieke owo osobode ata ọkpọsọn̄ idomo, ke spirit Jehovah esinam esịt ana enye sụn̄. N̄kekere ke enye anam inua. Edi ini ẹkekọbide mi, mma ndikụt ke enye eketịn̄ akpanikọ. Se isitịbede edi oro. Idin̄wan̄ake fi edieke akanam utọ n̄kpọ emi mîtịbeke inọ fi. Edi ama etịbe ọnọ mi.”

20. Nso ke Paul akanam ini ẹkekọbide enye ẹtem ke ufọk, ndien nso ke ndusụk nditọete ẹkeme ndikpep nto emi?

²⁰ Ẹtre n̄wed Utom Mme Apostle ke nditịn̄ nte Paul osụk esịnde idem “ọkwọrọ obio ubọn̄ Abasi.” (Utom 28:31) Enye ikekemeke ndikwọrọ ikọ ke ufọk ke ufọk ke Rome sia ẹkekọbide enye ẹtem ke ufọk. Kpa ye oro, enye ama aka iso ọkwọrọ ikọ ọnọ kpukpru mbon oro ẹkedide ẹdise enye. Mfịn, ediwak nditọete nnyịn irenowo ye iban ikemeke ndikpọn̄ ufọk mmọ; ekeme ndidi udọn̄ọ iyakke mmọ ẹkpọn̄ bed, mîdịghe edi ke mmọ ẹdu ke ufọkibọk m̀mê ke itie emi ẹsisede ẹban̄a mbon usọn̄. Kpa ye oro, mmọ isitreke ndikwọrọ ikọ, sia mmọ ẹmade Abasi onyụn̄ enen̄erede ọdọn̄ mmọ ndika iso n̄kwọrọ ikọ. Ọfọn isisịn mmọ ke akam nnyịn inyụn̄ iben̄e Jehovah anam mmọ ẹkụt mbon oro ẹmade ndikpep mban̄a Abasi ye se enye aduakde ndinam.

21. Ntak emi ikpesịnde idem ikwọrọ ikọ usọp usọp?

²¹ Ata ediwak nnyịn imekeme ndikwọrọ ikọ ke ufọk ke ufọk inyụn̄ ida mme usụn̄ en̄wen ikwọrọ ikọ. Ntre, ẹyak nnyịn owo kiet kiet inam ofụri se ikekeme man inam utom oro Jesus ọkọnọde nnyịn inam mi, itiene inọ ikọ ntiense “tutu esịm ata utịt ikpehe isọn̄.” Oyom isọsọp inam utom emi sia imenen̄ede ikụt mme n̄kpọ emi ẹwụtde ke Christ ama ọtọn̄ọ ndikara. (Matt. 24:3-14) Ini idụhe ndibiat, sia imenyene “ekese ndinam ke utom Ọbọn̄” idahaemi.​—1 Cor. 15:58.

22. Nte isụk itiede ibet usen Jehovah, nso ke ikpebiere ndinam?

²² Nte isụk itiede ibet “akwa ye enyene-ndịk usen Jehovah,” ẹyak ibiere ndika iso n̄kwọrọ ikọ ye uko inamke n̄kpọ m̀mê nso iwọrọ nnyịn. (Joel 2:31) Nnyịn idisụk ikokụt mme owo oro ẹbietde mbon Beroea emi “ẹkebọde ikọ Abasi ye ata ọkpọsọn̄ udọn̄.” (Utom 17:10, 11) Ntre, ẹyak ika iso ikwọrọ ikọ tutu ẹdọhọ ẹte: “Emetịm anam, eti ofụn emi anamde akpanikọ!” (Matt. 25:23) Edieke isịnde idem inam ofụri se ikekeme man itiene inam mme mbet, inyụn̄ ikade iso isọn̄ọ ida inam n̄kpọ Jehovah, nnyịn iyokop inemesịt ke nsinsi sia ima itiene ‘inọ ọyọhọ ikọ ntiense iban̄a Obio Ubọn̄ Abasi’!