1. Nso ikọnọ Paul ye mbon oro ẹkesan̄ade ye enye idotenyịn, ndien ntak-a?

 KE N̄KPỌ nte isua 59 eyo mme apostle, Paul asan̄a ye Luke ye Aristarchus ẹto Isuo Malta ke Mediterranean ẹka Italy. Mmọ ẹdụk akamba ubom emi emende ibokpot. Ẹkap idiọn̄ọ emi ẹkotde “Nditọ Zeus” ke iso ubom oro. Ẹkekpekpeme Paul ke ntak emi enye ekedide owo n̄kpọkọbi. (Utom 27:2) Paul ye mbon emi ẹsan̄ade ye enye itiehe nte mme anam utom ke ubom oro, emi ẹyomde abasi mbon Greece​—Castor ye Pollux emi ẹdide amanamba nditọ Zeus​—ẹkpeme mmimọ. (Utom 28:11) Ntak edi ke mmọ ẹkpono Jehovah, kpa Abasi emi akanamde Paul ọdiọn̄ọ ke enye ọyọkọkwọrọ ikọ ke Rome onyụn̄ ada ke iso Caesar.​—Utom 23:11; 27:24.

2, 3. Ubom emi Paul okodụkde akasan̄a m̀mọ̀n̄ ye m̀mọ̀n̄, ndien anie an̄wam Paul tọn̄ọ ke ntọn̄ọ isan̄ esie?

² Usen ita ke mmọ ẹma ẹkebehe ke Syracuse, ediye obio Sicily emi ekperede nditie nte Athens ye Rome, ubom oro oto do aka Rhegium ke usụk usụk Italy. Ekem ofụm edem usụk ama an̄wam ubom emi ọsọsọp awat kilomita 320 ekesịm esụkmbehe Puteoli (Puteoli odu ekpere Naples mfịn) ke Italy. Mmọ ẹma ẹkesịm ke ọyọhọ usen iba.​—Utom 28:12, 13.

³ Paul ekpere ndisịm Rome, emi enye edidade ke iso Akwa Edidem Nero. Ke ofụri ini isan̄ esie, “Abasi kpukpru ndọn̄esịt” odu ye Paul. (2 Cor. 1:3) Nte idikụtde, Jehovah iditreke ndin̄wam Paul; Paul idinyụn̄ itreke ndisịn idem n̄kwọrọ ikọ.

4, 5. (a) Didie ke ẹkekama Paul ye mbon oro ẹkesan̄ade ye enye esen ke Puteoli, ndien nso ikanam ẹnọ enye utọ ifụre oro? (b) Nso ufọn ke mme Christian ẹsibọ ke ufọk-n̄kpọkọbi ke ntak emi mmọ ẹdude eti uwem?

⁴ Ke Puteoli, Paul ye mbon emi ẹsan̄ade ye enye ‘ẹma ẹkụt nditọete ke ebiet emi, ndien nditọete ẹma ẹkpe mmọ ubọk ẹte ẹdu ye mmimọ usen itiaba.’ (Utom 28:14) Ata eti uwụtn̄kpọ ke nditọete ke Puteoli ẹkenịm ẹnọ nnyịn emi ke ndikama esen! Imọdiọn̄ọ ke nditọete oro ke idemmọ ẹma ẹnen̄ede ẹdia ufọn n̄ko nte mmọ ẹkekamade Paul ye mbon emi ẹkesan̄ade ye enye esen sia mbon oro ẹma ẹnyụn̄ ẹsọn̄ọ mmọ idem. Edi nso ikanam Paul emi ekedide owo n̄kpọkọbi enyene ifụre ntre? Ekeme ndidi nte Paul okodude uwem akanam mbonekọn̄ oro ẹkekpemede enye ẹnọ enye ifụre.

 ⁵ Mfịn n̄ko, ẹsiwak ndiyak ikọt Jehovah emi ẹdude ke ufọk-n̄kpọkọbi ẹnam mme n̄kpọ emi owo mîsiyakke mbon n̄kpọkọbi eken ẹnam ke ntak emi mmọ ẹdude uwem nte mme Christian. Ke uwụtn̄kpọ, ke Romania, ete kiet emi ẹkebierede n̄kpọkọbi isua 75 ẹnọ ke ntak emi enye ekedide ama-uke ama ọtọn̄ọ ndikpep Ikọ Abasi onyụn̄ okpụhọde nte enye odude uwem. Emi ama anam mme ekpeme ufọk-n̄kpọkọbi ẹsiyak enye asan̄a ikpọn̄ ekedep mme n̄kpọ oro ẹkeyomde ke ufọk-n̄kpọkọbi, owo inyụn̄ ikpemeke enye! Edi, se ikande kpukpru emi edi ke eti edu uwem nnyịn esinam ẹnọ Jehovah ubọn̄.​—1 Pet. 2:12.

6, 7. Didie ke nditọete emi ẹtode Rome ẹkewụt ke imenen̄ede ima Paul?

⁶ Ọtọn̄ọde ke Puteoli, etie nte Paul ye mbon emi ẹkesan̄ade ye enye ẹma ẹsan̄a ke ukot n̄kpọ nte kilomita 50 ke Usụn̄ Appius ẹka Capua, ndien do ke mmọ ẹdibe ẹsịm Rome. Ẹkeda ikpọ itiat ẹnam usụn̄ oro mmọ ẹsan̄ade mi ndien nte ẹkenamde usụn̄ emi ama anam ẹkeme ndida n̄kụt mme obio-in̄wan̄ Italy ndien ẹma ẹnyụn̄ ẹkeme ndida ke ndusụk itie n̄kụt Inyan̄ Mediterranean. Mbon oro ẹkesisan̄ade usụn̄ emi ẹma ẹsibe itie emi eketiede mbatmbat, emi ẹkesikotde Pontine Marshes. To mi sịm Rome ekedi n̄kpọ nte kilomita 60. Mi ke An̄waurua Appius okonyụn̄ odu. Luke ọdọhọ ke ini nditọete ke Rome ẹkekopde ke mmimọ imedi, ke ndusụk mmọ ẹma ẹwọn̄ọ ẹdi An̄waurua oro, ke ini mbon eken ẹkebetde ke Ufọkisen Ita. Ufọkisen Ita ekedi itie emi ẹsiduọkde odudu, ndien to do sịm Rome ekedi n̄kpọ nte kilomita 50. Se nditọete ẹkenamde emi okowụt nte mmọ ẹkenen̄erede ẹma Paul!​—Utom 28:15.

⁷ An̄waurua Appius ikedịghe eti itie mme owo ndiduọk odudu. Horace, owo Rome emi ekesiwetde uto, ọdọhọ ke “mme awatinyan̄ ye mbon emi ẹkesinamde utom ke ufọkisen, emi ẹkesinamde n̄kpọ nte ẹmama, ẹkesiyọhọ” an̄waurua oro. Enye ọkọdọhọ ke “mmọn̄ ama esitebe etieti.” Enye ikesikam imaha ndidia udia do! Kpa ye itie oro ọkọdiọkde ntem, nditọete emi ẹketode Rome ẹma ẹtie  do ye inemesịt ẹbet Paul ye mbon oro ẹkesan̄ade ye enye man ẹkpeda mmọ ẹkeyak ke Rome.

8. Ntak emi Paul ọkọkọmde Abasi ‘ini enye okokụtde’ nditọete esie?

⁸ Bible ọdọhọ ete: “Ke ini Paul okụtde [nditọete esie], enye ọkọm Abasi onyụn̄ ọsọn̄ọ idemesie esịt.” (Utom 28:15) Paul ndikam ndada n̄kụt ndima nditọete esie ama ọsọn̄ọ enye idem onyụn̄ ọdọn̄ enye esịt, ndien etie nte enye ama ọdiọn̄ọ ndusụk mmọ. Ntak emi Paul ọkọkọmde Abasi? Enye ama ọdiọn̄ọ ke ata ima edi kiet ke otu mme edu emi spirit Abasi esinamde owo enyene. (Gal. 5:22) Mfịn n̄ko, edisana spirit esinam mme Christian ẹnam n̄kpọ ẹnọ nditọete mmọ ikereke se iditakde mmọ, ẹnyụn̄ ẹdọn̄ mmọ esịt.​—1 Thess. 5:11, 14.

9. Didie ke ikeme ndikpebe nditọete oro ẹkedide ẹditie ẹbet Paul?

⁹ Ke uwụtn̄kpọ, edisana spirit esinam nditọete ẹfọn ido ye mme esenyịn circuit, mbon emi ẹtode idụt en̄wen ẹdikwọrọ ikọ, ye mbon eken emi ẹnamde utom ofụri ini ẹnọ Abasi. Ediwak nditọete emi ẹsisịn idem ẹnam n̄kpọ Jehovah ikereke se iditakde mmọ. Bụp idemfo ete: ‘Ndi mmekeme nditiene nnyene se nnamde nnọ esenyịn circuit, mîdịghe ndi mmekeme ndikot enye ye n̄wan esie ufọk, edieke enye ọdọde n̄wan? Ndi mmekeme ndinam ndutịm man nsan̄a ye mmọ ke ukwọrọikọ?’ Afo emekeme ndinen̄ede ndia ufọn edieke anamde emi. Ke uwụtn̄kpọ, kere nte ekenemde nditọete oro ndikop Paul ye mbon oro ẹkesan̄ade ye enye ẹtịn̄de ediwak n̄kpọ oro ẹketịbede, ndien emi ama ọsọn̄ọ mmọ idem.​—Utom 15:3, 4.

10. N̄kpọ eketie didie ye Paul ke Rome, ndien nso ke enye akanam ndondo oro enye esịmde do?

¹⁰ Ke ini Paul ye mbon emi ẹkesan̄ade ye enye ẹkedide ẹdisịm Rome, ẹma “ẹyak Paul odụn̄ ke idemesie ye owoekọn̄ emi ekpemede enye.” (Utom 28:16) Ẹkesiyeyịri mbon oro ẹsịnde ke ufọk ukpeme ẹdian ye owo emi ekpemede mmọ man mmọ idifehe. Kpa ye oro, Paul okosụk ọkọkwọrọ ikọ; n̄kpọkọbi ikonyụn̄ ikpanke enye. Ntre, ke enye ama akada usen ita ọduọk odudu isan̄, enye ama okot ikpọ owo mme Jew emi ẹdude ke Rome obon ọtọkiet, anam mmọ ẹdiọn̄ọ owo emi imọ idide onyụn̄ ọkwọrọ ikọ ọnọ mmọ.

11, 12. Ini Paul eketịn̄de ikọ ọnọ mme Jew ke Rome, nso ke enye eketịn̄ emi akanamde mmọ ẹnyịme ndikpan̄ utọn̄ nnọ enye?

¹¹ Paul ọkọdọhọ ete: “Nditọete, okposụkedi nte mmenamke n̄kpọ ndomokiet mbiọn̄ọ mbio obio m̀mê ido mme ete ete nnyịn, ẹma ẹda mi nte owo-n̄kpọkọbi ke Jerusalem ẹsịn ke ubọk mbon Rome. Ndien ke ẹma ẹkenam ndụn̄ọde, mmọ emi ẹyom ndisana mi nyak, sia ntak mîdụhe ndiwot mi. Edi ke ini mme Jew ẹkediọn̄de-diọn̄ ẹfan̄a, n̄kenyene ndiben̄e ẹnọ mi ẹsọk Caesar, edi idịghe koro nnyenede n̄kpọ eke ntịn̄de ndian idụt mi.”​—Utom 28:17-19.

¹² Paul okokot mme Jew oro ẹkekpan̄de utọn̄ ẹnọ enye “nditọete” man anam esịt mmọ emem onyụn̄ anam mmọ ẹkûsua enye. (1 Cor. 9:20) N̄ko, enye ama anam mmọ ẹdiọn̄ọ ke imọ ikedịghe do ndidori mme Jew mmimọ ikọ, edi ke ision̄o ikpe idi iso Caesar. Akpa ini ekedi emi mme Jew ke obio oro ẹkekopde ke Paul  ama osion̄o ikpe edi iso Caesar. (Utom 28:21) Ntak emi mme Jew ke Judea mîkanamke mme Jew ke Rome ẹdiọn̄ọ ke Paul ke edi? N̄wed ndụn̄ọde kiet ọdọhọ ke ‘anaedi ubom oro Paul okodụkde ekedi kiet ke otu mme ubom oro ẹkebemde iso ẹkebehe ke Italy ke ini etuep ama ekebe. Ndien sia ubom mîkesikemeke ndika uwat ke ini etuep, mme Jew oro ke Jerusalem ikekemeke ndisio owo ndọn̄ ada leta oro aban̄ade Paul ọsọk mmọ.’

13, 14. Didie ke Paul ọkọtọn̄ọ ndikwọrọ mban̄a Obio Ubọn̄ Abasi, ndien didie ke ikeme ndikpebe enye?

¹³ Ekem Paul ama ọtọn̄ọ ndikwọrọ mban̄a Obio Ubọn̄ Abasi onyụn̄ etịn̄ n̄kpọ emi edinamde mme Jew oro ẹyom ndidiọn̄ọ mme n̄kpọ en̄wen. Enye ọkọdọhọ ete: “Ke akpanikọ ntak emi esịn n̄kekpe ubọk nyom ndikụt mbufo nnyụn̄ nnyene nneme ye mbufo, koro idotenyịn Israel anam mi ndu ke n̄kpọkọbi emi.” (Utom 28:20) Idotenyịn oro mme Christian ẹkekwọrọde akaban̄a Messiah ye Obio Ubọn̄ esie. Mbiowo mme Jew oro ẹma ẹbọrọ Paul ẹte: “Nnyịn ikere ke ọfọn ndikop nto fi se idide ekikere fo, koro amaedi n̄ka emi nnyịn imọfiọk ke ẹtịn̄ n̄kpọ ẹdian enye ke kpukpru ebiet.”​—Utom 28:22.

¹⁴ Ke ini ikwọrọde ikọ Abasi, imekeme ndinam nte Paul akanamde, itịn̄ ikọ m̀mê ibụp mbụme oro edinamde mme owo ẹkere n̄kpọ m̀mê oro edinamde ọdọdọn̄ mmọ ndikop se itịn̄de. Emekeme ndikụt mme n̄kpọ emi ẹdin̄wamde fi ke ini ọkwọrọde ikọ ke utọ n̄wed nte Reasoning From the Scriptures m̀mê Nte Ẹkpetọn̄ọde Ẹnyụn̄ Ẹkade Iso ke Nneme Bible, Bọ Ufọn to Ukpepn̄kpọ Ufọkn̄wed Utom Ukara Abasi, ye Sịn Idem Kpep Ndikot N̄wed Nnọ Owo Nnyụn̄ N̄kpep Owo N̄kpọ. Eyenen̄ede ọdiọn̄ọ ndikwọrọ ikọ edieke esinamde mme n̄kpọ oro ẹtịn̄de ke mme n̄wed emi.

15. Ewe n̄kpọ inan̄ ke ikeme ndikpep nto nte Paul ọkọkwọrọde ikọ?

¹⁵ Ke usen oro ẹkenịmde, mme Jew ke obio oro ẹma “ẹsan̄a ke ata uwak ibat” ẹdi ufọk oro Paul okodụn̄de. Paul ama anam ikọ Abasi an̄wan̄a mmọ “ke ndinọ ọyọhọ ikọ ntiense mban̄a obio ubọn̄ Abasi ye ke ndida mbukpek nsion̄o ikọ ke ibet Moses ye ke uwetn̄kpọ mme Prọfet nneme ye mmọ mban̄a Jesus, ọtọn̄ọde ke usenubọk tutu esịm mbubreyo.” (Utom 28:23) Imekeme ndikpep n̄kpọ inan̄ nto nte Paul ọkọkwọrọde ikọ ọnọ mmọ. Akpa, enye eketịn̄ aban̄a Obio Ubọn̄ Abasi. Ọyọhọ iba, enye ama ‘ada mbukpek’ odomo nditịn̄ n̄kpọ emi edinamde mmọ ẹnịm se enye ọkwọrọde. Ọyọhọ ita, enye ama ada N̄wed Abasi ọkọk ibuot ye mmọ. Ọyọhọ inan̄, enye ama etie ọkwọrọ ikọ ọnọ mmọ “ọtọn̄ọde ke usenubọk tutu esịm mbubreyo,” ikereke ke enyene se itakde imọ. Ata eti uwụtn̄kpọ ke enye ekenịm emi ọnọ nnyịn! Nso iketịbe? ‘Ndusụk mmọ ẹma ẹnịm’ se enye eketịn̄de, ke ini ndusụk mîkenịmke. Eneni ama etịbe, ndien Luke ọdọhọ ke mme owo ẹma “ẹtọn̄ọ ndidaha nnyọn̄.”​—Utom 28:24, 25a.

16-18. Ntak emi nte ndusụk mme Jew ke Rome ẹkenamde n̄kpọ mîkakpaha Paul idem, ndien didie ke ikpanam n̄kpọ ke ini mme owo mîmaha ndikop Ikọ Abasi?

¹⁶ Nte mme owo ẹkenamde n̄kpọ ikakpaha Paul idem, koro Bible ama etetịn̄ ke utọ n̄kpọ oro eyetịbe, ndien utọ n̄kpọ oro ama etetịbe ọnọ enye akpa. (Utom 13:42-47; 18:5, 6; 19:8, 9) Ntre, Paul ama ọdọhọ mbon oro mîkamaha ndinịm se enye etịn̄de ẹkenyụn̄ ẹdahade ẹnyọn̄ọ, ete: “Odot nte edisana spirit akadade prọfet Isaiah ọdọhọ mme ete ete mbufo, ete, ‘Ka bịne mbon emi kọdọhọ ete: “Amaedi edikop, mbufo ẹyekop edi idifiọkke se ọwọrọde; ama onyụn̄ edi edise, mbufo ẹyese edi idikwe. Koro esịt mbio emi amakabade odobi.”’” (Utom 28:25b-27) Ikọ Greek oro ẹkabarede nte “odobi,” ke itie emi owụt esịt emi odorode ufiọn, m̀mê owo emi mîmaha ndinịm Ikọ Abasi. (Utom 28:27) Ama ọdiọk etieti nte mmọ mîkamaha ndinịm Ikọ Abasi!

¹⁷ Ke akpatre, Paul ama ọdọhọ mme Jew oro mîkamaha ndinịm Ikọ Abasi ete: “Mme idụt . . . ke akpanikọ ẹyekpan̄ utọn̄ ẹkop.” (Utom 28:28; Ps. 67:2; Isa. 11:10) Paul eketịn̄ ikọ emi ye uko, koro enye ama okụt nte ediwak mme Gentile ẹkekabarede ẹdi mme Christian!​—Utom 13:48; 14:27.

¹⁸ Ukem nte Paul, ikpanaha iyat esịt ke ini mme owo mîmaha ndikop ukwọrọikọ nnyịn. Idem n̄kpọ, imọdiọn̄ọ ke ediwak owo idimaha ndisan̄a ke usụn̄ emi edidade isịm nsinsi uwem. (Matt. 7:13, 14) Ndien ke ini mbon oro ẹmade Abasi ẹnyịmede nditiene nnyịn n̄kpono Jehovah, nnyịn imesikop inemesịt inyụn̄ idara mmọ ke ofụri esịt.​—Luke 15:7.

19. Nso ke Paul akanam ofụri ini oro ẹkekọbide enye ẹtem ke ufọk?

¹⁹ Akpatre ikọ Luke ke n̄wed Utom Mme Apostle enen̄ede ọsọn̄ọ owo idem. Enye ọkọdọhọ ete: “[Paul] odu ofụri isua iba ke ufọk esie emi enye ọbọde ke ukpeokụk,  onyụn̄ adara kpukpru mmọ eke ẹdụkde ẹdise enye, ọkwọrọ obio ubọn̄ Abasi ọnọ mmọ onyụn̄ ada akakan ifụre utịn̄ikọ ekpep mmọ mme n̄kpọ emi ẹban̄ade Ọbọn̄ Jesus Christ, owo inyụn̄ ikpanke enye.” (Utom 28:30, 31) Paul ama enen̄ede ọfọn ido, ọbuọt idem ye Abasi, onyụn̄ esịn idem ọkwọrọ ikọ!

20, 21. Siak ndusụk mbon oro ẹkebọde ufọn ẹto ukwọrọikọ Paul ke Rome.

²⁰ Kiet ke otu mbon oro Paul ọkọfọnde ido ekedi Onesimus, ofụn oro ekefehede ọkpọn̄ eteufọk esie ke Colossae. Paul ama an̄wam Onesimus akabade edi Christian, ndien Onesimus ama akabade edi “anam-akpanikọ ye edima eyenete” Paul. Paul okokot enye “eyen mi, emi ami n̄kakabarede ndi ete esie.” (Col. 4:9; Philem. 10-12) Anaedi Onesimus ama enen̄ede ọsọn̄ọ Paul idem! a

²¹ Mbon en̄wen n̄ko ẹma ẹbọ ufọn ẹto nte Paul ekesịnde idem ọkwọrọ ikọ. Paul ọkọdọhọ mbon Philippi ete: “Se ikọwọrọde mi ama akabade anam eti mbụk asuana utu ke ndibọbiọn̄ọ enye, tutu anam kpukpru owo ẹdiọn̄ọ ẹban̄a n̄kpọkọbi mi ke Christ ke otu kpukpru Mbon Ukpeme Edidem ye kpukpru mbon eken; ndien ata ediwak nditọete ke Ọbọn̄, ẹnyene uko ke ntak n̄kpọkọbi mi, ẹnyụn̄ ẹdọdiọn̄ ẹtịn̄ ikọ Abasi uko uko, ifeheke ndịk.”​—Phil. 1:12-14.

22. Nso en̄wen ke Paul akanam ini ẹkekọbide enye ẹtem ke Rome?

²² Kpa ye oro ẹkekọbide Paul ẹtem ke Rome, enye ama ada ini oro ewet mme leta oro ẹsịnede idahaemi ke otu mme N̄wed Abasi Christian Usem Greek. b Mme leta oro ẹma ẹnyene ufọn ẹnọ mme Christian eyo mme apostle oro ẹkewetde mmọ ẹnọ. Nnyịn n̄ko imọbọ ufọn ito mme leta oro, sia mme n̄kpọ oro Paul ekewetde ke ẹsụk ẹnyenyene ufọn nte ẹkenyenede ini ẹkewetde mmọ.​—2 Tim. 3:16, 17.

23, 24. Ukem nte Paul, didie ke mme Christian mfịn ẹka iso ẹkop inemesịt ẹnyụn̄ ẹsịn idem ẹkwọrọ ikọ kpa ye oro ẹkọbide mmọ ke ntak n̄kpọ Abasi?

²³ Ẹma ẹsio Paul ke ufọk-n̄kpọkọbi ke enye ama okodu do ke n̄kpọ nte isua inan̄, edi n̄wed Utom Mme Apostle itịn̄ke. Enye okodu isua iba ke Caesarea, isua iba ke Rome. c (Utom 23:35; 24:27) Edi enye okosụk okokop inemesịt onyụn̄ aka iso anam ofụri se enye ekekekeme ke utom Abasi. Ntre n̄ko mfịn, ediwak mme asan̄autom Jehovah ke ẹka iso ẹkop inemesịt ẹnyụn̄ ẹsịn idem ẹkwọrọ ikọ, kpa ye oro ẹkọbide mmọ ke ntak n̄kpọ Abasi. Ke uwụtn̄kpọ, ke Spain, ẹma ẹkọbi Adolfo ke ntak se enye ekpepde ke Bible mîkayakke enye etiene odụk ekọn̄. Owoekọn̄ kiet ọkọdọhọ ete: “Afo amanam idem akpa nnyịn. Nnyịn imanam uwem ọsọn̄ ye afo, edi kpa ye ofụri se inamde, afo esisasak unyụn̄ utịn̄ke idiọk ikọ ye nnyịn.”

 ²⁴ Nte ini akakade, mme ekpeme ufọk-n̄kpọkọbi ẹma ẹsiberede usụn̄ ufọk-n̄kpọkọbi Adolfo ẹnịm in̄wan̄, sia mmọ ẹma ẹdiọn̄ọ ke enye idifeheke. Mbonekọn̄ ẹma ẹsidụk ẹbịne enye ẹkebụp enye n̄kpọ ke Bible. Kiet ke otu mme ekpeme ufọk-n̄kpọkọbi oro ama esika ubet ufọk-n̄kpọkọbi Adolfo okodu do okot Bible, ndien Adolfo ada ese mbak owo idikụt enye. Ọwọrọ owo n̄kpọkọbi akakabade “ekpeme” ekpeme ufọk-n̄kpọkọbi! Ọkpọfọn ikpebe eti uwụtn̄kpọ nti ikọt Abasi emi inyụn̄ ‘idọdiọn̄ itịn̄ ikọ Abasi uko uko, ikûnyụn̄ ufehe ndịk,’ idem ke ini afanikọn̄.

25, 26. Nso ke Jesus eketịn̄ emi Paul okokụtde nte osude, ndien didie ke prọfesi emi osu mfịn n̄ko?

²⁵ N̄wed Utom Mme Apostle etịn̄ nte mme Christian eyo mme apostle ẹkenamde ofụri se mmọ ẹkekeme man ẹkwọrọ ikọ Abasi; mbụk emi esinem nnyịn tutu. Ẹberi n̄wed Utom Mme Apostle ke nditịn̄ nte Paul akakade iso “ọkwọrọ obio ubọn̄ Abasi” ọnọ kpukpru mbon oro ẹkedide ẹdise enye ini ẹkekọbide enye ẹtem ke Rome. Akpa ibuot ke n̄wed Utom Mme Apostle etịn̄ aban̄a utom emi Jesus ọkọnọde mme mbet esie. Enye ọkọdọhọ ete: “Mbufo ẹyebọ odudu ke ini edisana spirit edide edidoro mbufo ke idem, ndien mbufo ẹyetie ntiense ẹban̄a mi ke Jerusalem ye ke ofụri Judea ye Samaria tutu esịm ata utịt ikpehe isọn̄.” (Utom 1:8) Ndien, ke n̄kpọ nte isua 30 ama ekebe, ẹma ‘ẹkwọrọ etop Obio Ubọn̄ ẹnọ kpukpru edibotn̄kpọ ke idak ikpaenyọn̄.’ d (Col. 1:23) Emi enen̄ede owụt se spirit Abasi ekemede ndinam!​—Zech. 4:6.

²⁶ Mfịn n̄ko, spirit Abasi esin̄wam nditọete Christ oro ẹsụhọde ye “mme erọn̄ en̄wen” ẹka iso ẹnọ “ọyọhọ ikọ ntiense ẹban̄a obio ubọn̄ Abasi” ke idụt 240! (John 10:16; Utom 28:23) Ndi ke etiene anam se ekekeme man esịn idem ọkwọrọ ikọ Abasi?