Sia mbon Esop Freetown ẹkenen̄erede ẹnyene ifịk, mmọ ẹma ‘ẹsịn idem ọkpọsọn̄ ọkpọsọn̄ ke ukwọrọikọ.’ (Utom 18:5) Alfred Joseph ọdọhọ ete: “Mma nsiwak ndibọp katọn n̄wed ke edem akamba ọkpọk-kpọk mi emi ẹkotde Norton. Ndien mma nsimen Brọda Thomas oro ẹkediọn̄ọde n̄ko nte Sylvester Grant ke ini ikade mme obio-in̄wan̄ ye n̄kpri obio ke mbọhọ Freetown man ikoyom mbon oro ẹnyenede udọn̄.”

Tutu esịm 1927, mme asuanetop ẹkesinen̄ede ẹkwọrọ ikọ ke mbọhọ Freetown, ke ikpehe emi ẹkekotde The Colony. Edi ọtọn̄ọde ke 1928, kpukpru isua mbemiso ini edim, mme esop ẹma ẹsibọ bọs ke ukpeokụk ẹda ẹka mme obio eken. Mbon oro mîkekemeke ndika ẹma ẹsitiene ẹtịp okụk ukpeusụn̄ ẹnọ mbon oro ẹdikade, ndien Melbourne Garber ekesida usụn̄. Nditọete oro ẹkesisan̄ade ke bọs mi ẹkesikwọrọ ikọ ke mme obio ye obio-in̄wan̄ emi ẹdude ke edem usiahautịn Kailahun ye ke edem usụk tutu ẹkpere  ndisịm adan̄a Liberia. Mmọ ẹma ẹsifiak ẹka do ke kpukpru akpa Sunday ke ọfiọn̄ ẹbịne mbon oro ẹkenyenede udọn̄.

Ini oro ke Brọda Brown akaka West Indies akada moto esie ọnyọn̄ edi—kiet ke otu akpa moto ke Sierra Leone. Ẹma ẹsịn okopodudu ukwak usuanetop ke moto oro man ẹkpeda ẹnọ ikọ ntiense ke mme an̄wan̄wa ebiet. Brọda Brown ekesinịm moto oro ke an̄wan̄wa ebiet onyụn̄ ebre ndinem ikwọ oro edinamde ediwak owo ẹwọn̄ọ ẹdi. Ekem enye ama esinọ ibio ibio utịn̄ikọ mîdịghe ebre utịn̄ikọ oro ẹkemụmde ẹsịn ke usanikwọ onyụn̄ ọdọhọ mme owo ẹdibọ n̄wed ukpep Bible. Ama esinen̄ede enem mme owo ndikụt moto oro ekesitịn̄de ikọ, ndien ediwak owo ẹma ẹsiwọn̄ọ ẹdi man ẹdikop se moto oro etịn̄de.

Ekem Brọda Brown ama aka mme efakutom oro akanam owo mîkwọrọke ikọ—mme idụt eken ke Edem Usoputịn  Africa emi ẹsitịn̄de Ikọmbakara. Ke utịt utịt iduọk isua 1920, enye ama esika isan̄ ukwọrọikọ ke Gambia, Ghana, Liberia, ye Nigeria. Brọda Brown ama okụt mme owo emi ẹnyenede udọn̄ ke kpukpru idụt emi, edi etie nte Nigeria ke mme owo ẹkenyene udọn̄ ẹkan. Ke 1930, enye ye ubon esie ẹma ẹkpọn̄ Freetown ẹkedụn̄ ke Lagos. Enye okodu do ese enyịn ke utom ukwọrọikọ Obio Ubọn̄ ke Edem Usoputịn Africa.

Okposụkedi emi udọn̄ọ akanamde Brọda Brown afiak ọnyọn̄ Jamaica ke 1950, ẹsụk ẹtieti n̄wọrọnda utom oro enye akanamde. Ke se ibede isua 27, enye ye n̄wan esie ẹma ẹkụt nte ibat Mme Ntiense emi ẹkedide owo 2 kpọt awakde ebe owo 11,000. Mmọ ẹma ẹkụt nte ntịn̄nnịm ikọ Isaiah emi osude: “Ekpri ayakabade edi tọsịn, esisịt oyonyụn̄ akabade edi ọkpọsọn̄ idụt.” (Isa. 60:22) Mfịn, ke se ibede isua 60 esisịt, “ọkpọsọn̄ idụt” emi ẹbede Mme Ntiense 500,000 ke ẹnam n̄kpọ Jehovah ke Edem Usoputịn Africa.

Ke ini udiana ekọn̄ ererimbot ekesịmde Africa, ẹma ẹtan̄ mme owo ke utom ekọn̄ ke Sierra Leone, edi Mme Ntiense Jehovah ẹkeda san̄asan̄a. (Mic. 4:3; John 18:36) Mbon ukara Britain ẹma ẹdori mmọ ikọ ẹte ke mmọ ẹsan̄a ẹbiat ukara, ntre ẹma ẹsiyep se mmọ ẹnamde ẹnyụn̄ ẹkpan utom mmọ. Mme ekpeme n̄kpọmbet Freetown ẹma ẹmụm n̄wed esop Abasi oro ẹkenọde ẹdi, ẹfọp. Ẹma ẹmụm ndusụk nditọete emi ẹkenyenede mme n̄wed oro ẹkekpande, edi ikebịghike ẹma ẹsana mmọ ẹyak. *

Mme Ntiense ẹkesụk ẹkọkwọrọ ikọ kpa ye ukpan emi.  Pauline Cole ọkọdọhọ ete: “Eyenete kiet emi ekesinamde utom ke nsụn̄ikan̄ oro ekesidide Freetown ke ubọk ke ubọk ama esida Enyọn̄-Ukpeme ọsọk nnyịn. Ima isida ukwak utaip n̄wed itaip ediwak man ikpada inịm mbono esop. Ima isinyụn̄ imịn̄ mme ibuotikọ Bible ke n̄kpri n̄wed isuan inọ mbonan̄wa. Nditọete ẹma ẹka iso ẹnọ utịn̄ikọ an̄wa ẹnyụn̄ ẹbre utịn̄ikọ oro Brọda Rutherford ekesinọde ke radio, oro ẹkemụmde ẹdọn̄ ke usan umụmikwọ, akpan akpan ke mme obio-in̄wan̄.”

Jehovah ama enen̄ede ọdiọn̄ ukeme oro ẹkesịnde mi. James Jarrett, emi edide ebiowo ye akpan asiakusụn̄ ke ediwak isua, ọdọhọ ete: “N̄kesisọi itiat ke ini ekọn̄ oro, eyenete an̄wan emi ekedide akanian̄wan ama ọnọ mi ekpri n̄wed oro ẹkekotde Refugees [Mbon Itọkekọn̄]. Sia ediwak mbon itọkekọn̄ ẹkesidide ẹdibehe ke Freetown, mma nnen̄ede mma ibuotikọ n̄wed oro. Mma n̄kot n̄wed oro n̄kụre okoneyo oro nnyụn̄ n̄kụt ke edi akpanikọ. Ke ndan̄nsiere, mma n̄koyom eyenete an̄wan oro nnyụn̄ mbọ enye n̄wed oro ita man n̄kpọnọ nditọeka mi. Kpukpru nnyịn mbinan̄ ima ibọ akpanikọ.”

Asuanetop 32 ẹkedu ke Esop Freetown ke ini ekọn̄ okokụrede ke 1945. Mme asuanetop oro ẹma ẹsọn̄ọ ẹda ẹka iso ẹsịn idem ke utom Abasi. Mmọ ẹma ẹben̄e idem ẹnyụn̄ ẹnyene ọkpọsọn̄ udọn̄ ndinam n̄kpọ Abasi.

Ke August 29, 1945, ke Esoputom oro ẹkesinịmde kpukpru urua, Esop Freetown ẹma ẹneme ẹban̄a obufa ubịnikọt oro ẹketọtde ke Informant (emi ẹkotde Utom Obio Ubọn̄ Nnyịn idahaemi) eke December 1944. Esop kiet kiet ẹkenyene ndisitọt nnyụn̄ nnịm an̄wan̄wa mbono esop inan̄ ke ‘kpukpru obio ye obio-in̄wan̄’ emi ẹdude ke efakutom mmọ. Ke mbono esop emi kiet kiet, eyenete (emi edide isua 18 m̀mê akande oro) emi esinamde ọfọn  ke Ufọkn̄wed Utom Ukara Abasi, ama esinọ utịn̄ikọ ke hour kiet. Ke ini ẹnịmde mbono esop inan̄ emi, nditọete ẹsidiomi mme otu ukpepn̄kpọ Bible man ẹn̄wam mbon oro ẹnyenede udọn̄ ke kpukpru obio.

Mme asuanetop ẹkenam n̄kpọ didie ẹban̄a obufa ndausụn̄ emi? Kot se ẹkewetde mi ẹban̄a nte ẹkenịmde Esoputom kiet ke Esop Freetown:

Etieibuot Okpokoro: “Afo ekere ke ikpanam didie obufa ubịnikọt emi?”

Akpa Brọda: “Inaha ikere ke eke nnyịn eyetie nte eke America! Edem nnyịn itiehe ntre.”

Udiana Brọda: “Ntre ke edi.”

Ọyọhọ Brọda Ita: “Ẹyak ikam idodomo kan̄a ise.”

Ọyọhọ Brọda Inan̄: “Edi ọyọsọn̄-o!”

Ọyọhọ Brọda Ition: “Edi ana inam se esop Jehovah etemede nnyịn.”

Ọyọhọ Brọda Itiokiet: “N̄kereke ke iyekeme ndinam oro mi.”

Akpa Sista: “Edi se Informant etịn̄de ana in̄wan̄-in̄wan̄. Ẹyak idomo ise!”

Ntre, mmọ ẹma ẹdomo ẹse. Ọtọn̄ọde ke mbeninyan̄ Freetown tutu esịm Bo ke usụk usụk edem usiahautịn tutu ko ke Kabala ke unaisọn̄ enyọn̄ obot edere edere, nditọete ẹma ẹsinịm mbono esop ke ufọkn̄wed, ke urua, ye ke ufọk owo. Emi ama enen̄ede esịn udọn̄ ọnọ esop, ndien “ikọ Jehovah [ama] ọdọdiọn̄ ọkọri onyụn̄ asuana.”—Utom 12:24.

Ama oyom ẹnọ mme asuanetop ukpep ẹban̄a ndutịm esop Abasi. Ndien Jehovah ama ọnọ mmọ ukpep oro.